وقتی درباره پرورش گوساله صحبت می کنیم یکی از سؤالاتی که معمولاً مطرح می شود این است که بهترین روش تغذیه مایعات برای گوساله ها کدام یک از روش های استفاده از بطری­ها پستانک دار، سطل یا سطل­های پستانک دار مناسب تر است؟ بسیاری از پرورش دهندگان می توانند از هر 3 روش فوق استفاده کنند. مطالعات انجام شده در این زمینه پیشنهاد می کنند گوساله ها عملکرد بهتری را با وجود استفاده از سطل خواهند داشت و پس از آن استفاده از بطری های پستانک دار توصیه می شود و وقتی با سطل های پستانک دار تغذیه می شوند دچار مشکل خواهند شد. در ادامه به مصرف مایعات در گوساله ها و استفاده از شیرهای ضایعاتی در تغذیه گوساله به طور کامل می پردازیم.

روش­های مصرف مایعات در گوساله ها

در باور عموم پرورش دهندگان این تصور وجود دارد که سطل مناسب ترین وسیله است و موفقیت کمتری با استفاده از سطل های پستانک دار به دلیل اینکه نمی توان همیشه آنها را تمیز نگه داشت، بدست می آید. شیر یا جایگزین شیر باقیمانده در سر پستانک­ها محل تجمع باکتری­ها خواهند شد و باعث ایجاد بیماری و مرگ گوساله ها می شوند. اما، هر یک از این روش­ها خصوصیاتی دارند که باید به آنها توجه نمود.

بطری های پستانک دار طبیعی ترین روش در بین روش­های ذکر شده است. پستانک­ها شباهت بسیار زیادی به کارتیه­ های گاوهای شیری دارند. این روش ساده ترین روش است و تقریباً تمام گوساله ها به سرعت شیر خوردن از آن را می آموزند. می توانیم بطری را در ارتفاع مناسبی بگیریم تا گوساله به طور طبیعی وضعیت سر و گردن خود را تنظیم نماید و کمی بالا بیاورد. عمده ترین مشکل بطری های پستانک دار اندازه آنهاست. بزرگترین بطری های پستانک دار تنها 8/1 لیتر حجم دارند. بنابراین، اگر بخواهیم مقدار بیشتری شیر را به گوساله بدهیم باید چندین سطل را پر کنیم.

تمیز نگه داشتن سر پستانک ها مشکل ترین کار است و همیشه باید از تمیز بودن این بخش اطمینان حاصل کنیم. استفاده از سطل آسان است البته بعد از اینکه گوساله توانایی لازم برای مصرف شیر از سطل را بیاموزد. سطل ها گنجایش بیشتری نسبت به بطری ها دارند، ساده تر تمیز می شوند و می توانند مصارف دیگری نیز داشته باشند. اما آموزش گوساله ها برای اینکه از سطل­ها شیر بنوشند ممکن است با شکست مواجه شود. شیر خوردن از سطل یک عمل غیر طبیعی و غیر عادی برای گوساله هاست و گوساله ها ترجیح می­دهند که به صورت سر بالا شیر بنوشند تا اینکه سر خود را داخل سطل فرو ببرند. پرورش دهندگان برای حل این مشکل معمولاً ۲ انگشت خود را در دهان گوساله قرار می دهند تا شروع به مکیدن کند و سپس انگشتان را داخل سطل شیر فرو می برند تا گوساله با این روش مکیدن شیر را بیاموزد ولی ممکن است که گوساله برای تنفس سر خود را از سطل خارج کند که باید مجدداً این را تکرار کنیم. همچنین برای تعداد کمی از گوساله ها باید چندین روز وقت بگذاریم تا توانایی لازم را کسب نمایند و در این مورد نباید عجله داشته باشیم. سطل های پستانک دار حد واسط بطری­ها و سطل­ها هستند. این وسایل نسبت به بطری­ها حجم بیشتری دارند. مشکلی که معمولاً با وجود سطل های پستانک دار پیش می آید بهداشت نامناسب و کثیف بودن این وسایل است. در این مورد نیز تمیز نگه داشتن سر پستانک­ها بسیار مهم است و این کار باید بعد از هر بار تغذیه انجام شود که در بسیاری از گاوداری­ها اینچنین نیست. تجمع باکتری ها در سر پستانک­ها باعث بروز بیماری در گوساله ها خواهد شد. می توان به راحتی از سطل های پستانک دار استفاده کرد اما نباید فراموش کنیم که همیشه تمیز باشند. برخی محققین عقیده دارند که استفاده از این روش ها تفاوت های زیادی با هم ندارند. نکته مهم رعایت بهداشت در صورت استفاده از هر یک از این روشهاست. می توان از آب داغ یا ضد عفونی کننده های موجود در بازار استفاده کرد. معمولاً از شوینده های خاص و سفیده کننده ها استفاده می شود اما انتخاب های دیگری نیز وجود دارد. در پایان ذکر این نکته ضروری است که تمیز بودن این وسایل سلامت گوساله ها را حفظ می­کند.

استفاده از شیرهای ضایعاتی در تغذیه گوساله

شیر ضایعاتی، شیری است که به دلیل ورم پستان یا درمان های آنتی بیوتیکی گاوهای شیری غير قابل فروش باشد و معمولاً به عنوان یک خوراک رایگان از آن نامبرده می شود و در عین حال سؤالات زیادی درباره مصرف آن وجود دارد (به نام­های شیر بیمارستانی یا پات (Pot) هم شناخته می شود چرا که خطراتی نیز با وجود مصرف این منابع رایگان در گله ها پیش خواهد آمد. تولیدکنندگان شیر و پرورش دهندگان تحت فشار زیادی هستند تا اتکاء خود را به آنتی بیوتیک­ها خصوصاً انواع خوراکی آن کاهش دهند و لذا مصرف شیر گاوهایی که تحت درمان آنتی بیوتیکی قرار گرفته اند و در شیر آنها مقدار زیادی آنتی بیوتیک یافت می شود با مشکلاتی همراه است.

در مصرف شیرهای ضایعاتی در تغذیه گوساله ، محققین در کالیفرنیا تعدادی از باکتری هایی را که در شیر توانایی زندگی دارند و همچنین مقداری آنتی بیوتیک در شیر قابل دور ریختن را تشخیص داده اند (1997 ,Selin and Cullor). میانگین باکتری هایی که در شیر قابل دور ریختن یافت می شود به طور معنی داری بیشتر از شیر معمولی قابل مصرف یا محصولات آن است (جایگزین شیر، اغوز). باکتری های استرپتوکوکوس (165/84) و انتروباکتريا (165/83) گونه های غالب در این نوع شیر بودند و بعد از آنها استافیلوکوکوس قرار می گرفت. اشرشیاکلی (۳۲٪ نمونه ها) عمده ­ترین باکتری گرم منفی در نمونه های بود. وقتی با استفاده از کیت های موجود در بازار شیرهای ضایعاتی از نظر مقدار آنتی بیوتیک موجود در آنها تست شدند، در ۶۳٪ نمونه ها پاسخ مثبت دیده شد که حاوی بتالاكتام و تتراسایکلین بودند. با این مطالعه محققین پیشنهاد نمودند که شیر ضایعاتی با انجام پاستوریزاسیون هم چندان قابل مصرف نیست و در گوساله ها نیز باید با احتیاط مصرف نمود، چرا که حاوی تعداد زیادی باکتری های بیماری زا در دام و انسان است.

در مطالعه دیگری در شیرهای ضایعاتی در تغذیه گوساله که در سال ۱۹۹۰ انجام شد (Wary و همکاران، ۱۹۹۰) اثرات مصرف شیرهای حاوی آنتی بیوتیک و غیر قابل فروش در گوساله ها بررسی شد. در آزمایش نخست هر دو نوع شیر تخمیر شد و تخمیر نشده غیر قابل فروش برای تغذیه گوساله استفاده شدند و در آزمایش بعدی تنها از شیر ضایعاتی تخمیر نشده استفاده شد.

در مصرف شیرهای ضایعاتی در تغذیه گوساله ، شیرهای حاوی آنتی بیوتیک خوشخوراک نبودند و گوساله ها آنها را پس می زدند. سرعت رشد گوساله ها خیلی پایین بود و در آزمایش دوم در مقایسه با گوساله هایی که جایگزین شیر مصرف می کردند، اختلاف معنی داری بین رشد گوساله های مصرف کننده شیر ضایعاتی با این گروه مشاهده شد. میزان اشرشیاکلی مدفوع برای تعیین مقاومت آنتی بیوتیکی تعیین شد و تعداد این باکتری در گوساله هایی که شیر حاوی آنتی بیوتیک مصرف می کردند، بالاتر بود (با وجود استرپتومایسین) اما تفاوتی با وجود مصرف آمپی سیلین دیده نشده بود. در دومین آزمایش، هیچ اختلافی در مدفوع دیده نشده بود. تغییر شرایط آب و هوایی در انگلستان از تخمیر طبیعی جلوگیری می کند که همین مسئله می تواند باعث تجزیه آنتی بیوتیک ها و تهیه یک خوراک قابل قبول شود. این محققین نتیجه گیری کرده اند که وجود باکتری های زیاد در شیر ضایعاتی می تواند باعث بروز بیماریهای مختلف در گوساله شود و در تحقیقات بعدی بیماریهای گوساله هایی که هنوز شیر مصرف می کردند را به مصرف شیرهای ضایعاتی در تغذیه گوساله  نسبت دادند

قیمت شیر ضایعاتی

هزینه فرصت شیر ضایعاتی چشمگیر است. هزینه فرصت چیست؟ در حقیقت، ارزش شیری است که اگر قابل مصرف بود از آن استفاده می کردیم. با یک مثال این مطلب روشن تر خواهد شد. اگر شیر به صورت قابل مصرف و فروش باشد هر ۴۵ لیتر آن ۱۲ دلار قیمت دارد و این همان هزینه فرصت است.

اگر همان شير سالم را تغذیه کنیم، شیر ضایعاتی که تولید می شود جایگزین شیر قابل فروش خواهد بود و همان مقدار هزینه را دارد لذا هزینه فرصت صفر خواهد بود و اگر از جایگزین شیر استفاده کنیم، هزینه فرصت قدری متفاوت خواهد بود. فرضاً با تغذیة 5/4 لیتر در روز از شیر ضایعاتی در هر روز (2/1 دلار هزینه) و جایگزین کردن 45/0 کیلوگرم (۱ پوند) پودر جایگزین شیر (8/0 دلار هزینه)، میزان هزینه فرصت 4/0 دلار به ازای هر گوساله در روز خواهد بود. فراموش نکنیم که این هزینه واقعاً پرداخت نمی شود اما در حقیقت درآمدی بوده که با فروش شیر بدست می آمد.

مواد مغذی موجود در شیر ضایعاتی

این نوع شیر بهترین منبع خوراکی برای گوساله هاست اما پیش از مصرف آن برای گوساله های کم سن، باید به چندین نکته توجه نماییم:

Ÿ باید از سلامت گاو مورد نظر اطمینان حاصل نماییم. گاوهایی که مبتلا به BVD باشند می توانند گوساله ­ها را هم مبتلا نمایند و در صورت وجود بیماری های فوق در گاوها نباید به هیچ وجه شیر این گروه از گاوها در تغذیه گوساله ها مصرف شود. برخی پرورش دهندگان با توجه به مشکل احتمال بروز بیماری ترجیح می دهند که از جایگزین شیر برای به حداقل رساندن این مشکل استفاده کنند.

Ÿ شیر ضایعاتی را نباید برای مدت زمان طولانی در دمای اتاق نگهداری نماییم چرا که با این کار بار میکروبی شیر زیاد خواهد شد.

Ÿ شیری که در اولین دوشش بعد از درمان آنتی بیوتیکی بدست می آید را مصرف نکنیم چرا که مقدار آنتی بیوتیک موجود در آن بسیار زیاد است و اگر در گوساله ها مصرف شود مشکل ساز خواهد بود. مخصوصاً در صورت تغذیه برای گوساله های پرواری یا گوساله هایی که به کشتارگاه فرستاده می شوند، می توانند خطر ساز باشد.

Ÿ از مصرف شیر حاوی خون یا شیری که بافت و رنگ غیر عادی دارد، خودداری شود. این نوع شیرها ممکن است حاوی عوامل بیماری زای فعال باشند، یا گلبول های سفیدی که در شیر وجود دارند مشکل ساز خواهند شد. چرا که این مواد در دستگاه گوارش حساس گوساله ها قابل هضم و تجزیه نیستند. اگر شیر ظاهر بدی دارد، نباید از آن استفاده کرد.

Ÿ شیر ضایعاتی را در گوساله هایی که گروهی تغذیه می شوند، مصرف نکنید. برخی محققین نشان داده اند که گوساله هایی که گروهی پرورش داده می شوند به لیسیدن یکدیگر عادت دارند و اگر از شیر ضایعاتی استفاده شود و یک گوساله حساس باشد ممکن است مبتلا به بیماری شده و برای سایرین نیز مشکل ایجاد کند.

Ÿ شیر گاوهایی که مبتلا به اشرشیاکلی یا پاسترولا هستند را نباید مصرف کرد. این باکتری­ها در شیر فعالیت دارند و می توانند باعث ایجاد عفونت در گوساله ها شوند.

هر گلة گاو شیری به ندرت مقداری شیر ضایعاتی دارد. اگر به نکات فوق توجه شود، می توان از این منابع به خوبی بهره برد. به عبارت دیگر، خطراتی که ممکن است متوجه بسیاری از گوساله ها باشد برطرف خواهد شد. اما با وجود این بسیاری از پرورش دهندگان گوساله تصمیم گرفته اند که از این منابع به دلیل احتمال بروز مشکل یا بیماری خاصی اجتناب کنند. هر چند پاستوریزه کردن شیر می تواند تا حدودی باعث کاهش بار میکروبی آن شود اما به معنی استریلیزه شدن شیر نیست. تعداد زیاد باکتری های موجود در شیر ضایعاتی را نمی توان با پاستوریزه کردن به طور کامل از بین برد. البته، پاستوریزه کردن شیر نمی تواند آلودگی آنتی بیوتیکی شیر را از بین ببرد.

پاستوریزه کردن شیر حذفی

در مورد تغذیه گوساله ها با مایعات پیش از شیر گیری مطالعات بسیاری انجام شده است. یکی از خوراک­های مایع شیر ضایعاتی یا شیر حذفی است. مقالات مختلفی درباره استفاده از شیر حذفی در برنامه های خوراک­دهی گوساله، بحث کرده اند که در مورد موضوعات گوناگون از قبیل خطر آلودگی میکروبی و محاسبه قیمت آنها بوده است.

یک آزمایش که توسط پژوهشگران دانشگاه ویسکانسین انجام شد به ارزیابی سودمندی پاستوریزاسیون شیر حذفی در گاوداری پرداخت. این مطالعه در مجله Midwest Dairy Bussiness که در آوریل سال ۲۰۰۵ منتشر شد، مورد بازنگری قرار گرفت. اهداف این تحقیق عبارت بودند از : تعیین محتوای پروتئین و انرژی شیر حذفی؛ تعیین سودمندی پاستوریزاسیون در مزرعه و مشخص کردن اینکه آیا کیفیت شیر حذفی حرارت ندیده بر کیفیت شیر حذفی پاستوریزه شده تأثیر می۔ گذارد و با روش پاستوریزاسیون بر روی آن مؤثر است.

مجموع ۶۲ نمونه شیر (۳۱ نمونه پاستوریزه شده و ۳۱ مورد حرارت ندیده) از نظر شاخص های کیفیت پاستوریزاسیون مورد ارزیابی قرار گرفتند. این شاخص ها شامل موارد زیر بودند:

Ÿ آلکالاین فسفاتاز – آنزیمی که در اثر حرارت ناشی از پاستوریزاسیون تخریب می شود.

Ÿ شمارش میکروبی (Plate counts)

Ÿ شمار سلول های سوماتیک

Ÿ حضور باکتری های خاص شامل: سالمونلا، ای کلای، کلی فرم ها، استرپتوکوکوس آگالاکتیه، استرپتوکوک­ها، استافیلوکوکوس اورئوس، کل استافیلوکوکوس­ها و انتروکوکوس­ها.

نمونه ها در رابطه با ترکیب شیمیایی و حضور آنتی بیوتیک ها نیز مورد ارزیابی قرار گرفتند.

 به طور کلی تفاوت زیادی بین ترکیب شیر حذفی به ویژه بین گاوداری ها وجود داشت. به عنوان مثال، غلظت پروتئین شیر حذفی بین 89/2 تا 10/5 درصد و چربی آن بین 79/2 تا 70/4 درصد در نمونه های مشابه متغیر بود.

فقط به عنوان مثال اگر در هر روز ۵ کیلوگرم (حدود ۱۱ پوند) شیر حذفی به یک گوساله داده شود بدین معنی است که گوساله می تواند روزانه بین ۱۴۵ تا ۲۵ گرم پروتئین (با یک تفاوت ۱۷۶ درصدی) مصرف کند. توجه کنید که این تغییر به صورت روزانه اندازه گیری نمی شود، زیرا نمونه ها از گاوداری های مختلف در یک روز جمع آوری شده بودند.

آلکالاین فسفاتاز یک آنزیم حساس به حرارت است که در شیر یافت می شود. زمانی که شیر در دمای معمول مورد پاستوریزاسیون قرار می گیرد این آنزیم تخریب می گردد. بنابراین، در شیر قابل فروش شاخصی از پاستوریزاسیون است. در این تحقیق این آنزیم در تمام نمونه های شیرحذفی پیش از پاستوریزاسیون یافت شد، اما تنها در ۴ مورد پس از پاستوریزاسیون این آنزیم مشاهده شد. براساس گفته محققین این موضوع آسان­ترین و سریع ترین شاخص پاستوریزاسیون بود که می توانست در مزرعه مورد استفاده قرار گیرد.

از نظر وجود آنتی بیوتیک ها حدود ۶۵ درصد نمونه ها مثبت بودند. حضور آنتی بیوتیک ها در هر دو گروه پاستوریزه شده و خام مشابه بود که نشان می­دهد پاستوریزاسیون تأثیر کمی بر آنتی بیوتیک­ها در شیر حذفی دارد.

در شمارش باکتری­ها پیش از پاستوریزاسیون در نمونه ها تفاوت های زیادی مشاهده شد . شمار سلول­های سوماتیک قبل از پاستوریزاسیون به طور متوسط 8/1 میلیون در هر میلی لیتر و بین 110،000 تا 8/3 میلیون متغیر بود. روشن است که برخی از شیرهای حذفی از کیفیت خیلی پایین برخوردار بودند.

پاستوریزه کردن شیر حذفی به طور چشمگیری شمار باکتری ها را کاهش داد . با این حال باید توجه داشت، پاستوریزاسیون، استریلیزاسیون نیست. حتی بعد از پاستوریزاسیون مقادیر قابل توجهی باکتری در نمونه ها وجود داشت. شمار سلول­های سوماتیک تا 5/1 میلیون در هر میلی لیتر کاهش یافت. کل Plate counts (شاخصی از باکتری های زنده) حدود 35،000 Cfu/ml، در مقایسه با 8/8 میلیون پیش از پاستوریزاسیون بود.

در مجموع پاستوریزه کننده های مورد استفاده در این تحقیق شیر حذفی را تا دمای مناسب برای تخریب آنزیم شاخص آلکالاین فسفاتاز، حرارت دادند. با این حال باید توجه داشت که تمام روشهای پاستوریزاسیون همانطور که باقیمانده های میکروبی نشان می دهد، مؤثر نیستند. همچنین شیر حذفی حاوی مقادیر بسیار متغیری از مواد مغذی بود. روشن است که در صورت استفاده کامل از شیر حذفی باید آنرا به صورت روزانه از نظر محتوای مواد مغذی قبل از مصرف آزمایش نمود.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی