قناری ها و فنچ ها بیشتر ازپرتدگان زینتی دیگر مستعد استنشاق سموم هستند زیرا هوای بیشتری به ازای گرم وزن بدن خود مبادله می نمایند به علت تبادل هوای بیشتر نسبت به وزن خود، قناریها و فنچ ها، بیشتر از پرندگان بزرگ مستعد استنشاق سموم هستند. قرار گرفتن در معرض موادی چون مونوکسید کربن (قرار دادن قفس در گاراژ ماشین، نشت هیترهای گازی)، پلی تترافلوئور اتیلن بیش از حد گرم، خوشبو کننده های فرش، اسپری مو، چسبها، رنگ ها و دود از جمله موارد خطر برای سموم استنشاقی که باعث مسمومیت در قناری هستند. ضدعفونی کنندههای مورد استفاده در قفس های پرورش مثل فرمآلدئید نیز مخاطره آمیز است. کالبد شکافی بیمار احتقان عمومی، ادم یا خونریزی ریه را نشان می دهد. اساس تشخیص بررسی دقیق سابقه پرنده و محیط زندگی آن می باشد. در ادامه به تمامی مواردی که باعث مسمومیت در قناری و علائم و راه های پیشگیری و درمان آن ها می پردازیم.
مسمومیت قناری
گياهان
مسمومیت قناری توسط گیاهان بسیار کم است. گیاهان قورت داده شده غالباً علائم مربوط به معده و روده را سبب می شوند. گیاهانی که واکنش های سمی در قناری ها را سبب می شوند عبارتند از : آووکادو، دیفنباخيا، گل انگشتانه، ترمس، خرزهره، سرخدار
حشره کش ها
یکی دیگر از عوامل مسمومیت قناری حشره کش ها هستند. ارگانو فسفاتها مهار استیل کولین استراز را سبب شده و علائم بالینی مانند بی اشتهایی، اسهال، آتاکسی، لرزش و تشنج را بوجود می آورند. منبع اصلی ارگانوفسفات ها استفاده نامناسب از حشره کش هایی است که برای مقابله با انگل های خارجی بکار می روند مانند اسپری کردن حشره کش های الکلی مستقیماً بر روی پرندگان، اسپری حشره کش به کف لانه ها همراه با افزودن نوار حشره کش در قفس.
عوامل دارویی
یکی دیگر از عوامل مسمومیت قناری عوامل دارویی می باشد . استفاده اوردز (بیش از میزان یا دز توصیه شده) بسیاری از داروها باعث ایجاد مسمومیت قناری و در گنجشک سانان و بسیاری از گونه های پرندگان می شود. داروهائی مثل فوران و دیمتریدازول که دز درمانی و دز مسمومیت نزدیکی دارند، علائم عصبی مسمومیت را در قناریها و فنچ ها به راحتی ایجاد می نمایند.
بیماری های متفرقه
در پست قبلی در مورد انواع بیماری های قناری به طور کامل پرداخته شد در ادامه به بیماری های متفرقه دیکر در قناری می پردازیم.
بیماری نئوپلاسم
میزان وقوع این تومورها در گنجشک سانان کمتر از سایر پرندگان است. تومورهای شبه زخم آبله ولوكوز در قناری ها و تومور تیموس در فنچها از نئوپلاسم های گزارش شده در این پرندگان می باشد.
کیست های پر
کیست های پر در قناریهای دارای پر زیاد (نوروچ، کرست)، و قناری های با رنگ بندی جدید متداول است. به دلیل ویژگی های بافتی باید کیست های پر در قناری ها را به عنوان تومورهای خوش خیم در نظر گرفت لذا نام پلوم آفولیکولوما برای این تومورها پیشنهاد شده است. به نظر می رسد عامل اصلی کیست شرایط ارثی باشد اما عوامل دیگری نیز دخیل هستند. بالها ، پشت و ناحیه شانه و سینه فراوان ترین محل بروز کیست ها می باشد. کیست ها ممکن است در یک جا یا چندین جا مشاهده شوند. بسته به مرحله پر ریزی، کیست ها ممکن است حاوی خون، مواد ژلاتینی یا مواد خشک کراتینی باشند.
کیست ها را می توان نیشتر زد و کورتاژ کرد اما دوباره تا حدی بروز خواهند کرد. برداشتن کل کیست از طریق جراحی گزینه بهتری است. معمولاً یک بند آورنده جریان خون (هموستات) در پایه کیست گذاشته میشود سپس کل کیست را با استفاده از دستگاه رادیوجراحی برمی دارند.
برای خونریزی کمتر از ورق سولفات فریک یا چسب بافت استفاده می کنند. در صورت لزوم چد بخیه هم میتوان زد. این روش برای کیست های پوست موفقیت آمیز است ولی در مورد کیست های بال موفق نیست زیرا منشاء این کیست، اپی تلیوم ژرمینال ریشه فولیکول پرها است. بر روی بال ها این نوع کیست ها در محل اتصال به استخوان دیده می شود.
درماتیت زخمی مزمن
درماتیت زخمی مزمن (CUD ) معمولاً در مینا مشاهده می شود. علت آن هنوز ناشناخته است اما بیماریهای متابولیک کبد، سوء تغذیه، ویروس پولیوما، درماتیت باکتریایی، درماتیت قارچی، تومور خوش خیم بافت چربی، سرطان (کارسینوم) سلول های سنگفرشی و ژیاردیا از علل احتمالی آن هستند.
مشابه علائم بالینی CUD در طوطی عشق و مرغ عشق نیز مشاهده می شود. با اینکه درماتیت زخمی مزمن در قسمت های جانبی بدن متداول بوده اما در کل بدن بخصوص بخش های فوقانی پا دیده می شود. خارش معمول است. درمان ناامید کننده بوده و شامل کنترل عفونت های ثانویه باکتریایی و قارچی است.
سایر اقدامات درمانی شامل استفاده از گردن بند، بهبود رژیم و کنترل خارش با بی حس کننده های موضعی یا عوامل درمانی گیاهی مثل ژل کالاندولا می باشد. افزودن یک عامل ضدعفونی کننده به آب حمام، مانند محلول کلرو هگزیدین در گلیسرین، می تواند به کنترل عفونت های ثانویه کمک کند.
فشردگی و تنگی رشته ها در اندام های انتهایی
فیبرهای کف مواد لانهای عامل اصلی تورم انگشت، التهاب و نكروز اندام های انتهایی در قناریها و فنچها میباشد. برای بررسی نقش فیبرها باید تورم پنجه و پا را زیر منبع نور و با بزرگنمایی مناسب مورد معاینه قرار داد. فیبرها را می توان با استفاده از چاقوی جراحی نوک تیز یا سوزن ۳۰ تا ۲6 قطع کرد و شکاف برش باید موازی محور پا باشد. انگشت های نکروزی یا خشکیده را باید قطع نمود. خونریزی پس از قطع عضو پیچیده بوده و می توان از آنتی بیوتیک های موضعی و بانداژ استفاده کرد.
هیپرکراتوزاندامهای تنهایی
هیپرکراتوز که در قناریها معمول است به دلایل ژنتیکی (جفت هایی با پر نرم)، سن زیاد، سوء تغذیه و عدم تعادل هورمونی بروز می کند. مشکل را با نرم کردن و حذف زخم های هیپرکراتوزی می توان درمان نمود. استفاده از کرم های محلول درآب و توجه به عوامل زمینه ساز مانند سوء تغذیه و برداشتن نوارهای پا از اعمال ترکیبی درمان هستند.
فشردگی
علل احتمالی فشردگی و انقباض اندام های انتهایی، ممکن است نوارهای بیش از حد کوچک دور پا، هیپرکراتوز، تورم ناشی از ضربه یا التهاب، جرب نمیدوکپتس و زخم های آبله باشد. نوارها را می توان با بکار بردن روغن و با استفاده از قیچی مخصوص پا یا درل و مته دندان پزشکی به آرامی برداشت نمود و در صورت لزوم بیماری اولیه را درمان کرد.
سایر اختلالات اندام های انتهایی
سایر اختلالات اندام های انتهایی شامل سرمازدگی، آسیب های ناشی از سیم توری یا سوختگی (ناشی از بشقاب داغ اجاق گاز، شمع ويا بخاری) می باشد. از دست دادن ناخن یا شست (گاز گرفته شدن طوطی سانان کوچکی که در لانه های مخلوط نگهداری می شوند و یا گیر کردن ناخنی که بیش از حد رشد کرده است) معمولاً اتفاق می افتد.
بند شدن تخم
عوامل بیماریزا و مستعد کننده گیر کردن تخم، مشابه سایر پرندگان می باشد. علائم بالینی شامل پف کردن پرنده ماده در طول دوره تولید مثل یا نشستن مداوم پرنده در لانه یا کف قفس است. تخم معمولاً با لمس کردن قابل تشخیص است اما تشخیص قطعی بر اساس رادیولوژی می باشد. درمان حمایتی از بیماران شامل تزریق زیر جلدی کلسیم و نگهداری بیمار در محیط گرم و مرطوب است. بکار بردن PGE در دهانه مجرای تخم ممکن است به روانه شدن ناگهانی تخم منجر شود. اگر این روش ها موفقیت آمیز نبود ، باید به محض پایدار شدن شرایط پرنده، برداشتن دستی تخم را مدنظر قرار داد.
روش
پرنده با استفاده از ایزوفلوران بیهوش شده و در حالت پشت خوابانیده می شود (تلاش و افزایش تنفسی در بیماران تخم گیر کرده باید مدنظر باشد). با استفاده از یک سرنگ ml ۲ و یک سوند، مقداری ژل لوبریکانت گرم به داخل کلواک تنقیه می شود. تا زمانی که بتوان تخم را در مهبل مشاهده کرد، باید فشار دقیق با انگشتان مدنظر باشد.
بین مخاط مهبل و پوسته تخم ژل لوبریکانت زیادی بکار می رود. می توان با استفاده از سرنگ ml5 و سوزن ۱۸ اووسنتز نیز انجام داد. زمانی که با فشار انگشتانبه دیواره شکم، تخم گیر کرده شروع به افتادن می کند، همزمان از طریق سرنگی فشار منفی نیز اعمال می شود. فشار ثابت انگشتان به سمت دم هدایت شده و نهایتاً سبب مشاهده پوسته تخم در کلواک می شود. در صورت لزوم مرتباً از ژل لوبریکانت استفاده می شود. با استفاده کردن از هموستات، تخم گیر کرده کامل را می توان به آرامی خارج کرد.
این کار بطور طبیعی نیز امکان پذیر است زیرا تخم شکسته شده هنوز هم به غشاء پوسته چسبیده باقی می ماند. کلیه تکه های پوسته شکسته شده باید خارج شود. اگرچه این روش جراحات کوچکی را سبب می شود اما در مقایسه با جراحات سزارین به طرز قابل توجهی کمتر است. ریکاوری در یک محیط گرم و مرطوب معمولاً سریع و بدون هر نوع حادثه ای اتفاق می افتد.
سایر بیماری های دستگاه تولید مثلی پرندگان ماده
پرولاپس اویدو کت، تخمگذاری مفرط، تورم مجاری تخم بر (سالپنژیت) و پریتونیت وابسته به تخم از دیگر مشکلات گنجشک سانان ماده است.
ضربات سر
پرنده ای که ترسیده باشد (اغلب به دلیل مشاهده شکارچی) و به سمت پنجره یا دیوار پرواز کند، ممکن است با برخورد تصادفی باعث تروما و آسيب در سر شود.
علائم بالینی شامل نشستن غمگین پرنده روی کف؛ علائم عصبی مانند کجی گردن، خمیدگی پشت، تشنج، فلج خفيف بال یا پا ؛ خونریزی در حفره دهانی، سوراخ های بینی و مجرای گوش؛ جراحات چشم مانند کوری، خونریزی در اتاقک عقبی یا جلویی حفره چشم، التهاب مشیمیه و احتمالاً آنيزو كوريا (ناهمسانی مردمک های چشم) و مرگ ناگهانی است.
در کالبد شکافی می توان هماتوم را در جمجمه مشاهده کرد. درمان تشکیل شده است از: کنترل التهاب و تورم با مانیتول؛ اکسیژن؛ کنترل تشنج (مثلاً با دیازپام): اقدامات حمایتی و مراقبتی شامل مایع درمانی مناسب (دکستروز ٪5) ؛ نگه داشتن پرنده در یک محیط سرد، تاریک و آرام.
پارگی کیسه های هوایی
پارگی کیسه های هوایی ممکن است در اثر تروما (برخورد پرنده با پنجره و دیوار) یا بیماری مزمن انسداد ریه ایجاد شود. علائم بالینی شامل تورم در قسمت پشتی و جانبی گردن است که به دلیل پارگی کیسه های هوایی ترقوی ایجاد میشود. درمان عارضه ترکیبی از سوراخ کردن کیسه هوایی متورم با سوزن و درمان بیماری های اولیه است. احتمال برگشت عارضه بساز سوراخ کردن بسیار بالاست.
باسلام. بنده قناریم مسمومیت گیاهی دارد. راه درمان چگونه هستش