در خوراک مرغ و خروس لاری ، آب مهمترین ماده مغذی است و فقدان آن در تغذیه اثر مرگباری بر سلامت و رشد پرندگان داشته و به مراتب سریع تر از کمبود دیگر مواد مغذی خود را نشان می دهد. بنابراین باید همواره مقدار کافی آب تمیز، سالم، خنک و باکیفیت در دسترس پرندگان قرار گیرد. و همچنین مواد مغذی مواد شیمیایی خاصی هستند که از طریق مواد خوراکی به بدن موجودات زنده می رسند و برای نگهداری، رشد، تولید و سلامت آنها ضروری هستند. مواد مغذی مورد نیاز طیور پیچیده است و مقدار نیاز آنها بسته به گونه مورد نظر، نژاد، سن و جنسیت آنها متغیر است. بیش از ۴۰ ترکیب یا عنصر شیمیایی به عنوان مواد مغذی باید از طریق جیره تأمین شود. این مواد بسته به کارکرد آنها در بدن و طبیعت شیمیایی آنها به ۵ دسته متفاوت تقسیم می شوند: پروتئینها کربوهیدرات ها، چربیها، ویتامین ها و مواد معدنی، مواد آلی موجود در دسته بندی فوق، ماده مغذی مهم دیگری در خوراک مرغ و خروس لاری به نام «انرژی» را فراهم می کند که انرژی مورد نیاز فرایندهای مختلف بیولوژیک بدن را تأمین می نماید. در ادامه هر آنچه که در مورد خوراک مرغ و خروس لاری باید بدانید ذکر می گردد.
آب
آب با کیفیت، فاقد میکروب های مضر، طعم اضافی، ذرات جامد و مواد سمی است. منابع آب راکد مناسب نیست زیرا علاوه بر کاهش کیفیت آب، محلی برای تخم ریزی پشه ها است و لذا باید تمامی منابع آب سرپوشیده باشد. قرار دادن یک آبخوری زنگوله ای در نقطه خنکی از محل پرورش یا جایگاه نگهداری آنها بهترین روش تأمین آب شرب مورد نیاز گله های کوچک است. در صورت پر کردن دستی آبخوری ها لازم است به دفعات و فراوانی این عمل توجه کنیم تا تأمین دائمی آب اطمینان حاصل کنیم. در مناطق گرم بهتر است از آبخوری ناودانی استفاده شود تا در صورت ضرورت جوجه ها سر و ریش شان را درون آب کرده و خنک شوند.
آب نقش مهمی در هضم و متابولیسم مواد در بدن دارد و حدود ۵۵ تا ۷۵ درصد وزن بدن را بخود اختصاص میدهد. از طرفی بین مصرف آب و مصرف دان ارتباط مستقیم وجود دارد. مصرف آب پرندگان در شرایط آب و هوایی طبیعی دو برابر مصرف دان است. آب موجب نرم شدن مواد غذایی خورده شده در چینه دان شده و آن را آماده هضم در سنگدان می کند. بسیاری از واکنشهای شیمیایی ضروری برای هضم و جذب مواد مغدی در محیط آب انجام می شود. همچنین آب ۹۰ درصد خون را بخود اختصاص داده و برای انتقال مواد هضم شده از دستگاه گوارش به بدن و حمل متابولیت های مضر حاصل از هضم مواد مختلف به محل دفع آنها ضروری است. از طرفی آب موجب خنک کردن بدن از طریق تبخیر میشود و از آنجا که پرندگان فاقد غدد عرق هستند، بخش عمده اتلاف دمای بدن آنها به ویژه در فصل گرم از طریق تبخیر آب از سطح کسیه های هوایی آنها انجام می شود بخصوص اینکه پرندگان دارای سرعت تنفس بالایی هستند.
در صورت بکار بردن مواد دارویی و افزودنی های مختلف از طریق آب شرب، لازم است هم ترکیب و هم کیفیت آب در نظر گرفته شود و قبل از مصرف آنها به خوبی مخلوط شوند و طول دوره درمان را طبق توصیه متخصص مربوطه دنبال شده و در انتهای دوره آبخوری ها را خالی کرده و شستشو دهیم و دوباره از آب معمولی پر کنیم.
مواد مغذی
برای حفظ سلامت و عملکرد پرندگان، غذای مرغ و خروس لاری یا خوراک مرغ و خروس لاری باید دارای مقادیر کافی از همه این مواد مغذی باشد. در صورتی که هر یک از آنها کمبود داشته باشد، رشد، تولید مثل، کیفیت پوسته، تولید تخم، اندازه تخم و … کاهش خواهد یافت. گرچه مواد مغذی که در خوراک مرغ و خروس لاری وجود دارد در بافت های بدن و تخم پرندگان نیز وجود دارند ولی انتقال آنها از غذا به بافت به صورت مستقیم انجام نمی گیرد. مواد مغذی مصرف شده از طریق غذا، باید ابتدا هضم و سپس جذب شده و در نهایت به مصرف بازسازی بافت ها برسد.
انرژی
انرژی مهم ترین ماده مغذی در خوراک مرغ و خروس لاری پرندگان است. کربوهیدراتها، چربی و پروتئین هر سه دارای انرژی هستند ولی کربوهیدرات ها و چربی منبع اصلی انرژی و پروتئین ها منبع تأمین اسیدهای آمینه هستند. پروتئینها برای کار کرد طبیعی بدن و تولید بافت بکار رفته و در تولید انرژی در بدن نقش دوم را بازی می کنند و بهتر است بازی کنند.
ذرت، مایلو و گندم مهم ترین منبع تأمین انرژی طیور و یولاف و چاودار بعد از آنها قرار دارد زیرا انرژی متوسط تا پایینی دارند. در صورت وجود انرژی بیش از نیاز نگهداری پرندگان، انرژی اضافی صرف رشد و چاقی آنها می شود. بنابراین قبل از تأمین مواد مغذی برای رشد و تولید مثل لازم است انرژی مورد نیاز نگهداری آنها تأمین شود.
یکی از موارد استفاده جیره های پرالیاف و با پروتئین و انرژی پایین جلوگیری از «كانیبالیسم» است. یولاف ماده خوراکی مناسب برای جلوگیری از پرخواری و کانیبالیسم است. در پرندگانی که در شرایط اسارت نگهداری میشوند لازم است به جای الیاف ناشی از مواد گیاهی که بطور طبیعی در مرتع استفاده می کنند، مقداری پولاف به آنها داده شود. ذرت موجب رسوب چربی در اطراف اندامهای درونی بدن می شود در حالی که یولاف، گندم و جو چربی زیر پوستی را افزایش می دهد. در ایران کاشت یولاف بویژه برای تأمین نیاز غذایی خروسهای جنگی و اسبها جای مطالعه و سرمایه گذاری دارد.
پروتئین ها
پروتئین ها از ۲۳ ترکیب آلی به نام «اسید آمینه» ساخته شده اند که ساختمان آنها از عناصر کربن، اکسیژن، هیدروژن، نیتروژن، فسفر و گوگرد ساخته شده است. خصوصیات مولکولهای پروتئین تابع تعداد، نوع و ترتیب قرار گرفتن اسیدهای آمینه در زنجیره پروتئین است. پروتئین های بهترین ترکیب شیمیایی هستند که در پرورش مرغ و خروسهای پرورشی به عنوان تولید (گوشت و تخم) ذخیره می شود. بیش از ۶۰ درصد افزایش وزن جوجه گوشتی و بیش از ۵۰ درصد تخم مرغ از جنس پروتئین است. اسیدهای آمینه و پروتئینها برای کارکردهای طبیعی بدن و نیز تولید و ترمیم بافت ها مورد نیاز هستند و بدن موجودات زنده قادر به ذخیره آنها نبوده و باید به صورت روزانه فراهم می شوند.
قابل توجه که پرندگان برای تأمین انرژی مورد نیازشان تلاش میکنند و اگر جیره روزانه آنها حاوی پروتئین پایین و انرژی بالا (مثلاً ذرت زیاد) باشد، قبل از دریافت مقدار کافی پروتئین مصرف غذایشان را متوقف می کنند. بر عکس اگر جیره با پروتئین بالا و انرژی کم (مثلاً یولاف زیاد) مصرف کنند، پروتئین مازاد بر نیاز شان به بدن آنها وارد می شود.
پرندگان در محیطهای گرم احتیاج به جیره با پروتئین بیشتر دارند زیرا مصرف غذای آنها کاهش می یابد و لذا باید همان مقدار غذا که می خورند غنی از پروتئین باشد. در حالی که جیره متعارف مرغ خانگی حدود ۱۵ تا ۱۶ درصد پروتئین دارد ولی می توان مقدار آن را در زمستان به حد ۱۲ درصد کاهش و در تابستان به ۱۸ درصد افزایش داد. پروتئین بیش از ۲۰ درصد برای مرغ خانگی حالت سمی دارد و فشار زیادی به کلیه ها می آورد.
متخصصین سالها است میدانند که در تغذیه مرغ خانگی، اسیدهای آمینه بمراتب مهمتر از پروتئین است. بدن طيور قادر است در صورت وجود مقادیر کافی اسیدهای آمینه در جیره آنها، سایر اسیدهای آمینه را خود بسازد. بدن موجودات راهی برای ذخیره نیتروژن، گوگرد و فسفر اضافی ندارد و پروتئین اضافی تجزیه شده و به صورت رسوبات سفید رنگ «اسید اوریک» از طریق ادرار دفع می شود.
به همین دلیل خروس بازها در روزهای قبل از مسابقه رسوب اورات و سفتی فضله خروسها را از نزدیک مراقبت می کنند. مواد خوراکی دارای پروتئین های مختلف و توازن اسید آمینه متفاوتی هستند و لذا برای تأمین نیاز پروتئین طیور، انواع مختلف مواد خوراکی در خوراک مرغ و خروس لاری مخلوط می شوند. برای مثال نخود دارای اسیدهای آمینه ای است که در گندم یا ذرت وجود ندارد و مخلوط این دو برای تغذیه مناسب تر است چون اسیدهای آمینه هم را تکمیل می کنند. منابع پروتئین حیوانی چون پودر ماهی و پودر گوشت در مقایسه با منابع پروتئین گیاهی (حبوبات و کنجاله های آنها) اسید آمینه کاملتری دارند. گاه بهتر است به جای ترکیب مواد دانه ای برای تکمیل اسیدهای آمینه، مقدار کمی از این مواد بکار رود.
برچسب کیسه های مواد خوراکی میزان پروتئین آنها را به نوعی تضیمن می کند ولی اطلاعات خاصی در مورد تک تک اسیدهای آمینه و سطح آنها نمی دهد. آنالیز اسیدهای آمینه گران و تخصصی است. به منظور اطمینان از تأمین نیاز تمامی اسیدهای آمینه، متخصصین تغذیه انواع متفاوتی از مواد خوراکی را در جیره مصرفی پرندگان منظور می کنند که دارای کیفیت پروتئینی مناسبی باشند. هر چه تعداد مواد خوراکی مورد استفاده متنوع تر و دارای جنس مرغوب تر باشد بهتر است. پروتئین های با منشأ حیوانی همچون پودر ماهی و پودر گوشت و استخوان و پروتئین های گیاهی چون کنجاله سویا و پودر گلوتن ذرت از جمله مهمترین منابع پروتئین جیره طیور محسوب می شوند. این مواد خوراکی علاوه بر تأمین مقدار قابل توجه پروتئین، کیفیت و قابلیت هضم مناسبی دارند، به ویژه اگر از فروشندگان مطمئن و به شکلی تازه فراهم شوند. خرید جیره های مناسب از کارخانجات تولید دان مرغی و یا ساخت آن بر اساس اصول علمی یکی از روشهای معتبر تغذیه پروتئین در انواع طيور است.
کربوهیدارتها
کربوهیدراتها قسمت عمده خوراک مرغ و خروس لاری و طیور را بخود اختصاص می دهند و به میزان قابل توجهی به صورت قندها، نشاسته و سلولز در مواد خوراکی گیاهی وجود دارند. «نشاسته»، شکل اصلی ذخیره کربوهیدراتها در اغلب مواد گیاهی بویژه غلات و تنها شکل پیچیده کربوهیدرات ها است که مرغ ها قادر به هضم و استفاده از آن هستند. نشاسته، بخش اصلی کربوهیدرات موجود در غلات و در کنار قندهای اندک غلات و دیگر مواد خوراکی، منبع اصلی تأمین انرژی طیور محسوب می شود به همین دلیل قسمت عمده جیره غذایی روزانه طیور را غلاتی از قبیل ذرت، گندم و مایلو تشکیل میدهد. طیور دارای آنزیمهای هضم سلولز و دیگر کربوهیدراتهای پیچیده نیستند به همین دلیل آنها را بعنوان بخشی از الیاف جیرهای غیر قابل هضم برای طیور طبقه بندی می کنند. سلولز حرکت غذا در کانال گوارش را کنترل می کند و لذا در جذب مواد مغذی اثر دارد. بهر حال تنها نشاسته و قندهای ساده قادر به تأمین انرژی می باشند. گلیکوژن، یک نشاسته حیوانی و کربوهیدرات ذخیره ای است که به مقدار اندک در کبد و عضلات ذخیره می شود و وظیفه تنظیم گلوکز خون و انرژی عضلات را دارد.
چربی و روغن
چربیها (حیوانی) و روغن ها (نباتی)، در کنار کربوهیدرات ها منبع تکمیلی تأمین انرژی طیور محسوب میشوند زیرا بیش از دو برابر کربوهیدرات ها و پروتئینها انرژی دارند. به همین دلیل چربی عامل مهمی برای جیره نویسی طیور است. چربی حدود ۴۰ درصد ماده خشک تخم مرغ و حدود ۱۷ درصد ماده خشک لاشه جوجه های گوشتی را شامل می شود. چربی ها برای جذب ویتامین های محلول در چربی (ویتامین های A، D، E و K) ضروری بوده و منبع اصلی تأمین اسیدهای چرب ضروری (اسید لینولئیک) می باشند. اسیدهای چرب ضروری مسئول تکمیل ساختارهای غشائی، سنتز هورمون های باروری مناسب تخم و جوجه در آروی هستند. اغلب کارخانجات تولید دان مرغی، از چربی حیوانی و چربی مرغ به عنوان منبع چربی جیره طیور استفاده میکنند.
مواد معدنی
مواد معدنی را به دو دسته «پرمصرف» و «کم مصرف» تقسیم می کنند. با وجودی که عناصر کم مصرف به میزان جزئی مورد نیاز است ولی فقدان آن در جیره و متعاقباً در بدن پرندگان مضر است. مواد معدنی نقش های متفاوتی در بدن طیور بازی می کنند. مهمترین آن تولید استخوان های محکم و قوی است. مرغ تخمگذار احتیاج به مقدار قابل توجهی کلسیم برای تشکیل پوسته تخم دارد. مواد معدنی برای تشکیل سلول های خونی، انعقاد خون، فعالیت آنزیمها، متابولیسم اندی و کارکرد مناسب عضلات ضروری هستند. غلات که قسمت عمده جیره طیور را تشکیل می دهند، دارای مواد معدنی اندکی هستند و لذا اغلب جیره های طیور احتیاج به مکمل مواد معدنی دارند. کلسیم، فسفر و نمک به اندازه قابل توجهی مورد نیاز است. آهک خردشده و پوسته صدف منبع مناسب کلسیم و دی کلسیم فسفات، بهترین منبع تأمین فسفر و کلسيم جيره طیور است. مواد معدنی کم مصرف آهن، مس، روی، منگنز و ید را به صورت پیش مخلوط معدنی به جیره طیور اضافه می کنند که در بسته بندی های تجاری در بازار عرضه می شود.
ویتامین ها
ویتامین ها، ترکیبات آلی هستند که به مقدار جزئی برای رشد، نگهداری و تولید مثل موجودات زنده مورد نیاز است و در طیور تعداد آنها بالغ بر ۱۳ ویتامین است که به دو دسته محلول چربی و محلول در آب تقسیم می شوند. بجز ویتامین C، بقیه ویتامین ها باید از طریق غذا تأمین شوند. این ویتامین در روده به اندازه کافی ساخته می شود. البته در جوجه های با رشد سریع و در شرایط تنش گرمایی و تنش های دیگر محیطی مقدار تولید آن کافی نیست و تأمین آن در جیره برای این گونه جوجه ها مفید است. ویتامین های محلول در چربی در بدن ذخیره می شوند و شامل ویتامین های A، D3، E و K هستند که به ترتیب برای کارکرد مناسب پوست و غشاء های اندامهای تنفسی، تناسلی و هاضمه ضروری؛ متابولیسم کلسیم و فسفر؛ کارکردهای آنتی اکسیدانی و انعقاد خون ضروری هستند. ویتامین های محلول در آب شامل تیامین، ریبوفلاوین، اسید نیکوتینیک، اسید فولیک، بیوتین، اسید پنتوتنیک، پیریدوکسین، ویتامین B12 و کولین است و چون در بدن ذخیره نمی شوند باید بصورت روزانه تأمین شوند. این ویتامین ها در متابولیسم انرژی، پروتئین ها، کربوهیدراتها، چربیها، سنتز DNA، خونسازی، تولید هورمونها و آنتی بادیها و … شرکت دارند و نقش های مهمی در بدن بازی می کنند.
همه ویتامینها برای حیات ضروری اند و باید بمیزان مناسب در جیره روزانه مرغها تأمین شوند تا رشد و تولید مثل آنها تضمین شود. تخم مرغ بطور طبیعی مقداری ویتامین دارد تا نیازهای رشد جنین را فراهم کند. بهمین دلیل تخم مرغ غذای مناسبی برای انسان است. اگرچه اغلب ویتامین ها به مقدار قابل توجهی در مواد خوراکی مصرفی طیور وجود دارند ولی اغلب متخصصین تغذیه، جیره آنها را با منابع مصنوعی ویتامین ها (مکمل های ویتامینی در بسته بندی های تجاری) تقویت می کنند. وجود مقادیر کافی از ویتامین و سایر مواد مغذی در جیره مرغ های مولد باعث می شود که جوجه های تازه متولدشده آنها به مدت چند روز مقادیر کافی ویتامین داشته باشند.
در صورت دسترسی پرندگان به مرتع و استفاده از علفها و گیاهان سبز تازه یا چیده شده (بویژه در فصل بهار و تابستان)، مقدار قابل توجهی از ویتامین های مورد نیاز آنها تأمین می شود بخصوص اگر مزرعه به خوبی از نظر مواد مغذی مورد نیاز خاک تقویت شده باشد. در سایر مواقع سال چنین نیست. علف ها در پاییز و زمستان از نظر مواد مغذی فقیر هستند. همچنین نگهداری مرغها در شرایط محصور نیز باعث میشود که مقداری از نیاز ویتامینی آنها تأمین نشود. در هر دو حالت باید جیره پرندگان تقویت شود. ساده ترین راه آن مصرف مکمل ویتامینی حاوی ویتامین های مصنوعی است. روغن ماهی، مخمرها و علفهای تازه نیز منابع خوبی از ویتامین های مختلف میباشند.
نظرات کاربران
2:27:55 AM