شتران ایرانی همچون سایر شتران به بسیاری از بیماری ها مبتلا می شوند. اما متأسفانه نگارشات فراوانی از ابتلای آنان به این بیماری ها در دسترس نیست و این باعث می شود که بررسی در این زمینه ها و اظهارنظر درباره آنها، متکی به حدس و گمان باشد. برخی از بیماری های باکتریایی شتر را در این بخش توضیح داده ایم.
بیماری های مهم شتر در ایران
این حیوان متحرک بوده و در جستجوی آب و علوفه در مراتع دور دست جابه جا میشود بیماری های آن همانند سایر حیوانات اهلی شناسایی نشده است.
بیماری های باکتریایی
1- بروسلوز Brucellosis
بیماری واگیر و مزمنی است که حیوانات مختلف و انسان را مبتلا می سازد و به وسیله التهاب دستگاه تناسلی و جفت و سقط جنین در اواخر دوره آبستنی و عدم باروری مشخص می گردد. عامل مسبب باکتری بروسلا است که دارای انواع مختلفی است و بیماری از طریق دستگاه گوارش و یا دستگاه تنفس و یا دستگاه تناسلی و همچنین از طریق ملتحمه چشم و پوست مجروح منتقل می گردد این بیماری در ایران گزارش شده است. متعمدی (۱۳۶۶) با نمونه خونگیری از ۲۳۸ نفر شتر در استان فارسن انجام آزمایشات سرولوژیکی رزبنگال و اگلوتیناسیون لوله ای شاهد در مورد مثبت با تیتر در سرم خون شترهای مزبور بود.
ذوقی و عبادی (۱۸۹) جمعاً ۹۵۳ نمونه سرم و ۳۵۰۰ عقده لمفاوی از ۳۰۰ نفر شتر کشتار شده در کشتارگاه زیاران و ابیک تهیه نمودند. نمونه سرم ها از طریق تست رزبنگال و الگوتیناسیون سرم و تثبیت مکمل و مرکاپتواتانول مورد آزمایش قرار گرفتند و مشخص گردید که از تعداد ۹۵۳ نمونه سرم تعداد ۷۷ نمونه سرم (۸٪) از لحاظ تست های سرولوژیک بروسلوز مشت بوده است و میکروب بروسلا فقط از عقده های لمفاوی ۳ نفر شتر از مجموع ۳۰۰ نفر شتر (۱%) عبارت از بروسلا ملی تنسیس بود. میزان زاده (۱۳۷۳) در طی آزمایش رزبنگال بر روی ۱۰۰ نمونه سرم خون و داجی شترهای کشتار شده در کشتارگاه نجف آباد اصفهان شاهد ۵ مورد جواب مثبت بود که از این ۵ مورد ۳ مورد دارای تیتربين بودند.
۲– سالمونلور Salmonelosis
بیماری واگیر حاد، تحت حاد یا مزمنی است که حیوانات اهلی و انسان را مبتلا می سازد و به وسیله سپتی سم، تورم روده و سقط جنین مشخص می شود. عامل مسبب بیماری باکتری سالمونلا است که دارای سروتیپهای بسیار متعددی است و بیماری از طریق خوردن غذای آلوده و یا آشامیدن آب آلوده منتقل می شود و قابل ذکر است که باکتری سالمونلا از شتران به ظاهر سالم جدا شده است. در ایران تاج بخش و همکارانش (۱۹۹۲) در خلال هشت ما، (آبان تا خرداد) اقدام به بررسی عقده های لمفاری مزانتریک و نمونه مدفوع ۱۱۳ نفر شتر کشتار شده در جنوب و جنوب شرقی ایران نمودند و از تعداد فوق الذکر ۱۴ نمونه دارای سالمونلا بودند و همچنین ۱۰۲ نمونه سرم خون گرفته شده از شتران مورد بررسی قرار گرفت که از آن میان ۳۸ نمونه سرم دارای پادتن های ضد سالمونلا بود و شایع ترین سروتیپ سالمونلا در شترها سالمونلا ریدینگ بوده است.
میزان زاده (۱۳۷۳) در یک بررسی توانست ۵۹ نمونه سرم تهیه شده از شترهای کشتار شده در کشتارگاه نجف آباد اصفهان را مورد آزمایش ایمونودیفوزیون ژل آگار قرار دهد. که تنها در یک مورد پاسخ مثبت نسبت به پادتن حرارت دیده سالمونلاتيفي موریدم دیده شد.
3- سل Tuberulosis
بیماری واگیری مزمنی است که حیوانات اهلی و انسان را مبتلا می سازد و با علایم تنفسی و به وجود آمدن ندول در مناطق مختلف بدن مشخص می شود. معمول ترین فرم بیماری که در شترها گزارش شده فرم سل ریوی می باشد. عامل مسبب بیماری مايكوباکتریوم بوویس است. بیماری در شترها نادر است و ظاهراً بیماری از گاوها به شتر ها منتقل می شود. در ایران در سال ۱۳۶۵ از یک نمونه عقده لمفاوی شترهای کشتارشده در کشتارگاه آبیک مایکوباکتریوم جدا شده است. (فيروزی ۱۳۶۷).
۴- یون (بیماری پاراتوبرکلوز) Para Tuberculosis
یون یکی از بیماری های باکتریایی شتر که بیماری واگیر مزمنی است که حیوانات اهلی و از آن جمله شتر را مبتلا می سازد و با تورم روده عفونی، اسهال مزمن، لاغری روزافزون و ضخیم شدن دیواره روده مشخص می شود. عامل مسبب بیماری مایکوباکتریوم پاراتوبرکلوزیس می باشد. حیوانات بیمار منبع عفونت هستند و عامل مسبب بیماری را از طریق مدفوع و مدتها قبل از ظهور علائم بالینی در محیط اطراف پخش نموده و باعث آلودگی محیط می گردند. بازرگانی و همکارانش (۱۳۶۷) اظهار می دارد که شترهای نواحی اطراف فردوس واقع در استان خراسان سال ها از بیماری ناشناخته و مرگ زایی با علامت اسهال مزمن و لاغری پیش رونده رنج می برند و در سفری که به منظور مطالعه این بیماری به منطقه مورد اشاره انجام گرفت ضمن کسب سابقه معاینه بالینی و ماکرومیکروسکوپیک پاتولوژی مشخص شد که بیماری مورد اشاره یون می باشد.
۵- لیپتوسپيروز Leptospirosio
بیماری واگیری است که تمام پستانداران و از آن جمله انسان را نیز مبتلا می سازد و با سپتی سمی، کم خونی، یرقان، خونین شدن ادرار، جراحات نکروزه بر روی پوست و غشای مخاطی و گاهی نیز سقط جنین مشخص می شود. عامل مسبب باکتری لیپتوسپیرا می باشد که دارای سروتیپ های مختلف فراوانی است و حیوانات بیماری منبع انتشار بیداری بوده و عامل مسبب بیماری را از طریق ادرار، شیر و اسپرم پخش میکند. بیماری از طریت دستگاه گوارش، تناسلی و جراحات منتقل می شود. این بیماری برای اولین بار در ایران توسط رفیعی و مقامی (۱۹۵۹) در مؤسسه رازی گزارش گردید. آنان پس از آزمایش سرم خون پنج نفر از شترها مشاهده کردند که یکی از آنها آلوده به لپتوسپیرا ایکتیروهموراژیک بوده و شتر سقط جنین کرده و مبتلا به خونین شدن ادرار بوده است.
۶– تورم عقده های لمفی پنیری Caseous Lymphadenits
بیماری واگیر مزمنی است که حیوانات اهلی و از آن جمله شترها را مبتلا می سازد و با لنفادینیت مشخص می شود که بعدها تبدیل به آبسه های پنیری در داخل عقده های المفاری شده و گاهی نیز بیماری به صورت منتشره در آمده و باعث توکسمی می گردد.
عامل مسبب اختصاصی بیماری کورینه که یکی از بیماری های باکتریایی شتر باکتریوم پسودوتو برکولوزیس است هرچند عوامل بیماری زای دیگری نظیر استافیلوکوکوس ها و کورینه باکتریوم پیوژنزوکلی باسیل ها را نیز در ایجاد بیماری سهیم دانسته اند. بیماری به صورت انفرادی ظاهر می شود و معمولاً بیماری از طریق زخم های جلدی و گاهی از طریق دستگاه گوارش منتقل می شود و عقده های لمفاوی مبتلا گاهی به خارج سر باز نموده خاک و بستر را آلوده می سازد و ورود میکروب از راه زخم های آلوده منجر به ابتلای عقده های لمفاوی و ایجاد دمل در آنها می گردد.
این بیماری، اولین بار در ایران در شترهای کمال آباد در فاصله ۵۰ کیلومتری غرب تهران گزارش گردیده و دو نفر از شترهای بیمار جهت تشخیص باکتریولوژیکی به مؤسسه رازی ارسال شدند. جراحات مشخص عبارت بودند از لنفادنیت که در تمام قسمت بدن شترها مشهود بود. استرآبادی و همکارانش (۱۹۷۵) اقدام به اجرای آزمایشات باکتریولوژیکی بر روی سواپ های تهیه شده از چرک این آبسه ها نمودند که این آزمایشات شامل کشت و تست های بیوشیمیایی بود و آنان موفق شدند که کورینه باکتریوم پودتوبرکلوزیس را از شترها فوق الذکر جدا نمایند.
میزان زاده (۱۳۷۳) در طی بررسی بیماری های شتران کشتار شده در کشتارگاه نجف آباد اصفهان اظهار میدارد که در ۱۶۱ نفر شتر کشتار شده که مورد بازرسی قرار گرفتند در ۵ نفر شتر لنفادنیت کازئوز مشاهده گردید که عامل ایجاد آن کورینه باکتریوم پسند و توبرکلوزیس تشخیص داده شد.
۷- نکروز مسری پوست Contagious Skin Necrosis
بیماری باکتریایی شدید واگیری است که شترها را مبتلا می سازد و با نکروز و چرکین شدن پوست و تشکیل آبسه ها و به وجود آمدن سینوس ها و بزرگ شدن عقده های لمفاوي سطحی مشخص می شود. عوامل بیماری زای مختلفی تاکنون از لزیون ها جدا گردیده است. بیماری انفرادی بوده و زخمی شدن با خار و خاشاک از عوامل مساعد وقوع این بیماری در میان شترها می باشد.
در ایران میزان زاده (۱۳۷۳) در کشتارگاه نجف آباد اصفهان از مشاهده یک مورد نکروز مسری پوستی گزارش می دهد که بیماری در سطح جلدي ناحيه دنده ها وجود داشته و نکروزه شده و چرک سفید رنگی از آن خارج می شده است عامل این حالت استرپتوکوکوس تعیین گردید.
۸- تب كيو Query Fever
تب کیو یکی دیگر از بیماری های باکتریایی شتر است که بیماری واگیر مشترکی است که حیوانات اهلی و انسان را مبتلا می سازد و در انسان علائم بالینی آن شبیه علائم آنفلوآنزا است و سیر بیماری در حیوانات معمولاً پنهانی است و گاهی با عوارض ریوی و تورم پستان و سقط جنین همراه است. عامل بیماری زای آن کوکیلا برونتی است و بیماری از طریق مختلف منتقل میگردد و یکی از این عوامل راهها از از طریق کنه هاست.
در ایران، آقایان رفیعی و مقامی از بخش انگل شناسی مؤسسه رازی در سال ۱۹۵۴ اقدام به تهیه ۲۶۷ نمونه سرم از ۱۲ نفر شتر، ۲۰ گوساله، ۲۱۳ گوسفند و ۲۲ بز نموده است و آن را از نظر وجود آنتی بادی تب کیو مورد آزمایش قرار دادند که در بین آنها تعداد ۱۱۵ سرم مثبت (از ۳ نفر شتر، ۸ گوساله، ۹۵ گوسفند و ۸ بز) یافته شد که تیتر سوم بعضی در آزمایش تثبیت مکمل C.F.Tبه رسیده بوده است.
نظرات کاربران
2:27:55 AM