به طور کلی آهوان گونه های کویری محسوب می شوند و در مناطق گرم و خشک با منابع بسیار محدود آب می توانند زندگی کنند. این عقیده خصوصاً در میان مردم آفریقا و عربستان وجود دارد که این حیوانات قادرند بدون نوشیدن آب زنده بمانند.نیازهای آبی و موادمعدنی در آهوان به گونه ای خاص است که در ادامه مورد بررسی قرار داده ایم.

نیازهای آبی

آزمایش هایی که برای تعیین نیازهای آبی و موادمعدنی در آهوان و میزان آب مصرفی آهوی ایرانی و آهوی کوهی در عربستان انجام گرفته نشان داده است که آنها از نظر مصرف آب حيوانات صرفه جویی نیستند. به عنوان مثال میزان آب دریافتی دیک دیک (مجموع آب آزاد و آب موجود در گیاهان مصرفی) معادل ۸۳ میلی لیتر بر کیلوگرم می باشد(هوپ۱۹۷۷). در حالی که میزان آب مصرفی آهوی کوهی ۱۲۴ میلی لیتر بر کیلوگرم و در مورد آهوی ایرانی ۱۵۵ میلی لیتر بر کیلوگرم است (ویلیامسون و دلیما ۱۹۹۱). اما از آنجا که دو گونه اخیر در شرایط طبیعی قادرند دوره­های طولانی خشکی را بدون دسترسی به آب آزاد پشت سر بگذارند. بنابراین منطقاً باید سازگاری های دیگری با خشکی و گرمای شدید داشته باشند. تايلر (۱۹۶۸) نیازهای آبی آهوان گرانت و تامسون را مطالعه کرده است. او اشاره می کند که این حیوانات آب مورد نیاز خود را از گیاهان جاذب الرطوبه بیابان تأمین می­کنند. مخصوصاً آهوان گرانت برای تنظیم آب سازش خوبی پیدا کرده اند هر چند که این آهو یک گونه بیابانی حقیقی نیست و این نشان می دهد که آهوان بومی عربستان که به طور قطع گونه های بیابانی هستند برای نگه داری و مصرف آب سازش خوبی پیدا کرده باشند. حقیقتا یک جمعیت آهو در جزیره ساحلی امارات متحده عربی ( UAE) وجود دارد که در آنجا آب برای نوشیدن وجود ندارد.

یکی از سازگاری هایی که آهوان با خشکی و گرمای شدید پیدا کرده اند بالا بردن اختیاری درجه حرارت بدن است که تایلر (۱۹۷۲) در مورد آهوی گرانت و آهوی تامسون شرح داده است. حیوانات مذکور دو گونه آهوی آفریقایی شبیه به هم هستند که در بعضی مناطق حتی گله های آنها با یکدیگر مخلوط می گردند. اما گستره پراکندگی آهوی گرانت تا مناطق گرم و خشک شرق آفریقا امتداد دارد در حالی که در مورد آهوی تامسون چنین نیست. در حقیقت آهوی گرانت نسبت به آهوی تامسون گونه ای کویری تر است و بنابراین منطقاً باید سازگاری بیش تری با شرایط کویری داشته باشد. آزمایش های تایلر (۱۹۷۲) نشان داده است که در شرایط مشابه آزمایشگاهی آهوی گرانت نسبت به آهوی تامسون بر حسب هر کیلوگرم وزن بدن به حدود 3/1 آب بیش تر نیاز دارد و این چیزی خلاف انتظار است. در آزمایش های بعدی مشخص شده که در درجه حرارت­های بالا هر دو حیوان باله له زدن خود را خنک می کنند اما تا هنگامی که درجه حرارت بدن بیش از درجه حرارت محیط است این کار صورت نمی گیرد از طرفی بیش تر آبی که حیوان از دست می دهد از طریق تبخیر و به منظور خنک کردن خویش است. این رفتارها توسط جیسن (۲۰۰۱) نیز گزارش شده است.

آهوان کوهی در صورتی که آب در دسترسشان باشد به طور منظم آب می نوشند. شناخت کمی از متابولیسم آب آهوی کوهی در دست است اما آزمایشات مقدماتی روی یک رأس ماده بالغ که ۱۸ کیلوگرم وزن داشته در طول تابستان که دمای هوا ۲۴ تا ۳۲ درجه سانتی گراد بوده و آهو در معرض تابش خورشید قرار داشته است نشان داده که ماده آهو یک مرتبه در ۴ یا ۵ روز به میزان ۲ تا 5/2 لیتر آب نوشیده است. وقتی  نیازهای آبی و موادمعدنی در آهوان بخصوص آب در دسترس آهو نبوده آهو روزانه 5/0 کیلوگرم گیاهان آبدار را علاوه بر غذای خشک مصرف کرده است و وقتی پس از یک ماه به آب در اختیار او گذاشته شده است، فقط ۲۰۰ میلی لیتر نوشیده است. آهوان به راحتی می­توانند 5/0 کیلو گرم علوفه آبدار در بیش تر مناطق زیستگاهشان، حتی در فصول خشک تابستان و پائیز به دست آورند. آنها تغذیه را در صبح زود پیش از طلوع خورشید شروع می کنند و به این ترتیب محتوی رطوبت بالایی را ضمن تغذیه دریافت می کنند. آهوان ساعات گرم روز را در سایه درختان، اگر در دسترس باشد به استراحت می پردازند اما حتی اگر سایه قابل دسترس نباشد بیشترین تابش خورشید و گرما به وسیله پوشش بدن تابستانه براق و صاف آنها بازتابانده می شود.

در بررسی هایی که به منظور تأثیرات فقدان آب بر آهوان دورکاس در سودان انجام شده، مشخص شده است که اگر به مدت ۱۰ روز آب در اختیار آهوان قرار نگیرد. تغذیه به میزان ۴۲ درصد و وزن بدن به میزان ۲۹ درصد نسبت به آهوان شاهد کاهش می یابد. بیش تر این کاهش با در اختیار گذاشتن آب جبران شد. در این مدت آب مدفوع به میزان ۴۱ درصد کاهش یافت که با مصرف آب ۳۶ درصد آب مدفوع برگردانده شد. حجم ادرار آهوان ۶۶ درصد کاهش یافت که با مصرف مجدد آب جبران شد. میزان هموگلوبین ۲۲ درصد کاهش یافت و پس از دو روز مصرف آب این تأثیر برگشت شد. غلظت گلوکز سرم به میزان ۳۴ درصد افزایش نشان داد و اوره و آلبومین به ترتیب ۳۴ و ۱۸ درصد افزایش یافتند و بعد از دو روز مصرف آب این تأثيرات به حالت طبیعی برگشت. غلظت سدیم، پتاسیم و کلر سرم به ترتیب به میزان ۲۳، ۴۴ و ۱۸ درصد افزایش یافتند که بعد از دو روز مصرف آب طبیعی شدند. در طول این آزمایشات هیچ تغییری در سرعت قلب، نبض و یا دمای بدن مشاهده نشد و آهوان ۱۰ روز فقدان مصرف آب را سپری کردند. فقط در دو روز انتهای آزمایش خواب آلود، ضعیف و لاغر به نظر می رسیدند و پس از مصرف آب به حالت طبیعی برگشتند.

ویلیامسون و دلیما (۱۹۹۱) تفاوت های موجود در رجحان غذایی آهوی ایرانی و آهوی کوهی را در طول یک سال مقایسه کرده است. میزان علوفه خشک مصرفی توسط آهوی ایرانی نسبت به آهوی کوهی در ۱۱ ماه از ۱۲ ماه سال بالاتر بوده و بنابراین نیازهای آبی و موادمعدنی در آهوان و میزان آب کم تری توسط غذا دریافت کرده است. با محاسبه مجموع آب دریافتی آزاد و موجود در غذا توسط این دو گونه اختلاف معنی داری میان آب دریافتی دو گونه مشاهده نشده است. بنابراین تغییر رژیم غذایی در شرایط گرما و خشکی شدید می تواند به عنوان یک سازگاری مهم جهت زندگی در مناطق کویری در نظر گرفته شود. به این مفهوم که در شرایط خشکی و با بالا رفتن درجه حرارت رجحان غذایی به سمت گیاهانی که درصد بیش تری آب در بافت های خود دارند گرایش می یابد.

زیستگاه چینکارا که در حقیقت یکی از خشک ترین مناطق کشور یعنی بیابان راجستان است گواه طاقت این حیوان زنده به تحمل شرایط سخت است. اشغال نواحی بیابانی مستقیماً نشان دهنده مکانیسم های سازش رفتاری و فیزیولوژیک این حیوان است. چینکارا به انتخاب غذاهایی که نه تنها از نظر مواد غذایی غنی هستند بلکه دارای آب نیز می باشند سازش پیدا کرده است. با این انتخاب منطقة سهم زیاد آب مواد غذایی، آب بدن آنها را متعادل می کند. مردم بیابان اعتقاد دارند که چینکارا نیاز به آب آزاد برای نوشیدن ندارد و این نظریه توسط طبیعی دان هایی مانند استراندال (۱۸۸۴) حمایت شده است. کارایی فیزیولوژیک و عادات غذایی برای نگه داشتن تعادل آب آنها کفایت می کند. این سم داران معمولاً از آب حفره های آب طبیعی (گودال) می­نوشند. که در قسمت های مختلف بیابان نیاز انسان و دام های اهلی را برآورده می سازد. این حفره های آبی نقاط شديداً فعال حیاتی را ایجاد کرده است که تقریبا در تمام طول روز در این مناطق مزاحمت زیادی برای آهوان وجود دارد. چینکارا عموما برای فرونشاندن تشنگی خود از این حفره های آبی، زمان هایی را انتخاب می کند که حداقل فعالیت و مزاحمت وجود داشته باشد. اگرچه اظهار شده است که نیازهای آبی این حیوان کم است. با این وجود آنها برای منابع کم آب زیستگاه های بیابانی با حیوانات اهلی رقابت می کنند. در بیابان هند ما به ندرت مواجه شده ایم که چینکارا نزدیک حفره های آبی باشد.

به ندرت وقتی این حیوان در حال نوشیدن آب دیده شده است به طور میانگین ۷۱ ثانیه (بین ۴۶ تا ۹۲ ثانیه) هر نوبت آب نوشیده اند و معمولاً تشنگی خود را با یک نوبت و به ندرت دو نوبت فرونشانده اند. این تنها به این نکته اشاره می کند که چینکارا یک گونه بیابانی است که به نظر ما با بعضی از آنتلوپ های پرطاقت که ریشه در بیابان و جلگه های آفریقا دارند به خوبی برابری می کند و همان طور که گزارش شده بعضی از آنتلوپ های آفریقا مدت ها بدون نوشیدن آب زنده مانده اند(تایلر ۱۹۹۸). به وضوح تعادل آب این حیوانات به دو نکته بستگی دارد. ۱- مقدار آبی که از طریق غذا به دست می آورند .۲- آب متابولیکی که آنها تولید می کنند. تعیین مقدار واقعی آبی که چینکارا از طریق انتخاب غذا در زیستگاه بیابانی تأمین می کند دشوار است فقط می توان یک برآورد تقریبی از آن داشت.

مشاهده شده که بیش از ۵۰ درصد وزن تازه بیش ترین گیاهانی که چینکارا انتخاب می کند آب است. بنابراین چینکارا مقدار قابل ملاحظه ای آب از طریق غذا به دست می آورد و این بی نیازی آنها را در نوشیدن آب آزاد توضیح می دهد. ما مشاهده کرده ایم که چینکارا در طول تابستان در پارک ملی بیابان و مناطق باپ- فالودی و مو کام- سامراتال مقدار قابل ملاحظه ای آب را از برگ های Calotropis procera به دست می آورد. دیده شده که این حیوانات زمین را حفر می کنند، ریشه های گیاه Dipterygium glaucum که روی شن زارها و یا داخل نواحی شنی قرار دارد را باز می کنند و پوست شاخه ریشه های این گیاهان را که غنی از رطوبت است گاز می گیرند. یکی رفتار مشابه در آهوان عربستان در بیابان مشاهده شده است. آنها زمین را حفر می کنند و ریشه آبدار گیاه انگلی غنی از رطوبت Cistanche tubulosa را می خورند (روبرت ۱۹۷۷).

مشاهده شده که قدرت آهوی هندی در این که به طور نامحدودی بدون نوشیدن آب می گذراند ممکن است هم چنین در رابطه با انتخاب میوه گیاه وحشی Citrullus colocynthis باشد که به میزان زیادی در شن زارها می روید و دارای ۹۰ درصد رطوبت است (روبرت ۱۹۷۷).

در مطالعه ای که توسط استروسکیه و همکاران (۲۰۰۶) انجام شده بیان می شود که از قرار معلوم آهوان در زمان طولانی محدودیت آب و غذا از ذخیره چربی های غیرقطبی همانند یک منبع انرژی استفاده می­کنند.

مواد معدنی

سم داران آزاد مراتع معمولاً مقداری مواد معدنی (خاک) ضروری را در طول چرا دریافت می کنند. دریافت مواد معدنی ظاهرا نیاز های ضروری این حیوانات را برآورده می کند. مطالعات رادیوایزوتوپ نشان داده است که خاکی که طی چرا توسط حیوانات خورده می شود مانند یک منبع خوب مواد معدنی است که مواد غذایی آنها در طول تابستان فاقد آن است (هیلی و همکاران ۱۹۷۰).

بلک بوک و چینکارا در راجستان در حین تغذیه از گیاهان، مقدار قابل توجهی خاک دریافت می کنند (گویال و بوهرا۳ ۱۹۸۳).

مقدار سیلیس مدفوع یک شاخص دریافت مواد معدنی در گوسفند و بز است. میزان سیلیس در مدفوع آنها که مقدار زیادی از برگ های دو گونه عمومی بیابان یعنی Zizyphus nummularia و Prosopis cineraria را استفاده می کنند، فقط 4/3 تا 4/5 درصد است. در حالی که مقدار سیلیس مدفوع آنتلوپ ها و چینکارا که از مواد غذایی که خود ترجیح می دهند استفاده می کنند به ترتیب ۳۹ درصد و ۲۶ درصد است (قوش و همکاران ۱۹۸۷، دوكيا ۲۰۰۲).

در ژانویه حداقل مقدار سیلیس مدفوع چینکارا حدود ۱۰ درصد و بلک بوک حدود 5/14 درصد گزارش شده است. مقدار بالای سیلیسی که در مدفوع سم داران وحشی در مقایسه با دام های اهلی وجود دارد نشان دهنده خاکی است که آنها دریافت می کنند. علف های خشک معمولاً مقدار قابل ملاحظه ای سیلیس را به صورت ذرات گرد و غبار در خود دارند که باعث می شود مقدار سیلیس در مدفوع بلک بوک به طور غیر قابل درکی بالاتر باشد.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت

گروه تولیدی پژوهشی نیازی