همان طور که قبلاً اشاره گردید بالا خانواده Apoidea از راسته بال غشائیان شامل 9 خانواده بوده که تا کنون حدود 000/30 گونه از آن­ها در دنیا شناخته و معرفی شده­اند. گرچه زنبور عسل به عنوان یکی از این گونه­ها از مهمترین حشرات گرده ­افشان محسوب می­گردد ولی نباید اهمیت سایر گونه­ ها را نادیده گرفت. بعضی از گونه­ های زنبورهای وحشی از نظر اهمیت در گرده ­افشانی یک یا چند نوع زراعت یا درخت میوه ممکن است از زنبور عسل نیز برتر باشند. در ذیل به شرح خلاصه ­ای از چند گونه زنبورهای وحشی گرده ­افشان می­پردازیم.

زنبورهای وحشی گرده­ افشان و اهمیت نسبی آن­ها

با توجه به محدود بودن جمعیت اکثر گونه­های زنبورهای وحشی و همچنین محدود شدن فعالیت آن­ها روی یک یا چند گیاه و عدم آگاهی کافی از نحوه زندگی و پرورش آن­ها متأسفانه اکثر آن­ها کاربرد وسیعی مثل زنبور عسل در گرده­ افشانی مزارع و باغات را ندارند. ولی تأثیر عملکرد مجموع آن­ها در کل اکوسیستم­ های زراعی، جنگل­ها و مراتع قطعاً در تکثیر و بقاء گیاهان از اهمیت ویژه­ای برخوردار است.

زنبور قلیایی (Alkali Bee)

این زنبور سالها است که در ایالات متحده آمریکا به عنوان حشره­ ای بسیار مؤثر در گرده ­افشانی یونجه به کار برده می­شود. این حشره زنبوری است که به طور انفرادی زندگی می­کند ولی افراد این گونه تمایل دارند که لانه ­های خود را نزدیک به هم و در خاک­های شور و قلیایی و رسی شنی بسازند.

زنبور قلیایی حشره ­ای است تقریباً به اندازه زنبور عسل به رنگ سیاه و با نوارهای عرضی سبز رنگ در روی شکم آن. چون به طور گرویه در یک منطقه لانه می­سازند ممکن است تا یکصد هزار لانه در سطح 15  15 متر ایجاد کنند. لانه این زنبور که در خاک درست می­شود دارای دهانه­ ای به قطر یک مداد و در زیر خاک به صورت یک تونل عمودی است که ممکن است تا عمق 25 سانتی­متری نیز پایین برود، ولی معمولاً حدود 15 – 10 سانتی­متر است.

زنبور نوزاد خود را در انتهای این تونل که تقریباً تخم مرغی شکل است پرورش می­دهد. بدین ترتیب که سطح خاک و دیوار­ه ­های آن را با ترشحات بزاقی خود براق و صاف کرده، سپس در آنجا مقدرای گرده گل به صورت گلوله ­ای قرار می­دهد که این گرده با شهد گل­ها آغشته شده است. بعد از قرار دادن غذا در ته لانه، روی گلوله گرده یک تخم قرار می­دهد که نوزاد آن در اواخر بهار و تابستان به دنیا می­آید. دوره جنینی در تخم سه روز بوده و مدت رشد لاروی حدود 8 روز می­باشد. لارو کامل 10 ماه به حالت لاروی باقی می­ماند ولی اکثر این مدت را به صورت خواب زمستانه بسر می­برد. پس از این مدت به حالت شفیره در خواهد آمد که دو هفته بعد به حشره بالغ تبدیل می­شود. حشره بالغ نیز چند روز زنده مانده و فعالیت می­کند.

هر حشره ماده در حدود 15 تا 20 لانه ساخته و در هر لانه یک تخم می­گذارد. جفتگیری حشره در جریان ساختن لانه انجام می­گیرد. بعد از کامل شدن یک لانه و تخم­گذاری در آن، درب لانه را بسته و دیگر به آن توجهی نخواهد نمود و حشره لانه دیگری را شروع می­کند. منبع غذایی حشره ماده، گرده و شهد گل­های یونجه است. گرچه بعضی از گیاهان دیگر را نیز ملاقات می­کند ولی بیشتر غذایش را از یونجه تأمین می­نماید.

این زنبور در جریان جمع ­آوری مواد غذایی از گل­های یونجه باعث گرده­ افشانی آن­ها می­شود و از این جهت یکی از مهمترین گرده ­افشانی­ های یونجه محسوب شده است.

متخصصین روش­هایی را برای تشویق این حشره به اسکان در لانه­ های پیش ساخته شده ابداع کرده­اند و توانسته­ اند این حشره را به مقدر خیلی زیاد در خاک پرورش دهند. آنچه که قابل توجه است این است که پرورش این زنبور در سال­های اخیر به صورت یک شغل یا تجارت در آمده است.

بدین ترتیب که پرورش دهندگان این زنبور بلوک­های خاکی را که محتوی لانه این زنبور است به فروش می­رسانند و خریداران این بلوک­ها را در نزدیک مزارع یونجه خود در زمین کار می­گذارند و موجب افزایش جمعیت این حشره در مزرعه یونجه خود می­شوند. این بلوک­های خاکی که به فروش می­رسند دارای شفیره و پیش شفیره این حشره است.

زنبور برگ یونجه (Leafcutter Bee)

این حشره نیز یکی از مهمترین گرده­ افشان­ه ای یونجه است و مثل زنبور قلیایی، زنبوری انفرادی است ولی به صورت گروهی زندگی می­کند. این زنبور چنانچه از نامش بر می­آید برگ­های یونجه را به صورت گرد بریده و با آن­ها در سوراخ­هایی در اماکن مختلف، بالای سطح زمین لانه درست می­کند. معمولاً حشره ماده یک تونل یا سوراخ تونل مانند را که به اندازه قطر بدنش است انتخاب کرده و در آن لانه می­سازد. در انتهای این سوراخ اولین حجره را با برگ­های بریده می­سازد و در روی آن­ها مقداری گرده و شهد گل­های یونجه را قرار می­دهد و یک عدد تخم در روی آن می­گذارد. سپس این حجره را با برگ مسدود می­کند و در امتداد آن حجره دیگری را به همان ترتیب شروع می­کند و آنقدر حجره حجره می­سازد تا آن تونل پر شود. بعداً به سراغ تونل دیگری می­رود.

این حشره که کمی بزرگتر از مگس خانگی است. ممکن است حدود 2 ماه زندگی کند و حدود 30 تا 40 تخم بگذارد. دوره جنینی 3 روز و دوره لاروی حدود 2 هفته است. حشرات نر 5 روز زودتر ازماده­ ها به دنیا می­آیند.

این زنبور مواد غذایی و مواد لازم برای ساختن لانه ­اش را معمولاً از یونجه تأمین می­کند ولی ممکن است گیاهان دیگری را نیز ملاقات کند.

حشرات ماده شهد، گرده گل و برگ یونجه را جمع­آوری می­کنند، ولی حشرات نر فقط شهد جمع ­آوری می­کنند. حشرات نر در عمل گرده ­افشان چندان موفق نمی­شوند و فقط حشرات ماده (مثل زنبور قلیایی) هستند که موجب گرده­ افشانی می­شوند. تمایل لانه گزینی این حشره در سوراخ­های تونل مانند باعث شده که انسان بتواند این حشره را به خوبی پرورش دهد.

پرورش دهندگان این حشره بلوک­های چوبی مخصوص که به ابعاد 120  10  10  سانتی­متر می­باشند را سوراخ سوراخ کرده (سوراخها به قر حدود 5/0 سانتی­متر و عمق 9 سانتی­متر) و در اما کنی در زیر سرپناه قرار می­دهند تا این زنبور لانه گزیند و پس از آن که این سوراخ­ها پر شدند آن­ها را به فروش می­رسانند.

استفاده از حشرات حسناتی دارد از جمله:

1. می­توان اختصاصاً آن را برای گرده­ افشانی یونجه به کار برد.
2. این حشره مثل زنبور قلیایی نیش می­زند.
3. به سرعت جمعیتش بالا می­رود.
4. فقط مزرعه یونجه­ای را گرده­افشانی می­کند که در نزدیک لانه آن قرار گرفته است.
5. به راحتی می­توان آن را نقل و انتقال داد.
6. مواظبت زیادی لازم ندارد.

زنبورهای مخملی (Bumble Bees)

گونه ­های مختلفی از این زنبورهای وحشی وجود دارند که محصولات مختلفی را گرده ­افشانی می­کنند. حشره ماده در بهار که خواب زمستانه را پشت سر گذاشته در جستجوی لانه جدیدی بر می ­آید که احتمالاً آن را در سوراخی در زمین مثل لانه مترو که موش و غیره پیدا می­کند. در چنین لانه­ا ی حجره­ های مومی می­سازد و در داخل آن گرده و شهد گل­ها را انبار می­کند و روی این غذا چندین تخم می­گذارد. به زودی ماده­ های عقیم کوچکی که همان کارگرها هستند ظاهر می­شوند و بیشتر کارها و وظایف لانه را به عهده می­گیرد و حشره ماده اولیه که در واقع همان ملکه است فقط نقش تخم­گذاری را به عهده دارد. در خلال تابستان کلنی رشد می­کند و فعالیت­های گروه­های مختلف پیچیده ­تر می­شود. در پاییز حشرات نر و ماده­ های بالغ ظاهر می­شوند و جفتگیری می­کنند و به زودی ماده­ های بارور لانه را ترک می­کنند و یک زندی انفرادی را شروع می­کنند، و در خلال زمستان به خواب زمستانه می­روند. بقیه نرها و ماده­ های نابالغ خواهند مرد. اندازه هر کلنی بر حسب گونه حشره و فراوانی گیاهانی مورد تغذیه متفاوت است ولی یک کلنی بزرگ آن در حدود 1000 زنبور را شامل می­شود.

گرچه امکانات پرورش این زنبور و استفاده از آن در گرده ­افشانی بیشتر گیاهان وجود دارد ولی به واسطه این که در پاییز لانه خود را ترک می­کند و لانه آن را از بین می­رود پرورش آن برای انسان اقتصادی نمی­باشد ولی به طور وحشی در طبیعت فعالیت مؤثری دارد. زنبورهای مخملی گرده ­افشانی­ های بسیار خوبی برای طیف وسیعی از انواع گیاهان خصوصاً شبدر می­باشند.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی