بیماری سورا در بین شترهای هنگ های جماز ارتش ایران نیز موجود بوده است و به خصوص در سال ۱۲۹۱ تلفات زیادی به هنگ ۱۱ جماز مکران وارد آورده و گسترش هایی نیز از خون شترهای بیماری به آزمایشگاه فرستاده شد و عامل بیماری در این گسترش ها مشاهده گردید.یکی از بیماری های انگلی شتر سورا می باشد که در ادامه برای آشنایی بیشتر با این بیماری و دیگر بیماری های شتر مانند کنه شتر و گری شتر همراه ما باشید.

بیماری های انگلی

١- ستورا (تریپانوز و مازیس) Typanosomiasis

بیماری ستورا از بیماری های انگلی شتر که بیماری حاد و یا مزنی است که معمولاً شتران، اسبان، گاوان و گاومیش ها را مبتلا می سازد و با تب پراکنده و مداوم، کم خونی، لاغری، آدم و استسفاء مشخص می شود بسیاری تریپانوزومازیس یکی از مهم ترین بیماری­های ناشی از تک یاخته ای ها در شترها من باشد و عامل مسبب آن تریپانوزوم اوانسی است که به طور مکانیکی از حیوانی به جوان دیگر توسط حشرات گزنده ناقل از جمله تابانیده، لیپروسیا، هماتوبیا و غیره منتقل می شود.

این بیماری های انگلی شتر بیماری  که بارها توسط مؤسسه رازی حصارک تأیید شده است و هم اکنون خیلی از شترها در ایران به این بیماری مبتلا هستند و این بیماری سال هاست که از منطقه سیستان و بلوچستان گزارش می گردد. گزارشات موارد بیماری از سه استان خوزستان، هرمزگان و فارس نیز دریافت می گردد. شهرستان ایرانشهر بالاترین میزان آلودگی شتر به سورا را نسبت به سایر مناطق دارد و تقریباً در تمامی ماه های سال بیماری گزارش می­شود به طوری که در سال ۱۳۶۶ حدود هزار نفر شتر مبتلا به بیماری گزارش شده است که رقم عمد. مبتلایان مربوط به شهرستان ایرانشهر می باشد (فیروزی ۱۳۶۷).

بادامچی (۱۳۵۸) در طی بررسی انگل های خونی شتر در کشتارگاه تهران مشاهده نمود که شایع ترین انگل موجود در خون شترهای ذبح شده در کشتارگاه تهران تریپانوزوم بوده است و تعداد ۱۲ نفر شتر از ۲۷ نفر شتر (44/9 %) مورد آزمایش، آلودگی داشته است.

میزان زاده (۱۳۷۳) در کشتارگاه نجف آباد اصفهان، اقدام به بررسی ۳۷ عدد لام از خون جداری شترها جهت یافتن تریپانوزوم اوانسی نمود و در دو مورد تک یاخته دیده شده تعداد آن در هر کدامشان ۱ تا ۲ عدد بودند ولی در یک مورد که آلوده به دیپتالونما اوانس بود، نسبت آلودگی شدید بود به طوری که گسترش خون جاری مملو از تریپانوزوم بود.

۲- بالانتیدیوموز Balantidiumosis

بیماری مزمنی است که نشخوارکنندگان را مبتلا می سازد و با حدوث اسهال های مکرر ضعف عمومی در حیوانات مشخص می گردد. عامل مسبب بیماری انگلی به نام بالانتيدیوم کلی است که به صورت طبیعی نیز در بدن وجود دارد.

میزان زاده (۱۳۷۳) در کشتارگاه نجف آباد اصفهان در ۲۸ عدد لام تهیه شده از مخاط دریچه ایلئوسکال شاهد ۶ مورد ابتلای به بالانتیدیوم کلی بود شترهای فوق الذکر همگی مبتلا به اسهال بودند.

٣- سارکوسیستوز Sarcocystosis

بیماری سارکوسیستوز یکی از بیماری های انگلی شتر است که توسط یکی از تک یاخته ای های بیماری زا که سارکوسیست نامیده می شود ایجاد می گردد. سارکوسیست انگلی دو میزبانه است که مرحله تکثیر غیر جنسی خود را با بافت عضلانی نشخوارکنندگان و سایر حیوانات اهلی دیگر و مرحله تکثیر جنسی را در روده های باریک میزبان نهایی خود می گذراند و مشاهده شده است که هه روه ها و سایر گوشت خواران میزبان نهایی وی را تشکیل می دهند.

رهبری و همکارانش (۱۳۶۰) در ایران، ابتلای %. شترها را به این بیماری گزارش نمودند. آنان در مطالعه گسترش بافتی از عضله قلب، مری، دیافراگم اشکال مختلف مروزئیت مشاهده گردید.

۴- ابتلا به کرم های دستگاه گوارش

میرزایانس و حلیم (۱۳۵۸) در طی گزارش اظهار می دارند که کرم­هایی همچون همونکوس، کاملوسترونژبلوس، تریکوسترونژیلوس، تریئوریس، پارابرونما، استیلیزیا، مونیزیا، مارشالاژیا، نماتودیروس، نماتودیرلا، شابرتیا و غیره در دستگاه گوارش شتران ایرانی دیده شده است.

5- اونکوسرکازیس Onchocerciaises

یک بیماری انگلی است که در اثر آلودگی به کرم های نخی شکل از نوع اونکوسرکا به وجود می آید و گونه­ هایی از اونکوسرکا که شترها را مبتلا می سازد عبارتند از : اونکوسرکافاسیانه، اونکوسرکاگرتوروزا، اونکوسرکا آرمیلاتا که دو گونه اخیر انگل زرد پی گردن گاوها و یا عامل مسبب حدوث تورم شریان آئورت در گاوها می باشند و این دو گرنه از انوکوسرکاها از انگل های غیر اساسی و نادر در میان شترهاست و معمولاً پس از آلودگی در اندک زمانی آنها قدرت رشد و نمو را از دست داده متوقف می شوند. اما اونکراسرکافاسباته برخلاف آنها از انگل­های مخصوص شتر می باشد و به صورت وسیع و گسترده در اماکن تربیت و پروش شترها دیده می شود.

میران زاده (۱۳۷۳) گزارش می دهد که در بررسی کشتارگاهی شترهای ذبح شده در کشتارگاه نجف آباد اصفهان، در میان ۱۳۰ نفر شتر مورد بررسی در ۱۷ نفر از آنها شاهد ندول های اونکوسرکا بوده است. ندول ها عمدتاً روی رباط بزرگ گردنی و سطح جمجمه بودند که این ندول ها عمدتاً کلسیفیه شده بودند.

۶- دیپتالونماتوزیس Dipetalonematosis

این بیماری که فیلاریازیس نیز نامیده می شود که یکی از معروفترین بیماری های انگلی شتر است. عامل مسبب بیماری عبارت است از کرم های نخی شکل که در بندهای بیضه ها، سرخرگ های ریوی، دهلیز راست قلب و عقده­های لمفاوی مزانتر دیده می شود. اما میرکوفیلرهای غلاف داری در خون محیطی نیز یافت می شوند.

بادامچی (۱۳۵۸) در لام های خون تهیه شده از ۱۲۷ نفر شتر کشتار شده در کشتارگاه تهران در ۳ مورد میکروفيار مشاهده کرد و درصد آلودگی 36/2 % بوده است. میران زاده (۱۳۷۳) در کشتارگاه نجف آباد اصفهان در طی بررسی ۳۷ عدد گسترش خون بنداری تهیه شده از وریدهای گوش شترها، ۵ مورد میکروفیلر مشاهده نمود و همجنین ۳ مورد از فرم بالغ انگل در بیضه شترها دیده شده که در ۳ مورد آن آلودگی خونی به میکروفیلر با وجود انگل در بیضه ها هم زمان بوده است.

۷- کیست هیداتیک Hydatic Cysit

عامل مسبب آن کرم نواری اکینوکوکاس گرانولوزوس است که یکی از سستوده های روده باریک گوشت خواران به ویژه سگ می باشد و شترها بعد از خوردن تخم انگل بدان مبتلا می شوند و تخم ها دارای جنین شش قلابی یا اونکوسفر است که در روده ها باز می شوند و جنین آن خارج شده وارد دستگاه گردش خون شده و به جميع اجزای بدن منتقل می گردد. مرحله نوزادی آن کیست هیداتیک است که معمولاً در اعضایی همچون کبد و ریه و طحال مشاهده می شود و شترها یکی از میزبانان واسطه شایع اکینوکوکاس گرانولوزوس به شمار می آیند و بیماری در میان شتران ایرانی به وفور گزارش شده است.

افشار و همکارانش (۱۹۷۱) در جنوب ایران، بیماری را در ۱۵ نفر شتر از مجموع ۳۵ نفر شتر گزارش کرده­اند و میرزایانس و حلیم (۱۳۵۸) در طی بررسی های خود در باره انگل های شتر یک کوهانه در کشتارگاه تهران پس از بررسی احشای ۱۰ نفر شتر قسمت این بازی ریه ها را ۹۰٪ و ابتلای کبد را ۲۰ گزارش نمودند.

مویدی و همکارانش (۱۹۷۰) میزان ابتلای شتران را در کشتارگاه تهران ۶۴ گزارش نمودند. معتکف و همکارانش (۱۹۷۶) این نسبت را در خراسان 4/11 % اعلام نمودند.

نگهبان (۱۳۵۷) مشاهده کرد که از مجموع ۳۷ نفر شتری که در کشتارگاه تهران کشتار شدند ۲۸ نفر سالم و تعداد ۹ نفر شتر مبتلا به کیست هیداتیک ریوی بودند.

مقدمي (۱۳۷۳) در بازرسی پس از مرگ تعداد ۱۰۹ نفر شتر یک کوهانه کشتار شده در کشتارگاه ورامین، مشاهده کرد که نسبت آلودگی کبد شترها ۱۰٪ و ریه ها 6/14 % بوده است.

میران زاده (۱۳۷۳) در کشتارگاه نجف آباد اصفهان در بازرسی پس از مرگ تعداد ۱۳۰ نفر شتر شاهد آلودگی ریه ها به کیست هیداتیک به میزان ۵۵ مورد و آلودگی کبد به میزان ۲۰ مزرد و طحال به میزن ۳ مورد بوده است.

کیست های هیداتیک معمولاً بعد از کشتار مشاهده می گردد و معمولاً تشخیص قبل از کشتار وجود ندارد و در صورت لزوم می توان در طی یک عمل جراحی اقدام به برداشتن کیست هیداتیک نمود. ولی معمولاً این گونه عمليات جراحی در مورد شترها انجام نمی شود و برای پیشگیری باید اقدام به دور کردن سگ­ها از کشتارگاه ها نمود.

۸- آلودگی به جرب Sarcoptic Mange Mites

بیماری جرب یک بیماری جلدی واگیر است که با التهاب و تورم شدید پوست، خارش شدید، پوسته ریزی و ایجاد دلمه در روی ناحیه مجروح و ریزش پشم و افزایش ضخامت پوست و افزایش چین و چروک پوست مشخص می شود. عامل مسبب بیماری سارکوپتی سکایی می باشد. این بیماری در میان شتران ایرانی از دیرباز بوده است و در آرشیو سازمان دامپزشکی قدیم ترین گزارش از جدا نمودن سارکوپتس سکابی از جراحات شتر مبتلا به جرب مربوط به نمونه ارسالی از چابهار در سال ۱۳۴۶ بوده است و پس از آن گزارشات دیگری در استان های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و یزد رسیده است و به طور کلی دو شهرستان چابهار و میناب به ترتیب بالاترین رقم مبتلایان را از اسفندماه تا مهرماه دارد (فیروزی ۱۳۶۷).

درمان: جهت درمان می توان از داروهای هگزامکروسیلکوهگزان، دیازینون، کلروین، ایورمکتین و دلتامترین و غیره استفاده کرد.

گری شتر با آزمایشات میکروسکوپی قسمت های پوست مبتلا و وجود عامل تأیید شده و بنابراین بهبود نیز با از بین رفتن عامل جرب بعد از درمان در پوست به دست می آید. ممکن است به طور متوسط تعداد عامل جرب در شتر تلف شده به علت این بیماری به 4۳۰ عدد در نمونه برسد. در صورتی که تعداد تخم جرب به ۲۸۴ عدد برسد پوسته های تراشیده را در محلول ۲۰ درصد هیدروکسید پتاسیم که بر آن چندین قطره استن افروده ایم فرو برده و بعد از ۲۴ ساعت برای تشخیص عامل جرب در زیر میکروسکوپ آزمایش می کنیم.

گری شتر به این علت از اهمیت ویژه ای برخوردار است که حتی اگر یک نفر شتر آلوده باشد نه تنها برای شترهای همجوار بلکه انسان هایی که با این شتر در تماسند نیز مضر خواهد بود. آلودگی پوست دست در چنین افرادی که با شترها در تماسند دیده شده است.

برای کنترل گری شتر (عامل جرب) باید شترهای پیر و جوان را جدا از گله نگهداری کرد زیرا شترهای جوان و پیر شدید به بیماری حساس می باشند.

مواردی را که می بایست برای بهبود شترهای مبتلا به گری شتر انجام داد نمود عبارتند:

1. چیدن کامل موهای سطحی بدن برای بهبود گری شتر.
2. شستشوی بدن با استفاده از آب و صابون.
3. خشک کردن سطح بدن و مالش دقیق پوست با برس زبر.
4. سمپاشی با سم های ضد گری شتر مانند سومیتون که هر روز یک طرف بدن شتر ضدعفونی می شود. حیواناتی که شدت آلودگی در آنها ناچیز است می توان با یک بار استفاده از سمپاشی عاری از  گری شتر و آلودگی کرد ولی برای درمان عفونت های شدید بایستی هر هفته روی بدن دام سمپاشی نمود. در چنین حالتی معمولاً سه بار سمپاشی حیوان را کاملاً عاری از بیماری می نماید.
5. داروی دیگر برای درمان شترهای بیمار مصرف ۴-۳ بار روغن تارا در حمام ضد کنه می باشد.
6. مصرف گوگرد + نمک طعام + روغن سوخته ماشین به نسبت 1- 1- 4 و تکرار آن بعد از چهار روز
7. مصرف گوگرد + روغن سوخته به نسبت ۱ به ۸ و یا ۱ به ۴ که در ۱۲ روز سه بار انجام می گیرد برای بهبود گری شتر.
8. استفاده از محلول لیندین ۵٪ به صورت سمپاشی در هر هفته.
9. سمپاشی با محلول 7۵ ٪ مالايتون.

لیندین دارای حداکثر خاصیت و مالايتون دارای کمترین اثر می باشد.

سم هایی بی نظیر آزانتول و بوکوتکس هم عليه گری به کار برده می شوند.

۹- آلودگی به کنه شتر Ticks

آلودگی به کنه شتر  به کثرت در میان شتران ایرانی شیوع دارد و ابتلای گله های شتران به این انگل زیاد بوده است. کنه شتر ایرانی بیشتر از گونه هيالو مادرومیداری و هيالوماسکولزی و هیالومااناتولیکوم می باشد.

فصل اصلی انتشار کنه شتر در ایران حدوداً از اواسط بهار تا پاییز تعیین شده است. تخم ها و مراحل غیر بالغ کنه شتر در شرایط بیابانی خشک نمی توانند زنده بمانند. کنه شتر در طول ماه های زمستان در موهای بلند شترها پناه می گیرند و فقط از روی علائم کلینیکی مانند هیجان زدگی یا ضعف حيوان مبتلا مشخص می­شود. کنه شتر معمولاً در زیر بغل مغابنی – شرمگاهی، بین انگشتان و اطراف چشم ها، گوش ها و لب های دام بیشتر دیده می شوند.

10- مگس های بینی سیفالوپاتیتیلاتور Copgalopina Titillator

انگلی از خانواده اوستریده است که مخصوص شترهاست و در شترها باعث حدوث مياز بینی می گردد. لارو این مگس ها دارای بیماری زایی شدیدی هستند و باعث می گردند که شترهای مبتلا عطسه های پی در پی نموده و از خوردن غذا و نوشیدن آب امتناع ورزند که این خود باعث لاغری روزافزون آنها می گردد. برخی دیگر نیز ممکن است که علایم عصبی ای نظیر بیماری سنوروس مغزی از خود ظاهر سازند و یا این که به مننژیت مبتلا شوند.

این بیماری در ایران گزارش شده است. راک و انوار (۱۹۷۴) در طی گزارشی اقدام به ارائه لیستی از انگل های ایجاد کننده میاز در حیوانات مختلف نمودند و در این گزارش اظهار کردند که شاهد حدوث مياز بینی در شتران با عامل مسبب سيفالوپیناتیتیلاتور بوده اند.

میزان زاده (۱۳۷۳) در بررسی پس از مرگ شترهای کشتار شده در کشتارگاه نجف آباد اصفهان شاد میاز بینی در تعدادی از شترها بود که لاروهای مگس در ناحیه بینی سلفی دیده شد و لاروهای مذکور لارو سيفالوپیناتیتیلاتور تشخیص داده شدند و وسعت آلودگی از ۵ عدد لارو تا ۳۰ عدد لارو در حیوانات آلوده متفاوت بوده است.

درمان:برای درمان کنه شتر شستشوی بینی با داروهای کومافوس، تری کلروفن و تری کلرومتافوس ۳ مفید است و همچنین تزریق ضد جلدی نتروکسی­نیل و یا تزریق ایورمکتین و اعطای رفوكسانید نیز مؤثر است.

۱۱- آلودگی به دمودکس Demodex

انگلی از خانواده بندپایان است که علاقمند نفوذ به لایه اپیدرم پوست و ترشحات آن می باشد. به همین جهت معمولاً در لایه های سطحی بدن مشاهده می شوند و در جاهایی تثير مخاط چشم، پلک چشم، مخاط گوش و مخاط بینی یافت می شود.

بیماری در شتران ایرانی گزارش شده است. راک و رهگذر (۱۹۷۵) در طی آزمایشات میکروسکوپی و هیستولوژیکی پلک چشم تعداد ۸۶۷ حیوان نشخوارکننده در کشتارگاه تهران مشاهده کردند که از تعداد ۱۵۳ نفر شتر آزمایش شده تعداد ۲۳ نفر آنها آلوده به دمودکس بوده اند.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی