در دوره جنینی، دو تخمدان و دو لوله تخم جداگانه در سمت چپ و راست بدن تشکیل می شود. در روز هفتم انکوباسیون، تخمدان و لوله تخم سمت راست بدن تحلیل رفته و تا انتهای عمر پرنده به شکل ابتدایی باقی می­مانند. بنابراین، در مرغ بالغ، تنها تخمدان و مجرای تخم سمت چپ فعال هستند. در جوجه ای که تازه از تخم خارج می­شود، وزن تخمدان ۳۰ میلی گرم است و تا قبل از بلوغ جنسی که در مرغ های تجارتی نزدیک به ۱۸ هفتگی است، رشد آهسته ای دارد، به طوری که تا قبل از بلوغ جنسی، وزن تخمدان از ۷ گرم تجاوز نمی کند. در دوره کوتاه بلوغ جنسی که حدود دو تا سه هفته طول می کشد، وزن تخمدان به طرز چشمگیری افزایش یافته و به ۴۰ تا ۵۰ گرم می رسد.در ادامه همین پست به بررسی دستگاه تولید مثل مرغ و خروس صنعتی پرداخته ایم.

دستگاه تولید مثل مرغ و خروس صنعتی

 دستگاه تولید مثل مرغ

برآورد می شود که ۴۰۰۰ تا ۲۰۰۰۰ تخمک و به طور متوسط ۱۲۰۰۰ سلول تخم در هر تخمدان در دوره انکوباسیون تشکیل شود. در دوره نیمچگی، این تخمک ها شروع به رشد و تکامل می کنند. رشد و تکامل تخمک­ها به گونه ای است که در هر زمان دسته ای از آنها با همدیگر مراحل رشد و تکامل خود را طی می کنند. در سن یک روزگی، قطر هر تخمک 02/0 میلی متر می باشد و در سن شش هفتگی به ۱ میلی متر می رسد. قبل از آن که نیمچه به سن بلوغ برسد، قطر تخمک به ۳ میلی متر می رسد. در این مدت، رشد و توسعه تخمک با افزایش محتوای آب و پروتئین انجام می گیرد. از این مرحله به بعد، رشد و توسعه تخمک با افزایش محتوای لیپید و ماده خشک آن انجام می گیرد. در این زمان، لایه های تاریک و روشن زرده در تخمک شکل می گیرند و سرعت رشد و توسعه بسیار بالاست به طوری که ظرف یک هفته قطر تخمک به ۳۵ میلی متر می رسد. در این زمان، نسبت وزن تخمدان به وزن کل بدن به ۳ درصد می رسد.

هر تخمک در داخل کیسه ای نازک و گرانولار به نام فولیکول قرار گرفته است که باعث اتصال تخمک به تخمدان می شود. علاوه بر این، شبکه ای از رگ های خونی در فولیکول وجود داشته که مواد مغذی را برای رشد و توسعه تخمک فراهم می کنند. در یک مرغ تخم گذار در دوره تولید، دستجات مختلفی از فولیکول ها به لحاظ وزنی و اندازه دیده می شوند که نشان می دهد رشد و توسعه تخمک ها به صورت گروهی انجام می گیرد. با این وجود، در طول عمر یک مرغ بسیاری از فولیکول ها ممکن است هرگز فرصت تخمک اندازی پیدا نکنند و از بین رفته و تنها حدود ۲۰۰۰ فولیکول باقی می ماند که در این مرحله به آنها فولیکول سفید گفته می شود. این فولیکول ها ۷ تا ۱۲ روز قبل از تخمک اندازی شروع به تجمع زرده می کنند، به طوری که وزن آنها در مدت ۸ روز قبل از تخمک اندازی به ۱۰ برابر افزایش می یابد. در این مرحله به فولیکول ها، فولیکول زرد گفته می شود، روند تجمع زرده در فولیکول تحت تاثیر هورمون های LH و FSH مترشحه از هیپوفیز پیشین انجام می گیرد و مدت ۹ روز طول می کشد و یک روز مانده به تخم اندازی فولیکول بالغ متوقف می شود. بنابراین در صورت کالبد گشایی مرغ تخم گذار، حدود ۹ فولیکول زرد در سطح تخمدان قابل مشاهده است که اندازه های آنها از بزرگ تا کوچک می­باشد. وزن فولیکول رسیده در زمان تخمک اندازی ۱۶ تا ۱۸ گرم می باشد. فواصل تخمک اندازی در مرغ ۲۴ تا ۲۷ ساعت می باشد.

پس از آزاد شدن تخمک از تخمدان، لوله تخم آن را دریافت نموده و حين عبور تخمک از این لوله، بخش های مختلف تخم مرغ تشکیل می شوند. لوله تخم ۶۰ تا ۸۰ سانتیمتر طول دارد و وزن آن حدود ۴۰ گرم است. لوله تخم از ۵ قسمت مختلف و متمایز تشکیل شده است که نقش آنها و مدت زمان توقف تخم مرغ در هر قسمت در جدول ۳-۲ نشان داده شده است.

دستگاه تولید مثل خروس

خروس دارای دو بیضه است که در قسمت پشتی محوطه شکمی در حد فاصل بین شش ها و کلیه ها قرار گرفته­اند. برخلاف پستانداران که بیضه ها در کیسه ای خارج از بدن قرار دارند، بیضه ها در خروس در محوطه احشائی بدن قرار گرفته اند. دمای درون بدن ۴۱ تا ۴۳ درجه سانتی گراد می باشد و با این وجود بیضه ها قادر به تولید اسپرم­های زنده هستند. وزن بیضه ها قبل از بلوغ جنسی ۲ تا ۴ گرم است و با رسیدن به بلوغ جنسی در سن ۱۸ هفتگی، وزن هر بیضه به ۲۵ تا ۳۰ گرم می رسد. وزن بیضه چپ 5/0 تا 3 گرم بیشتر از بیضه راست است. بلوغ جنسی در خروس و مرغ در سن تقریباً یکسانی اتفاق می افتد.

جدول : قسمت های مختلف لوله تخم در مرغ

بخش عمده بیضه ها را لوله های سمینفر تشکیل می دهد و تکامل اسپرم در این لوله ها انجام می گیرد، سلول­های اسپرم اولیه در سلول های زاینده این لوله ها تشکیل می شوند و سپس دستخوش تقسیم میوز قرار گرفته و سلول­های دختر (گامت نر) را بوجود می آورند، که به آنها سلول های اسپرم ثانویه نیز گفته می شود. این سلول­ها در مرحله بعدی دستخوش تغییراتی شده و به اسپرم تبدیل می شوند.

سلول های سرتولی موجود در لوله های سمینفر مسئول تغذیه و تأمین مواد مغذی لازم برای تکامل اسپرم ها هستند. اسپرم ها توسط مجرایی بنام مجرای دفران از بیضه خارج شده و مجاری مربوط به دو بیضه به کلواک ختم می شوند. این مجاری علاوه بر انتقال اسپرم، نقش بسیار مهم دیگری نیز بر عهده دارند. بلوغ اسپرم در این مجاری انجام می گیرد و به عبارتی این مجاری قابلیت باروری را به اسپرم اعطا می کنند. همچنین این مجاری نقش ذخیره اسپرم را قبل از انزال ایفا می کنند. با توجه به اینکه مجاری تناسلی در مرغ و خروس به کلواک ختم می شوند، در هنگام جفتگیری کلواک خروس و مرغ با یکدیگر جفت می شود، زائده کوچکی بنام فالوس در خروس وجود دارد که در هنگام تحریک جنسی بزرگ شده و نقش آلت تناسلی خروس را ایفا می کند. در زمان جفت­گیری، فالوس به اندازه ۱ تا ۲ میلی متر از کلواک خارج شده و دارای ترشحات شفافی است که با منی مخلوط می شود. این ترشحات که تا اندازهای قلیایی هستند، pH منی را به ۷ تا 6/7 رسانده و باعث بهبود قدرت باروری آن می­شود.

تولید روزانه اسپرم در خروس از زمان بلوغ جنسی به تدریج افزایش یافته و در سن حدود ۳۰ هفتگی به اوج می­رسد و مجدداً روبه کاهش می گذارد. حجم منی در هر انزال در خروس بین 5/0 تا 1 میلی لیتر است و غلظت اسپرم در آن بستگی به تعداد دفعات انزال دارد. هر چقدر دفعات انزال افزایش یابد، غلظت اسپرم در منی کاهش می یابد. در فاصله زمانی کوتاه مدت، تولید اسپرم تقریباً ثابت است.ما در این پست مطالب مربوط به دستگاه تولید مثل مرغ و خروس صنعتی به صورت مجزا برای شما عزیزان بازگو کردیم.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی