برای تولید مثل همستر باید قبلاً به فكر قفس اضافی، محل زایمان برای حیوان ماده و نیز تأمین غذای تعداد بیشتری همستر بود. همسترهای ماده تقریباً در سن ۴ الی ۶ هفتگی به بلوغ می رسند و همسترهای نردر ۶ الى ۷ هفتگی بالغ می شوند ولی این بلوغ یک بلوغ جنسی بوده و هنوز حیوان در این سن از لحاظ جسمی آمادگی جفت گیری را ندارد و بهتر است در این سن اجازه جفت گیری به حیوان داده نشود. در این مقاله به آبستنی،زایمان و تولید مثل درهمسترها می پردازیم.

آبستنی و تولید مثل درهمسترها

زمان مناسب برای اجازه جفت گیری دادن به حیوان ماده سن ۹ الی ۱۱ هفتگی بوده و این سن برای همستر نر ۱۰ الی ۱۱ هفتگی است. همسترهای وحشی در طبیعت در فصل خاصی جفت گیری می کنند و تولید مثل می کنند ولی همسترهایی که در محیط خانه نگهداری می شوند تقریباً در تمام طول سال توانایی جفت گیری و تولید مثل را دارند . بنابراین اگر شرایط مهیا باشد همسترها به سرعت تولید مثل کرده و تعداد آنها به صورت تصاعدی بالا می رود. طول دوره بارداری در همسترهای ماده حدود ۱۶ الى ۲۰ روز است که در نژاد سوریه­ای کمتر است و در صورتی که کنترلی روی جلوگیری از بارداری حیوان وجود نداشته باشد تقریباً هردوماه یکبار باردار شده و در هر بار زایمان حدود ۴ الی ۸ نوزاد به دنیا می آورد که خود نوزادان از سن ۸ الی ۹ هفتگی قابلیت باروری دارند. سیکل جنسی در همستر ماده هر چهار روز یک بار تکرار می شود که در این روز بعد از تخمک گذاری واژن حاوی ترشحات چسبناک شیری رنگ و لزجی می باشد که بوی مخصوصی دارد ولی در عمل این بو در حالت عادی به مشام نمی رسد. حدود ۳ روز بعد از مشاهده این ترشحات اگر اجازه جفت­گیری به حیوان داده شود حیوان آبستن خواهد شد. روش مناسب برای یافتن زمان مناسب جفت گیری این است که هر روز عصر یک بار همستر نر و ماده را در کنار هم قرار دهیم ( نگهداری همستر نر و ماده به صورت دائم در کنار هم به هیچ وجه توصیه نمی شود زیرا همستر ماده عصبی بوده و به جنس نر صدمات شدیدی وارد می کند و بعلاوه در صورتی که حیوان ماده بعد از طی کردن زمان آبستنی زایمان کند به احتمال بسیار زیاد همستر نر نوزادان را خواهد خورد) ولی توجه داشته باشید که هیچگاه همستر نر را وارد قفس همستر ماده نکنید زیرا قفس جنس ماده به عنوان خانه اوست و به محض ورود حيوان غریبه به آن حمله ور می شود و به احتمال زیاد به آن صدمه خواهد زد. برای جلوگیری از این حالت بهتر است یا همستر ماده را وارد قفس تر کرده و یا هر دو را در یک محیط جدید در کنار هم قرار داد. پهلوهای همستر نرحاوی نقاط تیره ای است که پوشیده از موهای زبر و ریز می باشد و غدد سباسه پوست حیوان در این محل قرار دارند و در زمان بلوغ رشد کرده و ماده ای به نام فرمون ترشح می کنند که نقش آن تعیین قلمرو توسط حیوان نر می باشد.

تولید مثل همستر  ماده در هر بار زایمان بین ۴ الی ۹ نوزاد به دنیا می آورد(در تجربه شخصی  حتی تا ۱۱ نوزاد نیز دیده شده است). همستر های تازه بالغ (در اولین زایمان) تعداد کمتری نوزاد به دنیا می آورند و وقتی بلوغ کامل شد (بلوغ جسمی) تعداد نوزادان بیشتر می شود ولی معمولاً بین ۵ الی ۷ نوزاد در تغییر است.

در زمان آمادگی برای جفت گیری برای تولید مثل همستر به صورت دراز کش در روی زمین قرار گرفته و عضلات بدن را سفت و منقبض کرده دم خود را در بالا و سر را در پایین نگه می دارد. بوییدن و بررسی اندام تناسلی در زمان جفت گیری در همسترها امری عادی است. بعد از یک دنبال هم کردن کوتاه همستر ماده در زمین به صورتی که گفته شد بی حرکت می خوابد و آماده پذیرش جنس نر می شود. بعد از اتمام جفت گیری بهتر است حیوان ها از هم جدا شده و به مدت ۴ روز جدا از هم نگهداری شوند و دوباره با هم ملاقات داده شوند اگر همستر ماده آبستن شده باشد همستر نر را نخواهد پذیرفت ولی این امر صددرصد دلیل بر آبستنی نیست و احتمال دارد هنوز زمان پذیرش حیوان فرا نرسیده باشد و یا اینکه زودتر از ۴ روز انجام شده باشد. توصیه می شود ۲ روز بعد از جفت گیری یعنی در روز ۳ و ۴ هر روز یک بار همسترها با هم ملاقات کنند تا اگر احتمالاً همستر ماده باردار نشده و زمان پذیرش آن فرا رسیده باشد اقدام به جفت گیری کنند و اگر تا روز ۵ بعد از جفت گیری همستر نر را نپذیرفت به احتمال زیاد حیوان آبستن شده است ولی در صورتی که بعد از جفت گیری در حدود روزهای ۴ الی ۸ دوباره ترشحات واژنی مشاهده گردید دلیل بر عدم آبستنی در حیوان است. بعد از حصول اطمینان از آبستنی حیوان باید یک محل مناسب برای زایمان و نگهداری از نوزادان برای همستر ماده تدارک دید. بهتر است قفس ماده کمی بزرگتر شده و بستر قفس نیز تعویض گردد (بهترین بستر در ایران با توجه به قیمت و کیفیت، براده رنده چوب است) بعد از سپری شدن حدود یک هفته از آبستنی ناحیه شکمی حیوان از دو طرف برآمده شده و آبستنی حیوان به وضوح قابل تشخیص است. باید توجه داشت که در این زمان همستر ماده به غذای بیشتری نیازمند می باشد و نیز تنوع غذایی حتماً باید رعایت شده و استرسی از لحاظ صداهای بلند و حرکات سریع و خشونت آمیز با حیوان وجود نداشته باشد.

اگر آبستنی در فصل تابستان است میزان آب مصرفی توسط حیوان نیز بیشتر می شود و باید میوه و سبزی کمی بیشتر از قبل در اختیار حيوان قرار گیرد ولی در این مرحله هم نباید از هفته ای ۲ الی ۳ روز تجاوز کند (روزی ۲ وعده ولی نه به اندازه زیاد). در طی دوران ۱۶ الی ۲۰ روزه بارداری بهتر است همستر ماده در یک محل خلوت قرار گرفته و حتی الامکان از تمییز کردن کل بستر اجتناب گردد ولی می توان قسمت هایی از بستر را که کثیف شده اند بسیار به آرامی تعویض کرد. حدود ۱ الى ۲ روز مانده به زایمان پستان های همستر ماده برجسته تر شده و نمایان می گردند و حیوان بسیار سنگین وزن شده و بیشتر در گوشه ای از لانه استراحت می کند. لازم به ذکر است که در طول زمان آبستنی حیوان قسمتی از غذای خود را مانند قبل از آبستنی در گوشه ای از لانه انبار می کند، باید توجه کرد که این غذای انبار شده از قفس برداشته نشود مگر اینکه دچار فساد شده باشد. اغلب اوقات زایمان در شب در داخل لانه انجام می گیرد و فرایند زایمان قابل مشاهده نیست. ولی اگر مشکلی در فرایند زایمان وجود داشت اغلب اوقات قابل مشاهده است مثلاً در صورت وجود خونریزی زیاد بعد از زایمان و یا در هنگام سخت زایی (وجود زورهای زایمانی ولی عدم خروج نوزادان تا چند ساعت) باید حتماً به دامپزشک مراجعه کرد.  بعد از تولید مثل همستر و به دنیا آمدن نوزادان همستر ماده داخل لانه باقی مانده و از لانه خارج نمی شود و به شیر دادن به نوزادان می پردازد.

تأکید می شود که هیچگاه در تولید مثل همستر مرحله سعی به خارج کردن حیوان از لانه خود نکنید زیرا باعث ایجاد یک استرس بسیار شدید در حیوان می گردد و همسترهای ماده در مواجهه با استرس و احساس ناامنی به سرعت نوزادان خود را وارد کیسه های گونه ای خود می کنند تا از خطر نجات دهند ولی متأسفانه اغلب اوقات این کار باعث خفه شدن و مرگ نوزادان می گردد. حدود ۲۴ ساعت بعد از زایمان همستر ماده کم کم از لانه خارج شده و به تغذیه می پردازد ولی به سرعت به داخل لانه باز می گردد. حدود ۱۰ روز اول تولد نوزادان مادر به ندرت از داخل لانه خارج می شود ولی بعد از ۱۰ روز به صورت عادی از لانه خارج خواهد شد ولی باز هم نه به میزان زمانی که نوزادی وجود نداشت. نکته قابل توجه اینکه وقتی به همستر ماده غذا داده می شود و حیوان برای خوردن غذا از لانه خارج می شود بهترین زمان برای مشاهده نوزادان است ولی این کار نباید تا قبل از روز ۵ الی ۶ بعد از زایمان با کنار زدن پوشال هایی که همستر روی نوزادان قرار داده انجام شود ولی بعد از آن می توان به آرامی پوشال ها و پشم ها با موادی که همستر به عنوان وسایل ساخت لانه استفاده کرده را بسیار آرام و به میزان خیلی کم کنار زد و نوزادان را مشاهده کرد و اگر احتمالاً نوزاد مرده ای وجود داشت از لانه خارج کرد. نکته دیگر اینکه همستر در دوران شیردهی نیازمند به آب و غذاهای پرانرژی و مغذی است بنابراین میوه و سبزی تازه، آب تازه و کافی و غذاهای پر انرژی مانند کنسانتره های مخصوص حیوانات آزمایشگاهی، ذرت و گندم جوانه زده، سویای خیسانده شده در آب، کشمش و غيره حتماً باید در اختیار حیوان قرار گیرد.

نوزادان حدود ۲ الی 5/2 سانتی متر قد و حدود ۴ گرم وزن دارند و از لحاظ تعداد بسته به سن بارداری مادر و زمان بلوغ پدر و برخی از فاکتورهای دیگر بین یک نوزاد تا بیش از ۱۰ نوزاد در تغییر است ولی به طور متوسط ۵ الى 7 نوزاد در هر بار زایمان همستر ماده متولد می شود ولی تعدادی از آنها رشد نکرده و در اوایل زندگی خواهند مرد ولی گاهی نیز اگر شرایط نگهداری مادر و محیط مناسب باشد احتمال دارد همگی زنده مانده و رشد کنند.

در ابتدای تولد نوزادان چشم ها بسته بوده و بدن فاقد مو می باشد و نگهداری و تغذیه آنها بر عهده مادر است. دندان های نوزادان از همان زمان تولد شکل یافته است ولی بسیار کوچک می باشند.

نکته مهم این است که چون همسترهای نوزاد دارای بدنی بدون مو هستند در صورتی که مادرشان وجود نداشته باشد به سرعت دمای بدن خود را از دست داده و تلف خواهند شد بنابراین هیچگاه مادر را بیش از ۱ الى ۲ دقیقه از بچه ها دور نکنید (اصولاً دور کردن مادر حتی برای چند ثانیه هم توصیه نمی شود) و نیز هرگز نوزادان را لمس نکنید زیرا در این صورت همستر ماده بوی دست شما را احساس کرده و با نوزادان به عنوان یک شیئ خارجی و مزاحم رفتار می کند و به احتمال زیاد آنها را کشته و خواهد خورد. از روزهای ۵ الی ۶ بعد از زایمان موهای ریزی در بدن بچه ها شروع به رشد می کند و بین روزهای ۶ الى ۷ نوزادان قادر به شنیدن اصوات هستند و تقریباً از روزهای ۱۰ الی ۱۱ می توانند به صورت موقت از لانه خارج شوند ولی فقط حدود چند سانتی متر از لانه دور می شوند و توانایی حفظ تعادل خود را هنگام راه رفتن ندارند که در این هنگام اغلب توسط مادر گرفته شده و دوباره به داخل لانه بازگردانده می شوند و داخل لانه از غذاهایی که مادر از خارج به آنها می دهد تغذیه می کنند و کمتر از لانه خارج می شوند. از روز ۱۵ الی ۱۶ به بعد بچه ها از لانه خارج شده و چون در این زمان چشم های آنها نیز باز شده خودشان اقدام به تغذیه می کنند. در صورت تمایل می توان بچه ها را بعد از سپری شدن حدود ۱۰ روز از زمانی که خودشان می توانند تغذیه کنند یعنی حدود ۲۲ الى ۲۳ روزگی از مادر جدا کرد ولی بهتر است تا حدود ۲۶ روزگی صبر کرد.

اکثراً نوزاد آخر در هر زایمان از لحاظ جسمی ضعیف است و یا برخی از نوزادان به علل بیماری و یا هر علت دیگری که وضعیت جسمی خوبی نداشته باشند توسط مادر کشته و خورده خواهد شد و حتی این امر در بین سایر همسترهای بالغ نیز مرسوم است به طوری که اگر همستری بیمار شود و یا دچار زخمی در بدن گردد اغلب توسط سایرین خورده می شود، لذا توصیه می شود در صورتی که همستری دعوا کرده و زخمی شده و نیز همسترهای بیمار برای مدتی از سایرین جداگانه نگهداری گردند تا بهبودی کامل حاصل شود. همانطور که گفته شد استرس هایی مانند صدای بلند، فضای کثیف و کوچک و … نیز یکی دیگر از علل خورده شدن نوزادان توسط مادر است.

تعداد غدد پستانی در همستر ماده حدود۶ الی ۱۰ جفت است و به راحتی می تواند به نوزادان خود شیر دهد. در صورتی که به هر دلیل همستر ماده قادر به شیردهی به نوزادان نباشد تقریباً هیچ کاری برای نوزادان نمی­توان انجام داد و همگی تلف خواهند شد زیرا بر خلاف برخی دیگر از جوندگان تغذیه دستی نوزاد همستر تقریباً غیر ممکن است.

در سن ۱۴ الی ۱۵ روزگی موهای بدن همسترها کامل شده است و از ۲۵ روزگی به بعد کاملاً شبیه به همسترهای بالغ می شوند و باید از مادرشان جدا شوند و بعد از ۳۰ روزگی همانند همسترهای بالغ با آنها رفتار می شود. لازم به توضیح است که همسترها باید بر حسب جنسیت از هم جدا شده و نگهداری شوند و هیچگاه همستر نر و ماده کنار هم نگهداری نگردد (البته گاهی در تجربه شخصی مشاهده شده است که نگهداری دو جنس در کنار هم مشکل چندانی ایجاد نمی کند ولی در مجموع این کار توصیه نمی شود).

تعیین جنسیت همسترهای نوزاد در سن حدود ۱۴ روزگی تقریباً آسان است زیرا غدد پستانی در همسترهای ماده به خوبی قابل مشاهده است زیرا پوشش بدن زیاد بلند نشده است ولی بعد از آن تا بعد از یک ماهگی و بلوغ و رشد آلت تناسلی تعیین جنسیت کمی مشکل تر می شود ولی به طور کلی روش تعیین جنسیت درهمسترها از روی آلت تناسلی خارجی آنها است به طوری که فاصله بين آلت تناسلی نر و مقعد حیوان زیاد بوده ولی فرج حيوان ماده به مقعد نزدیک بوده و معمولاً فاقد پوشش مویی است. بعد از بلوغ این تمایزات بیشتر قابل رؤیت است و نیز در نرها یک جفت بیضه در کنار دم به صورت بزرگ شده دیده می شود که به بدن حیوان نر حالتی مخروطی شکل می دهد و انتهای بدن حالت نوک تیز پیدا می کند ولی در ماده ها این حالت وجود ندارد و کناره های در حالت بر آمده نداشته و تقریباً صاف می باشد و نیز جثه ماده ها نسبت به نرها بزرگتر بوده و وزن بیشتری دارند (نسبت به نرهای همسن خود).

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی