تاریخچه یونجه، سرگذشت مهمترین گیاه علوفه ای دنیا و اولین گیاه علوفه ای اهلی شده است که بشر اولیه اهمیت و ارزش آن را به عنوان غذای دام تشخیص داده است. از نظر تکاملی، توجه به کاشت یونجه به طور چشمگیری موفقیت آمیز بوده است که علت این امر شاید وجود سیستم ریشه ای مناسب آن است که طی قرون متمادی و تکامل همزیستی باکتری ریزوبیوم و ریشه یونجه، گیاه یونجه به یک منبع ازت سرشاری دست یافته است که نیاز این گیاه به این عنصر غذایی را مرتفع می نماید. از طرفی ریشه یونجه به علت عمیق و راست بودن، توانایی کافی در جذب رطوبت از اعماق خاک را داراست که گیاه را در شرایط خشکی از خطر نجات می دهد. همچنین گیاه یونجه در اثر خشکی و سرما به حالت رکود و خواب رفته و بعد از وجود شرایط مناسب به رشد خود ادامه خواهد داد. ساقه های خزنده یونجه (استولون) و ریشه های خزنده زیرزمینی (ریزوم) و طوقه به خاک نشسته یونجه مقاومت گیاه را در مقابل سرما و یخبندان افزایش می دهند.در مقاله قبلی در مورد چراگاه یونجه معایب و محاسن آن پرداختیم . می دانیم یونجه یکی از مهم ترین گیاهان علوفه ای در کشور یونجه است . درادامه به تاریخچه یونجه و گیاهشناسی یونجه می پردازیم و نکاتی را ذکر می کنیم.

تاریخچه

طبق نظر واویلوف دانشمند روسی، مبدأ یونجه مركز خاور نزدیک آسیای صغیر، قفقاز ایران و مناطق کوهستانی روسیه است. مرکز جغرافیائی یونجه را غالباً کشور ایران می دانند. باید گفت که یونجه مدت ها پیش از زمانی که از آن در تاریخ ذکر شده است، کشت می شد و هم اکنون نیز به طور وحشی در اکثر نقاط دنیا رشد می یابد. مطالعات خانم سینکایا (sinskaya)نشان میدهد که یونجه از لحاظ مبدأ دارای دو مرکز است. نخستین مرکز آن ناحیه کوهستانی قفقاز بود که ارقام جدید یونجه های اروپائی از آن بدست آمده است. دومین مرکز پیدایش را آسیای مرکزی می دانند.

گیاهشناسی یونجه

بذر

بذر یونجه درون غلاف، نیام یا پیله که مارپیچی یا حلزونی شکل است و دارای ۲ تا ۴ پیچش است تشکیل می­گردد. در طول مدت رسیدن نیام یونجه، بذور داخل آن به هم نزدیک شده و به علت رشد خارجی سه گوش به نظر می­رسند. طول و عرض بذور رسیده، به ترتیب 5/2 و 5/1میلی متر و ضخامتشان حدودا یک میلی متر است. نیام در گونه های مختلف یونجه به اشکال مختلف می باشد. بذر رسیده یونجه زرد روشن یا سبز زیتونی تا قهوه ای است. به طور کلی بذر یونجه کوچک و ریز است و وزن هزار دانه آن از 5/2 تا 5/3 گرم متغیر است. در هر گرم وزن یونجه ۳۰۰ تا ۴۰۰ بذر وجود دارد.

بذر یونجه دارای دو لپه (Cotylidon)، یک ریشه چه، یک اپی کوتیل، آندوسپرم و پوسته رنگی یا تستا و ناف است. در انتخاب بذر مرغوب و مناسب جهت کاشت، سنگینی و خوش فرمی آن از فاکتورهای مهم به شمار میرود. هرچه قدر پوسته بذر سفت، سخت و سالم باشد قدرت انباری بیشتری خواهد داشت. مدت زمان انبارداری به طوری که خصوصیات بذر برای کشت حفظ شود ۱-۲ سال است. به طور کلی هر چه بذر نامناسب و مدت نگهداری در انبار زیاد باشد در صد جوانه زنی بذور یونجه کاهش می یابد. آزمایش ها نشان داده که بذور مقام و مرغوبی که در شرایط مناسب انبار شده اند بعد از چهار سال در صد جوانه زنی شان ۱۰ درصد کاهش یافته است. لذا هنگام کاشت بذور یونجه مخصوصاً در صورت عدم اطمینان از طول عمر بذر و شرایط انبار داری بایستی تست جوانه زنی انجام گیرد. برای تعیین درصد جوانه زنی، بذر یونجه را روی کاغذ صافی مرطوب در دمای 20 درجه سانتی گراد قرار داده و اولین شمارش بعد از چهار روز و آخرین شمارش بعد از هفت روز انجام می گیرد.

گیاهچه

با قرار گرفتن بذر یونجه در خاک و جذب رطوبت، ریشه راست، مستقیم و بدون انشعاب از ریشه چه به وجود می­آید. به موازات پیدایش ریشه اولیه، محور زیر لپه (هیپوکوتیل) طویل شده و باعث خارج شدن از خاک می­شود. در این زمان گیاه به زیادی و کمبود رطوبت، شوری خاک وسله بستن خیلی حساس است. زمانی که هیپوکوتیل از خاک خارج می شود فقط دارای دو لپه به صورت برگهای متورم است. بعد از مدتی این لپه ها از بین رفته و از مرکز آن اولین برگ با دمبرگ۔بلندخارجمیشود. برگ اولیه ساده وقلبی شکل بوده وشباهتی به برگچه­ های اصلی یونجه ندارد. با گذشت زمان نخستین برگ مرکب یونجه با سه برگچه به وجود آمده و با ادامه رشد ونمو به تدریج سایر برگهای مرکب ظاهر می شوند.تاریخچه یونجه

ریشه

یونجه علاوه بر ریشه اصلی که راست و مستقیم است ریشه های جانبی نیز دارد که سیستم ریشه ای قوی برای یونجه ایجاد کرده و خود عامل مهمی برای مقاومت گیاه در برابر عوامل نامساعد و نیز جذب مواد غذایی از لایه­های پایینی خاک به شمار می رود. همچنین ریشه گیاه اجازه جذب آب از اعماق زمین را داده (تا عمق حدود ۵ متر یا بیشتر) که باعث مقاومت گیاه در برابر خشکیهای طولانی مدت می شود. علاوه بر این به علت همزیستی ریشه یونجه با نژادهای باکتری ریزوبیوم در گره تثبیت کننده نیتروژن در حاصل خیزی خاک نیز بسیار مؤثر است، به طوری که بعد از مدتی نیازی به کاربرد نیتروژن در مزارع یونجه نخواهد بود. در مزارع یونجه با گذشت زمان به تدریج ساقه های خزنده روی زمین (استولون) و نیز ساقه های خزنده زیر زمین (ریزوم) به وجود می آید.تاریخچه یونجه

ساقه

ساقه اصلی یونجه تو پر و از سلول پارانشیمی نسبتاً بلند و فشرده ای پرشده و تقریباً چهارگوش است. ساقه اصلی یونجه انشعابات زیاد و نسبتاً ظریفی دارد. ساقه یونجه در نزدیک سطح خاک، انشعابات زیادی تولید می کند که به مرور زمان ضخیم و چوبی شده و طوقه را به وجود می آورد. با گذشت زمان از طول ساقه های کوتاه، منشعب و ضخیم به وجود می آید که ساقه های اصلی و بلند یونجه را به وجود می آورد. بعد از چیدن یا رسیدن یونجه ساقه دیگری از ساقه قبلی از محل طوقه خارج می شود. تعداد ساقه های یونجه از 5 تا 40 عدد متغیر است. ارتفاع ساقه یونجه در ارقام مختلف در هر یک از چین ها، مناطق گوناگون و خاک های مختلف متفاوت بوده و از 60 – 100 سانتی متر متغیر است. ساقه هایی که دائماً تولید می شوند راست، نرم و کرک دار بوده و در محل خروج برگ ها انشعابات کوتاهی پیدا می کند.تاریخچه یونجه

برگ

برگ یونجه مركب بوده و در محل انشعابات ظریف ساقه بوجود می آیند. برگچه ها کشیده، طویل و در یک سوم انتهایی دندانه دار هستند. برگچه ها دارای یک رگبرگ اصلی هستند که تا انتهای برگچه کشیده می شود و از این رگبرگ اصلی برگچه (رگبرگچه) رگبرگچه های فرعی منشعب می شوند.

برگ مرکب به وسيله دمبرگ به ساقه وصل شده و در محل اتصال دمبرگ به ساقه دو گوشوارک (stipule)باریک وجود دارد که به دمبرگ متصلند. هر کدام از گوشوارک ها، زائده باریک و بلند در انتها و دندانه های ظریف و کوچک در قاعده دارند.

برگچه های یونجه تخم مرغی شکل بوده و در سطح زیری از کرکهای فراوانی پوشیده شده است. تراکم کرکها در سطح رویی برگ کمتر است. برگچه ها سبز تیره هستند. برگچه میانی دارای دمبرگ کوتاهی است در حالی که برگچه های کناری فاقد دمبرگچه بوده و مستقیماً به دمبرگ وصل می شوند.

تاریخچه یونجه

گل

تغییر حالت گیاه از رشد و نمو رویشی به زایشی با تولید گلهای یونجه آغاز می شود. تولید شاخه های گل در بهار از دهمین تا چهاردهمین گره از طوقه يونجه و در فصل تابستان از ششمین تا دهمین گره صورت می گیرد. بعضی از یونجه هایی که در بهار به گل می نشینند ارتفاع ساقه بیشتری دارند و بر عکس در تابستان ارتفاع ساقه کوتاه تری دارا هستند. هنگام تشکیل گل، برآمدگی بافت مریستم در محور برگ به وجود می آید و از هر برآمدگی یک گل آذین بوجود می آید. هر گل یونجه، دارای یک کاسه (با پنج کاسبرگ هم اندازه) و یک جام (با پنج گلبرگ به نام های درفش یک عدد و بال و ناو هر کدام دو عدد)، ده پرچم و یک مادگی است. رنگ گل ارقام مختلف و گونه های جنس Medicago ممکن است بنفش، سفید، زرد و یا رنگارنگ باشد. گل یونجه دارای خصوصیات خاصی است از این رو تعداد محدودی از حشرات در گرده افشانی یونجه مؤثر هستند به خاطر این ویژگی و نیز پلی پلوئیدی بودن یونجه عوامل موثر در گرده افشانی یونجه کمتر اثر دارند.تاریخچه یونجه

در هنگام آزاد شدن اندام های جنسی، کیسه بساک ترکیده و دانه های گرده به فراوانی در روی کلاله مادگی قرار می گیرند. با این حال مشکل عمده در گرده افشانی یونجه غشاء کوتیکولی موجود در روی کلاله است که مانع از ترشح مواد توسط کلاله می شود. این غشاء بعد از آزاد شدن اندام های جنسی از بین می رود و از این طریق امکان باروری ناشی از گرده افشانی فراهم می گردد. عمل آزاد شدن اندام های جنسی از درون ناو را می توان به عواملی مانند فشار وارده از طرف سلول های مربوط به اندام های جنسی، فشار مکانیکی وارده توسط حشرات و عوامل محیطی مانند باران، باد و درجه حرارت مربوط دانست.تاریخچه یونجه

در گرده افشانی غیرمستقیم یونجه تعداد گل های تشکیل شده زیادتر و تعداد بذر در هر نیام بیشتر است، علت این پدیده به عواملی مانند ۱) خود ناسازگاری نسبی بیشتر بوته های یونجه ۲) اختلاف ادامه حیات تخمکهای بارور شده که دارای جنین و آندوسپرم خود گشن شده و هیبرید شده هستند مربوط می شود. گل آذین یونجه به صورت خوشه مرکب است که از محل محور برگ خارج می گردد که دمگلی به اندازه دمبرگ برگ مرکب یا طویل تر از آن دارا می باشد، میوه یونجه نیامی با شکل خاص است. در اثر رشد سریع طرف داخلی نیام، پیچشی در نیام تولید می گردد. تیام دارای چند بذر است. بذور شکل کم و بیش قلوه مانند داشته و برنگ زرد یا قهوه ای روشن دیده میشوند.تاریخچه یونجه

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی