گوسفندداری در ایران از سابقه ای طولانی برخوردار است. بر اساس مطالعاتی که توسط مک کنزی در سال ۱٩٧٤ انجام شده بیشتر گوسفندان اهلی دنیا از گله­ های وحشی گوسفند که در سرزمین ایران و بویژه در کردستان پراکنده بوده منشاء گرفته اند و به همین مناسبت سرزمین ما گذشته از خصائص و ویژگی های فراوانش بعنوان مهد اولیة گوسفندان بخشی از پهن دشت گیتی نیز شناخته می شود. دراین پست به گله داری و پرورش گوسفند در ایران به طول کامل می پردازیم.

گله داری و پرورش گوسفند در ایران

الف- انواع معروف گوسفندان ایران و تولیدات آنها: در ایران انواع گوسفندان دنبه دار نیم دنبه و بدون دنبه پراکنده هستند که در باره مشخصات کلی و نیز ویژگی­های تولید آنها قبلاً در پست های گذشته توضیح دادیم.

ب- تعداد و توزیع گوسفندان ایران: اگرچه بر اساس آمار رسمی مرکز آمار ایران حدود 35 میلیون رأس گوسفند در ایران وجود دارد اما این آمار احیاناً با احتساب بره های جوان کشتاری است که چون دام زنده جانشین آن نمی­شود نباید آنها را به حساب آورد و باین ترتیب رقم ۲۸ میلیون رأس گوسفند و بره زنده را که قبلاً در فصل اول به آن اشاره کردیم و اکثر کارشناسان نیز به آن رسیده اند باید پذیرفت .استان­های خراسان، آذربایجان و مازندران به ترتیب از نظر تعداد گوسفند و بره در درجه های اول تا سوم قرار گرفته اند و در عین حال استان های یزد، بوشهر و هرمزگان در مقایسه با سایر نقاط کشور، دارای کمترین تعداد گوسفند و بره می باشند. چنانکه ملاحظه می شود در میان گوسفندان سراسر کشور، گوسفندان بلوچی، سنجابی و مغانی از نسبت درصد بیشتری برخوردار هستند و از این نظر گوسفند بلوچی در مقام اول قرار گرفته است.

پ- روش های گله داری و پرورش گوسفند در ایران

گله داری در نقاط مختلف ایران که دارای آب و هوای متفاوت است به روش­های مختلف انجام می­شود. بطور کلی می­توان این روش­ها را به شکل زیر طبقه بندی نموده و مورد بحث و بررسی قرار داد:

1-پرورش گوسفند به روش چرای آزاد:

گله داری و پرورش گوسفند در ایران به روش آزاد در مناطقی استفاده می­شود که از آب و هوائی معتدل برخوردار بوده و همچنین در مجاور مراتع وسیع و پربار قرار گرفته است. ایلات و عشایر ایران معمولاً به این روش گله های خود را پرورش می­دهند. جایگاه گله در طول بر حسب موقعیت مرتع و تغییر درجه حرارت هوا متفاوت بوده بدین معنی که همواره برای دستیابی به مناطق معتدل در حال تغییر است. این گروه از دامداران به زندگی چادرنشینی خو کرده اند و اکثراً هنگام بهار و پائیز در حرکت بوده و تابستان­ها در دامنه کوه­های پر مرتع و زمستان­ها در مناطق گرمسیر مستقر می­شوند .گوسفندان هیچگونه آغل یا جایگاه بسته ندارند و همواره در دامن طبیعت زندگی می­نمایند.

گله داری و پرورش گوسفند در ایران در این روش گله داران حدود مهرماه برنامه قوچ اندازی دارند و میش­ها در طول راه بارور می­گردند. اوایل اسفندماه زایش آغاز می­گردد و تا فروردین ماه دوره زایش به پایان می­رسد و دامدارها کم کم آماده کوچ می­شوند. با شروع راه پیمائی از گرمسیر دور شده و به منطقه معتدله که دارای چراگاه­های سبز می باشد نزدیک می­شوند نظر به اینکه اواخر تابستان پیش از حرکت، مراتع از علوفه تهی می­گردد میش­ها مقدار زیادی از وزن خود را از دست می­دهند. دامداران قوچ های گله خود را جداگانه در کنار چادرهای خود حدوداً به مدت سه هفته نگه داشته و با علوفه دستی آنها را تغذیه می­نمایند. طبیعی است که رعایت میزان احتیاجات غذائی بر روی قوچ­ها از نقطه نظر باروری تأثیر به سزائی خواهد داشت. در این روش بازدهی گله کاملاً بستگی به اوضاع طبیعی و جغرافیائی دارد. سال­هائی که بارندگی کافی بوده و مراتع از نظر علوفه غنی هستند تولید بره دامداران فوق العاده رضایت­بخش است و سال­هایی که با خشکند سالی مواجه می­شوند بر اثر لاغری دام­هایشان در برابر بیماری­های انگلی مقاومت ننموده و به تعداد زیاد تلف می گردند نکته ای که برای دامداران مهم می­باشد و باید به آن توجه نمایند مسئله ذخیره مقداری غذا در ناحیه قشلاقی است زیرا به تجربه دیده شده است که در این نواحی بعضی سال­ها بر اثر بارندگی های بی موقع و یا خشکسالی های ناگهانی و فقر مرتع هنگامی­که میش­ها آبستن هستند درصد تلفات گله بسیار زیاد می­گردد برای جلوگیری از این حوادث کافی است مقداری کاه و جو و یا علوفه سبز ذخیره شود. در این روش بخاطر چرای آزاد علوفه مصرفی بسیار ارزان تمام شده و گوسفندداری چنانچه از روی اصول علمی عمل شود از نظر اقتصادی مقرون به صرفه خواهد بود. لازم به یادآوری است که در ییلاق قشلاق گوسفندان نباید در مسیر حرکت با کمبود آب مواجه گردند در غیر این صورت ممکن است خسارات زیادی به گله وارد شود بعلاوه به گوسفندان باید بطور مرتب و هر هفته یکی دوبار نمک داده شود. زیرا در بسیاری مواقع کمبود نمک موجب افزایش تلفات می گردد.

۲- پرورش گوسفند به روش نیمه آزاد:

گله داری و پرورش گوسفند در ایران به روش فوق در مناطقی مورد استفاده قرار می­گیرد که دامداران در کنار کار دامداری خود کم و بیش به کشاورزی مشغول بوده و یا حداقل با مزارع کشاورزی همجوار هستند بیشتر دامداران ایرانی به این روش گله داری می­نمایند و ممکن است محل زندگی آنها دشت­هائی باشد که به سلسله جبال نزدیک بوده و در دامنه کوه­های آن نواحی دارای مرتع باشند. در این روش قوچ اندازی به دو شکل صورت می­گیرد:

گروهی که مراتع آنها دور نیست و همه شب گله را به آغـل خـود برمی گردانند قوچ­ها را همواره در گله رها می­نمایند بدین ترتیب دامدارها دائماً دارای بره هستند و در تمام فصول سال بره های خود را می­توانند پروار نموده به فروش برسانند. از مزایای عمده این روش آن است که می­توان بطور متوسط در سال دومرتبه و یا هر دو سال سه مرتبه بره تولید نمود از معایب این روش میتوان یکنواخت نبودن آبستنی و سن بره ها و در نتیجه مشکل تهیه جیره معقول برای سطوح مختلف گله را نام برد. البته اینگونه دامداران بره های خود را هنگام سه تا پنج ماهگی یا بفروش می­رسانند و یا از گله داران دیگر بره خریداری نموده و به همراه بره های خود یک دوره برنامه پرواربندی ترتیب می دهند. لازم به یادآوری است که عمل رکوردگیری در این روش بسیار مشکل بوده و گاهی اوقات نیز میش­های نازا قابل تشخیص نیستند.

دامدارهائی که با این روش گله داری می­نمایند باید به مسئله باروری میش­های خود توجه بیشتری مبذول دارند این روش در دامداری هائی که تعداد زیادی میش دارند با صرفه است زیرا در یک زمان بعلت داشتن میش­های آبستن فراوان و نزدیک بودن زایمان­ها می­توان تعداد کافی بره برای پرورش دارا بود.

گروه دیگری هستند که دارای مراتع پرارزش در دامنه کوه ها بوده و باید همه ساله گله خود را جهت چرا به آنجا ببرند این دوره ممکن است از اواسط بهار تا اواخر تابستان طول بکشد. چرای گله در اینگونه مراتع از نظر اقتصادی فوق العاده مناسب بوده و از هر نظر مقرون به صرفه است اینگونه مراتع بعلت شرایط اقلیمی خاص فقط یک دوره در سال دارای علوفه کافی بوده و معمولاً پس از پایان یافتن علوفه مراتع گله داران مجبور به مراجعت می­شوند. مراتع مزبور گسترش زیادی داشته و از نظر ارزش کاملاً تابع میزان بارندگی است. چنانچه بارندگی خوب باشد وضع رویش گیاهان مرتع بهتر خواهد بود. قوچ اندازی در این شکل از دامداری­ها معمولاً از اواخر شهریور تا اواسط آبان ماه انجام می­شود و زمان دقیق قوچ اندازی ارتباط با هنگام عزیمت بسوی مرتع کوهستانی دارد، بدین ی که قوچ اندازی هنگامی صورت می­گیرد که دو تا سه هفته پس از آخرین زایش بتوان بسوی مرتع مورد نظر گله را حرکت داد.

گوسفندان معمولاً اواخر اردیبهشت به مرتع اصلی می رسند. دامداران باید توجه داشته باشند که با عقب انداختن چرای گوسفندان از ابتدای فصل بهار به بعد می توانند در احیای مراتع خود سهم بسزائی داشته باشند. حتی لازم است ارتفاع علف­های مرتع به حدی برسد که عمل تخم ریزی انجام شده و علف­هائی که ریشه ای هستند باید حداقل به ارتفاع پانزده سانتی متر رسیده باشند. جهت حفظ مراتع باید مسئله تناوب در چرا را به مورد اجرا بگذارند بدین ترتیب می­توان از مرتع دوبار در سال و یا بیشتر استفاده نمود. البته باید توجه داشت که زمان استفاده از مرتع بر حسب شرایط آب و هوا متفاوت بوده و بایستی مرتع پیش از ورود گله مورد بازرسی قرار گرفته و در صورت ممکن از آن استفاده نمود. نکته دیگری که لازم است مورد توجه قرار گیرد تأمین احتیاجات گوسفند از نظر نمک می­باشد که گله داران باید بطور مرتب هفته ای دو تا سه بار نمک آسیاب شده بر روی تخته سنگ­های تمیز بریزند و به این ترتیب به گوسفندان نمک بدهند.

معمولاً اواخر تابستان علوفه مراتع به پایان می رسد و گله داران باید دام­های خود را به محل اصلی برگردانند این مرحله از دامداری شاید از نظر اقتصادی مهمترین دوره است زیرا اکثر دام­ها بعلت کمبود علف سیر نمی­شوند و اجباراً از ذخیره غذائی خود استفاده نموده و کم کم لاغر می گردند. در این مرحله بره هائی را که به منظور پرواربندی نگهداری نموده اند باید بلافاصله به محل پرواربندی گسیل دارند البته بهتر این است که نقل و انتقال دام ها با وسایل ماشینی انجام شود تا از وزن حیوانات کاسته نگردد.

اغلب دیده شده است که دامدارها بدون توجه به کاهش وزن بره ها از طریق طبیعی، گله را بسوی محل اصلی حرکت می­دهند. در مسیر راه مقدار زیادی از انرژی حیوان، صرف حرکت شده و چنانچه علوفه کافی در بین راه باشد می­توان به حفظ وزن حیوان امیدوار بود ولی همانطوریکه ذکر گردید در این موقع از سال علوفه کلیه مراتع اعم از محل چرا و یا طول مسیر راه به پایان می­رسد و امکان اینکه گله با کمی علوفه مواجه شود زیاد است دیگر اینکه میش­های داشتی را نباید بیش از زمان معمول در مرتع نگهداشت و بدیهی است زمان معمول وقتی است که علوفه مرتع جوابگوی احتیاجات نگهداری دام­ها نباشد. در این صورت باید گله ها را به سوی مراتع مصنوعی موجود در مزارع گسیل داشت.

در این هنگام، پس چر مزارع گندم و جو و صیفی­جات و پنبه و چغندر و غیره می­تواند تا حدود زیادی احتیاجات دام را برآورده نماید. هنگام قوچ اندازی باید علاوه بر چرا در مرتع مقداری کنسانتره (حدود ۲۰۰ گرم برای هر رأس میش) در اختیار میش­ها قرار داد. این امر می­تواند در افزایش بره دهی کمک زیادی بنماید بعضی از دامداران و هفته قبل از قوچ اندازی تغذیه با کنسانتره را شروع می­کنند و آن را تا دو هفته پس از قوچ اندازی (جمعاً 6 هفته) ادامه می­دهند. این امر باعث می­گردد که تعداد اوولاسیون و در نتیجه نسبت چندقلوزایی افزایش یابد. این عمل در اصطلاح علمی همان فلاشینگ است که قبلاً در فصل هشتم در باره آن توضیح دادیم. نکته دیگری که گله داران باید بدان توجه نمایند مسئله بارندگی اواخر تابستان است که موجب رویش سریع علوفه مراتع می­گردد. اگرچه تغذیه اینگونه علوفه ها بسیار مطلوب می­باشد ولی اغلب بعلت عدم واکسیناسیون گله علیه آنتروتوکسمی تعداد زیادی از افراد گنه بطور ناگهانی تلف می­گردند که اصطلاحاً به این نوع مرگ و میر (علفی شدن گوسفندان) می­گویند. البته با واکسیناسیون علیه بیماری آنتروتوکسمی در اواخر مردادماه، می­توان از بروز این حادثه جلوگیری نمود.

۳- سایر روش­های پرورش گوسفند در ایران

روش های پرورش نژاد خالص ،پرواربندی پرورش بره و گله داشتی در ایران همان گونه که قبلاً درباره هر یک از آنها در پست های قبل توضیح دادیم.

ت- بررسی اقتصادی پرورش گوسفند در شرائط ایران

گله داری و پرورش گوسفند در ایران با توجه به شرائط طبیعی و در صورت فراهم بودن امکانات فنی و بهداشتی معمولاً از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است. مراتع طبیعی ایران که اغلب کوهستانی است دارای امکانات فراوان و چراگاه های نسبتاً پربار است و علوفه بیشتر گله های داشتی از این طریق تأمین می­شود. بهره برداری از مراتع طبیعی معمولاً در تمام طول سال (بوسیلة عشایر) و یا مدتی از (بوسیله کوچ نشین ها) انجام می­گیرد. علوفة ارزان قیمت مراتع طبیعی یکی از موجبات کاهش رج گله داری است و دامداران، توجه خاصی به آن مبذول می دارد بدیهی است همچنانکه قبلاً در فصل دوم بیان کردیم، درآمد حاصل از گوسفندداری بدون داشتن مرتع طبیعی اگرچه غیر ممکن نیست، اما چندان نیز سودآور نخواهد بود.

چگونگی محاسبه اقتصادی پرورش گوسفند در شرائط ایران نه تنها بر حسب نوع (پرورش داشتی و یا پرواری) بلکه بر اساس عوامل گوناگون و بویژه امکانات دامدار و وضعیت قیمت­ها متفاوت است و به همین جهت هیچگاه نمی­توان در این زمینه بد ارقام و نتایج معین و ثابت دست یافت. اما با توجه به شرائط ایران و برای محاسبه اقتصادی پرورش گوسفند باید از تعدادی اصول «کلی» پیروی نمود تا به کمک آن بتوان لااقل برحسب امکانات دامدار و وضعیت قیمت ها، به نتایج «اختصاصی» نایل گردید.

اول- محاسبه اقتصادی پرورش گوسفند داشتی: با توجه به عوامل گوناگون و به صورت زیر انجام می­شود:

۱- اقلام هزینه: عبارت از مبالغی است که بابت سرمایه های ثابت و جاری باید در نظر گرفت.

1-1- سرمایة ثابت (1C) که مشتمل بر قیمت زمین و ساختمان­ها و قیمت دام می.باشد در محاسبه اقتصادی، قیمت زمین معمولاً به حساب نمی آید زیرا استهلاکی به آن تعلق نمی­گیرد و قیمت آن همواره محفوظ است.

قیمت ساختمان­ها (B) مشتمل بر قسمتهای مختلف جایگاه و ضمائم آن، از قبیل محل نگهداری میش محل نگهداری قوچ، محل نگهداری بره، اتاق پشم چینی، بهار بند، بیمارستان دام ،حمام، محل زایش، انبار علوفه و منزل چوپان و یا کارگر گوسفندداری می­باشد.

قیمت دام نیز عبارت از مبلغی است که بابت خرید میش داشتی و قوچ گله پرداخت می­شود.

٢-١ – سرمایه جاری (2C) که مشتمل بر قیمت علوفه (F) بصورت خرید علوفه و یا اجارة مراتع طبیعی و یا مصنوعی و یا هزینه تولید علوفه دستمزدها و مخارج چوپان و یا کارگر (W)- هزینة تلفات گوسفند حدود ۱۰ درصد کل گله در سال (M)- هزینة پیشگیری و درمان بیماری های گوسفند (S) و قیمت لوازم و تجهیزات گوسفندداری (T) می باشد. مقدار سرمایة جاری را بر اساس رابطة زیر می­توان بدست آورد:

۱-۳- هزینة سالیانه (P) که با توجه به اقلام سرمایه ثابت و سرمایه جاری محاسبه می­شود. برای محاسبه هزینه سالیانه باید استهلاک ساختمان ها را بر اساس طول عمر آنها در نظر گرفت و چون در ایران، معمولاً عمر ساختمان ها حدود ۲۰ سال می باشد، 5 درصد کل قیمت آنها بعنوان هزینه استهلاک منظور می گردد. قیمت دام نیز مانند قیمت زمین معمولاً به حساب نمی آید زیرا استهلاکی به آن تعلق نمی­گیرد و قیمت آن همواره محفوظ است. بنابراین هزینه سالیانه پرورش گوسفندان داشتی را می­توان بر اساس رابطه زیر بدست آورد:

۲- دریافت سالیانه (E) عبارت از مبلغی است که بابت فروش بره، شیر، پشم، کود میش حذفی و قوچ مازاد بر احتیاج بدست می آید.

3- درآمد سالیانه (I) که از تفاضل دریافت و هزینه سالیانه حاصل می شود:

I=E-P

4- سود خالص (N) که از تفاضل میزان سرمایه بر حسب درصد بهره بانکی (X) و درآمد سالیانه بدست می ­آید:

باید توجه داشت که در بعضی شرائط ممکن است سود خالص رقم چندان چشمگیری نباشد و این تصور حاصل شود که می­توان از ارزش پولی سرمایه های ثابت و جاری، بدون انجام فعالیت­های دامداری و با توسل به تمرکز همین سرمایه ها در بانک سود جست. اما به این موضوع نیز باید توجه داشت که سرمایه گذاری فوق مقداری بهره نامرئی بصورت اشتغال و بهره گیری از حرفه گله داری و تأمین معیشت اقتصادی نیز به همراه دارد که را از عواید مطلوب برخوردار می­سازد گاهی نیز ممکن است این توهم پیش آید که در اثر افزایش نرخ تورم سرمایه گذاری در جهت نگهداری و پرورش گوسفند سود پیش بینی شده را حاصل نسازد اما باید توجه داشت که هرگونه تغییرات در نرخ تورم اثر مستقیم نیز روی ارزش فرآورده های دامی در بازار و بویژه روی قیمت گوشت و شیر می­گذارد که تفاوت حاصله می­تواند این نوع تغییرات را در شرایط مناسب بنحو مطلوب جبران سازد.

بعلاوه باید خاطرنشان ساخت که چون در فعالیت های پرورش گوسفند، معمولاً رابطه بیولوژیک بین دامدار و ابزار زندة تولید (گوسفند) وجود دارد، دامداران ایران سود حاصله از گوسفندداری را با وجودی که نسبت به اکثر رشته های صنعتی کمتر میباشد بمراتب بیشتر ترجیح می­دهند. بدیهی است هرچه این رابطه نزدیک تر باشد سود بیشتری نیز عاید دامدار خواهد شد و این امر در صورتی امکان پذیر است که وسایل مشارکت در سود سرمایه برای کسانی که نقش عمده را در فعالیت­های پرورش گوسفند ایفاء می کنند فراهم شود.

دوم- محاسبه اقتصادی هزینه تولید گوشت: در شرائط ایران معمولاً بره پرواری، میش و قوچ حذفی و بره های مازاد، اقلام فروش گوشت را در یک گله تشکیل می­دهد و وزن لاشه اقلام فوق بر اساس 50 درصد وزن زندة آنها بدست می آید. با این ترتیب هرگاه CW وزن لاشه و P مقدار کل هزینه باشد، هزینة تولید یک کیلو گوشت (M) را از رابطه زیر میتوان برآورد نمود:

M=P:CW

ث- امروز و فردای گوسفندداری در ایران

شرائط جغرافیائی خاص ایران به لحاظ کوهستانی بودن دارای دامنه های وسیع و از نظر مراتع غنی می­باشد. اغلب این مراتع دارای شیب تند و صخره ای است و با داشتن ارتفاع زیاد امکان استفاده از آن بیشتر برای گوسفند و بز فراهم است. به همین جهت برای بهره برداری از این مراتع نگهداری و پرورش گوسفند، امری الزامی است چنانکه در فصل اول اشاره شد در ایران بواسطه سلسله جبال های عظیم و ویژگی های جغرافیائی، تقریباً همه نوع آب و هوای معتدله و سردسیری و گرمسیری و غیره را می­توان مشاهده نمود و بطور کلی کشور ما دارای آب و هوای متغیر بری است خشکسالی، سیل و بارندگی های بی موقع، ضرر و زیان هائی به دامداران وارد می­نماید و برای جلوگیری از ضایعات دامی تدابیر خاصی در هر زمان لازم است در مناطقی که ایلات و عشایر و یا کوچ نشینان دچار چنین مشکلاتی می­شوند باید با ذخیره سازی غذا و فراهم نمودن امکانات، در مواقع اضطراری به کمک دامداران شتافت. دامداران نیز در طول زندگی خود بیشترین انرژی خود را صرف حفظ موجودیت سرمایه دامی خود نموده و با قهر طبیعت همواره درگیر بوده اند. اگرچه علم و تجربه و آگاهی می تواند نقشی اساسی در چگونگی تولید غذاهای دامی ایفاء نماید اما اكثر گله داران ایران بعلت فقر فرهنگی و عدم آگاهی از روش های بهبود کمی و کیفی مراتع و نیز مسایل مربوط به انتخاب و تلاقی و اصلاح نژاد، همچنان از سنت های دیرین (که از ارزش نسبی بهرحال برخوردار است) سود می جویند. در بسیاری از موارد ملاحظه می­شود که به هنگام فراوانی علوفه، بجای بالا بردن ظرفیت تولیدی دام­ها، تعداد آنها را افزایش می­دهند و مواقعی که به کمبود علوفه برمی خورند ضرر و زیان فراوان می­بینند بعبارت دیگر همین­که دامداران از وضع و شرایط بهتری از نظر تأمین علوفه برخوردار می­شوند تعداد گله را افزایش می­دهند و هیچگونه برنامه­ای را برای حذف گوسفندان نامرغوب و افزایش ظرفیت تولیدی گله بمرحله اجرا در نمی آورند و این عمل باعث می­شود که تعداد گوسفندان داشتی دائماً تغییر یابد بخش دیگری از دامداران که از سرمایه محدودی برخوردارند برای تأمین معیشت اقتصادی، گاهی ناچارند تولیدات گله خود را به پیله وران پیش فروش نموده و اینگونه تولیدات را به قیمت نازل در اختیار آنان قرار دهند و از نظر اقتصادی ضعیف گردند. اینگونه دامداران گاهی به ناچار برای ادامه زندگی تعداد زیادی از گوسفندان گله را بفروش می رسانند و پیله وران و واسطه ها هم بسیاری از گوسفندان داشتی خریداری شده را که هنوز هم ممکن است بهره دهی مطلوبی داشته باشند به کشتارگاه می­فرستند و از این طریق لطمه جبران ناپذیری بر پیکر گوسفندداری وارد می سازند.

بی تردید بخشی از مشکلات فوق مربوط به عدم تعادل اقتصادی است و همین امر باعث می­شود که از یک سو قیمت ها از تعادل نسبی برخوردار نگردد و از سوی دیگر دامداران هم قادر نباشند نیروهای بالقوه و بالفعل خود را در جهت تکامل کیفی گوسفندان و بهبود تولیدات آنها بکار اندازند و برنامه صحیح و مدون برای این امر در نظر بگیرند به همین جهت دامداران تنها به تطبیق با شرائط محيط اكتفا می کنند و کمتر به بازدهی مطلوب در دراز مدت دل می­بندند.

در مواردی نیز که امکانات اقتصادی ویژه ای بواسطه افزایش قیمت تولیدات دامی برای گوسفندداران فراهم می­گردد شواهد نشان می­دهد که گله داری رونق فراوان می­یابد با توجه به اینکه حرفه گله داری نسبت به سایر تولیدات دامی از وابستگی کمتری برخوردار است برای رونق هرچه بیشتر آن باید به سه امر «تغذیه»، «بهداشت و مبارزه با بیماری­ها» و «ارائه خدمات» توجه نمود که مهمترین نکات مربوط در این زمینه به شرح زیر است:

آشنا نمودن دامداران با روش­های بهتر تغذیه و اصلاح نژاد دام و حذف به موقع دام و انتخاب به موقع دام برای کشتار تشویق عشایر و روستائیان به اجرای طرح های متراکم مراتع داری اصلاح مراتع اصلاح و بهبود روش­های دامداری، تغذیه متعادل و پرواربندی از طریق شرکت­های تعاونی در گذرگاه های متکی به رسوم و سنن عشایری و روستائی- تعیین محل چرای دام ها و اعمال تقسیم بندی منطقه ای بمنظور جلوگیری از تداخل چرای دام های عشیره ای مرمت و بهره برداری از قنوات موجود و ایجاد آبشخوارهای متعدد در یر کوچ مصرف کودهای حیوانی و نباتی و مبارزه با آفات و بیماری­های نباتی با تأکید به مبارزه بیولوژیک و رعایت اصول حفظ محیط زیست تأمین علوفه و غذای تکمیلی بخصوص در شرائط نامناسب از طریقه مبادلات پایاپای با محصولات دامی و با برخورداری از ضمانت اجرائی توسط دولت توزیع علوفه و خوراک دام بر اساس معیارهای اندازه گله کیفیت و ظرفیت مرتع، نسبت برم زائی بر حسب اولویت معیار در هر منطقه و کمک مازاد بصورت جایزه به بهترین تولید کننده توسعه خدمات بهداشتی و ریشه کنی و مبارزه با بیماری های واگیر و انگلی با ایجاد واحدهای سیار دامپزشکی کافی آموزش روش های فنی و ارائه کمک برای اصلاح جایگاه گوسفند چه از نظر بهداشتی و چه از لحاظ استفاده از مصالح محلی و با توجه به موقعیت و شرائط اقلیمی منطقه ای احداث حمام­های بهداشتی به منظور مبارزه با بیماری­های انگلی در محل های مناسب ایجاد کلاس های کوتاه مدت به منظور تربیت جوانان عشایر و روستائی از طریق آموزش های مربوط به تأمین بهداشت و دفع آفات و بیماری­های دامی و روش های نوین تغذيه و پشم چینی و شیردوشی و انتخاب و تلاقی -نژاد- اجرای برنامه اصلاح نژاد دام فقط با استفاده از گوسفندان بومی و بخاطر تثبیت و تقویت صفات مطلوب نژادی بمنظور رسیدن به انواع معین و مشخص از نژادهای بومی با بهره های مشخص (گوشت، شیر، پشم و پوست) تأمین داروهای ضدعفونی کننده و سموم با قیمت نازل و در صورت امکان به شکل رایگان توسعه و تجهیز مراکز مختلف خدماتی و تولیدی بمیزان مورد نیاز به منظور ارزشیابی علوفه مراتع (کمی و کیفی) و پرواربندی بره­های تولیدی عشایر با همکاری خود عشایر و روستائیان مجاور و علاقه مند و در صورت لزوم با اعطای وام­های جنسی ایجاد مراکز مناسب برای فروش تولیدات عشایری (فرآورده های دامی، محصولات تولیدی دستی، فروش مازاد گله و بره های تولیدی) در بین گذرگاه های ییلاقی و قشلاقی با توجه به نرخ تمام شده و عادلانه و پایاپای با احتیاجات مورد لزوم عشایر پذیرش اصل کوچ بعنوان جزئی از زندگی عشایر و شناخت آن بعنوان وسیله ای برای رونق زندگی و امور گله داری تقویت دامداران جزء و روستائیان در زمینه های گوناگون دامداری و توزیع هماهنگ اعتباراتی که باید در امر دامداری مصرف شود گسترش شبکه راه های روستائی به منظور تأمین وسایل خدماتی و رفاهی.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی