در انتخاب زمین برای زراعت یونجه بایستی دقت فراوانی نمود زمین کاشت یونجه بایستی دارای خاک حاصل خیز شنی رسی یا رسی شنی و عاری از علف های هرز باشد (به همین منظور اقدام به کاشت یونجه بعد از نباتات وجینی می شود). همچنین زمین کاشت یونجه بایستی مسطح بوده و در اراضی مکانیزه، شیب بایستی یک تا ۲ در هزار در نظر گرفته شود. از طرف دیگر خاک بایستی دارای ساختمانی باشد که در آن به آسانی تهویه انجام گیرد. یکی از عوامل بسیار مهم در تولید محصول بهینه یونجه انتخاب زمین و تهیه بستر مناسب است. با اجرای عملیات صحیح کاشت، انتخاب بذر مرغوب و نیز تهیه مناسب بستر و عوامل دیگر می توان زراعت مطلوبی را ایجاد کرد. در ادامه به نحوه  آماده سازی و کاشت یونجه زمین می پردازیم.

کاشت

ایران یکی از مناطق مناسب برای کاشت یونجه است. در این میان علاوه بر بومی بودن و سازگاری گیاه با شرایط آب و هوایی، خاک نیز در این موقعیت نقش به سزایی داشته است. از عوامل مهمی که در تولید بهینه این محصول نقش داشته اهک است. به طور کلی اغلب خاکهای ایران آهکی بوده و به همین دلیل برای زراعت یونجه مناسب اند. زیرا چنین خاکهایی کلسیم و منیزیم مورد نیاز یونجه را تأمین کرده و نیز باعث حفظ تعادل PH مناسب برای کاشت یونجه میشوند.

PH مطلوب برای کاشت یونجه حدود هفت (خنثی) است. PH های بالاتر از هفت برای کاشت یونجه مناسب ولی PH های کمتر از هفت نامناسب اند.

به همین خاطر در حاشیه دریای خزر یا یونجه به عمل نمی آید و یا در صورت پا گرفتن زراعت، محصول ناچیز و با طول عمر کوتاه تولید می نماید. لذا در صورت نیاز به کاشت یونجه در خاک های اسیدی اضافه نمودن آهک یکی از برنامه های مهم مدیریت مواد غذائی و PH خاک است که حتما بایستی لحاظ گردد. برای این منظور بایستی آهک را حدودا شش ماه قبل از کاشت یا نصف آن را قبل از کاشت و بقیه را به صورت سرک (فرم هیدراته) بعد از کاشت می توان اضافه نمود.

عملیات آماده سازی زمین

به طور کلی کاشت یونجه در بهار و پاییز امکان پذیر است و هر کدام محاسن و معایبی دارد. برای تهیه زمین در کاشتهای بهاره ابتدا بسته به ساختمان خاک شخم عمیق یا خیلی عمیق (۲۵ تا ۳۰ سانتی متر) در پائیز و قبل از بارندگی زده می شود. شخم در پائیز باعث ذخیره آب باران و از بین رفتن نسبی علف های هرز می گردد. بعد از مساعد شدن شرایط در بهار در صورت نیاز، شخم دیگری در جهت عمود بر شخم پاییز، زده میشود که سبب خرد شدن کلوخه ها و علفهای هرز باقیمانده می گردد.

بعد از شخم زدن دیسک زده می شود و بلافاصله بقایای گیاهی و ریشه های علف های هرز با استفاده از دندانه یا هرس جمع آوری می گردد. بعد از هرس بایستی زمین تسطيح شود که این عمل برای آبیاری مناسب ونیز برداشت راحت تر مخصوصاً در اراضی مکانیزه بسیار مهم است. عمل تسطيح به وسیله ماله (Leveler)دو بار و عمود بر هم انجام می گیرد. سپس بذر پاشی با دست یا با ماشین بذر کار انجام می گیرد. با توجه به نیازخاک که آزمون خاک قبل از کاشت تعیین می کرد، ممکن است کود نیز نیاز باشد که می توان همراه کاشت بذر به خاک اضافه نمود.

روشهای کاشت

بذر به دو طریق در مزرعه کاشت میشود:

1. بذر پاشی با دست یا دستگاه قابل حمل به وسیله انسان.
2. بذر پاشی به وسیله ماشین های بذر افشان

مسئله مهم در بذر پاشی، پاشیدن یکنواخت بذر است. به همین خاطر در مناطق مختلف معمولاً بذرپاشی به وسیله دست توسط افراد با تجربه انجام می گیرد.

روش دیگر بذر پاشی استفاده از ماشین های بذرافشان است. بذرپاش Cultipacker مانند بذرپاشی Brillian بذر را روی سطح خاک پاشیده و سپس به وسیله ماله آن را به داخل خاک فشار میدهد.

این بذرپاشها بذور را در عمق ثابت و در تماس خوب با خاک قرار میدهند. بذرپاش های نواری بذور را به صورت ردیفی، معمولا با فاصله 5/17 تا 5/22 سانتی متر کاشته و می تواند کود را در زیر بذرها قرار دهد. برای اصلاح استقرار بوته های یونجه، از چرخهای فشردن که به بذر پاش یا سایر وسایل فشرده کننده مانند یک Cultichker وصل می شود استفاده شده و پشت سر بذر پاش کشیده شده یا به طور جداگانه استفاده می گردد. عمومی ترین بذرپاش نواری، Grain drills است که می تواند بذر یونجه و محصول مخلوط را (Companion)به طور همزمان بکارد. Grain drill کنترل عمق کاشت ضعیفی دارد. بذر پاشهای نواری که برای کاشت علوفه­ها درست شده برای غلبه بر این مشکل، نوارهای عمیقی دارند.

بذر یونجه و محصول همراه می بایستی به طور جداگانه در جعبه های بذر ریخته شود. محصولات همراه می­بایستی 2/5 یا ۵ سانتی متر عمیق تر از بذور یونجه کشت شوند. این می تواند با قرار دادن لوله ای که بذر محصول همراه را کشت می کند بین Coulter و یونجه پشت Coulters قرار گیرد.

بسیاری از شرکتهای سازنده بذرپاش ها، بذرپاش های اختصاصی No- tillبرای یونجه و سایر محصولات تولید می نمایند. طراحی این بذرپاش ها بین شرکتهای مختلف متفاوت است. با این حال برای موفقیت بایستی خصوصیات زیر را دارا باشد:

1. فشار پائین انداختن بذر
2. دیسک دو طرفه Oponers
3. چرخهای فشرده
4. جعبه بذر کوچک و مکانیسم کنترل عمق

یکی از موارد مهم در کشت یونجه کالیبره کردن دستگاه است زیرا اندازه بین واریته های مختلف و نیز بین محموله­های مختلف یک واریته متفاوت است. لذا کالیبره کردن بذرپاش هر زمانی که واریته جدید و محموله بذر جدید استفاده می شود یا اگر بذور پوشش دار کاشت شود ضروری است. تنظیم کالیبراسیون می تواند از کاشت بیش از حد یا کمتر بذر جلوگیری نماید.

چون خاک های به هم فشرده سبب سبز شدن درصد بیشتری از بذور کشت شده می گردد به همین خاطر بهتر است بعد از بذرپاشی بستر یونجه را غلتک تا بذر تماس بیشتری با خاک داشته باشد. برای آبیاری یونجه، بعد از بذرپاشی و کودپاشی به کمک ردیف کار، ردیف هایی را در یونجه ایجاد می نمایند. فاصله ردیفهای کاشت یونجه ۳۰ تا ۵۰ سانتی متر و ارتفاع ردیفها بایستی حدوداً۱۰ سانتی متر باشد. بدین منظور ممکن است از ادوات به خصوصی استفاده گردد.

در زراعتهای مکانیزه فاصله مرزهای یونجه از یکدیگر با توجه به ساختمان خاک، مقدار آب آبیاری و نیز عرض ماشین آلات برداشت متفاوت است. طول کرتها نیز با توجه به شیب خاک و نیز ساختمان خاک متغیر است. در خاکهای شنی رسی، طول هر کرت را کمتر از خاکهای رسی شنی می گیرند. به طور کلی کرتها را ۵۰ و حداکثر ۱۰۰ متر در نظر می گیرند. بعد از کاشت نهرهای مخصوص آبیاری احداث خواهد شد.

میزان بذر مصرفی

میزان بذر مورد نیاز ۱۲ تا ۱۵ کیلوگرم در هکتار در خاک های با شرایط خوب و نیز دستگاه مناسب میباشد. بذر بیشتر محصول بیشتری را تولید نخواهد کرد مگر اینکه شرایط کاشت نامساعد باشد. به طور عادی میزان بذر کمتری در نواحی خشک استفاده شده است در حالی که در شرایط مطلوب كاشت ممکن است میزان بذر بیشتری نیز مورد نیاز باشد. البته شرایط منطقه د رمیزان بذر مورد نیاز برای کاشت مؤثر است.

طولانی شدن دوره سرما و آب و هوای مرطوب می تواند سبب از بین رفتن مقدار بیشتری از گیاهچههای یونجه شود. آب و هوای خشک و گرم در زمان کاشت نیز می تواند جوانه زنی و استقرار بوته های یونجه را کاهش دهد. تحت شرایط عادی فقط حدود ۶۰ درصد بذور جوانه زده و تقریباً۶۰ تا ۸۰ درصد گیاهچهها در سال از بین خواهند رفت.

استفاده از اکوتیپهای یونجه همدانی مانند قهاوند، فامنین و کوه زره در برخی استانهای کشور توصیه میشود. این در حالی است که در برخی مناطق دیگر ارقامی مانند بغدادی برای مثال در خوزستان برای کاشت پیشنهاد می گردد.

از ارقام خارجی رقم يونجه دیابلوورده دارای عملکرد بالایی می باشد. تراکم لازم برای تولید علوفه یونجه، مصرف میزان ۳۰- ۲۵ کیلوگرم بذر و فاصله ردیف کاشت ۵۰ سانتیمتر در هکتار است. بیشترین عملکرد علوفه از مصرف این مقدار بذر و فاصله ردیف کاشت، ۱۶ تن علوفه خشک در هکتار می شود. تراکم لازم برای تولید بذر، مصرف مقدار ۱۵-۱۰ کیلوگرم بذر در هکتار موقع کاشت با فاصله ردیف کاشت ۵۰ سانتی متر است که این تراکم دارای بیشترین عملکرد بذری با تولید ۵۰۰ کیلوگرم بذر در هکتار است.

مقدار بذر لازم برای کاشت یونجه به عوامل متعددی از جمله نوع زراعت (آبی یا دیم)، قومی نامیهی بذر، شرایط آب و هوایی، کیفیت آماده کردن زمین، روش کاشت و غیره بستگی دارد.

در شرایط زیر مقدار بیشتری بذر بایستی به کار برده شود:

1. در حالتی که زمین به خوبی آماده نشده و شرایط سخت تری برای استقرار گیاه حاکم است.
2. بذر دارای قوه نامیّه کمتری است.
3. علفهای هرز به میزان بیشتری شیوع داشته و تراکم بالاتری از گیاه برای غلبه بر علفهای هرز لازم است.
4. در زراعتهای آبی نسبت به دیم و در روش کاشت با دست نسبت به کاشت با بذر کار

خصوصیات مطلوب برای انتخاب بذر

خصوصیاتی که در موقع انتخاب بذر مناسب برای کاشت باید مورد توجه قرار گیرد، علاوه بر داشتن قوه نامیه خوب (۹۸تا ۱۰۰ درصد)، سازگاری با شرایط محیطی، پاکی بذر و خلوص بذر، عدم الودگی به بذر علفهای هرزبه خصوص بذرسس بایستی شرایط زیررانیزداراباشند:

1. محصول زیاد
2. مقاومت به خشکی
3. مقاومت به آفات و امراض
4. ارزش غذایی علوفه
5. مقاومت به سرما و قدرت زنده ماندن در زمستان مناطق سرد
6. تولید بذر زیاد

عمق کاشت

با توجه به اینکه یونجه محصولی دانه ریز است لذا عمق صحیح کاشت بسیار مهم است به همین خاطر بایستی با مقدار کافی خاک پوشانده شود یا رطوبت کافی برای جوانه زنی را فراهم آورد در عین حال بایستی عمق خاک به حدی باشد که اجازه رسیدن ساقه کوچک به سطح خاک را بدهد. عمق مناسب کاشت با توجه به نوع خاک متفاوت است. در خاک های با بافت سنگین عمق كاشت بایستی 6/0 تا 25/1 سانتی متر و در خاکهای شنی 25/1 تا 5/2سانتی متر باشد. زمانی که خاک رطوبت کافی داشته باشد ممکن است بذور یونجه سطحی تر نیز کاشت شود. برعکس در خاکهای خشک می بایستی عمق کاشت را بیشتر در گرفت.

یونجه در مقابل تغییرات دمای محیط حساس نیست و قادر است دمای ۵۰ تا ۶۰ درجه سانتی گراد زیر صفر و ۵۰ درجه سانتی گراد بالای صفر را تحمل نماید. یونجه با ریشه های عمیقی که دارد می تواند در مناطق نسبتاً خشک و کم آب مقاومت کند و حتی بعد از گذشت چندسال از رشد آن توانایی استفاده از آب تحت الأرضي واقع درعمق چندمتری سطح زمین رانیزداراست. کشتی ونجه درمناطق کوهستانی وسردسیرنیزرایج است ولی سالیانه بیش از۴-۲ جین بیشتر محصول تولید نمی کند. برعکس در مناطق گرم مانند جلگه خوزستان که ارتفاع زیادی از سطح دریا ندارد با کشت و کار مناسب تا ۱۰ چین در سال می توان یونجه برداشت نمود.

کشت یونجه در ارتفاعات مختلف انجام می گیرد. از ارتفاع ۲۴۶۵ متری در آبعلی و ۱۶۴۴ متری در همدان تا ارتفاع ۱۰۰۰ متری در ابرقو کشت می شود. کشت یونجه در ارتفاع پایین تر مثل آبادان و اهواز (۱۳ متر) و حتی پایین تر از سطح دریای آزاد در رشت امکان پذیر می باشد.

یونجه در محل های گوناگون و در خاک های مختلف رشد و نمو می یابد. از نیم کره شمالی تا نیم کرهجنوبی، از مناطق کوهستانی تا مناطق جلگه، در خاک های سنگین خاکهای سبک و شتی رشد می یابد.

به غیر از مرحله جوانه زدن در سایر مراحل رشد به شوری خاک مقاوم است، در خاکهای آهکی نیز یونجه رشد خوبی می تواند داشته باشد.

در مناطقی که بارندگی بیش از اندازه است و یا زمین مرطوب است یونجه محصول خوبی تولید نمی نماید. در خاک هایی که بیش از حد مرطوب است یا در خاک های اسیدی که کمبود آهک دارند عملکرد یونجه رضایت بخش نیست.

اصولاً يونجه را نبایستی در خاک هایی که زهکشی نشده اند یا عمل تهویه در آنها به خوبی انجام نگرفته است کاشت نمود. ریشه یونجه نیاز به اکسیژن زیادی دارد لذا در خاک های مرطوب و رسی که فاقد اکسیژن هستند مناسب برای ریشه یونجه نیست، توصیه می شود در مناطق با بارندگی زیاد کاشت یونجه به صورت مخلوط با سایر گیاهان علوفه ای انجام گیرد.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی