مدیریت تهویه در سالنهای مرغ گوشتی (مرغداری)

یکی از عوامل موثر برای افزایش ضریب تبدیل دان به گوشت تهویه سالن مرغداری گوشتی می باشد که در پرورش دیگر طیور مانند بوقلمون به ان نیز پرداخنیم. با توجه هوای مورد نیاز سالن باید به تهویه مناسب اقدام کرد. در ادامه به انواع تهویه ها و همچنین روش های محاسبه هوای مورد نیاز سالن می پردازیم.

مدیریت تهویه در سالنهای پرورش جوجه های گوشتی

هدف از مدیریت تهویه، فراهم آوردن هوایی با کیفیت مناسب برای تنفس پرنده هاست. منظور از هوای با کیفیت، هوایی است که مقدار اکسیژن آن حداکثر بوده و میزان گازهای مضر نظیر دی اکسید کربن، مونوکسید کربن، آمونیاک و متان و نیز مواد زیانبار مانند گرد و غبار، حداقل باشد. همچنین هوای مطلوب سالن پرورش طیور گوشتی، باید رطوبتی در دامنه ۴۵ تا ۶۵ درصد داشته باشد. جدول ذیل، حد مطلوب کمیت های یاد شده را برای جوجه های گوشتی نشان میدهد.

جدول ۱: راهنمای مقادیر مناسب کمیتهای گوناگون هوای سالن پرورشطیور گوشتی

اکسیژن	حداقل 5/19 درصد
دی اکسید کربن	حداکثر 3000 پی پی ام
مونوکسید کربن	حداکثر 10 پی پی ام
آمونیاک	حداکثر 10 پی پی ام
متان	حداکثر 5 درصد
رطوبت	65 – 45 درصد
گرد و غبار	حداکثر 5/3 میلی گرم در متر مکعب

برای سالن های بسته که در کشور ما رایجند، چهار نوع سیستم تهویه وجود دارد :

الف – سیستم تهویه عرضی: در این روش، در یکی از دیوارهای طولی سالن پنجره های ورودی هوا و در دیوار مقابل، هواکشها تعبیه می شوند. البته برای جلوگیری از ایجاد جریان شدید یا کوران هوا، نباید ورودی ها و هواکشها، درست روبروی هم واقع شوند.

ب – سیستم تهویه طولی یا تونلی : پنجره های ورودی در دیوار عرضی ورودی سالن و هواکش ها در دیوار عرضی انتهای سالن تعبیه می شوند. در این روش نباید طول سالن از شصت متر تجاوز کند.

ج – سیستم تهویه سقفی : در این سامانه، هوا از طریق کانال هایی در دیوارهای طولی طرفین وارد سالن شده و از هواکش های سقف سالن خارج می گردد.

د – سیستم نیمه باز یا پنجره دار : این سامانه تلفیقی از سیستم تهویه عرضی و طولی میباشد. در این روش، پنجره هایی که برای نوردهی کار گذاشته شده اند، بصورت کتابی نیمه باز می شوند تا هوا از این طریق وارد سالن شود و هواکش هایی که در دیوار عرضی انتهای سالن نصب شده اند، هوا را به بیرون هدایت می کنند. با توجه به اینکه در کشور ما در همه فصول سال، روزهای آفتابی وجود دارد و با تعبیه پنجره هایی در دیوارهای طولی، نور سالن در روز تأمین می شود، از همین پنجره ها و با رعایت میزان باز و بسته نمودن آنها، می توان به عنوان ورودیهای هوا نیز استفاده کرد.

چه روش های برای محاسبه هوای مورد نیاز سالن وجود دارد ؟

روشهای گوناگونی برای محاسبه هوای مورد نیاز سالن وجود دارد که اساس آنها تعويض كل هوای سالن در مدت زمانی معین، مثلاً هر هشت، پنج، دو یا یک دقیقه می باشد. برای مثال در تهویه تونلی، با فرض اینکه هوا با سرعت 5/2 متر در ثانیه در طول سال جریان دارد و دمای سالن زیر سی درجه سانتی گراد نگه داشته می شود، کل هوای سال در یک دقیقه به طور کامل تعویض می گردد. مثلاً در یک سالن با طول شصت متر، عرض دوازده متر و ارتفاع متوسط چهار متر که حجم آن ۲۸۸۰ مترمکعب می شود و هوا با سرعت 5/2 متر در ثانیه جریان دارد، برای محاسبه ظرفیت مورد نیاز هواکش ها باید سطح مقطع سالن را به دست آورد و به این طريق عمل نمود:

120متر مکعب در ثانیه =5/2متر در ثانیه×4متر×12متر

بنابراین ظرفیت هواکشها باید ۱۲۰ متر مکعب در ثانیه باشد. اگر ظرفیت هرهواکش ۱۰ متر مکعب در ثانیه باشد، ۱۲ عدد از این هواکشها مورد نیاز است. در عمل نیز مناسب ترین هواکشها برای تهویه تونلی، ظرفیت ۱۰ متر مکعب در ثانیه و قطر 2/1 متر دارند. جدول زیر، انواع مختلف هواکش را بر حسب توان موتور، قطر، ظرفیت جابجایی هوا و سایر مولفه ها نشان می دهد.

جدول ۲: انواع هواکش مورد استفاده در تهویه سالن مرغداری گوشتی سالن های مرغداری

قدرت اسب (HP)	دور در دقیقه	قطر به سانتی متر	ظرفیت جابجایی هوا (متر مکعب در دقیقه)
8/1	1725	4/30	7/46
4/1	1725	7/45	1/82
4/1	1140	7/45	9/50
3/1	1140	7/45	9/101
2/1	1140	1/60	150
3/1	630	1/60	5/175
3/1	473	2/76	3/178
2/1	412	4/91	6/339

ساده ترین و در عین حال عملی ترین راه محاسبه مقدار هوای مورد نیاز سالن مرغداری آنست که میزان نیاز ماکیان به هوای تازه را بین ۳ و ۶ و در بیشتر مواقع ۴ مترمکعب در ساعت به ازای هر کیلوگرم وزن زنده فرض نماییم. همچنین در سیستم تهویه عرضی، تعداد هواکشها را از تقسیم طول سالن بر عرض آن به دست می آوریم. به عنوان مثال، در یک سالن با طول و عرض ۹۰ و ۱۲ متر که ۱۰۰۰۰ قطعه مرغ با وزن متوسط دو کیلوگرم دارد، تعداد هواکشها 5/7=12÷90 می باشد. کل وزن زنده طیور نیز ۲۰۰۰۰ کیلوگرم است. هوای مورد نیاز طيور این سالن 80000=4×20000 متر مکعب در ساعت می باشد. اگر تعدادهواکشها را 5/7 عدد فرض نماییم، ظرفیت هر هواکش ۱۰۶۶۶ مترمکعب در ساعت یا ۱۷۸ مترمکعب در دقیقه خواهد بود. با مراجعه به جدول ۲، می توان هشت عدد هواکش با ظرفیت 5/175 مترمکعب در دقیقه، با قطر 1/60 سانتی متر و ۶۳۰ دور در دقیقه انتخاب نمود. همچنین باید به ازای هر متر مکعب هوای خروجی در هر ساعت، 5/2 سانتی متر مربع جهت ورود هوا منظور نمود. به عنوان نمونه، در مثال بالا، 200000=5/2×80000سانتی متر مربع، یعنی سطحی معادل ۲۰ متر مربع برای ورود هوا مورد نیاز می باشد. به عبارت بهتر، برای تهویه سالن مرغداری گوشتی مناسب سالن مثال فوق، ۲۰ عدد پنجره با سطح مفید یک متر مربع برای هر کدام، مورد نیاز می باشد و در دیوار طولی سمت مقابل نیز هشت عدد هواکش با مشخصات پیش گفته باید نصب گردد.

سیستم تهویه

بهتر است پنجره های ورودی هوا با فاصله ۶۰ سانتی متر پایین تر از محل تلاقی سقف و دیوار واقع شوند و پنجرهها به اندازهای باز باشند که هوا فقط از بخش بالایی به سالن وارد شود، در غیر این صورت، جریان هوا به کف سالن میرسد و باعث سرما خوردگی جوجه ها می گردد. اگر به نحوی که ذکر شد، هوای خنک از بیرون وارد سالن شود، در ناحیه تاج سالن با هوای گرم داخل مخلوط شده و گرم و منبسط می گردد و ظرفیت نگهداری آب آن افزایش پیدا می کند و رطوبت نسبی آن کاهش می یابد.

اگر نتوان میزان رطوبت نسبی را به زیر هفتاد درصد رساند، تنها راه حل موجود برای خنک کردن هوای سالن، حفظ سرعت جریان هوا در حد 5/2 متر در ثانیه است. در دمای بالای ۳۲ درجه سانتی گراد نیز ایجاد جریان هوا و وزش باد، برای خنک کردن سالن کان نیست و در این حالت، باید از خنک کننده های تبخیری استفاده نمود. این امر شرایط رطوبت نسبی پایین مؤثر خواهد بود. برای افزایش رطوبت سالنهای مرغداری در ماههای گرم و خشک سال، می توان از مه پاش و سیستم پوشال و هواکش نیز بهره جست.

با بکارگیری توصیه های یاد شده و ایجاد فضایی با رطوبت و دمای مناسب، میتوان آسایش جوجه ها را فراهم نمود و در ضمن، با کاستن از تنش های محیطی و بیماری های مرتبط با دستگاه تنفس، از هزینه های مازاد تحمیلی جلوگیری نمود و نهایتاً به وزن دلخواه و بازده مطلوب اقتصادی دست یافت.