در این پست تلاش شده تا به مهم ترین بیماری های مشترک بین انسان و سگ اشاره شود تا از این طریق افرادی که علاقمند به نگهداری این موجود زیبا و باوفا در منزل و یا باغ محل سکونت خود هستند، با آگاهی کافی از شرایط بروز این بیماری ها، علائم آن و نیز روش های مقابله و پیشگیری از بروز آنها، اقدام به این امر نموده و بدین طریق در حفظ سلامت فردی و اجتماعی افراد جامعه مؤثر واقع شوند. در ادامه به بیماری هاری در سگها می پردازیم و راهای تشخیص آن ها را بررسی می کنیم.

بیماری های مشترک بین انسان و سگ

بیماری های مشترک بین انسان و سگ، از مهم ترین و حساس ترین بیماری ها در دنیای پزشکی و دامپزشکی محسوب می گردد. امروزه با توجه به افزایش روز افزون جمعیت در جهان و به همراه آن سخت تر شدن شرایط زندگی در محیط های شهری، شاهد روی آوردن انسان به سمت بخش دیگری از طبیعت که همان دنیای شگفت انگیز حیوانات می باشد، هستیم. این امر علاوه بر جنبه های مثبت و مفیدی که در عرصه های مختلف انسانی و عاطفی دار است، می تواند در صورت عدم وجود آگاهی و شناخت کافی انسان از عوامل بیماری زا و نیز بیماری های مشترک بین انسان و حیوان، سلامتی او و دیگر افراد جامعه را با خطرات جدی روبرو نماید.

هاری

هاری یا داء الكلب، یک بیماری کشنده ویروسی است که از گذشته های دور همچون طاعون، به انسان و حیوانات خونگرم آزار رسانده است. در واقع در طول تاریخ هیچ صدایی به اندازه پارس های یک سگ هار انسان را دچار وحشت نکرده است. این بیماری از حدود ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح توسط پزشکان و محققان باستان شناخته شده است. ذیمقراطیس، فیلسوف و پزشک یونانی نیز ۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح بیماری هاری در سگ را شرح داده است. سید اسماعيل جرجانی در کتاب ذخیره خوارزمشاهی که دائره المعارف طب محسوب می گردد، این بیماری را به خوبی شرح داده و بین گاز سگ هار که او را دیوانه می نامد و سگ عادی تفاوت قائل است. به طوری که در باب سوم این کتاب آورده است:

((اندر صفت های سگ دیوانه، گرگ دیوانه و شغال دیوانه: سبب دیوانه شدن سگ و غیر او آن است که مزاج او بگردد و سودای بد زهرناک بر وی غالب شود و سبب غلبه این سودا دو چیز باشد، یکی هوا و دیگر چیزهای خوردنی و آنچه از جهت چیزهای خوردنی بود چنان بالا که خون جانوران که قصابان و جز آن ریخته باشند بسیار خورند و آب­های عفن و گوشت مردار خورند، گرگ از سگ تر شود))

جرجانی در مورد سرانجام انسان و سگ هار، مرگ زود هنگام آنها را متذکر می شود.

مهم ترین خدمت لوئی پاستور به بشریت نیز، تهیه واکسن ضد هاری بود که از نخاع عفونی خرگوش تهیه نمود. لوئی پاستور توانست جوزف میستر نه ساله را که دچار گاز گرفتگی سگ هار شده بود با استفاده از واکسنی که خود ساخته بود درمان کند. جوزف پس از درمان، در سلامت کامل به شهر خود بازگشت و وقتی بزرگ شد، نگهبان انستیتو پاستور شهر پاریس شد، یعنی جایی که در سال ۱۹4۰ میلادی در هنگام جنگ جهانی دوم در آن در گذشت. این اتفاق زمانی رخ داد که مهاجمین آلمانی او را مجبور به باز کردن دخمه ای که محل دفن پاستور بود کردند، و او آنجا اقدام به خودکشی کرد.

به هر حال هاری، یک بیماری با گسترش جهانی است و فقط استرالیا، نیوزلند، قاره قطب جنوب، ژاپن و انگلستان عاری از این بیماری هستند. مخزن اصلی این بیماری سگ ها، گوشتخواران وحشی مثل روباه، کرک، راكن، اسکانک و خفاش ها می باشند. ولی سگ­ها مهم ترین مخزن بیماری محسوب می شوند. در شرایط طبیعی، بیماری در حیواناتی دیده می شود که در غارهایی که محل زندگی خفاش های حشره خوار است زندگی می کنند. به همین دلیل ظن ابتلا از راه استنشاق هوای آلوده بوجود آمد و برخی شواهد آزمایشگاهی هم آنرا تقویت کرد. این بیماری اغلب در فصل تابستان آنها را درگیر می نماید. یک سگ، حتی اگر اهلی باشد، چون به راحتی می تواند ولگرد شود پس می تواند توسط حیوان هار گزیده شود. چهره این بیماری بسیار دردناک است. چرا که انسان و یا حيوان مبتلا همزمان از تشنگی و ترس از آب رنج می برد. هاری در سگ به دو شکل آرام و خشمگین می تواند رخ دهد. سگی که مبتلا به هاری آرام است، احتمالاً برای انسان بسیار خطرناک تر خواهد بود، زیرا در این حالت عمل بلع حيوان مختل شده و صاحبش ممکن است اشتباهاً تصور کند که حیوانش یک جسم خارجی یا استخوانی را بلعیده که در گلویش گیر کرده است. از این رو اقدام به خروج آن می نماید و در حین این عمل ممکن است در دستش زخمی ایجاد شود که به بزاق حيوان آلوده شده و او را به هاری مبتلا کند. علائم بیماری در سگ مبتلا به هاری خشمگین به صورتی است که اغلب حيوان عصبی بوده و تحریکات جنسی دارد. سپس حمله های خشمگین در حیوان روی می دهد، به طوری که ابتدا صاحبش را ملاحظه می کند، اما در نهایت او را هم گاز می گیرد. چشم ها گشاد شده، بزاق فراوان و دهان کف آلود می باشد. سر به طرف زمین خم شده، دم آویزان است و در نهایت با حالت فلجی روی زمین می افتد و می میرد. حیوان هار باید هر چه سریع تر معدوم شود و توصیه بر آن است که لاشه او نیز سوزانده شود تا از دسترس انسان و سایر حیوانات دور باشد. در مورد فرد مبتلا به هاری، علائم به صورتی است که فرد ابتدا مضطرب و غمگین است. اشتها ندارد، لاغر و ضعیف شده، ضربان قلبش سریع می شود. اختلالات تنفسی و دردناک شدن نوشیدن آب به علت اسپاسم شدید عضلات حلق و حنجره نیز دیده می شود که به همین دلیل فرد از نوشیدن آب می هراسد. به همین دلیل گاهی این بیماری را بیماری آب هراسی نیز می نامند. شخص نسبت به هر نور و با صدایی، حتی جریان هوا دچار تشنج می شود. صدایش خشن شده و اعضای تناسلی تحریک می شود. دائم تف می کند، سر را به دیوار می کوبد، عطسه و سکسکه می کند و در انتهای بیماری دمای بدن به 43 درجه رسیده، عرق فراوان می کند. پس از آن مرحله فلجی فرا می رسد و شخص در حال چرت زدن به کما می رود و در حالت تب بالا می میرد. در مورد فرد گزیده شده باید سریعاً محل زخم را با آب و صابون شستشو داد، البته استفاده از تتوريد و یا اتانول نیز مفید واقع می شود. سپس باید به اطراف محل زخم سرم ضد هاری تجویز نمود. بهتر است زخم مورد نظر تا قبل از تجویز سرم بخيه نشود. در ضمن، واکسن هاری نیز باید به فرد گزیده شده طبق برنامه تجویز شود. البته تا قبل از دسترسی ویروس به سیستم عصبی درمان امیدوار کننده است، در غیر این صورت درمان بی فایده خواهد بود.

تشخیص قبل از مرگ هاری در انسان به گونه ای است که با انجام یک سری از آزمایشات بر روی بزاقی، سرم خون و یا نمونه برداری از فولیکول موی پوست ناحیه پشت گردن می توان هاری را تأیید نمود. البته تست­های سرولوژیک هم در زمینه تشخیص مفید است.

در کشورهای در حال توسعه همچون ایران، متأسفانه میزان آگاهی مردم از این بیماری اندک است و اقدامات دستگاه های بهداشتی نیز در این زمینه چندان مطلوب نمی باشد. اغلب با توجه به آینده تیره و تاری که در انتظار فرد مبتلا به هاری وجود دارد، افراد خانواده و نیز نزدیکان از بهبودی شخص مورد نظر قطع امید می­کنند خود فرد مبتلا نیز انگیزه ای برای بستری شدن در بیمارستان و تداوم اقدامات درمانی نخواهد داشت. به طور کلی با افزایش سطح آگاهی انسان از این بیماری کشنده، شناخت راه های انتقال آن، نحوه برخورد با حیوان مشکوک به هاری و نیز اقدامات اورژانسی که در صورت گزش احتمالی انسان باید انجام داد، تا حد زیادی می توان با این بیماری مبارزه کرد. بهترین راه مبارزه با هاری، کنترل مخازن این بیماری است. در ایران و سایر کشورهای در حال توسعه، مهم ترین مخزن بیماری سگ­ها می باشند. از اینرو باید به استراتژی کنترل این بیماری کشنده در این کشورها دست یافت. قطعاً با کنترل جمعیت سگ های ولگرد و کنترل میزان زاد و ولد آنها، واکسیناسیون تودهای سگ های اهلی که همکاری صاحبان آنها را می طلبد و نیز همکاری کلیه افراد جامعه، تا حد زیادی می توان به ریشه کنی این بیماری کمک نمود.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی