در مطالب قبلی در مورد میزان آب مصرفی در بوقلمون ها پرداخنیم در ادامه میزان آب مصرفی مرغداری دررشد طیور را بررسی می کنیم که  بسیار مهم است . آب مورد نیاز بدن طیور به سه طریق است که به آن می پردازیم.

اهمیت آب

آب، فراوان ترین و ارزان ترین ماده غذایی است و در عین حال محیطی برای همه فرایندهای بدن می باشد، به ویژه فرایندهای هضمی که فقط در حضور آب انجام می شوند. با بالا رفتن سن انسان و جانوران، از جمله طیور، که ذخایر چربی بدن افزایش می یابد، درصد آب بدن کاهش پیدا می کند. آب وظایف متعددی در بدن ایفا می­کند که اهم آنها به قرار زیر است:

1- انتقال موادغذایی و دفع مواد زائد، ۲- شرکت در واکنش های شیمیایی به دلیل خاصیت حلال بودن، ۳- تنظیم درجه حرارت بدن، ۴- نگهداری شکل و قوام سلولهای بدن، ۵ – فراهم نمودن امکان لغزندگی مفاصل و دیگر اعضای بدن.

شایان ذکر است که اهمیت آب در تنظیم درجه حرارت بدن به خاطر این است که آب به واسطه ساختمان ملکولی و پیوندهای شیمیایی، «گرمای نهان تبخیر» بالایی دارد، به طوری که برای تبخیر یک گرم آب، نیم کیلو کالری انرژی حرارتی لازم است.

جانوران آب مورد نیاز خود را از سه منبع تأمین می کنند: آب آشامیدنی، آب موجود در غذا و آب متابولیکی که بر اثر اکسیداسیون مواد آلی هیدروژن دار بوجود می آید. معمولاً آبمتابولیکی به اندازه پنج تا ده درصد آب آشامیدنی تولید میشود. آب به صورت یکی از اشکال زیر از بدن دفع می گردد: ادرار، مدفوع، تبخیر ششی و پوستی (اتلاف غیرمحسوس)، تعریق، تولیدات بدن از جمله اشک، شیر و تخم مرغ. شایان ذکر است ۶۰ درصد وزن مرغ بالغ و ۶۵ درصد وزن تخم مرغ را آب تشکیل میدهد. مقدار آب مصرفی، تابع عوامل متعددی می باشد، من جمله: مقدار خوراک مصرف شده، حرارت و رطوبت محیط، میزان فعالیت پرنده، ماهیت خوراک مصرف شده بخصوص مقدار رطوبت، نمک و پروتئین موجود در خوراک.

اگر پرنده نتواند آب مورد نیاز خود را تأمین کند، غذای کمتری می خورد. مثلاً نوسانات رشد پرندگان می تواند نشانه ای از نوسانات مقدار خوراک مصرفی آنها باشد و این تغییرات نیز به نوبه خود، نشانه ای از زمان هایی هستند که پرنده ها نتوانسته اند به آب کافی دست پیدا کنند. همچنین پرریزی های جزئی در مرغان تخمگذار، ممکن است بیانگر این امر باشد که مرغها به مدت طولانی مثلاً یکی دو روز به آب کافی دسترسی نداشته اند.

گرچه با افزایش سن، مقدار آب اخذ شده بالا می رود، اما این مقدار به ازای هر واحد وزن بدن، کاهش می یابد. هر عاملی که بر مصرف خوراک مؤثر باشد، به طور غیرمستقیم بر مصرف آب نیز تأثیر خواهد گذاشت. مثلاً مصرف نمک یا یک نهاده خوراکی غنی از سدیم مانند خوراک گلوتن ذرت که نزدیک به یک درصد سدیم دارد، با مصرف منابع کلسیم، فسفر و منگنز سبب افزایش مصرف آب می گردد.

هر چند اینگونه افزایش میزان آب مصرفی مرغداری ، ظاهراً مشکل چندانی برای پرنده ایجاد نمی کند، ولی موجب افزایش دفع آب و مرطوب شدن فضولات و بستر و مشکلات متعاقب آن می شود. مهم ترین عامل مؤثر بر تغییرات مصرف آب، درجه حرارت محیط است، مثلاً در مورد مرغ­های تخمگذار میزان آب مصرفی مرغداری  در دمای ، در مقایسه با درجه حرارت ،  به دو برابر می رسد. مصرف خوراک پرندگان در دماهای بالاتر، کاهش پیدا می کند و از طرفی در آب و هوای گرم، آب بیشتری می خورند و در نتیجه، فضولات بیشتری تولید می نمایند. معمولاً در دمای ، یکصد قطعه جوجه گوشتی پنج هفته که جیره متعادل دریافت می کنند، روزانه به طور متوسط، نه لیتر آب مصرف می نمایند. در برآورد مقدار آب مورد نیاز پرنده، بایستی به چند عامل جانبی نیز توجه داشت. اکثر نهاده های خوراکی، تقریباًده درصد آب آزاد دارند. شکل دیگری از آب که آبپیوند بافته نامیده می شود، در طول هضم و جذب و سوخت و ساز موادغذایی مصرف می گردد و به این ترتیب 8- 7 درصد آب مورد نیاز بدن، از طریق خوراک مصرفی تأمین می شود. آب متابولیک نیز بخش دیگری از آب مورد نیاز پرنده را تأمین می کند. با سوخت و ساز هر گرم چربی، 2/1 گرم آب تولید می­شود. هر گرم پروتئین و کربوهیدرات نیز به ترتیب 6/0 و 5/0 گرم آب متابولیک تولید می نمایند. كل آب متابولیک حاصل از یک خوراک را می توان از روی انرژی متابولیسمی آن خوراک برآورد نمود. بطور متوسط، به ازای هر کیلو کالری انرژی قابل متابولیسم، 14/0 گرم آب متابولیک تولید می شود.

یک تحقیق دامنه دار، نتایج جالب توجهی داشته است. نتایج این پژوهش نشان میدهد که تا دمای ۲۵ درجه سانتی گراد، مصرف آب طيور، 6/1 برابر (در مورد آبخوری پستانکی) تا 8/1 برابر (در مورد آبخوری زنگوله ای) دان مصرفی میباشد. به عنوان مثال، اگر دمای سالن کمتر از ،  باشد و هر مرغ روزانه یکصد گرم دان بخورد، مصرف روزانه آب هر مرغ در چنین شرایطی از آبخوری پستانکی ۱۶۰ سی سی و از آبخوری زنگوله ای ۱۸۰ سی سی خواهد بود. زمانی که درجه حرارت محیط از  بیشتر باشد یا طيور بیمار یا تحت تنش باشند و همچنین در دوران تولید مرغ های تخمگذار، نباید رژیم محرومیت از آب را اعمال نمود. وقتی دمای محیط از ،  فراتر میرود، به ازای هر یک درجه سانتی گراد افزایش دما، مصرف آب به اندازه هفت درصد بالا می رود. مثلاً اگر یک جوجه گوشتی در سن سه هفتگی و در دمای ، روزانه ۱۴۳ سی سی آب می خورد، در دمای ،  این مقدار ۳۵ درصد یعنی ۵۰ سی سی افزایش خواهد یافت و به ۱۹۳ سیسی در هر روز خواهد رسید.

علاوه بر برآورد مقدار آب مورد نیاز پرنده، باید کیفیت آب آشامیدنی نیز مورد توجه قرار بگیرد. وجود هر نوع آلودگی باکتریایی در آب، علامت راهیابی آبهای سطحی به منبع آب است و چنین آبهایی باید با افزودن موادی مثل ضدعفونی کننده های کلردار، عاری از آلودگی می شوند. وجود نیترات و نیتریت در آب هم بیانگر نفوذ کود شیمیایی یا فضولات حیوانی یا مدفوع انسان به سیستم آبرسانی می باشد. استاندارد نیترات برای آب آشامیدنی  انسان، 20- 10 پی پیام است ولی این مقدار برای طیور می تواند تا ۵۰ پی پیام نیز برسد.

هر چند مقادیر کمتر از ۵۰ قسمت در میلیون ازت نیتراتی برای آب آشامیدنی طیور، قابل قبول می باشد ولی می­تواند در بکارگیری ویتامین A جیره ایجاد مشکل نماید. با توجه به اینکه نیتریت ده برابر سمیتر از نیترات است و نظر به اینکه باکتری های موجود در آب و دستگاه گوارش قادر به تبدیل نیترات به نیتریت هستند، باید هم مقدار نیترات و هم مقرا نیتریت آب آشامیدنی در حداقل نگه داشته شود. سوپر کلره کردن آب، سبب اکسیداسیون نیتریت و تبدیل سریع آن به نیترات می شود و در نتیجه از درجه سمیت آن کاسته می شود. افزودن کلر به آب، بیماریهای منتشره از طریق آب آشامیدنی، مانند کلی باسیلوز، سالمونلوز و کوکسیدیوز را مهار می­کند و مانع تشکیل بیوفیلم و جلبکها در سیستم آبرسانی می گردد. کلر به منظور ضدعفونی کردن آب آشامیدنی به مقدار ۵ تا ۱۰ پی پیام توصیه می شود، البته باید توجه کرد که کلر زدن به آب آشامیدنی با کاربرد واکسن ها و داروهای محلول در آب تداخلی نداشته باشد.

نکته دیگر در ارزیابی کیفی و میزان آب مصرفی مرغداری ، توجه به سختی آن است. سختی آب عبارت از کل املاح محلول در آب می باشد و حد مجاز آن برای طیور ۵۰۰ تا ۱۵۰۰ پی پیام است. به منظور جلوگیری از بروز مشکلات ناشی از رسوب املاح در خطوط انتقال آب و آب خوریها و همچنین برای پیشگیری از عوارض مسمومیت ناشی از زیادی املاح موجود در آب، برخی از صاحب نظران، استفاده از ارتوفسفاتها را توصیه می کنند. این مواد، کلسیم و منیزیم را از ترکیب آب جدا کرده و از ایجاد رسوب در مجاری ابرسانی ممانعت می نمایند. اگر استفاده از ارتوفسفاتها برای رفع سختی آب مؤثر نباشد یا ارتوفسفات ها در دسترس نباشند، از وسایل درخت زدای آب استفاده می گردد. سختی زدای آب، یک ستون رزین یا لاستیک فعال دارد که با گذشت زمان، با مواد معدنی، به ویژه نمکهای کلسیم و منیزیم اشباع می شود و باید بعد از مدتی، با استفاده از ماده اولیه، شارژ شود.

معمولاً عمل احیای مجدد، به وسیله سدیم موجود در نمک طعام انجام می گیرد، چون نمکهای سدیم به راحتی در آب حل می شوند و رسوب تشکیل نمی دهند. هر قدر سختی آب زیادتر باشد، مقدار سدیمی که در حین احیاء، به آب راه می یابد، بیشتر خواهد بود. مقدار اضافی املاح سدیم که از این طرب آشامیدنی راه می یابد، منجر به بروز اسهال و مرطوب شدن فضولات و بستر می گردد و در موارد شدیدتر، مخصوصاً در بوقلمون های جوان، منجر به مرگ می شود. فلذا در سختی زدایی آب، باید بسیار دقت نمود که سبب افت کیفیت آب و ایراد خسارت به گلة طیور نگردد. معیارهای عمومی کیفیت آب آشامیدنی طیور با بقية دام ها متفاوت است و معمولاً این محدودیت ها برای پرندگان دامنه کمتری دارند، چرا که طیور نسبت به کیفیت آب مصرفی حساس ترند و مسمومیت ناشی از زیادی برخی مواد موجود در آب و عوارض بهم خوردن تعادل الکترولیت های بدن، در مورد پرندگان، نمود سریع تری در سلامت و تولید پیدا می کند.

                                 جدول 1 : حداکثر مقادیر قابل قبول مواد معدنی و باکتری ها در آب آشامیدنی طیور

بنابراین می توان نتیجه گرفت که تأمین میزان آب مصرفی مرغداری و با کیفیت، یکی از ضروریات تغذیه طیور است و تهیة جیرة غذایی خوب، بدون تدارک آب، با مقدار و کیفیت مناسب، موجب بروز مشکلاتی در رشد و تولید پرندگان خواهد شد. لازم به ذکر است هیچ مدرکی دال بر مضر بودن آشامیدن بیش از حد آب بر فیزیولوژی پرنده وجود ندارد و معمولاً طیور به اندازة نیازشان آب می نوشند، اما ایجاد شرایطی که پرنده را به آشامیدن زیاده از حد آب مجبورنماید و با فیزیولوژی بدن او مغایر باشد، موجب پیدایش حالتهای مرضی در پرنده خواهد شد.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی