اصولاً شتر مرغ غذا می خورد تا انرژی مورد نیاز خود را بدست آورد. میزان دریافت و جذب سایر مواد مغذی مورد نیاز،بستگی به میزان انرژی جیره دارد. واحد اندازه گیری انژی کالری می باشد. یک کالری، مقدار گرمای لازم برای افزایش حرارت یک گرم آب به اندازه یک درجه سانتی گراد (از 5/16 به 5/17 درجه سانتی گراد) می باشد. غذای شترمرغ از آب، پروتئین، کربوهیدرات ها، چربی ها، مواد معدنی و ویتامین ها تشکیل می شود  در مقاله پیشین در مورد جیره شترمرغ نکاتی را ذکر کردیم  و  در ادامه به هر کدام از این موارد و همچنین فیزولوژی هضم و تغذیه شتر مرغ ها می پردازیم.

تغذیه شترمرغ – فیزیولوژی هضم

خوراک، وارد مری می شود. بخش فوقانی مری جیب مانند است. هنگامی که این قسمت جیب شکل پر می­شود، شتر مرغ سرش را بلند می کند و خوراک از مری به سمت پیش روده شرکت می کند. در اینجا شیره های هضمی برای نرم کردن خوراک به آن اضافه می گردد. سپس خوراک از یک مجرای نسبتاً بزرگ به سنگدان یا معده عضلانی وارد می شود. در اینجا ذرات خوراک بصورت مکانیکی به کمک سنگریزه یا ماسه ریز که شتر مرغ ها بصورت آزاد همراه خوراکشان می خورند خرد می شوند.

خوراک از روده باریک (به طول 5/6 متر) عبور می کند و شیره های هضمی دیگری که عمدتاً از لوزالمعده ترشح می شود به آن اضافه می گردد. در محفظه های تخمیر که توسط یک جفت روده کور ایجاد می شوند، فیبر ها بصورت میکروبیولوژیکی شکسته می شوند.

بدلیل اینکه غذا حدود ۴۰ ساعت در سیستم هضمی توقف می کند باکتری های بی هوازی قادر به شکستن بخش عمده سلولز و همی سلولز بوده و تولید اسیدهای چرب فرار می­کنند که قابل جذب بوده و برای حیوان تولید انرژی می کنند.

محتویات غذا

غذا از آب، پروتئین، کربوهیدرات ها، چربی ها، مواد معدنی و ویتامین ها تشکیل می شود. همانند سایر حیوانات شترمرغ ها هم جهت رشد، نگهداری و تولید مثل نیاز به آب، کربوهیدرات ها، پروتئین، چربی و ویتامین ها دارند. انرژی از شکستن کربوهیدرات های موجود در غذاهای حاوی مواد قندی، نشاسته، چربی، پروتئین و الیاف خام (سلولز و همی سلولوز) به دست می آید. ا

انرژی مهمترین نیاز شترمرغ ها محسوب می شود. به طور کلی تمامی مواد غذایی در جیره باید نسبت به سطح انرژی سنجیده و فرموله شوند.

انرژی قابل استفاده از غذا، انرژی قابل سوخت و ساز با انرژی متابولیسمی(ME) نامیده می شود. انرژی متابولیسمی عبارت است از تفاضل انرژی خام غذا، انرژی خام مدفوع، ادرار و گازهای گوارشی. ME قسمتی از انرژی دریافتی پرنده است که واقعاً هضم و جذب شده است و با واحد کیلوکالری بر کیلوگرم محاسبه می گردد.

آب

بسته به سن و وضعیت پرنده، ۵۰ تا ۸۰ درصد وزن بدن را آب تشکیل می دهد. تأمین آب کافی و با کیفیت در حفظ سلامت و شادابی شترمرغ بسیار ضروری است. آب باید بدون محدودیت در اختیار پرنده ها باشد و کمبود آن می تواند موجب کاهش رشد، افت کیفیت و کارآیی مواد غذائی و مشکلات تولید مثلی گردد.

شترمرغ های ۴ تا ۶ ماهه در صورتی که به مدت ۲۴ ساعت آب ننوشند دچار کاهش مصرف غذا تا ۴۵ ٪ می­شوند. بعد از ۴۸ ساعت آب ننوشیدن، وزن پرنده ممکن است تا ۳۱ ٪ کاهش یابد. آب باید تمیز، بدون آلودگی و تازه و در تابستان خنک و در زمستان در دمای قابل شرب باشد.

آب خصوصیات فیزیکی و شیمیایی فراوانی داشته و در تمام فعالیت های بدن نقش بسیار مهمی به عهده دارد:

1. آب یک حلال بسیار عالی است و بسیاری از مواد را در خود حل کرده و وارد بدن می کند. همچنین آب یک محیط شیمیائی مناسب و انواع واکنش ها نظیر هضم کربوهیدرات ها، چربی ها، و پروتئین ها محسوب می شود.
2.  دمای ویژه آب بالا است و تبدیل آب از حالت مایع به بخار نیاز به دریافت انرژی گرمایی بالایی دارد. این خصوصیت آب در تنظیم دمای بدن نقش بسیار مهمی را داراست.
3. آب به عنوان عامل اصلی جهت حفظ تعادل الکترولیتی بدن، که لازمه حیات است مطرح می باشد.
4.  آب در حفظ شکل طبیعی سلول و حفظ ساختار و عملکرد عادی بدن نقش اساسی دارد.
5.  آب نقش مهمی در حرکت لغزشی سطوح مفصلی و در مایع مغزی نخاعی بازی می کند.

حیوانات بدون غذا برای زمان های طولانی زنده می مانند ولی بدون آب تنها چند روز زنده خواهند ماند.
شترمرغ­ها باید به مقدار کافی در طول روز آب دریافت کنند. این آب به طرق مختلف وارد بدن می شود، نظير آب حاصل از سوخت و ساز مواد غذایی (آب متابولیک) و آبی که توسط پرنده نوشیده می شود. شواهد نشان می دهد که مصرف آب از نظر وزنی ۲ تا ۳ برابر میزان غذا است.

بیماری می تواند در مصرف آب اختلال ایجاد کند. کاهش ناگهانی در میزان مصرف آب می تواند از علائم اولیه بروز بیماری باشد.آبخوری ها بایستی به طور روزانه تمیز و با آب تازه پر شوند. جوجه ها و پرندگان در حال رشد هرگز نباید آب مانده و گرم استفاده نمایند.

آب شرب پرندگان باید عاری از هر گونه عوامل بیمای زا باشد و به مقدار ۱ تا ۲ ppmباید به آن کلر زد. آب شرب شهری معمولاً از این نظر مناسب می باشد. آب چاههای مزارع را باید کلره نمود و همچنین در فواصل ۶ ماهه مورد آزمایش قرار داد تا از عدم آلودگی باکتریایی یا معدنی آن اطمینان حاصل شود.

نمونه های آب باید دوره ای به آزمایشگاه ارسال و مقدار كل مواد جامد محلول (TDS )نیترات ها، سولفات ها و دیگر مواد مضر مشخص شوند. جدول زیر به عنوان یک مرجع می تواند مورد استفاده قرار بگیرد. در برخی موارد استفاده از فیلتر یا مواد کاهش دهنده سختی آب جهت ارتقاء کیفیت آب مورد نیاز است.

پروتئین

پروتئین ها در زندگی حیوانی و گیاهی نقش اصلی دارند.
گیاهان منشأ اصلی پروتئین ها بوده و امکان ترکیب و سنتز آن را از ترکیبات ساده مانند دی اکسید کربن، آب، نیترات ها و سولفات ها دارند. حیوانات قادر به سنتز پروتئین های مورد نیاز خود از ترکیبات ساده نیستند. آنها وابسته به مواد گیاهی یا برخی بافت های حیوانی به عنوان منبع تأمین پروتئین غذایی می باشند.

پروتئین ها در بدن نقش های اساسی مانند ترکیبات خون، آنتی بادی های ایمنی زا، مواد ژنیتیکی، آنزیم ها، هورمون ها را بازی می کنند. پروتئین ها از اتصال زنجیره های بلند اسید های آمینه به یکدیگر تولید می شوند. اسیدهای آمینه از ترکیبات اولیه هر سلول بوده و در تعداد زیادی از فرایندهای متابولیکی بدن شرکت می نمایند.

لذا پروتئین موجود در غذا یکی از مهمترین عوامل رشد و تولید مثل هر موجود زنده محسوب می گردد. در هنگام تغذیه حیوانات با مواد پروتئینی بایستی هم میزان پروتئین جیره و هم ارزش غذایی آن مد نظر قرار گیرد. این امر بستگی به ترکیب اسیدهای آمینه پروتئین دارد.

۲۲ اسید آمینه وجود دارد که پروتئین های بدن را تشکیل می دهند. 12 تا از این اسید آمینه ها به علت عدم امکان سنتز شدن در بدن طیور باید در جیره غذایی موجود باشند (اسید های آمینه ضروری).

۵ تا از این ۱۲ اسید آمینه ها، اسیدهای آمینه بحرانی خوانده میشوند زیرا نه تنها ضروری هستند بلکه در غذاهای طبیعی مانند دانه­های غلات هم به مقادیر کم یافت می شوند. تأمین اسید آمینه های بحرانی (میتونین، سیستین، لیزین، تریپتوفان و آرژینین) در جیره شترمرغ لازم است.

منابع اصلی پروتئین ها به دو دسته گیاهی و حیوانی تقسیم می شود. عمده ترین منابع گیاهی شامل: کنجاله سویا، کنجاله تخم پنبه و کنجاله آفتابگردان بوده و از مهمترین منابع حیوانی می توان به پودر گوشت، پودر ماهی و پودر خون اشاره کرد.

با تمام این تفاسیر، جیره از نظر متیونین و لیزین باید بالانس گردد و باید از مکمل های اسید آمینه ای استفاده نمود. این مکمل ها در بازار موجود هستند.

کربوهیدرات

کربوهیدرات ها از کربن، هیدروژن و اکسیژن تشکیل شده و مهمترین منبع تأمین انرژی برای حیوانات می باشند. از اصلی ترین منابع تأمین کننده کربوهیدرات ها می توان ذرت، گندم، جو و سورگوم را نام برد. ساختار اصلی دیواره سلول گیاه سلولز می باشد. عموماً سلولز بوسیله انواع طیور صنعتی هضم نمی شود. همی سلولز شامل بسیاری از قندهای مختلف بوده و آسان تر از سلولز هضم می شود ولی قابلیت هضم آن از نشاسته کمتر است.

فیبر شامل پلی ساکاریدهای غیر نشاسته ای بعلاوه لیگنین بوده و در برابر آنزیم های گوارشی شترمرغ مقاوم می­باشد و این حیوان توانایی هضم فیبر را ندارد. تخمیر فیبر در شترمرغ از پیش معده و سنگدان شروع می­شود ولی عمدتاً در سکوم ها و کولون صورت می گیرد. غلظت اسیدهای چرب فرار در سنگدان و پیش معده بالا، در روده کوچک کم و در روده بزرگ بالا است.

چربی

چربی ها و روغن ها انرژی تولید کرده و برای جذب بعضی از ویتامین ها ضروری هستند. چربی ها دارای منشأ گیاهی و جانوری بوده و از نظر اسیدهای چرب خود با یکدیگر متفاوتند.

چربی هایی که به صورت مکمل در جیره ها استفاده می شوند عبارتند از: ضایعات روغن های آشپزی، روغن های گیاهی و چربی های حیوانی، ضایعات حاصل از کارخانجات روغن کشی و صابون سازی

چربی ها انرژی جیره را افزایش می دهند، زیرا که انرژی متابولیسمی آنها 25/2 برابر انرژی متابولیسمی کربوهیدرات ها و پروتئین هاست. میزان چربی در جیره غذایی نبایستی خیلی زیاد باشد. زیرا میزان جذب کلسیم را کاهش داده و موجب ناراحتی های استخوان پا می شود. برخی از اسید های چرب در ترکیب غشای سلولی بکار رفته و یا بصورت بافت چربی ذخیره می شوند که در این صورت به عنوان ذخیره انرژی بدن عمل می کنند.

مواد معدنی

تمام گونه های حیوانات به مواد معدنی نیاز دارند.
این مواد دارای عملکرد ساختمانی و متابولیسمی بوده و نقش مهمی در نگهداری، رشد و و تولید مثل حیوانات دارند. کلسیم و فسفر برای تشکیل استخوان ضروری هستند.

نسبت کلسیم به فسفر همیشه بایستی ۲ به ۱ بوده و در دوره تولید تا ۴-۳ به ۱ افزایش یابد. عدم تعادل کلسیم و فسفر منجر به مشکلاتی نظیر رشد غیر طبیعی استخوان ها، اختلال در تشکیل پوسته تخم و در پرنده های نابالغ، کاهش رشد خواهد بود.

مواد معدنی به دو دسته مواد معدنی اصلی و مواد معدنی جزئی تقسیم می شوند. مواد معدنی اصلی شامل کلسیم، فسفر، سدیم، پتاسیم، کلر، منیزیم و سولفور می باشد. از مواد معدنی جزئی می­توان آهن، مس، روی، منگنز، سلنیوم، ید، مولیبیدن، فلور و کبالت را نام برد.منابع متداول عناصر معدنی سنگ آهک، کلسیم فسفات ها (منو، دی، تری)، نمک طعام و منیزیم کلسیم دار می­باشند.

توضیح بیشتر در مورد نقش و علائم کمبود مواد معدنی جزئی در جداول پایانی آورده شده است.

ویتامین ها

ويتامين ها به دو گروه محلول در چربی (ویتامین های A-D-E-K) و محلول در آب (B کمپلکس و C) تقسیم­ بندی می شوند.

ویتامین های محلول در چربی در روده بصورت ترکیب با مواد چربی جذب می شوند. میزان جذب این مواد بستگی به نوع و مقدار چربی جیره و نیز توانایی هضم و جذب چربی توسط حیوان دارد. ویتامین های محلول در چربی قابلیت ذخیره شدن در بافت های بدن را دارند، در صورتی که میزان ذخیره سازی برای ویتامین های محلول در آب بسیار پایین است.

بسیاری از ویتامین ها را باید به صورت مکمل به جیره پرنده اضافه کرد زیرا غلات و علوفه از نظر این مواد دچار کمبود هستند. جذب ویتامین ها از طریق آشامیدنی بهتر از روش خوراکی است. یکی از معایب افزودن ویتامین ها به آب آشامیدنی اکسیداسیون ویتامین ها و نیز مصرف بیش از حد و یا کمتر از حد مورد نیاز آنها می باشد.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی