مهمترین وظیفه زنبورهای کارگری که بیش از 20 روز از عمرشان گذشته است چرای در مزارع، باغات و  جهت جمع ­آوری شهد، گرده گل، آب و صمغ یا بره موم می­باشد. در این پست با نحوه جهت­ یابی توسط زنبور عسل آشنا می شویم.

جهت ­یابی توسط زنبور عسل

به منظور انجام این گونه فعالیت­ها این گروه از زنبورها مجبور به انجام پروازهای شناسایی و جهت­ یابی می­باشند. برای انجام پروازهای شناسایی ابتدا از کندو خارج شده و در اطراف آن به مدت حدود 5 دقیقه پرواز می­کنند. این پرواز در هنگام بعدازظهر انجام می­شود و بعداً به کندو مراجعت می­کنند.

در این گونه پروازها، زنبورها اختصاصاً محل دقیق کندوی خود را شناسایی می­کنند. برای شناسایی دقیق محل کندو از علائم زمینی اطراف کندو مثل درختان، بوته­ ها، جویبارها و هرگونه علامتی که نزدیک کندو باشد استفاده می­کنند. در مرحله بعدی پروازهای دیگری به نام پروازهای جهت­ یابی انجام می­دهند. زنبورهای کارگر برای جمع­آوری شهد، گرده گل، آب و غیره ممکن است تا شعاع حدود 6 تا 7 کیلومتر از کندو پرواز کرده و دور شوند لذا لازم است جهت مراجعت به کندو، راه خود را تشخیص داده و ضمناً از کوتاه­ترین راه به کندو باز گردند.

برای جهت ­یابی، زنبورهای کارگر از خورشید به عنوان یک قطب نما استفاده می­کنند، به این ترتیب که قادر به تشخیص شمال، جنوب، شرق و غرب خواهند بود.

همانطور که در قسمت مرفولوژی گفته شد هر چشم مرکب از چندین هزار چشم ساده ساخته شده است که می­توانند قسمتی از رنگ نور خورشید را دریافت دارند. یعنی اینکه چشم­های ساده موجود در چشم مرکب به عنوان شیشه پلاریزه عمل کرده و درجه معینی از طیف نور را دریافت می­دارند و زنبور در مراجعت به کندو فقط در جهتی حرکت می­کند که همان طیف نوری را که در رفتن دریافت داشته است دریافت دارد.زنبورهای کارگر برای پروازهای جهت­ یابی علاوه بر تحریکات نوری از علائم زمینی مثل درختان، جویبارها، تپه­ ها، کوه­ها، ساختمان­ها و غیره و همچنین تحریکات بویایی گل­ها نیز برای جهت­ یابی خود استفاده می­کنند.

زنبور عسل قادر است نور خورشید را در موقعی که آسمان کاملاً ابری است دریافت دارد. این موضوع به علت حساسیت زیاد چشم­های زنبور عسل به اشعه ماوراء بنفش است که از ابر عبور می­کند. پس از انجام پروازهای شناسایی و جهت ­یابی و پس از آنکه منبع غذایی یافته شد، زنبور چرا کننده به کندوی خود مراجعت کرده و با انجام رقص­های مخصوص و دادن مقداری از شهد به سایر زنبورها، محل دقیق منبع غذا را اطلاع می­دهد. در مورد منبع گرده گل، علاوه بر انجام رقص­های مخصوص، بوی گرده گل آورده شده نیز ملا ک مهمی جهت یافتن آن منبع توسط سایر زنبورها است.

زنبورهای چراکننده تازه کار که اطلاعات را از زنبورهای باتجربه قبلی دریافت داشته­اند ممکن است به خارج کندو رفته و به همان منبع غذا مراجعه نمایند. همان طور که قبلاً گفته شد زنبورهای چرا کننده شهد گل­ها، و آب را در چینه ­دان (معده عسل) خود، گرده گل­ها و صمغ یا بره موم را در روی زنبیل گرده پاهای عقبی به کندو حمل می­کنند.

اغلب مشاهده شده است که در جریان چرای زنبور در مزارع و باغات و پس از مراجع به کندو تعدادی از زنبورهای چرا کننده اشتباهاً به کندوهای مجاور وارد می­شوند. این عمل خصوصاً در روزهای بادی تشدید می­گردد.

همچنین در صورتی که علائم زمینی کافی (مثل درختان، ساختمان­ها، جویبارها، تپه­ ها و غیره) وجود نداشته باشد زنبورها نمی­توانند به راحتی کندوی خود را بیابند و اغلب به سایر کندوها وارد می­شوند. نسبت این گونه زنبورها که اشتباهاً به کندوهای دیگر وارد می­شوند تا 50 درصد نیز گزارش شده است.

برای جلوگیری از این عمل توصیه می­شود که اولاً کندوها در محلی مستقر شوند که علائم زمینی کافی وجود داشته باشند، ثانیاً از مستقر نمودن نزدیک به هم کندوها خودداری شود، ثالثاً رنگ کردن کندوها با رنگ­های مختلف مفید واقع می­شود و رابعاً قرار دادن سوراخ­های پرواز کندوها در جهات مختلف نیز به حل این مشکل تا حدودی کمک می­کند.

گزارش شده است که زنبورهایی که اشتباهاً به کندوی دیگر می­روند اکثراً زنبورهای جوان هستند. و موقعی که زنبورها برای مدت طولانی در کندو محبوس بوده ­اند و یا کندوها را به محل جدیدی انتقال می­دهند نسبت زنبورهایی که اشتباهاً به کندوهای دیگر وارد می­شوند زیادتر می­گردد. ضمناً زنبورهای نر بیشتر از کارگرها مرتکب این اشتباه می­شوند و زنبورهای کارگر بیشتر از کندوهای ضعیف به کندوهای قوی وارد می­شوند.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی