گسترش شکمبه برای از شیر گیری موفق و سرعت رشد مناسب پس از شیر گیری حیاتی است. تغییراتی که در زمان از شیر گیری اتفاق می افتد جالب و پیچیده اند و تا کنون به طور کامل شناخته نشده اند. دراین پست به بررسی کامل از شیرگیری گوساله و همچنین تنش از شیرگیری گوساله پرداخته  می شود.

مقدمات از شیرگیری

گسترش اپیتلیوم شکمبه

عوامل مورد نیاز برای گسترش شکمبه

پنج «عامل اولیه» وجود دارند که باعث گسترش شکمبه می شوند که شامل موارد زیر می باشند:

Ÿ استقرار باکتری ها در شکمبه

Ÿ مایع در شکمبه

Ÿ خروج مواد از شکمبه (فعالیت عضلانی)

Ÿ قابلیت جذب بافت­ها

Ÿ سوبستراهای موجود در شکمبه

سایر تغییرات متابولیکی نیز در حین گسترش در شکمبه و سایر بافت­ها رخ می دهند اما در ادامه به موارد ذکر شده در بالا که برای شروع فعالیت شکمبه لازمند پرداخته می شود.

باکتری­ها

در زمان تولد گوساله، شکمبه استریل بوده و هیچ گونه باکتری در آن وجود ندارد. با این حال پس از یک روز غلظت بالایی از باکتری­ها که اغلب باکتری­های هوازی هستند در آن یافت می شود. پس از آن تعداد و گونه­های باکتری­ها با مصرف ماده خشک تغییر می کند و سوبسترای موجود برای تخمیر نیز دستخوش تغییر می شود. تعداد کل باکتری­ها (به ازای هر میلی لیتر مایع شکمبه) تغییر چشمگیری می کند و گونه های باکتریایی نیز با شروع مصرف ماده خشک توسط گوساله، تغییر می کنند. این موضوع باعث از بین رفتن باکتری­های هوازی و غالب شدن باکتری های بی هوازی با افزایش مصرف ماده خشک می شود. بسیاری از باکتری های تولید کننده متان (متانوژن)، تجزیه کننده پروتئین و تجزیه کننده سلولز در شکمبه استقرار می یابند. تعدادی از باکتری های رایج شکمبه (باکتری هایی که در حیوان بالغ یافت می شوند) پس از حدود دو هفته که گوساله شروع به مصرف ماده خشک می کند، در شکمبه مستقر می شوند.

مایع در شکمبه

برای تخمیر سوبسترا (دانه ها و علوفه) باکتری های شکمبه باید در محیط آبی زندگی کنند. بدون آب کافی، باکتری­ها قادر به رشد نیستند و گسترش شکمبه نیز به کندی صورت می گیرد. بیشتر آبی که وارد شکمبه می­شود از طریق مصرف آب به صورت آزاد می باشد. معمولاً اگر در سنین پایین آب در اختیار گوساله ها قرار داده شود مشکلی ایجاد نمی شود. متأسفانه بسیاری از پرورش دهندگان در ایالات متحده تا رسیدن گوساله به سن ۴ هفتگی یا بیشتر آب در اختیارش نمی گذارند.

شیر یا جایگزین شیر نمی تواند نقش آب ازاد را ایفا کند. شیر یا جاگزین شیر که به گوساله داده می شود بدون اینکه وارد شکمبه – نگاری شود از طریق شیار مری، از شکمبه و نگاری می گذرد. شیار نگاری تا سن ۱۲ هفتگی در گوساله فعال است. این شیار در پاسخ به تحریک عصبی بسته می شود و باعث می شود که شیر بدون ورود به شکمبه – نگاری وارد شیردان شود. بسته شدن این شیار چه گوساله با سطل شیر بخورد و یا با بطری، اتفاق می افتد. از این رو نباید تصور شود که مصرف جایگزین شیر موجب تأمین آب کافی می­گردد. در اختیار گذاشتن آب می تواند موجب افزایش رشد، مصرف استارتر و کاهش میزان اسهال گردد.

خروج مواد از شکمبه

گسترش مناسب شکمبه نیازمند این است تا موادی که وارد شکمبه می شوند قادر به خارج شدن از آن باشند. معیارهای فعالیت شکمبه ای شامل انقباضات شکمبه، فشار شکمبه و نشخوار است. در زمان تولد شکمبه فعالیت عضلانی کمی دارد و انقباضات عضلانی کمی می تواند مورد اندازه گیری قرار گیرد. به طور مشابه هیچ نشخواری در هفته اول زندگی رخ نمی دهد. وقتی که گوساله ها با شیر، علوفه و دانه ها، پس از گذشت مدت کوتاهی از تولد، تغذیه می شوند، با افزایش مصرف ماده خشک، انقباضات شکمبه آغاز می شوند.

انقباضات طبیعی شکمبه می توانند در سن سه هفتگی مورد اندازه گیری قرار گیرند. با این حال، وقتی که گوساله ها تنها از شیر تغذیه می کنند انقباضات شکمبه تا مدت طولانی قابل اندازه گیری نیستند. جویدن حتی در سن ۷ روزگی نیز مشاهده شده است و ممکن است در ارتباط با گسترش شکمبه نیز نباشد. با این حال وقتی که با ماده خشک (به ویژه علوفه) تغذیه می شوند، گوساله ها برای دوره های طولانی تری نشخوار می کنند.

قابلیت جذب بافت شکمبه

جذب محصولات نهایی تخمیر معیار مهمی از گسترش شکمبه ای می باشد. محصولات نهایی تخمیر، به ویژه اسیدهای چرب فرّار (استات، پروپیونات و بوتیرات)، در اپیتلیوم شکمبه جذب می شوند. سپس، اسیدهای چرب فرّار یا محصولات نهایی متابولیسم (لاكتات و بتاهیدروکسی بوتیرات) برای استفاده به عنوان سوبسترای انرژی به خون منتقل می شوند. با این حال، در گوساله های تازه متولد شده جذب یا متابولیسم اسیدهای چرب فرّار یا اصلاً وجود ندارد و یا میزان آن کم است. بنابراین، شکمبه باید این توانایی را تا قبل از شیرگیری گسترش دهد.

دیواره شکمبه از ۲ لایه- لایه اپیتلیال و لایه عضلانی تشکیل شده است. هر لایه عملکرد خاص خود را دارد و در نتیجه تحریکات مختلف گسترش می یابد. لایه عضلانی در بخش خارجی شکمبه قرار دارد و نقش حفاظتی از لایه داخلی (لایه اپیتلیال) دارد. نقش اصلی این لایه ایجاد انقباض برای حرکت دادن محتوای شکمبه در داخل شکمبه و حرکت دادن شیرابه هضمی (digesta) به هزارلا می باشد. لایه اپیتلیال لایه جذب کننده است که در داخل شکمبه قرار دارد و در تماس با محتویات شکمبه می باشد. از غشای بسیار نازکی تشکیل شده است که دارای برآمدگی­های انگشت مانند کوچکی است که پرز شکمبه یا Papillae نامیده می شوند. این پرزها باعث ایجاد سطح جذب کننده برای شکمبه می شوند. در زمان تولد پرزها کوچک هستند و کارایی ندارند. جذب در آنها بسیار کم است و متابولیسم اسیدهای چرب در آنها چشمگیر و قابل توجه نیست.

بسیاری از پژوهشگران تأثیر ترکیبات مختلف را بر روی گسترش بافت اپیتلیال (در رابطه با اندازه و تعداد پرزها و توانایی آنها در جذب و متابولیسم اسیدهای چرب) مورد بررسی قرار داده اند. نتایج نشان می دهند که تحریک اصلی برای گسترش اپیتلیوم، اسیدهای چرب به ویژه پروپیونات و بوتیرات می باشند. شیر، علوفه و غلات وارد شده به شکمبه همگی توسط باکتری های مستقر در شکمبه تخمیر می شوند و به این ارگانیسم­ها تبدیل می شوند. بنابراین گسترش شکمبه (به عنوان گسترش اپیتلیوم تعریف شده) به صورت عمده توسط عوامل شیمیایی و نه عوامل فیزیکی کنترل می شود. این مطلب تأییدی بر این فرضیه است که گسترش شکمبه ای به صورت عمده ناشی از در دسترس بودن ماده خشک، به ویژه استارتر در شکمبه است.

در دسترس بودن سوبستراها

مشاهده کرده ایم که باکتری ها، مایع، حرکات شکمبه و توانایی جذب پیش از گسترش شکمبه ایجاد می­شوند یا زمانی که گوساله شروع به مصرف ماده خشک می کند به سرعت گسترش می یابند. بنابراین فاکتور اصلی مشخص کننده گسترش شکمبه­ای مصرف ماده خشک است. برای ارتقای گسترش سریع شکمبه و از شیر­گیری زودتر، فاکتور کلیدی مصرف زود هنگام جیره ای برای ارتقای رشد اپیتلیوم شکمبه و حرکات شکمبه می­باشد. از آنجائی که دانه ها کربوهیدرات های تخمیر پذیر را که به پروپیونات و بوتیرات تخمیر می شوند، تأمین می­کنند، گزینه مناسبی برای حصول اطمینان از گسترش سریع شکمبه هستند. از سوی دیگر کربوهیدرات ساختاری علوفه ها بیشتر به  استات تبدیل می شود که تحریک کمتری در گسترش شکمبه ای دارد. مصرف زود هنگام و اجباری استارتر کلید گسترش مطلوب شکمبه ای است. باید استارتر از سن ۳ روزگی در اختیار گوساله ها قرار گیرد و آنرا تازه و تمیز در اختیار نگه دارد. این امر باعث ایجاد تحریک مناسب برای گسترش شکمبه و از شیر گیری زودتر خواهد شد

چه زمانی گوساله آمادة از شیرگیری است؟

یکی از مهم ترین و اساسی ترین مسائل در پرورش گوساله ها تعیین زمان از شیر گیری گوساله های جوان است، چرا که با این کار درآمد بیشتری عاید دامدار می شود و از طرف دیگر با مدیریت صحیح گوساله ها سالم­تر رشد می کنند.

معیار برای تعیین این زمان، رشد مناسب شکمبه است. وقتی خوراک مایع را از دسترس گوساله خارج می­کنیم باید این توانایی برای دام ایجاد شده باشد که به مقدار کافی مواد مغذی مورد نیاز خود را از خوراک­های خشک تأمین نماید. بسیاری از این مواد مغذی از راه تخمیر شکمبه­ای تأمین می شوند؛ بنابراین باید شکمبه قبل از شیر گیری کاملاً آماده باشد. اما بسیاری از پرورش دهندگان گوساله به توسعة شکمبه اهمیت نمی دهند و آنرا تخمین نمی زنند. بسیاری از آنها معیارهای دیگری را برای از شیر گیری ملاک قرار می دهند که در بسیاری از موارد سن مطح می شود.

وقتی بر اساس سن از شیر گیری آغاز شود، فرض می شود که توسعة شکمبه به حد مناسب و ایده آلی رسیده است. برای مثال، وقتی گوساله ای در ۸ هفتگی قطع شیر می شود، فرض می شود که شکمبة این گوساله توانایی تخمیر جیره خشک مصرف شده را خواهد داشت. شکمبة بسیاری از گوساله ها به حد کافی در طول ۴ هفتگی رشد خواهد کرد تا بتوان در این سن آنها را از شیر گرفت.

متأسفانه، اگر گوساله­ای درشت اندام باشد اما خوراک زیادی مصرف نکرده باشد، یا کیفیت استارتر مصرفی پایین باشد و یا استارتر در دسترس گوساله نباشد و یا آب کافی در اختیار گوساله قرار نگیرد، گوساله ها این آمادگی را پیدا نمی کنند تا در ۴ هفتگی از شیر گرفته شوند. گوساله ها معمولاً ۲ هفته وقت نیاز دارند تا مقادیر قابل توجه و چشمگیری استارتر مصرف کنند. این موضوع به این معنا نیست که در هفته اول استارتر در اختیار گوساله ها قرار ندهید.

گوساله ها به این زمان نیاز دارند تا استارتر را بشناسند و اینکه طعم خوبی دارد و می توانند در مواقع گرسنگی از آن استفاده کنند. پس از آن حداقل ۲ هفته باید زمان صرف شود تا استارتر را به میزان کافی که برای رشد و توسعه شکمبه کفایت کند، مصرف کنند. اگر در طی این مدت وقفه ای در مصرف استارتر اتفاق بیافتد، رشد شکمبه با تأخیر انجام می شود و گوساله ها برای از شیر گرفتن آماده نخواهند شد.

یک گوساله چه مقدار استارتر باید مصرف کند تا برای از شیر گیری آماده شود؟ مقدار مصرف استارتر بستگی به فاکتورهای متعددی دارد اما توصیه می شود وقتی یک گوساله هلشتاین ۱ کیلوگرم (۲ پوند) استارتر در روز و طی دو روز به همین مقدار مصرف می کند، آماده از شیر گیری است. برخی پیشنهادات مبنی بر انتخاب مصرف ۷۰۰ گرم (5/1 پوند) در روز برای دو روز متوالی و یا 4/1 کیلوگرم (۳ پوند) برای دو روز نیز ارائه شده است. برای گوساله های جرزی این اعداد قدری متفاوت است و این توانایی را دارند که با وجود مصرف ۴۵۰ گرم (۱ پوند استارتر) در روز قطع شیر شوند که این اتفاق معمولاً در ۵ هفتگی رخ خواهد داد.

برای اطمینان از این موضوع که گوساله ها آماده قطع شیر هستند یا خیر باید مصرف روزانه استارتر در آنها را بررسی نماییم. همچنین باید این امکان را برای آنها فراهم بیاوریم تا از استارتر با کیفیت و حاوی مواد غذایی خوشخوراک به راحتی استفاده کنند. آب باید به صورت آزاد در اختیار گوساله ها باشد. اگر گوساله ها به صورت انفرادی نگهداری می شوند تعیین مصرف خوراک روزانه کار چندان مشکلی نیست و با استفاده از یک پیمانه (مثلاً یک کیلوگرمی) می توان به آسانی مقدار مصرف استارتر را براورد نمود. از ۴ روزگی، شروع به تغذیه مقادیر محدود (یک مشت) استارتر نموده تا گوساله عادت به مصرف پیدا کند. مقدار استارتری که در اختیار گوساله قرار می گیرد هر روز باید افزایش داد تا گوساله به حد مصرف یک کیلوگرم در روز برسد و وقتی دو روز متوالی روزانه یک کیلوگرم استارتر مصرف کرد، می توان مصرف شیر را قطع نمود. توجه داشته باشیم که خوراک از روز قبل در سطل ها باقی نماند و حتماً سطل ها را خالی کنیم. همچنین وزن مخصوص ممکن است روز به روز تغییر کند (با توجه به شرایط فصلی یا ماده خوراکی مصرفی) لذا پیمانة مورد استفاده را همیشه وزن کنیم تا خطا نداشته باشیم.

تنش از شیرگیری

بسیاری از پرورش دهندگان بر این نکته تأکید دارند که بعد از شیر گیری، گوساله ها دورة سختی را طی خواهند کرد و رشد و تغذیة آنها دچار نقصان خواهد شد. در طی این مدت گوساله ها مستعد آلودگی به بیماری­های مختلف مخصوصاً عفونت­های تنفسی می شوند. در نتیجه اغلب گوساله ها تنش از شیر گیری را تجربه خواهند کرد و هفته ها طول می کشد تا از این تنش رهایی پیدا کنند. این کاهش مصرف و رشد در ارتباط با از شیر گیری معمولاً در گوساله های شیرخوار رخ می دهد و اغلب در ارتباط با از شیرگیری، تغییر ماهیت خوراک و مصرف غذاهای خشک و انجام تخمیر شکمبه ای و به حداقل رساندن استرس است. غالباً گوساله هایی که از شیر گرفته می­شوند در جایگاه های گروهی موجود در گاوداری قرار می گیرند. این روش مدیریت از شیر گیری دستورالعملی است که اجرا می شود در حالی که با این کار تمام تنش­هایی که ذکر شد در یک زمان به گوساله وارد خواهند شد.

در اینجا به برخی از مسائل که می تواند گذر از این دوران را برای گوساله ها آسان تر نماید اشاره می شود:

Ÿ وقتی گوساله ها را از شیر بگیرید که به حد کافی غذای خشک مصرف کنند (مخصوصاً استارتر) تا اطمینان حاصل کنید که دستگاه گوارش به اندازه کافی توسعه یافته است. این میزان کافی در حدود ۶۸۰ تا ۹۰۷ گرم (5/1 تا ۲ پوند) استارتر برای مدت دو روز متوالی است.

Ÿ اگر براساس سن، از شیر گیری انجام می­شود (معمولاً در ۶ تا ۸ هفتگی)، به مقدار خوردن گوساله ها به دقت نگاه کنید. به خاطر داشته باشید که توسعه شکمبه و توانایی مصرف غذای خشک تنها منحصر به سن نیست. در حالی که اکثر گوساله ها از ۱ یا ۲ هفتگی شروع به مصرف استارتر می کنند. برخی گوساله ها (آنهایی که مریض یا ضعیف هستند) برای هفته ها ممکن است استارتر را مصرف نکنند.

Ÿ اطمینان حاصل کنید که آب تمیز و تازه در طول شبانه روز در اختیار گوساله ها قرار بگیرد. با افزایش مصرف مادة خشک، گوساله ها آب بیشتری مصرف می کنند.

Ÿ محققین دانشگاه تنسی آمریکا نشان داده اند که اختلاف کمی بین ۲ روش از شیرگیری ناگهانی و کاهش مصرف مایعات به ۵۰ درصد در طی هفته آخر وجود دارد. سایر محققین پیشنهاد می نمایند از شیر گیری تدریجی می تواند باعث استرس کمتری شود. اما گوساله ها تا قبل از شیر گیری زیاد سرو صدا خواهند نمود!

Ÿ افزودنی های به کار رفته در استارتر می توانند به ثابت شدن و بهتر شدن شرایط شکمبه کمک کنند. از جمله این ترکیبات می توان به بی کربنات سدیم (جوش شیرین) که باعث ثبات pH شکمبه و کاهش تولید لاکتات می شود، آیونوفرها که با کاهش میزان بوتیرات در شکمبه و تغییر نسبت اسیدهای چرب فرار مؤثر است و مخمرها که باعث کاهش لاکتات می شود، اشاره نمود.

Ÿ برخی پرورش دهندگان آنتی بیوتیک ها را به جیره می افزایند که باعث کاهش خطر ابتلا به بیماری های تنفسی خواهد شد. انتقال گوساله ها از جایگاه انفرای به بهاربندها هم می تواند باعث تنش شود که در زیر به چند راهکار برای کاهش این استرس اشاره می شود.

Ÿگوساله ها را در همان موقعی که از شیر می گیریم از باکس های انفرادی انتقال ندهیم. اجازه دهیم یک یا دو هفته برای کاهش استرس حیوان، در همان جایگاه بماند و بعد عمل انتقال را انجام دهیم.

Ÿ یک سیستم تهویه مناسب در زمان حضور گروهی گوساله ها در بهاربند طراحی کنیم. تنش و سیستم تهویة ضعیف مهم ترین عواملی هستند که گوساله را در مدت کوتاهی بعد از شیر گیری مستعد ابتلا به بیمار خواهند نمود.

Ÿ در خوراک گوساله ها بعد از شیر گیری حتماً ترکیبات ضد کوکسیدیوز مصرف نماییم. وقتی گوساله ها از باکس انفرادی به بهاربند منتقل می شود در معرض بسیاری از پاتوژن­ها قرار خواهند گرفت. کوکسیدی رایج­ترین عامل بیماری زایی است که طی ۴ هفتگی و بالاتر می تواند و مشکل ساز باشد.

Ÿ از شیرگیری با انتقال گوساله ها را در طی مدتی که آب و هوا نامتعادل است و یا تغییر زیاد ضروری نیست، انجام ندهید. آب و هوا یک منبع تنش برای گوساله هاست و هدف باید کاهش و به حداقل رساندن تنش­ها برای این موجودات باشد.

Ÿ 6 تا 4 رأس گوساله را که تازه از شیر گرفته شده اند، با هم نگهداری کنیم. این تعداد برای یک ادیت مطلوب مناسب است اما برای عادت کردن گوساله به زندگی جمعی کافی نیست.

از شیرگیری برای تمام گوساله ها تنش زا نیست. برای گذراندن یک دورة انتقال (از شیر به خوراک خشک) خوب سعی شود عوامل ایجاد تنش را در یک زمان به حداقل برسانید. سعی شود تغییر در خوراک، محل نگهداری و یا سایر کارهای مدیریتی با اتمام از شیر گرفتن انجام شود.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی