باروری در شتر با توجه به آمار موجود بالاتر از ۵۰ درصد است و در شرایط کنترلی خوب حتی به ۶۵ درصد نیز خواهد رسید. عربستان سعودی باروری را ۹۰-۸۰ درصد و عقیمی را ۱٪ گزارش کرده اند. باروری در شتر و آشنایی با نحوه تلقیح مصنوعی در شتر را در متن زیر بیان کرده ایم.

باروری در شتر

 دلایل پایین بودن درصد باروری در شتر و آشنایی با نحوه تلقیح مصنوعی در شتر عبارت است از:

1. کاهش فعالیت های جنسی در شترهای نر و ماده.
2. بیماری هایی نظیر سورا، سل، گری، پلور و پنومونی، انگل های داخلی و خارجی که مانع بارداری شتر میشود.
3. عدم مقدار کافی اندوکرین ها مثل گونادوتروپین که باعث عدم تشکیل فولیکول قوی و جسم زرد خوب می شود.
4. در بررسی های کشتارگاهی از نظر میکروب های دستگاه تناسلی شتر ماده مشخص شده که تا ۵ درصد از شترها عفونت دارند و این دلیل بر عدم بهداشت است.
5. اشکالاتی هم در شتران تر دیده شده است مانند Testicular Bypoplasia (از دلایل ایجاد این بیماری هم خونی است)، کمبود تعداد اسپرم ها، ارکیت (Orchitis)، (Cryptorchidism). از دلایل ایجاد ارکیت می توان عوامل عفونی – انگلی Floria و ضربه را نام برد.
6. فقدان میل جنسی و عدم توانایی در جفت گیری.
7. عواملی مثل Campylobacter ،Trichomonas که باعث ناباروری در شتر می شوند.
8. میکروب های فرصت طلب که باعث کاهش باروری در شتر می شوند و با مدیریت صحیح و بهداشت از بین می روند.
9. تغذیه نامناسب.

در پایان اضافه می گردد سلکسیون و به گزینی بهتر، کنترل بیماری ها، بهبود سیستم های پرورش و نگهداری شتر، نه تنها می تواند استانداردهای تولید شتر را بهبود ببخشد بلکه می تواند زمان اولیه بچه آوری را در شتر کاهش داده و به طور کلی وضعیت گله را از نظر توالد و تناسل بالا ببرد.

جفت گیری شتر در بهترین موقع فحلی (روز اول یا دوم) و جفت گیری دستی ممکن است روی ازدیاد درصد باروری اثر مستقیم داشته باشد. همان طور که می دانیم شترها معمولاً هر دو سال یک بار زایمان می نمایند و در بهترین صورت پرورش بعضی از آنها ممکن است هر ساله زایمان نمایند. با تغذیه خوب و کافی و روش­های نگهداری صحیح و مناسب به طور متوسط می توان هر 5/2 سال دو دیلاق گرفت.

تلقیح مصنوعی در شتر

تلقیح مصنوعی یک عمل بیو تکنیکی مرکبی است که شامل اسپرم گیری از حیوان نر و قرار دادن آن با استفاده از یک سری ابزار (سرنگ، پیپت و …) در دستگاه تناسلی حيوان ماده ای که فحل است می باشد.

در یک سری آزمایشات انجام گرفته در سودان و آلمان در بیش از ۵ سال گذشته سیستم توسعه یافته ای برای تلقیح مصنوعی  و بارداری شتر  و جمع آوری اسپرم آن با دو روش واژن مصنوعی و الکترو اجاکولاتور به کار گرفته شد. روش هایی برای ارزیابی ماکروسکوپیک و میکروسکوپیک اسپرم نیز به دست آمد. روش های گوناگونی برای نگهداری اسپرم در بلند مدت و کوتاه مدت نیز آزمایش شده و نتایجی به دست آمده است. یک تکنیک جدید برای تلقیح شترها ابداع گردید و اپتیمم زمان تلقيح نیز به دست آمد. تلقيح مصنوعی می تواند یک ابزار مفیدی در جهت بالا بردن تولیدات حیوانی و تکنیکی جهت بالا بردن برنامه های پرورشی (جفت گیری) و نمو و باروری باشد. البته موقعی که استفاده معقولی از آن به عمل آید. در شترها از تلقیح مصنوعی جهت رشد و نمو صفات ژنتیکی نظیر تولیدات شیر، گوشت و پشم استفاده می شود.

همانطور که می دانیم شتر یک تخمک گذار القایی است که در طول تخمک گذاری عادی یک فولیکول رشد و نموی خود را شروع و در حدود ۶ روز (14- 2) روز بالغ خواهد شد تا به قطر ۳- 5/1 سانتی متر برسد. فولیکول بالغ حدود ۱۳ (۱۹-۵) روز بدون تغییر باقی می ماند قبل از آنکه در یک دوره ای حدود ۸ (۱۰-۷) روز سیر قهقرایی پیدا کند. وقتی این دوره کامل شد فولیکول دیگری در یک روش مشابه اما معمولاً در تخمدان دیگر رشد و نمو خود را انجام می دهد.

آزمایشات و تحقیقات قبلی نشان داده است که تخمک گذاری در شترهای جماز و دو کوهانه می تواند به وسیله تخلیه اسپرم در رحم تحریک گردد.

زائو (۱۹۹۰) اثبات کرد که فاکتور تحریک کنندگی تخمک گذاری در پلاسمای منی شتر دو کوهانه موجود است و ممکن است این فاکتور یک پروتئین باشد به این منظور که تلقیح مصنوعی می تواند در طول سیکل خود به خودی تخمک گذاری کرده یا وقتی که فحلی تحریک می شود استفاده شود. نتایج یک سری آزمایشات انجام گرفته در یک دوره بالای ۵ سال در سودان و آلمان نشان داده که تمام جنبه های جمع آوری ارزیابی، نگهداری و تاقیح اسپرم در شتر می تواند انجام گیرد.

در اکثر کشورها تلقیح مصنوعی در اصل برای جلوگیری از یک سری بیماری های عفونی و انگلی که از طریق جفت گیری سرایت می کنند مثل تریکومونوز، ویبریوز تناسلی، بروسلوز و غیره به وجود آمد. در تلقیح مصنوعی به خاطر کنترل اجباری اسپرم در هر اسپرم گیری می توان با ارزیابی کمی و کیفی اسپرم به وجود حیوانات نری که ارزش تولیدمثل پایین دارند و در نتیجه بسته به علل آن برای مدت کوتاه یا دائم آنها را از فعالیت­های تولیدمثلی خارج کرد. همچنین در مراکز تلقیح مصنوعی می توان از حیوانات نری که دارای بعضی اختلالات در رفلکس های جنسی هستند و به طریق استفاده از واژن مصنوعی قابل اسپرم گیری نیستند با استفاده از روش الکترو اجاکولاتور از آنها اسپرم گیری کرد. همچنین در اثر تلقيح اسپرم در حیوانات ماده می توان به انواع عوارض، بیماری ها و تومورها که در داخل دستگاه تناسلی حیوان ماده است پی برده و در اسرع وقت درصدد درمان آن برآمد.

در پایان عواملی را که می توان لازمه توسعه تلقیح مصنوعی دانست و از این تکنیک در شترداری استفاده نمود ذکر می نماییم.

1. شتران در جهت تولید گوشت و شیر، سواری و باربری انتخاب می شوند و اسپرم آنها گرفته می شود که قاعدتاً بر روی درصد باروری تأثیر خواهد گذاشت.
2. تغذیه صحیح که لازمه آن تحقیق فراوان در این زمینه است.
3. باید از لوک­های (شتران نر مولد) زیادی استفاده کرد و باید رابطه ای بین دامدار و محقق ایجاد گردد.

انتقال جنین در شتر

انتقال جنین در پرورش تجاری حیوانات روش سودمندی است و در دام های مختلف نظیر گاو، خوک، گوسفند، بز، اسب انجام می شود. انتقال جنین عامل مهم و ارزنده ای در بهبود کیفیت ژنتیکی دام ها است و با استفاده از آن قابلیت باردهی یک دام ماده دشخص و مورد نظر بالا می رود و همچنین فاصله بین دو بارداری کاهش می یابد. در صنعت پرورش شتر، انتقال جنین دارای ارزش خاص برای افزایش نتاج حاصل از ترکیب ژنتیکی نر و ماده مطلوب، خواه از نظر سواری خواه از نظر تولید گوشت و شیر و غیره می باشد. با توجه به دوره طولانی ۱۳ ماهه بارداری شتر و نیز محدودیت فصل جفت گیری با استفاده صحیح از انتقال جنین می توان راندمان تولید مثلی را بالا برد.

طبق آزمایشات  در مورد باروری در شتر و آشنایی با نحوه تلقیح مصنوعی در شتر به عمل آمده نشان داده شده است که در شتر یک کوهانه اگر جفت گیری درست در زمان رشد فولیکولی باشد می تواند به وسیله گونادوتروپین سوپر اوولیت شود و جنین های متعددی به دست آید. این جنین ها به شترهایی که هم زمان شده و در فاز جسم زرد باشند قابل انتقالند به علاوه تعدادی آبستنی هم به دست می آید و همچنین نشان داده است سوپراوولیت شدن به وسیله گونادوتروپین در بین شتران جواب های متغیری می دهد. این مطالعه درصد کم آبستنی ناشی از انتقال جنین به روش های غیر جراحی را نشان داد و بالاخره مشکل ایجاد تخمک گذاری در شتران ماده یک گله و مشکل توش کتال کردن و مشکل عبور سوند از واژن از مشکلات دیگر این مطالعه بود.

شاید عجیب نباشد که در این آزمایش %۶۱ که با گونادوتروپین درمان شدند تنها دو یا چندین فولیکول قابل تخمک گذاری داشتند. اختلاف قابل بحثی بین شتر و گاو در جواب به درمان سوپر و اوولاسیون وجود دارد.

این مطالعه برای بازیافت همه جنین ها و انتقال آن در مدت ۲ پریود ۸ روزه انجام شد. این لازمه آن است که کوشش برای هم زمان کردن تخمک گذاری و سوپراوولیت کردن در تعداد زیادی از دهنده ها و گیرنده ها بدون توجه به وضعیت تخمدان در شروع درمان انجام شود. فقدان جسم زرد سیکلیک در ایجاد تخمک گذاری از استفاده از تزریق دریا پروستاگلاندین (همان طوری که در گاو به طور وسیع استفاده می شود) جلوگیری می کند.

تنها کار عملی که به نظر می رسد تزریق پروژسترون به مدت ۷ تا ۱۰ روز برای تحلیل بردن فولیکول های موجود روی تخمدان به منظور جلوگیری از آزاد شدن FSH از هیپوفیز در حین درمان است. گرچه PRID مقدار کافی پروژسترون برای شتران در حال درمان فراهم می کند (این سهم توسط روش AELIA و اندازه گیری پروژسترون خون نشان داده می شود).

 بنابراین می توان قبول کرد که دهنده ها در تمام مراحل سیکل تخمدان، وقتی که با گونادوتروپین خارجی درمان شوند اختلاف مشخصی در جواب های خود نسبت به گونادوتروپین نشان می دهند. این اثر و مرحله سیکل تخمدانی در قبال جواب به: گونادوتروپین مشخصا تحت اثرات دز گونادوتروپین داده شده از بین می­رود. در این آزمایش بیشترین تعداد جنین از شتری به دست می آید که در مقایسه با دیگر شتران همان گروه کمترین در CCG یعنی ۲۰۰۰ واحد دریافت کرده بود.

این واقعیت چنین به نظر می رسد که در دام آبستن جنین زنده داخل رحم علایم مشخصی برای رحم می­فرستند (قبل از روز نهم) تا از تحلیل رفتن جسم زرد جلوگیری کرده و آبستنی باقی بماند. این علائم در شتر زودتر از حیوانات دیگر اتفاق می افتد. چون در آنها پروستاگلاندین به صورت سیکلیک ترشح می شود و در گاو، گوسفند و اسب در روزهای ۱۴ تا ۱۶ سیکل انجام می شود و به دلایل این که جنین در شتر نمی­تواند شروع به بلند شدن تا روز ۱۰ سیکل بکند احتمالاً همانند اسب که بین روز ۶ تا ۱۶ بعد از تخمک گذاری، جنین به صورت متحرک در داخل شاخ رحم وجود دارد. جنین شتر نیز بين روزهای ۴ تا ۱۰ روز بعد از تخمک گذاری در داخل فضای شاخ چپ متحرک است تا این که مادر هورمون تجزیه جسم زرد را نفرستند و آبستنی باقی بماند.

در مورد گاو و گوسفند و دیگر حیوانات شواهد خوبی وجود دارد که شوک ضربه در مراحل بازیافت و انتقال باعث کاهش در توسعه و بزرگ شدن جنین می شود. اگر این اتفاق در مورد شتر بیافتد شوک در مرحله بازیافت در روز ۷ و انتقال به شتران سینکرونیزه در روز ۸ ممکن است فاصله زمانی لازم و رشد کافی برای ارسال علائم وجود آبستنی را به وجود نیاورد و هورمونی که باعث تحلیل رفتن جسم زرد می شود ترشح می­شود. معمولاً این هورمون در روز نهم ترشح می گردد بنابراین ثابت می گردد که فلاشینگ شترهای دهنده از ۵ تا ۶ روز پس از جفت گیری و انتقال آن به گیرنده ها و نیز ۱ تا ۲ روز اختلاف بین دهنده و گیرنده دارای مزیت می باشد.

این کار به خوبی در اسب انجام می شود و ممکن است که به شترهای یک کوهانه نیز تعمیم داده شود نتیجه این که انتقال جنین در شتر امکان پذیر است، اگرچه تحقیقات ریشه ای بیشتر بر روی امبریولوژی دستگاه تولید مثل این دام نیاز است تا قادر شویم جواب را افزایش داده و میزان موفقیت مان را بالا ببریم.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی