داروهای ضدکوکسیدیوز، داروهای ضد هیستومونادو آنتی بیوتیک ها که به منظور سرقت رشد و کنترل آنتریت نکروتیک بکار می روند. بهترین راه تجویزشان دادن دارو از طریق غذا است فورازولیدون و فنوتیازین که غیر قابل حل در آب هستند بایستی از طریق غذا تجویز شوند.در ادامه همین پست راهنمای کامل تجویز داروهای طیور را توضیح داده ایم.

تجویز داروهای طیور

داروهای طیور به روش های زیر تجویز می شوند.

1. به وسیله غذا
2.  محلول در آب آشامیدنی طیور
3.  تزریق زیرجلدی
4.  تجویز خارجی (بدن، پرها).
5. تجویز از طریق دهان (خوراکی).
6.  بکاربردن دارو برای محیط پرورش طیور
7.  غوطه ور ساختن تخم مرغ، بخار دادن، شستشو
8.  تزریقات داخل تخم مرغ

طرز تجویز داروهای طیور را با توجه به موارد فوق ذیلاً مورد مطالعه قرار می­دهیم.

اول – تجویز داروهای طیور به وسیله غذا – موارد استعمال این روش بشرح زیر است

1.  تجویز به مدت طولانی مثلاً روزها، هفته ها، ماه­ها.
2.  داروی غیر قابل حل در آب
3. مصرف دارو در آب برای پرنده مطبوع نیست (در بوقلمون­ها ممکن است اتفاق افتد.)

با توجه به راهنمای کامل تجویز داروهای طیور نسبت دارو در غذا معمولاً گرم در تن (۲۰۰۰ پوند) یا قسمت در میلیون (ppm) در نظر گرفته می شود. هر دو تقریباً یکی هستند. این مسئله همیشه به فعالیت و اثر مواد داروئی مربوط می شود.

بیشتر داروها شامل پیش آمیخته ها (PREMIXES) می باشند. برای محاسبه مقدار مورد نیاز قسمت در میلیون را به درصد تبدیل می کنیم و این کار را از طریق منظور کردن چهار صفر اعشاری در سمت چپ انجام می دهیم بنابراین به طور مثال ppm 100 مساوی است با 01/0 درصد.

نسبت در صد در صورتی که به طریقه ریاضی در مورد وزن داروها با در نظر گرفتن گرم و کیلوگرم به جای اونس و پوند محاسبه شود راحت تر خواهد بود.

یک پوند معادل ۴۵۴ گرم و کیلوگرم معادل ۱۰۰۰ گرم است.

دوم – تجویز داروها به صورت محلول در آب به موارد استعمال این روش و راهنمای کامل تجویز داروهای طیور به شرح زیر است

1.  برای راحتی کار
2. دوره کوتاه درمان مثلاً یک روز
3. درمان داروئی سریع
4.  پرندگان بیمار معمولاً موقعی که غذا نمی خورند آب می خورند.
5.  ممانعت های قانونی در این مورد از طرف دولت ها کمتر اعمال می شود.

در این حالت نسبت دارو معمولاً به قسمت در میلیون (ppm) در نظر گرفته می­شود می توانیم ppm را به درصد (از طریق منظور کردن چهار صفر اعشاری در قسمت چپ) تبدیل کنیم.

سیستم متریک با اجزاء آن که گرم سانتیمتر مکعب و لیتر در مایعات می باشد خیلی روان تر و سلیس تر از سیستم انگلیسی مقیاس های اندازه گیری داروهای مایع می باشد که اجزاء آن در سیستم اخير الذكر قاشق سوپ خوری (TABLE SPOON) و فنجان و OUNCE (برابر با 1035/31 گرم) و PINT (معادل نیم QUART و هركورات در حدود یک لیتر است) می باشد.

فرض کنید که یک لیتر و یک QUART مساوی و هر گالن ۴ لیتر باشد و به این طریق داروی لازم را در آب حل می نمائید. یک گرم برای کارهای عملی معادل یک سانتیمتر مکعب است و هر لیتر شامل ۱۰۰۰ سانتیمتر مکعب می باشد.

فرض کنید یک فرآورده مایع شامل ده درصد مواد مؤثر باشد و بخواهیم داروی مؤثر را به نسبت ۱۵۰ قسمت در میلیون تجویز نمائیم در این حالت همان طوری که قبلاً نیز گفته شد چهار صفر اعشاری در سمت چپ در نظر میگیریم بنابران نسبت صحیح داروی تجویزی 015/0 درصد است. به همین ترتیب یک گرم (سانتیمتر مکعب) از داروی مؤثری که بایستی به یک GALLON آب (۴ کیلو یا ۴ لیتر) اضافه شود محاسبه می گردد. 015/0 درصد ۴۰۰۰ معادل 6/0 گرم یا سانتیمتر مکعب از داروی مؤثر می باشد. محلول ذخیره ما در مرغداری شامل ده درصد داروی موثر می باشد برای به دست آوردن غلظت ppm 150بنابراین بایستی ۶ سانتیمتر مکعب از محلول ذخیره را به یک گالن آب اضافه نمائیم تمام محاسبات دیگر ما شبیه همین مورد است:

معمولاً مقیاس های مایعات در سیستم متریک است به همین ترتیب با مطالعه بروشورهای داروها می توانیم نسبت به تبدیل در صد داروها اقدام نموده و غلظت صحیحی از داروی مؤثر به دست آورده و مصرف نمائیم.

سوم – تزریقات زیرجلدی – که راهنمای کامل تجویز داروهای طیور به صورت تزریقات زیرجلدی در موارد زیر به عنوان راه تجویز دارو انتخاب می شود.

1.  دارو از لوله گوارش (روده) وارد جریان خون نمی شود.
2.  درمان انفرادی پرنده
3. درمان اضطراری

مواردی که از طریق دهان بلع می شود به طور مکانیکی وارد بدن نمی شود ولی یک لوله که انتهای آن باز است (لوله گوارشی) غذا را به بدن می رساند. برای ورود به بدن مواد بلع شده ایستی در دیواره روده از صافی عبور کند و وارد جریان خون بشود یعنی در حقیقت جذب بدن گردد غذای غیر قابل حل در اثر هضم و جذب به صورت قابل حل در می آید. بعضی از مواد شیمیائی قابل حل مثل سولفات دو منیزی اگرچه قابل حل می­باشند اما قابل جذب نیستند و در روده جذب نمی شوند. از طرفی دیگر قند کاملاً جذب می شود. بسیاری از داروهائی که در بیماری های طیور تجویز می شوند. اگرچه قابل حل هستند اما کمتر جذب می شوند و ممکن است اصلاً جذب بدن نشوند و بسیاری از داروهای بلع شده یا همه آن ها از طرف مدفوع دفع می شوند. صرف نظر از درمانهای اورژانس داروهائی که خوب جذب می شوند بهتر است از طریق غذا و آب در اختیار طيور قرار داده شوند.

داروهائی که خوب جذب نمی شوند ممکن است لازم باشد که تزریق شوند.

با راهنمای کامل تجویز داروهای طیور جذب داروهای طیور به طریق زیر تقسیم بندی می شوند.

• داروهائی که جذبشان خوب است – این داروها شامل سولفانامیدهای کوکسیدیواستات­ها، ضد هیستومونادها و فورازولیدون می باشند و نووبیوسین را نیز می توان در این دسته طبقه بندی نمود. ROXARSONE خوب جذب می شود.
• داروهائی که قسمتی از آنها جذب می شود – این داروها شامل اورومایسین، ترامایسین، پنی سیلین می­باشند که از میان این ۳ دارو اور مایسین از همه بهتر جذب می شود. این دارو را نمی توان تزریق کرد زیرا ایجاد آبسه می کند. بر حسب نوع بیماری نتایج بهتر معمولاً با ترامایسین و پنی سیلین متعاقب تزریق حاصل می شود.
•  داروهائی که جذب آنها ضعیف یا هیچ است – داروهائی که در این دسته قرار دارند شامل داروهای ضد کرم به اضافه اریترومایسین تایلوزین، باسیتراسین، نئومایسین، اسپکتینومایسین، لینکومایسین، استرپتومایسین و جنتامایسین می باشند. تمام داروهای ضد کرم از طریق دهان تجویز می شوند. نئومایسین به علت خاصیت تولید سمی که دارد هرگز نباید تزریق بشود بقیه آنتی بیوتیک ها به طور وسیع در پولت­های یک روزه مصرف می شوند.

چهارم – تجویز خوراکی واکسن و داروهای طیور (تجویز دهانی) – برای این منظور می توان از سرنگ اتوماتیک که دارای دهنه پلاستیکی نرم است استفاده نمود. تجویز دهانی پولت های یک روزه با استفاده از مخلوط کردن مواد معدنی و ویتامین و دکستروز در اغلب موارد سلامتی و زندگی به آنان می بخشد. قرص و کپسول­هائی نیز ممکن است به منظور کنترل انگل های داخلی تجویز شوند.

پنجم – استعمال خارجی داروهای طیور – استعمال خارجی داروهای طیور به منظور حشره کشی برای کنترل شپش ها، مایت­ها، کنه ها و ساس­ها و غیره می باشد.

ششم – بكاربردن دارو برای محیط پرورش پرنده به این مسئله شامل تجویز داروهای حشره کش برای بستر طیور، لانه­ ها، جعبه های غبار حشره کش (DUSTING BOXES ) و کلیتاً به منظور مهار کردن و کنترل انگل های خارجی و مگس ها می باشد.

هفتم – غوطه ور ساختن تخم مرغ، بخور دادن، شستشو – موارد استعمال این روش تجویز دارو شامل فروبردن تخم مرغ­هائی است که در جوجه کشی مورد استفاده قرار می گیرند و در محلول­های آنتی بیوتیک های انتخابی است که در کنترل بعضی از بیماریهای منتقله به وسیله تخم مرغ کمک می کنند بخور یا شستشوی تخم مرغ­ها سبب برطرف کردن آلودگی میکربی جسم پوسته می شود و شرایط بهتری از نظر کیفیت و قدرت لازم برای زنده ماندن به جوجه های گوشتی و تخمی می دهد.

هشتم – تزریقات تخم مرغ – تزریقات تخم مرغ با استفاده از آنتی بیوتیک های انتخابی می تواند برای ریشه ­کنی بعضی از بیماری­های منتقله به وسیله تخم مرغ بکار رود. تزریقات داخل تخم مرغ فقط در گله اجداد اولیه قابل اجرا می باشد.

چگونگی درمان بیماری های طیور

تجویز دارو از راه دهان

با راهنمای کامل تجویز داروهای طیور درمیابیم دارویی که در درمان یک بیماری خاص مؤثر است بایستی به طریق شایسته در اختیار طيور قرار گیرد (که کارخانه سازنده آن این راه را در دستورالعمل دارو نشان می­دهد و به صورت صحیح تجویز شود (خوراکی یا تزریقی) و در این صورت درمان بایستی در یک دوره کامل از نظر زمانی که بر حسب بیماری خاص که مورد درمان قرار می گیرد این مدت تعیین می شود) مورد استفاده قرار می گیرد. بیماری های طیور یا بایستی در یک دوره کافی درمان شوند و یا اصلاً اقدامی در مورد درمان صورت نگیرد و در این مورد درمان ناکافی را به جا ماندن از قطار تشبیه نموده اند. هم چنان که مسافری که از قطار باز می ماند جایی نمی رود، درمان ناكافی نیز نتیجه ای در بر ندارد. هیچ فرقی در کفایت دارو از نظر درمان در موقعی که دارو از راه غذا و یا از طریق آب تجویز می شود نیست مشروط بر این که همان مقدار دارو به وسیله حيوان بلع شود و وارد بدن گردد.

معمولاً طیور دو بار حجم معینی از آب را مصرف میکنند و همان مقداری که در غذا قرار داده می شود در آب هم مخلوط می گردد بنابراین غلظت داروئی که به صورت قسمت در میلیون مورد بحث قرار می گیرد بایستی به همان اندازه ای باشد که در غذا یا در آب داده می شود و این دو به یک اندازه باشند. در انسان و حیوانات بزرگ، افراد تحت درمان قرار می­گیرند در صورتی که در طيور جمعیتی برای درمان مورد نظر می باشند، بعضی از طيور آلوده نشده اند و عده ای مریض هستند در حالی که عده ای دیگر در مرحله آخر بیماری می­باشند. در هر صورت درمانی که به این طریق یعنی از راه خوراکی صورت می گیرد، بایستی برای مدت ۵ روز در نظر گرفته شود برحسب مصرف دارو بیماری ممکن است دوره اش ادامه یابد و یا عود کند و ممکن است لازم باشد که درمان بعد از یک دوره ۳ تا ۵ روزه ادامه داده شود. در طيور منظور اصلی از درمان این است که افراد که از آلوده شدنشان جلوگیری به عمل آید. پرندگان بیمار معمولاً می میرند و یا در بعضی بیماری ها بایستی از بین برده شوند. درمان­هائی که از هر نظر بیشتر مؤثر هستند بایستی هرچه زودتر مورد استفاده قرار گیرند.

تجویز دارو در پرندگان جوان و مقایسه آن با طيور بالغ

در مواردی که داروها در غذا برای دوره های طولانی تجویز می شوند که در این مورد بهترین مثال کنترل کوکسیدیوز طیور و بیماری تاج سیاه بوقلمون می باشد معمولاً دوره درمان از ۳ تا ۸ هفته تجاوز نمی کند و حتی تجویز دارو ممکن است آنقدر ادامه پیدا کند که به دوره بلوغ پرنده برسد و یا پرندگان بالغ تحت درمان قرار گیرند در این صورت همین که پرندگان به مرحله بلوغ رسیدند غلظت دارو در غذا (یا آب) ممکن است نیاز به افزایش داشته باشد که دلایل آن به شرح زیر می باشد.

میزان داروی مورد نیاز که دلایل آن به شرح زیر می­باشد.

میزان داروی مورد نیاز برای کنترل بیماری در سنین صفر تا ۸ هفتگی توضیح داده شده است. دارو از طریق غذا بلع می شود و از راه لوله گوارش جذب شده و وارد جریان خون میشود و به تمام بدن پرنده پخش می­گردد و در این حالت میزان غلظت دارو در خون یا نسوج بدن به عوامل زیر ارتباط پیدا می­کند.

(a) مقداری که از طریق غذا بلع شده

(b) وزن کلی یا حجم بدن پرنده که بیشتر از آن دارو بایستی پخش شود.

نظر به اینکه پرنده بالغ است میزان غذای دریافتی در ارتباط با وزن کلی بدن کاهش پیدا می­کند و هنگامی که مقدار ثابتی از دارو به وسیله غذا داده می شود مقدار غلظت دارو در بدن پرنده تدریجاً کاهش می یابد. این ارتباط دارو و غذا در جدول زیر مشخص شده است.

غلظت داروئی در خون در ارتباط با سن پرنده

این جدول از روی میزان غذای دریافتی و وزن بوقلمون­ها محاسبه شده است. تصور بفرمائید که غلظت گرم در تن محاسبه شده باشد در جدول فوق تجویز ۱۰۰ گرم در تن از غذائی که در هفته چهارم داده می شود غلظتی معادل Xاز دارو در خون به وجود می آورد و در پنجمین هفته برحسب این محاسبه ۸۹ گرم از همان دارو همان غلظت را در خون به وجود می آورد (این اختلاف به علت اشتباه حد آزمایشات بیولوژیکی می باشد) در ششمین هفته ۱۰۷ گرم لازم می شود و به همین ترتیب الی آخر.

این جدول نشان می­دهد که مقدار داروی موجود در غذا بایستی غلظت ثابتی را در خون به وجود آورد که به طور ثابت تا هفته دوازدهم باقی بماند. بعد از هفته دوازدهم هنگامی که جیره غذائی طیور سریعاً تغییر می­کند طیور رشدشان کاهش می یابد و در هفته هجدهم غلظت ۲۰۰ گرم در تن مورد نیاز است تا همان غلظت X را در خون به وجود آورد یا به عبارت دیگر در برابر غلظت دارو در ۴ هفتگی لازم می شود. از آنچه گفته شد در مرحله بلوغ تقریباً 5/2 برابر داروی مورد نیاز با مقایسه با دوره رشد اولیه لازم می باشد.

این ارتباطات در هر مورد مهم هستند. موقعی که تجویز دارو تا مراحل آخر رشد یا در دوره بلوغ پرنده تحت درمان ادامه می یابد، غلظت دارو در غذا (یا در آب) بایستی در بالغین با مقایسه با پرندگان جوان بیشتر باشد تا بتوانیم اثر درمانی کافی از تجویز دارو بدست آوریم. برای مثال شیوع بیماری تاج سیاه بوقلمون ممکن است در سنین ۱۶ تا ۲۰ هفتگی به وقوع بپیوندد غلظت دارو در غذا که می تواند پرندگان جوان را در مقابل بیماری مصون سازد به همان اندازه ای نیست که پرندگان نیمه بالغ را در مقابل آلودگی حفظ کند. در این حالت اثر جبران کردن به چشم می خورد یعنی پرندگان مسن تر معمولاً در مقابل بیماری مقاومت بیشتری نسبت به پرندگان جوان دارند و برای جبران این کمبود مقاومت در پرندگان جوان داروی بیشتری بایستی تجویز شود.

فاکتور دیگری که در غلظت صحیح دارو در غذا اثر می کند محدود کردن یا غذا ندادن یک روزه است (در مرغ­های مادر گاهی اوقات یک روز در میان و گاهی یک روز در هفته و یا متناوب ۲ روز در هفته به مرغان غذا نمی دهند. نظر به این که دریافت غذا کاهش می یابد داروی دریافتی نیز کاهش یافته و به همین دلیل ممکن است لازم شود که غلظت دارو در غذا را افزایش دهیم این مسئله در کنترل کوکسیدیوز طیور از اهمیت زیادی برخوردار است.

تزریق دارو و مقایسه آن با درمان خوراکی

آنتی بیوتیک ها یا داروهای دیگری که وارد جریان خون می شوند اجسام خارجی هستند که بدن سعی در خارج کردن آنها دارد. بر طرف کردن این قبیل داروها به وسیله بدن از طریق جذب آنها به وسیله کبد یا کاهش آنها در کبد انجام می شود. هنگامی که داروها از راه دهان و به وسیله غذا یا آب تجویز می شوند جذب دارو ادامه می یابد. وجود دارو می تواند به طور نامحدود در خون و نسوج بدن تأمین گردد. موقعی که یک دارو تزریق می شود جذب دارو در بدن به طور سریع انجام میشود و غلظت مؤثری از دارو در سرم خون معمولاً بیش از ۶ تا ۸ ساعت باقی نمی ماند. این ارتباط در منحنی زیر نشان داده شده است.

مرغ ها به طریق زیرجلدی با ۲۵ و ۱۰۰ میلی گرم از سولفات استرپتومایسین برای هر پرنده وزن بدن تزریق می شوند و دارو در سرم خون متناوب بیش از ۲۴ ساعت سنجیده می شود.

غلظت پلاسمای خون از نظر استرپتومایسین در مرغها متعاقب تزریق ۲۵ و ۱۰۰ میلی گرم برای هر پوند وزن پرنده به صورت محلول آبی (NQUEOUS SOLUTION) است. غلظت دارو در سرم خون و نسوج برحسب میکروگرم در میلی لیتر مکعب (سانتیمتر مکعب) بیان می شود. یک میکروگرم معادل یک میلیونیم گرم است. غلظت داروئی در اندازه های ۱ تا ۱۰ میکروگرم در میلی لیتر برای موفقیت در درمان بیماری های طیور لازم می باشد.

در منحنی فوق غلظتی از استرپتومایسین معادل mcgs/ml 25 یک ساعت بعد از تزریق mcgs/ml 2  برای هر پوند وزن بدن مشاهده گردیده است. این مقدار سرعت کاهش یافته است تقليل غلظت بعد از ۴ ساعت بعد رسیده است کاهش دیگری در ۸ ساعت بعد از تزریق اتفاق افتاده است و برطرف شدن دارو از بدن در ۱۲ ساعت بعد از تزریق کامل بوده است. افزایش دز تزریقی به وسیله ۴ برابر شدن آن موجب افزایش ماکزیمم غلظت سرم خون گردیده است اما دوره جذب آنتی بیوتیک ها را به طور اساسی توسعه نداده است و این به علت پیشرفت میزان سرعت برطرف کردن دارو بوده است و بر طرف شدن دارو به طور کامل در این حالت در عرض ۱۶ ساعت انجام شده است. مسائل مطروحه زیر در درمان داروئی طیور بایستی مورد نظر مرغداران قرار گیرد.

1.  به طورکلی در حدود ۵ روز درمان دارویی برای موفقیت در معالجه بیماری­های طيور لازم است.
2.  متعاقب تزریقات ساده اثر دارو به ندرت بیشتر از ۸ تا ۱۲ ساعت طول می کشد و این مدت در بسیاری موارد برای درمان بیماری به طور کامل نمی باشد و این مسئله از طریق تکرار مناسب تزریقات به طور متناوب به فاصله ۸ ساعت حل می شود. این مسئله برای انسان و حیوانات بزرگ عملی و امکان پذیر است اما در طیور میسر نیست بنابراین درمان بیماری های طیور از طریق تزریق داروها محدود می باشد و نمی توان مثل طب انسانی بدان عمل نمود.
3. برای ادامه دادن درمان دارویی داروها بایستی از طریق دهان و غذا یا آب تجویز شوند. بسیاری از داروها جذب نمی شوند و بیشتر آنها یا باید گفت همه آنهائی که بلع می شوند به وسیله مدفوع دفع می گردند.

در استعمال داروها و راهنمای کامل تجویز داروهای طیور در جیره های غذایی مورد مصرف طیور در طب پرندگان باید به این نکته توجه نمود که از چه راهی تجویز دارو بایستی صورت گیرد که بیشتر مؤثر باشد.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی