شتر یک‌کوهانه با جثه‌ای قوی است که جزو شتران شیری می‌باشد بیشتر در منطقه ترکمن صحرا، گرگان و گنبد و شمال استان خراسان شمالی پراکنده‌اند و جمعیت آن در حدود ۳۳۰۰ نفر می‌باشد. برای بررسی بیشتر نژادهای شتر در ایران به ادامه متن توجه بفرمایید.
تقسیم بندی توده نژادهای شتر در ایران
شترهای موجود در ایران را به صورت زیر تقسیم بندی می نمایند:
١- اکوتیپ شتر کلکوهی (کویر مرکزی ایران)
شتر اکوتیپ کلکوهی ویژه مناطق خشک و نیمه خشک است و به علت پرورش و نگهداری این شتران در ایل کله کور در منطقه مسیله استان قم به این نام معروف گشته اند. پراکنش جغرافیایی این اکوتیپ عمدتاً در شهرستانهای قم، گرمسار، ورامین، کاشان، نطنز، اردستان و مناطق کویر مرکزی (دشت کویر) ایران می باشد. شهرت این شتر به خاطر کیفیت خوب کرک آن است که جهت تهیه پارچه های سنتی و عبا مورد استفاده قرار می گیرد بدین لحاظ عبای نایین از معروفیت جهانی برخوردار است. شتر اکوتی کلکوهی شتری است یک کوهانه، دارای اندامی متوسط و ظریف، رنگ بدن به رنگ شتری (قهوه ای روشن) و فاقد لکه های اختصاصی است و به منظور تولید گوشت و تولید شیر و کرک نگهداری می شود. در گذشته بیشترین استفاده این شتر حمل بار و مسافر بوده است که البته در حال حاضر این نوع بهره برداری منسوخ شده است. شتر کلکوهی نسبت به شتر اکوتیپ بلوچی و نژادهای سندی و افغانی کوچک جثه تر و دارای اندام های ظریف تری است.
۲- شتر اکوتیپ ترکمنی
اکوتیپ شتر غالب موجود در صحرای قره قروم واقع در شمال خراسان و کشور جمهوری ترکمنستان است. شتر اکوتیپ ترکمنی یک کوهانه بوده و بهترین اکوتیپ شیروار در بین اکوتیپ های ایرانی محسوب می شود. برحسب مطالعات میدانی و اظهارات شترداران این ناحیه، تولید شیر این شتر در یک دوره شیردهی ۱۸۰۰-۱۵۰۰ ليتر بالغ می گردد. در اصطلاح فرهنگ شترداران به این گونه شترها مری (شتر شیروار رام که به راحتی دوشیده شده و شیر می دهد) می گویند. دلیل وجود این شتر در این منطقه را رواج مصرف شیر شتر از قدیم الایام در فرهنگ ایلات ترکمن صحرا ذکر کرده اند. از شیر شتر انواع فرآورده های لبنی تولید می شود به همین علت ایلات ترکمن صحرا انتخاب نسبي (Selection) در جهت افزایش تولید شیر در گله های شتر انجام داده اند.
٣- اکوتیپ شتر بلوچی
زیستگاه این اکوتیپ منطقه بلوچستان ایران (کویر لوت) و بلوچستان پاکستان می باشد در نتیجه این اکوتیپ هم در بخش جنوب شرقی ایران و هم در ناحیه ایالات بلوچستان پاکستان و هم در ناحیه جنوب غربی افغانستان نگهداری و پرورش داده می شود. شتر اکوتیپ بلوچی با بیابان های منطقه بلوچستان سازگاری پیدا کرده و استعداد خوبی برای تولید گوشت دارد.
جثه شتر اکوتیپ بلوچی نسبت به شترهای کویر مرکزی ایران بزرگ تر و از این لحاظ قابل توصیه جهت پرورش به منظور تولید گوشت می باشد. پراکنش این اکوتیپ در دشت لوت و دشت جازموریان بوده و در شهرستانهای ایرانشهر، خاش، بم پور، چابهار، سراوان، زابل، مرز استان خراسان و سیستان و بلوچستان مورد پرورش قرار می گیرد. به دلیل هم مرز بودن با کشور پاکستان و ورود قاچاق انواع لوکهای (شتر نر بالغ) اکوتیپ خارجی (سندی، افغانی، چینی)، آمیخته گری بین اکوتیپ بلوچی و اکوتیپ های خارجی به شدت رخ داده و جمعیت خالص این اکوتیپ روز به روز در حال نابودی و کاهش است. لذا تشکیل یک مزرعه حفاظت ژنتیکی (Germ Plasm) برای این نژاد ضروری به نظر می رسد. رنگ این شتر از قهوه ای روشن تا قهوه ای تیره و حنایی و ندرتا سفید متغیر است. در گذشته عمده استفاده از این شتر جهت ترابری بین کشورهای ایران و شبه قاره هند بوده است.
۴- اکوتیپ شتر جماز (سواری)
شتری است ظریف با دست و پاهای باریک و قلمی، بدن کشیده و فرم بدنی مناسب و هماهنگ که آنرا مستعد سواری و انجام مسابقات ورزسی بویژه شرکت در کورس و سرعت نموده است. این شتر در مناطق جنوب کرمان، سیستان و بلوچستان، هرمزگان پرورش داده می شود و به علت عدم حمایت های اقتصادی و اجتماعی، روز به روز از جمعیت آن کاسته می گردد و در حال حاضر بهترین نسل این شتر در جنوب استان کرمان (مناطق جیرفت و کهنوج) پرورش می یابد و طبق آداب و سنن فرهنگی، همه ساله در مناطق فوق مسابقات شتردوانی برگزار می گردد.
۵- شتر دو کوهانه
این شتر مخصوص پرورش در مناطق سردسیر ایران (استان اردبیل و آذربایجان شرقی) بوده و عشایر برای حمل بار از آن استفاه می نمایند. چون ایلات این مناطق از بین رفته و نظام عشایری آنها دستخوش تغییرات فرهنگی و اقتصادی شده، و متأسفانه در گذشته سیاست حمایتی مناسبی از این شترها وجود نداشته نسل آنها رو به انقراض است. به طوری که تعداد آنها در سراسر ایران به زحمت به ۱۰۰ نفر می رسد.
آمیخته گری شتر در ایران
بعضی از عشایر ایران شترهای نر دو کوهانه را با شتر های ماده یک کوهانه تلاقی می دهند که شترهای دو رگ حاصله در نسل اول یک کوهانه بوده، ولی کوهان آن کشیده تر از کوهان شترهای یک کوهانه می باشد و در مجموع خوش اندام و دارای سر کوچک و گردن کلفت و کشیده، دم کوتاه، کرک های دراز و مجعد روی پیشانی ، قفا .. چانه بوده و دارای ظرفیت انجام کارهای سخت تری نسبت به شترهای دو کوهانه می باشد که عشایر کشورمان از این دورگه ها جهت حمل بار بیشتر و عبور از مناطق صعب العبورکه شترهای یک کوهانه و دو کوهانه قادر به رفتن از آنجا نمی باشند استفاده می کنند. البته عشایر کشورمان جهت ازدیاد نسل شتر دو کوهانه کشور نتایی آن شتر نر دو کوهانه تلاقی داده و این عمل را تا نسل چهارم و پنجم ادامه می دهند و شتر دو کوهانه با خلوص نژادی درجه بالا به دست می آورند.
شترهای آمیخته در ایران به دو صورت دیده می شوند: پاکوتاه و پابلند.
نظرات کاربران
2:27:55 AM