تغذیه مرغ عشق یا رژیم غذایی مرغ عشق های استرالیایی در طبیعت از بذور گیاهان، به خصوص بذور علوفه گرامينه (گیاهان خانواده گندمیان)، گیاهان سبز تازه و سنگریزه های غنی از مواد معدنی تغذیه می­کنند. مرغ عشق ها در مناطقی که به دنبال غذا می گردند، هرجا آب پیدا کنند، تشنگی خود را برطرف می کنند و اگر در نواحی خشک آب یافت نشود، در هنگام صبح از قطرات شبنم در حال چکیده شدن از تیغه برگ های گیاهان، آب مورد نیاز خود را تأمین می کنند. با شروع دوره بارندگی، مرغ عشق ها تولیدمثل خود را شروع می کنند، زیرا چند روز پس از شروع این دوره، گیاهان علوفه ای و دیگر گیاهان جوانه های جدیدی می زنند. این جوانه ها به زودی بذوری تولید می کنند که در حالت نیمه رسیده خوراکی بسیار مغذی برای والدین و جوجه ها خواهد بود. بی تردید، بدون این بذور، بزرگ کردن جوجه ها امری غیرعادی برای والدین خواهد بود. به همین دلیل، هرچه دوره بارندگی دیرتر شروع شود، مرغ عشق ها دیرتر جفتگیری می کنند و اگر بارندگی شروع نشود، مرغ عشق­ها جفتگیری نخواهند کرد، زیرا به طور غریزی می دانند که اگر بارندگی نشود، گیاهان جوانه نمی زنند و بذر تولید نمی کنند و بدون بذور گیاهی، برای آنها غیر ممکن است که بتوانند جوجه های خود را بزرگ کنند.

رژیم غذایی مرغ عشق در طبیعت

جفتگیری نکردن مرغ عشق ها در غیاب بارندگی یک روش مطمئن برای به دنیا نیامدن جوجه هایی است که به دلیل فقدان غذا، حتماً خواهند مُرد. البته این فقط مرغ عشق­ها نیستند که از روی نباریدن باران، به فقدان غذا در آینده پی می برند، بلکه هر یک از گونه های پرندگان و حیوانات وحشی، برای پیش بینی وجود یا عدم وجود غذای مورد نیاز برای پرورش جوجه ها یا بچه های خود، از روشی کم و بیش مشابه استفاده می­کنند. در شرایط اسارت از پرندگان وحشی بسیار دشوار تکثیر می شوند. شاید مهم ترین عامل تولید مثل دشوار پرندگان وحشی توسط انسان، این است که انسان غالباً نمی تواند شرایطی مطمئن از نظر تأمین غذا در آینده برای آنها فراهم کند. به عبارت دیگر با روشی که ما برای آنها غذا تأمین می کنیم، اگرچه خودمان یقین داریم که غذای آنها و جوجه هایشان تأمین خواهد بود، ولی شاید آنها مثل ما فکر نکنند.

بذور گیاهی به عنوان مهم ترین خوراک مرغ عشق­ها

در تغذیه مرغ عشق یک مخلوط بذور متعادل به عنوان رژیم غذایی اصلی مرغ عشق ها که توسط انسان ایجاد می شود، از روی مشاهدات مربوط به نوع بذور مصرفی و عادات غذایی آنها در طبیعت تعیین شده است. این مخلوط­های بذور، عمدتاً تشکیل می شوند از: چند رقم ارزن و بذر علف قناری. بذر یولاف (جو دوسر)، بذر کتان و بذر سیاه دانه (niger seed)، موادی هستند که انسان از آنها برای متعادل ساختن مخلوط بذور گیاهی استفاده می­کند. در تغذیه مرغ عشق استفاده از مخلوط­های تجارتی خوب بذور، غالباً حاوی بذر خار یا انگنار (thistle) نیز می شود. همچنین شرکت های سازنده خوراک­های حیوانات بازیچه، سنگ های حاوی یُد بالا را نیز به عنوان مکمل این عنصر معدنی و برای تأمین بد کافی و جلوگیری از ایجاد گواتر (بزرگ شدن غده تیرویید) به خوراک آماده اضافه می کنند.

هشدار: هرچه گیاهان بالغ تر شوند، ارزش غذایی بذور، برگ­ها و ساقه های آنها کمتر می شود. همچنین پس از برداشت محصولات مختلف گیاهی، هرچه از مدت ذخیره آنها بیشتر بگذرد، ارزش غذایی آنها کمتر می شود. به عبارت دیگر، وقتی ما نمونه هایی از اجزای گیاهان مختلف (بذر، برگ و ساقه) را در حالات جوان و بالغ و نیز در ابتدای ذخیره سازی و در تاریخ­های مختلف پس از ذخیره سازی در آزمایشگاه تجزیه کنیم، مشاهده خواهیم کرد که اجزای مذکور تا وقتی گیاه در مزرعه در حال رشد و بالغ شدن است، به تدریج از جوانی تا رسیدگی کامل، ارزش غذایی اشان کمتر می شود و به همین ترتیب، مشاهده خواهیم کرد که هر چه از تاریخ ذخیره سازی آنها بیشتر بگذرد، ارزش غذایی آنها کمتر می شود. تنها جزیی از گیاهان که در تغذیه مرغ عشق و پرندگان مصرف دارد، دانه یا بذر آنهاست و چون بذر گیاهان در اثر ذخیره شدن، به تدریج ارزش غذایی اش کمتر می­شود، توصیة اکید می شود که بذور سال گذشته برای تغذیه پرندگان خریداری نشود.

جوانه زدن بذور گیاهی

برای درک ارزش غذایی دانه های ذخیره شده و تعیین کیفیت آن ها به منظور تصمیم گیری در استفاده یا عدم استفاده از آن ها در تغذیه پرندگان یا تغذیه مرغ عشق ، ساده ترین روشی که بدون نیاز به تجزیه آزمایشگاهی، مردم می­توانند به آن متوسل شوند، اقدام به جوانه زدن آنها به روش زیر است:

1.  یک قاشق چایخوری از هر نوع بذر مورد نظر را به مدت ۲۴ ساعت خیس بدهید، طوری که در ابتدا حدود دو سانتی متر آب روی بذر قرار گیرد.
2.  پس از ۲۴ ساعت، آب باقیمانده و جذب نشده به داخل بذور را خالی کنید و دو یا سه بار آب معمولی از روی آن بگذرانید و پس از شستشو به این روش، دانه ها را بدون آب در ظرفی شیشه ای یا پلاستیکی بریزید و در پوشی روی آن قرار دهید، طوری که درپوش با دانه های خیس خورده در تماس نباشد و نیز چنان با ظرف زیرین چفت نباشد که امکان جریان هوا وجود نداشته باشد.
3.  پس از ۲۴ ساعت؛ یعنی ۴۸ ساعت پس از شروع خیس دادن بذر، با وجود آنکه در ۲۴ ساعت دوم، دانه ها در مجاورت آب نبوده اند، مشاهده خواهیم کرد که دانه ها متورم و بزرگتر می شوند.
4.  حال اگر بخواهیم دانه ها جوانه بزنند، در این هنگام می توانیم آنها را یک بار دیگر شستشو دهیم و به مدت ۲۴ ساعت دیگر، به همان صورت نگهداریم. در پایان ۲۴ ساعت سوم «جمعاً ۷۲ ساعت»، ملاحظه خواهیم کرد که دانه ها به اندازه ۲ تا ۵ سانتی متر جوانه زده اند. در این هنگام ما می توانیم از روی تعداد دانه های جوانه زده، کیفیت (ارزش غذایی) آن را مشخص کنیم. هر چه دانه های بیشتری جوانه زده باشد، آن دانه از مواد غذایی بیشتری (به خصوص از انرژی بیشتری) برخوردار است و برعکس.

توجه: پس از مشخص شدن ارزش غذایی دانه هایی که ما داریم و تصمیم به استفاده از آن­ها در تغذیه مرغ عشق  عملی گرفته ایم، می توانیم آنها را در پایان ۲۴ ساعت اول، به عنوان «دانه های خیس داده و نرم شده» یا در پایان ۲۴ ساعت دوم، به عنوان «دانه های خیس داده و متورم شده» یا در پایان ۲۴ ساعت سوم، به عنوان «دانه­های جوانه زده» به پرندگان خودمان تغذیه کنیم. همچنین اگر بخواهیم جوانه ها بزرگ تر شود، می توانیم ۲۴ دیگر آنها را به همان صورت نگهداریم. در این صورت در پایان روز چهارم (جمعاً ۹۶ ساعت)، طول جوانة دانه­های ما به بیش از ۸ سانتی متر خواهد رسید.

یادآوری:

ارزش غذایی دانه ها و قابلیت استفاده از آنها توسط پرندگان، به تدریج از زمان خیس دادن افزایش می یابد و وقتی جوانه می زنند، ارزش غذایی آنهای به بالاترین سطح خواهد رسید؛ زیرا میزان مصرف، قابلیت هضم و قابلیت استفاده پرنده از ویتامین ها، مواد معدنی و پروتئین های آنها بیشتر می شود. بذور در حالت جوانه زده، حاوی بالاترین مقدار ویتامین های قابل استفاده برای پرنده، حیوان با انسان می شوند و در این حالت، مقدار ویتامین های گروء ب قابل استفاده در دانه ها به حداکثر ممکن خواهد رسید.

نکاتی در مورد تغذیه بذور

1. اگر در ظروف دامه های خیسانده شده را نبنديد، دانه ها کفک می زنند و باید دور ریخته شود .
2.  پس ماندة بذور جوانه زده را باید حداکثر تا 5/2 ساعت بعد از ریختن در ظرف مخصوص غذای پرنده دور بریزیم.
3. در تغذیه مرغ عشق بذور جوانه زده را حتی الامکان بایست به اندازه یک بار مصرف در هر روز تهیه کنیم. البته می توانیم برای دو روز مصرف، مازاد را در یخچال ذخیره کنیم و برای مصرف در روز بعد، آنرا پس از خارج کردن از يخچال، حدود دو دقیقه در آب ولرم قرار دهیم تا همدمای اتاق شود
4.  بذور جوانه زده زود فاسد می شود. پس در تهیه آن مراقب باشید که حداکثر می توانید به اندازه مصرف در ۲ نوبت تهیه کنید.
5. در تغذیه مرغ عشق روی بذور جوانه زده نمی توان به عنوان یک خوراک دایمی حساب کنید، زیرا پرندگان پس از حدود یک هفته مصرف، از آن زده می شوند و آن را نمی خورند. لذا متعاقب هر هفته تغذیه بذور جوانه زده و تأمین مقدار زیادی ویتامین در بدن پرنده، لازم است مصرف آن را سه هفته قطع کنید؛ یعنی اینکه بذور جوانه زده را فقط ماهیانه به مدت یک هفته می توانید تغذیه کنید.
6. وقتی بذور جوانه می زنند، طعم خاصی می گیرند که در صورت عادت دادن پرنده به آن برای مدت حدود یک هفته آن را با اشتها می خورند و سپس مصرف آن سه هفته باید قطع شود. اما بذور خیس داده (پس از ۲۴ ساعت اول) و متورم شده (پس از ۲۴ ساعت دوم)، به مدت طولانی تری قابل تغذیه اند و شاید پرنده شما برای خوردن آنها اشتهایش را از دست ندهد و بتوانید همچنان مخلوط بذور را با این دو روش مورد استفاده قرار دهید.
7.  در تغذیه مرغ عشق هرگز از یک بذر به عنوان تنها بذر مورد استفاده پرندگان زینتی استفاده نکنید، زیرا هر نوع بذر از نظر ارزش غذایی با نوع دیگر متفاوت است. لذا اگر مخلوطی از بروز مرغوب را به عنوان غذای اصلی پرنده مورد استفاده قرار دهید و همزمان مقداری سبزی، صیفی و میوه هم به پرنده بدهید، تمام نیازهای غذایی آن تأمین خواهد شد و در این صورت، به هیچ وجه نیازی به استانه از مکمل های ویتامینی، مواد معدنی و پروتئینی وجود نخواهد داشت.
8. به عبارت دیگر، چنان چه شما جیرهای دارای کمبود مواد غذایی به پرنده بدهید، اگر با مکمل های مورد نیاز کامل نشود، پرنده دچار کمبود خواهد شد. حال اگر جیره ای کامل به پرنده بدهید و همزمان از مکمل های ویتامینی و مواد معدنی هم استفاده کنید، نه تنها این مکمل هیچ خاصیتی نخواهد داشت، بلکه به شدت مضر هم خواهد بود و به عبارت دیگر، در این حالت پرنده دچار زیاد بود مواد غذایی خواهد شد و مواد غذایی مازاد چون روی جذب و قابلیت استفاده سایر مواد تأثیر منفی خواهند گذاشت، می­توان مازاد مواد غذایی مصرفی (ویتامین، مواد معدنی و غیره) را سمّ تلقی کرد.
9. شما می توانید نحوه تغذیه مرغ عشق یا پرنده خود با شکل های مختلف مخلوط بذور (خیس داده – متورم شده – جوانه زده – بخارپز – خرد شده و غیره) را آزمایش کنید و دریابید که پرنده شما چه شکلی از مخلوط بذور را با اشتهای بیشتر می خورد. وقتی شکل مطلوب را دریافتید، باید مخلوط بذور را در صورت خشک بودن، به طور آزاد در اختیار پرنده قرار دهید و اگر خیس داده، متورم شده یا جوانه زده است، آن را در چند نوبت در روز در اختیار پرنده قرار دهید تا فاسد نشود.
10.  پرندگان، به خصوص طوطی ها در خوردن غذاهای جدیدی که به آنها عادت ندارند، بسیار محتاط و محافظه کارانه عمل می کنند. لذا خیال نکنید که اگر پرنده شما غذای جدیدی را در چند نوبت اول نخورد، هرگز نخواهد خورد. پرنده معمولاً علاقه ای به تغییر رژیم غذایی خودش ندارد. لذا هرگونه تغییر در رژیم غذایی پرنده باید تدریجی باشد تا هم پرنده به مزه آن تدریجاً عادت کند و هم دستگاه گوارش پرنده به هضم غذای جدید عادت کند.
11.  پرندگان به طور طبیعی مقداری سنگریزه از زمین برمی چینند تا غذای مصرفی (به خصوص دانه های سفت) خیس خورده با آب در چینه دان آنها، در سنگدان با سنگریزه مورد آسیاب شدن قرار گیرد و خُرد و نرم و قابل هضم تر شود.
12.  سنگریزه ها علاوه بر کمک به هضم خوراک های مصرفی، در مجاورت با آب و اسید معده تا حدی ساییده می شود و به عنوان مواد معدنی در روده پرنده جذب و در بدن مورد استفاده قرار می گیرد. بنابراین چنان چه پرنده شما دانه های کامل را مصرف می کند، از مصرف سنگریزه در تغذیه آن غافل نشوید. اما توجه داشته باشید که انواع مختلف طوطی ها، دانه های مصرفی و سایر غذاها را بین منقار بالا و پایین خرد می کنند و آنچه وارد دستگاه گوارش می شود، دانه های کامل نخواهد بود، بلکه خرده هایی از دانه هاست. لذا به نظر من هیچ یک از گونه های مختلف طوطی ها نیاز به خوردن سنگریزه برای ساده شدن هضم خوراک های مصرفی ندارند، این درحالی است که ماکیان، کبوتر و سایر پرندگان دانه خوار که دانه ها را به صورت درسته می بلعند، نیاز مبرم به خوردن سنگریزه دارند.
13. در تغذیه مرغ عشق  یکی از بهترین روش های قراردادن سنگریزه در اختیار پرنده ها، ریختن آن در سینی کف قفس است. در این صورت کف سیمی قفس را باید بردارید تا پرنده بتواند سنگریزه را از کف قفس برچیند. تجربه ثابت کرده است که آن دسته از پرندگان زینتی که در قفسي با كف حاوی سنگریزه نگهداری می شوند، کمتر بیمار می شوند و علت آن است که چنین پرندگان با مصرف سنگریزه، هم غذای مصرفی را بهتر هضم و جذب می­کنند و هم با خُرد شدن نسبی سنگریزه ها و سنگدان و در نتیجه جذب شدن آن در روده، این پرندگان به کمبود مواد معدنی مورد نیاز (بیماری های ناشی از کمبود مواد معدنی مختلف) دچار نمی شوند.

استفاده از سنگریزه در تغذیه پرندگان تا حدی اهمیت دارد که من قوياً توصیه می­کنم که دارندگان پرندگان زینتی قفسی که دانه ها را به صورت درسته قورت می دهند، حتماً به اندازه کافی ذخیره سنگریزه داشته باشند و همیشه روی سینی کف قفس به ارتفاع یک سانتی متر سنگریزه بریزند. نگران مخلوط شدن سنگریزه با مدفوع و غیر بهداشتی شدن آن نباشید، زیرا پرنده قادر است سنگریزه های غیر آغشته به مدفوع را تشخیص دهد و از آنها مصرف کند.

ضمناً اگر سنگریزه به مقدار محدود در اختیار دارید، می توانید پس از آغشته شدن قسمت اعظم آن به مدفوع، آن را در ظرفی بریزید و با سنگریزه تمیز بستر پرنده را تعویض کنید و پس از جمع شدن مقدار زیادی از سنگریزه آغشته به مدفوع که از چند بار تعويض جمع شده است، می توانید آن را به مدت یک ساعت در آب داغ خیس دهید تا مدفوع آغشته به آن کاملاً در آب حل شود. سپس آن را داخل یک آبکش مناسب بریزید و با مقداری آب معمولی آن را کاملاً شستشو دهید و پس از جدا شدن آب آزاد، آن را زیر آفتاب به مدت چند ساعت خشک و ضد عفونی کنید و دوباره مورد استفاده قرار دهید.

علائم فساد بذور

پوسیدگی بذور، میوه ها و سبزیجات:

این نوع فساد معمولاً توسط شماری از موجودات میکروسکوپی تک سلولی؛ از جمله میکروب ها یا مخمرهایی انجام می شود که در همه جا وجود دارند. این موجودات تک سلولی تحت شرایط مناسب از نظر رطوبت، درجه حرارت و اکسیژن، رشد و تولید مثل می کنند و با تغذیه از مواد غذایی موجود در خوراک ها، باعث از هم پاشیدن بافت غذاها و تغییر رنگ، بو و مزه آنها می شوند. بذور، میوه ها و سبزیجات پرسیده بوی تند و مخصوصی دارند. خوراک های پوسیده حاوی تعداد بی شماری از موجودات فاسد کننده هستند که در صورت خورده شدن توسط پرنده، حیوان یا انسان، سبب ایجاد اختلالات گوارشی در آنها می شوند.

کفک زدگی بذور، میوه ها و سبزیجات:

شما می توانید بذور، میوه ها و سبزیجات کفک زده را از طریق مشاهدة گردی به رنگ سفید مایل به خاکستری بر روی آنها، از بذور سالم تشخیص دهید. برای تشخیص، اگر با چشم غیر مسلح قدرت دیدن ذرات ریز کفک را ندارید، می توانید از یک ذره بین قوی استفاده کنید.

کِرم خوردگی بذور، میوه ها و سبزیجات:

بذور کرم خورده معمولاً حالت به هم چسبیدگی دارد، زیرا کرم های آفت، از خودشان تار می­تنند و این تارهای چسبناک دانه ها را به هم می چسبانند. میوه ها و سبزیجات کرم خورده معمولاً دارای یک یا چند سوراخ هستند که اگر شکافته شوند، احتمالاً یک یا چند کرم را می توان داخل آنها مشاهده کرد.

بهتر است کلاً از خیر تغذیه چنین خوراک­ها به پرنده خودتان بگذرید، زیرا شما می توانید با برش قسمت های پوسیده، کفک زده یا کرم خورده، ظاهر آنها را پاکسازی کنید. اما میکروب ها و مخمرهای عامل پوسیدگی؛ کفک­های عامل کفک زدگی و تخم کرم ها ممکن است به علت ریز و غیر قابل مشاهده بودن، روی این خوراک­ها بماند و با ورود به داخل دستگاه گوارش پرنده مشکل ساز شوند.

روش صحیح ذخیره دانه مرغ عشق

برای تأمین بذور مورد نیاز یک یا دو مرغ عشق، شما به مقدار زیاد بذور نیاز ندارید. پس برای موجود داشتن بذور تازه، هرگز مقداری زیادی از هر نوع دانه قابل مصرف را خریداری نکنید، زیرا وقتی مقدار دانه ها بیش از مقدار مورد نیاز برای یک دوره مطمئن تغذیه باشد، اضافه می آید و اولاً نگهداری طولانی مدت هر نوع بذر موجب کاهش ارزش غذایی آن می شود.

ثانياً هر چه مدت نگهداری (ذخیره) هر دانه بیشتر باشد، بیشتر در معرض انواع فساد قرار می گیرد. پس بذور مورد نیاز را به مقدار محاسبه شده و قابل مصرف در یک دوره زمانی معین تهیه کنید. ضمناً برای نگهداری، آنها را داخل یک کیسه پارچه ای یا پلاستیکی بریزید و در جایی تاریک، خشک و دارای جریان هوا آویزان کنید یا داخل یخچال نگه داری کنید. ذخیره کردن بذور در یک پاکت کاغذی یا هر نوع ظرف سرباز صحیح نیست.

مصرف روزانه بذور

1.  هر روز صبح، ۲ قاشق چایخوری بذور را در دانخوری مرغ عشق بریزید.
2. هر روز عصر، پوسته های بذور جمع شده در سطح دانخوری را با دست تخلیه کنید تا پرنده به بذور توپر زیر آنها دسترسی پیدا کند. گاهی اوقات برخی از پرندگان قادر به مصرف بذور تو پر زیر پوسته ها نیستند و اگر پوسته های بذور را شما تخلیه نکنید و خیال کنید که بذر کافی در اختیار پرنده است، گرسنگی می­کشند.
3. اگر در هنگام غروب دیدید که فقط چند بذر توپُر (مصرف نشده) در دانخوری موجود است، نصف قاشق بذر در دانخوری بریزید و از روز بعد نصف قاشق به جیرهاش اضافه کنید که صبح روز بعد، چیزی برای خوردن داشته باشد.
4.  همیشه باید مقداری بذر بیش از قابلیت مصرف پرنده در اختیارش بگذارید تا چنان چه نتوانستید به موقع سراغش بروید، پرنده گرسنگی نکشد.
5. در تغذیه مرغ عشق چنانچه تمام دان مورد نیاز پرنده را از یک نوع تأمین کنید و عمده خوراک پرنده از دان می شود، به طور قطع دیر یا زود دچار کمبود ان تعداد از مواد غذایی می شود که دان مورد استفاده کمبود آنها را دارد. در این صورت، در درازمدت، علاوه بر چاق شدن پرنده در اثر مصرف زیاد آن دان، جگرش دچار «چربی گرفتگی» می­شود.

هرچه دان مصرفی دارای چربی بیشتر باشد (مثل دانه های روغنی)، عارضه چربی گرفتگی جگر زودتر و شدیدتر ظاهر می شود. حال ببینیم که اگر جگر به علت تغذیه نادرست دچار چربی گرفتگی شود، چه اتفاقاتی در بدن خواهد افتاد و آیا این عارضه خطر مرگ هم دارد؟ لطفاً جواب این سئوال را در زیر با دقت بخوانید، زیرا علاوه بر نیاز شما به اطلاع داشتن از آن برای پرنده یا حیوان خودتان، این اطلاعات برای تغذیه صحیح خود شما و افراد خانواده شما نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.

سلامت جگر در انسان و حیوان

به طورکلی، جگر پالایشگاه بدن است؛ یعنی مهم ترین وظیفه آن، خنثی کردن سمومی است که از طریق خوراک های مصرفی وارد بدن و سرانجام وارد خون می شوند یا سمومی که به طور عادی و همیشگی در جریان سوخت و ساز مواد غذایی در داخل سلول های بدن ایجاد می شوند.

جگر همچنین وظایف دیگری در بدن دارد که یکی از آنها تولید صفرا و ذخیره کردن آن در کیسه صفرا است. در هنگام ورود غذا، به خصوص غذاهای چرب و چربی ها از معده به بخش ابتدایی روده باریک؛ یعنی اثنی عشر، با انقباض عضلات کیسه صفرا، صفرای ذخیره شده در آن وارد اثنی عشر می شود و صفرا موجب هضم چربی ها می شود. لذا اگر صفرا به داخل روده باریک ترشح نشود، چربی ها مصرفی و چربی خوراک­ها هضم نمی شود و بلااستفاده از طریق مدفوع خارج می شود. در این صورت، بدن به کمبود اسیدهای چرب ضروری دچار می شود که سرانجام آن مرگ است.

پس وقتی جگر دچار چربی گرفتگی شود، نمی تواند وظایف بسیار زیادی که به عهده دارد، انجام دهد. لذا علاوه بر وظیفة تولید و ترشح صفرا و دیگر وظایف، در حالت چربی ­گرفتگی حاد، جگر توان پالايش (تصفیه) خون از سموم موجود در آن را نیز از دست می­دهد. یکی از سموم فوق خطرناکی که به طور معمولی و همیشگی در جریان سوخت و ساز پروتئین ها در سلول های بدن تولید می شود و برای خنثی شدن و دفع وارد خون می گردد، گاز آمونیاک (NH3) است.

این گاز فوق العاده سمی و خطرناک است و سطوح بالاتر از حد قابل تحمل آن باید توسط جگر خنثی شود. جگر آمونیاک را به ماده ای ازت دار و کم خطرتر به نام اوره در انسان و حیوانات و اسید اوریک در پرندگان تبدیل و وارد خون می کند. وقتی خون حاوی اوره یا اسیداوریک زیاد وارد کلیه ها می شود، اوره یا اسید اوریک زاید آن توسط کلیه ها جذب و از طریق ادرار از بدن دفع می­شود.

از جمله سموم دیگری که باید توسط جگر به مواد غیرسمی یا با سمیت کمتر تبدیل شود، سموم مصرفی؛ مثل الكل، مواد مخدر، نیکوتین و غیره و سموم تولید شونده در داخل بدن در اثر مصرف غذاهای فاسد است. پس ملاحظه می شود که اگر جگر نتواند خوب کار کند، نمی تواند وظایفش را انجام دهد و انجام نشدن کامل هریک از ده­ها وظیفه جگر، سبب مرگ پرنده، حیوان یا انسان می شود. البته این درحالی است که وقتی جگر به علت چربی گرفتگی ناکارامد شود، هیچ یک از وظایفش را نمی تواند انجام دهد.

پس ما نمی توانیم بگوییم که کدام یک از وظایف جگر اهمیت سرنوشت سازتری دارد، زیرا در اثر انجام نشدن هریک از وظایف و/یا خنثی نشدن هریک از سموم موجود در خون توسط جگر، مرگ حتمی اتفاق خواهد افتاد. جگر در اثر مصرف الکل زیاد، به عارضه ای به نام تشمع کبدی (سیروز) دچار می شود.

در این عارضه، اگرچه بافت جگر را چربی نگرفته، ولی به حالتی شبیه مشما در می آید و در آن حالت نیز کارآمدی خودش را از دست می دهد. پس به این نتیجه می رسیم که تغذیه نادرست، علاوه بر تأثیر بسیار بد در سلامتی بدن، فقط تأثیری که روی جگر می­گذارد و موجب ناکارآمد شدن آن می شود، برای مرگ کافی است. اما جالب توجه است که وقتی به علت تغذیه نادرست، هزارویک عارضه گریبان بدن را می گیرد و شخص را وادار به مراجعه به پزشک می کند یا او را وادار می کند که پرنده یا حیوان بیمار شده اش را به دکتر متخصص نشان دهد، معمولاً پزشکان معمولی و دامپزشکان، قادر به تشخیص علت بیماری که ناشی از سوء تغذیه است، نیستند.

حال اگر بیمار شانس بیاورد و از ابتدا توسط یک پزشک متخصص حاذق یا یک متخصص تغذیه حاذق مورد معاینه قرارگیرد و چنان افراد بتوانند با بررسی نتایج آزمایش خون و ادرار؛ مشکل اصلی؛ مثلاً چربی گرفتگی یا تشمع کبدی یا کمبودهای موادغذایی را تشخیص دهند، شاید اگر زیاد دیر نشده باشد، بتوانند با مداوای صحیح، بیمار (پرنده، حیوان یا انسان) را از خطر مرگ حتمی نجاد دهند.

اما متأسفانه در غالب موارد، به علت تشخیص ناصحیح یا عدم تشخیص منشاء چنین بیماری ها، پزشک یا دامپزشک دارویی بی ربط تجویز می کند یا چون نمی توانند علت بیماری را تشخیص دهند، با تجویز داروهای تقویتی که معمولاً ویتامین ها و مواد معدنی هستند، در تشخیص و معالجه صحیح بیماری بیمار وقفه ایجاد می­کنند و فقط خدا می­داند که سالیانه چه تعداد انسان، حیوانات و پرندگان به خاطر ناتوانی در تشخیص علل بیماری ها می میرند یا تلف می شوند. این مطلب علمی را من به زبان بسیار ساده و قابل درک نوشتم تا شما به اهمیت تغذیه صحیح خودتان و/ یا پرنده یا حیوانی که دارید، پی ببرید و بتوانید با مقداری مطالعه ضروری بدن خودتان و پرنده یا حیوان خانگی خودتان را سالم نگهدارید.

به هر حال، اگر به جای یک نوع دان، چندین نوع دانه؛ یعنی مخلوطی از بذور مختلف را به پرنده خودتان تغذیه کنید، نباید نگران چاق شدن و چربی گرفتگی جگر پرنده باشید. پس شما باید مخلوط بذور را در تمام ساعات شبانه روز به اندازه کافی در اختیار پرنده بگذارید تا به اندازه رفع نیازهایش مصرف کند. پرنده ها، به خصوص پرندگان کوچک جثه، بسیار فعال و پر جنب و جوش هستند و متابولیسم بدن آنها بسیار بالاست. لذا در مقایسه با پرندگان بزرگ جثه تر، به نسبت وزن بدنشان نیاز به مصرف انرژی بسیار بیشتری دارند . اما این انرژی باید از انواع مختلف دانه ها تأمین شود، نه فقط یک دانه. پرنده فقط وقتی چاق می شود که فعالیتش کم باشد.

در برخی از سایت های خارجی مربوط به پرندگان زینتی و حیوانات خانگی، به علت آنکه نویسندگان آنها افرادی غیر متخصص بوده و معمولاً از علم تغذیه مطلع نیستند؛ تغذيه خوراک های پرانرژی؛ مثل انواع شیرینی­جات، شکلات، تنقلات شیرین، چربی (کره)، سرخ کردنی ها و نیز گیاهان خانواده کلم به پرندگان زینتی، همچون خوراندن سم به آنها خطرناک توصیف شده است.

بنده هم تغذیه این مواد، حتی توسط انسان را هم ضروری نمی دانم و هیچ خاصیتی ارزشمندی برای آنها قائل نیستم و حتی مصرف زیاد آنها را مضر توصیف می کنم. اما قراردادن این مواد در فهرست غذاهای خطرناک را مضحک می­دانم، زیرا چیزی به نام غذای خطرناک مانمی توانیم سراغ کنیم و اگر چیزی خطرناک باشد، دیگر نمی توان نام غذا را به آن داد.

بنابراین بنده ضمن کم خاصیت شمردن این مواد در تغذیه انسان، حیوان یا پرنده و مضر توصیف کردن مصرف زیاد آنها؛ نظرم این است که چون این چیزهای خوشمزه را هم انسان، هم حیوانات و هم پرندگان دوست دارند و در سراسر دنیا در کارخانه های صنایع غذایی تولید و به صورت بسته بندی شده عرضه می شوند و نیز در خانه ها به عنوان بخشی از غذای روزانه انسان مصرف می شوند؛ مصرف کم آنها در تغذیه انسان، پرندگان زینتی و حیوانات خانگی را بلامانع توصیف می کنم. در واقع حتی هیچ شخص ناآگاهی تمایل پیدا نمی­کند که پرنده یا حیوان خانگی اش را با مقدار زیادی از این مواد تغذیه کند.

اما چنان توصيف­ها درنظر عامه مردم چنین می آید که حتی در صورت مصرف جزیی این چیزها، حیوان بیمار می شود و می میرد. مثلاً به کرّات از افراد عادی شنیده ام که اگر سگ شیرینی بخورد کور می­شود و نیز شنیده ام که اگر پرنده نمک یا شیرینی یا چربی بخورد، چنین و چنان می شود. بدون شک نمک چیزی است که مقدار لازمش برای تمام موجودات ضروری است و زیادش برای تمام موجودات مضر است و صحیحش این است که انسان و حیوانات پستاندار به نمک بیشتری از پرندگان نیاز دارند و این طور نیست که پرندگان اساساً به نمک نیاز نداشته باشند. همچنین شیرینی حاوی ماده­ای کورکننده نیست و مصرف زیادش نه تنها برای پرنده، بلکه برای انسان هم مضر است سرخ کردنی ها نیز همین حکم را دارند که مصرف اندکشان مشکلی ایجاد نمی کند، ولی مصرف زیادشان هم برای انسان و هم برای پرنده مضر است.

گیاهان خانواده کلم نیز به علت دارا بودن ماده ای که با یُد موجود در خون پیوند می شود و از جذب شدن آن توسط غده تیروئید جلوگیری می­کند و در نتیجه غده تیرویید مجبور است که برای جذب یُد کافی از خون برای ساختن هورمون «تیروکسین»، زیاد کار کند و کارکردن زیاد این غده موجب بزرگ شدن آن (هیپرتروفی) می شود که به نام گواتر شهرت دارد. دقت بفرمایید، اولاً هیچ کسی تمام یا قسمت عمده خوراک پرنده اش را از گیاهان خانواده کلم تأمین نمی کند که مصرف زیاد ماده گواتر زای (گواتروژن) موجود در آنها، سبب ایجاد گواتر در پرنده شود. همچنین مصرف آن گیاهان در تغذیه حیوانات و انسان نیز دقیقاً چنان حکمی را دارد. به عبارت دیگر، اگر بخواهیم چنین تذکرات غالباً غیر ضروری را، آن هم به صورت خطرناک توصیف کردن برخی از غذاها عنوان کنیم، نظیر این استدلال ها در مورد کمتر خوراکی ممکن است صدق نکند.

یادآوری می کنم که منظور ممنوع کنندگان این گونه خوراک ها در تغذیه مرغ عشق یا پرنده ها این بوده است که مصرف مقدار زیاد آنها سبب ایجاد اختلالات گوارشی و غیره در آنها می شود و منظور من از ممنوع نکردن چنین مواد در تغذیه پرندگان زینتی این است که آنها چیزی در بر ندارند که به شکل سم در بدن پرنده عمل کند، بلکه مصرف زیادشان در سلامت پرنده اختلال ایجاد می کند و لذا ضرورتی ندارد که من آنها را ممنوع کنم و ضرورت ندارد که شما آنها را به مقدار زیاد به پرنده تغذیه کنید. بنابراین چنان خوراک­ها در صورت تغذیه نشدن به پرنده بهتر است، اما اگر حتماً ما دارید که از آنها هم در تغذیه پرنده خودتان استفاده کنید، فقط به مقدار بسیار جزیی و گاه گاه می توانید بدون ایجاد مشکل در سلامتی پرنده آنها را تغذیه کنید و مصرف زیاد آنها مشکل ساز خواهد شد.

برای تغذیه مرغ عشق به نظر من خوراک روزانه پرندگان زینتی باید در ۴ وعده از غذاهای زیر و در هر وعده به مقداری که ظرف یکساعت آن را مصرف کنند، تشکیل شود:

1.  انواع مختلف بذور (بذوری با درشتی مناسب جثه و منقار پرنده و به تعداد هرچه بیشتر و به صورت مخلوط و تغذیه با روش صحیح)
2.  انواع مختلف میوه ها با قطعات مناسب با جثه و منقار پرنده.
3.  انواع مختلف سبزی­ها و صیفی ها با قطعات مناسب با جثه و منقار پرنده
4.  انواع خوراک های خانگی کم چربی، کم نمک، کم شیرینی و کم ادویه.

یاد آوری – ۱: در بین وعده های فوق، شما می توانید به عنوان نهارانه و عصرانه مرغ عشق و دیگر طوطی ها، به مقدار کم و متنوع، از چیزهایی مثل تنقلات آجیلی، بیسکوییت و نان قندی، نان سوخاری و غیره تغذیه کنید.

یاد آوری – ۲: تغذیه چیزهایی مثل شکلات، سرخ کردنی ها، پفک و تنقلات مورد علاقه بچه ها به انواع طوطی­ها؛ من جمله مرغ عشق؛ مفید نیست، اما به مقدار بسیار جزیی مضر و خطرناک هم نیست.

خوراک پلت

خوراک پلت در کارخانه های خوراک سازی برای دام و طیور ساخته می شود. این خوراک­ها در حقیقت از مجموعه ای از دانه های مختلف، مکمل های غذایی و مواد افزودنی ضروری تشکیل می شود که ابتدا آسیاب می شوند و سپس در دستگاه مخلوط کن تمام آنها با هم به طور کامل مخلوط می شوند و در مرحله آخر از دستگاه پلت ساز عبور می کنند. خوراک آسیاب شده و مخلوط شده وقتی وارد دستگاه پلت ساز می شود، معمولاً با بخار آب و گاهی مایعات افزودنی دیگر مخلوط می شوند تا خوراک آسیاب شده قابل چسبیدن به هم شود و در اثر عبور پر فشار از حدیده ای با سوراخ­های متناسب با نوع پرنده یا حیوان، آن خوراک تبدیل به تکه های استوانه ای و مشخص از نظر طول و قطر شود.

خوراک ها وقتی به صورت پلت تهیه شوند، مصرف آنها مزایای زیادی دارد. مرغ مینا به راحتی از خوراک های پلت شده تغذیه می کند، اما متأسفانه طوطی ها به سختی به خوراک پلت شده عادت می کنند. لذا اگر شما بتوانید به تدریج از خوراک پلت در تغذیه طوطی های خود استفاده کنید، بلامانع و حتی مفید است. البته این مفید بودن مشروط است به این که کارخانه سازنده خوراک پلت، از غذاهای مناسب و مکمل های غذایی مناسب استفاده کرده باشد.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی