تغذیه اولیه جوجه  بسیار مهم در کاهش تلفات جوجه دارد .تأخیر در دسترسی به آب و غذا بر بازدهی جوجه ها تاثیر مخاطره آمیزی دارد، در ۲۴ ساعت اول جوجه ها کاهش وزن خواهند داشت، حتی در صورتی که آب و غذا بلافاصله فراهم گردد. در صورت عدم دسترسی به آب و غذا، کاهش اولیه در رشد با گذشت زمان زیادتر نیز می گردد. اما رشد بعدی جوجه هایی که آب و غذا در اختیار داشته باشند، نسبت به سایر جوجه ها زیاد می شود و خصوصیات لاشه نیز در آنها بهبود می یابد. در مقایسه با سایر جوجه ها، کاهش وزن ناشی از نگهداری جوجه در هچری تا زمان فروش نیز همچنان باقی خواهد ماند. کاهش وزنی که در جوجه های نگهداری شده در هچری برای مدت ۲۴ و ۴۸ ساعت ایجاد می­شود، به ترتیب ۱ تا ۲ روز زمان رسیدن به وزن کشتار را به تأخیر می اندازد. کاهش رشد و افزایش تلفات اولیه که در جوجه های نگهداری شده در جوجه کشی رخ می دهد به علت کاهش آب بدن پرنده و فقر دسترسی به انرژی می باشد. همچنین کوچک شدن کیسه زرده که به طور خطی طی ۴۸ ساعت اول پس از در آمدن از تخم روی می دهد، بسیار سریع تر از کاهش وزن لاشه می­باشد.

تغذیه اولیه

در روزهای آخر دوره جنینی و نیز در اکثر موارد پس از تفریخ به علت تأخیر زمان ایجاد شده بین تفريخ و خروج از دستگاه هچ برای برخی جوجه های درجه اول، زمان از دست رفته به منظور قرار دادن جوجه ها در کارتن های حمل جوجه یکروزه و بعد مسافت میان جوجه کشی و سالن پرورش، جوجه ها مجبور می شوند تا مواد غذایی مورد نیاز خود را فقط از زرده تأمین نمایند. در جوجه های تازه تفریخ شده وزن زرده ۲۰ درصد وزن بدن می باشد که در طول روزهای آخر جنینی به داخل حفره شکمی وارد می شود و باید انرژی را پس از هچ تأمین نماید. جوجه ها به طور طبیعی باید بلافاصله پس از هچ شروع به تغذیه نمایند. اما در صنعت طیور به طور عملی شروع مصرف غذا تا رسیدن به سالن حدود ۴۸ الی ۳۶ ساعت به طول می انجامد، به تأخیر می افتد که منجر به دهیداسیون و کاهش وزن بدن می گردد.

اثرات ناشی از تاخیر زمان دسترسی به آب و غذا تا حدود زیادی به ذخایر موجود در کیسه زرده بستگی دارد. این تأخیر زمان ممکن است در کارخانه جوجه کشی و یا در هنگام نقل و انتقال به مزرعه رخ دهد. تنوع در زمان سپری شدن در جوجه کشی ممکن است در اثر عدم همزمان خروج جوجه ها از تخم گسترش یابد.

جوجه هایی که زودتر از تخم بیرون می آیند، ممکن است حتی ۳۶ ساعت بیشتر از آنهایی که دیرتر تفريخ می شوند، در دستگاه هچر بمانند. به طور کلی تخم حاصل از گله های مادر مسن زودتر از گله های جوان و تخم های کوچکتر زودتر از تخم های بزرگتر تفریخ می شوند.

در طول تخلیه کیسه زرده، چربی موجود در کیسه زرده و لاشه کاهش می یابد. در حالی که پروتئین فقط در کیسه زرده کاهش یافته و مقدار آن در لاشه ثابت باقی می ماند. چنین تغییراتی در ترکیب بسیار مهم است، به ویژه وقتی پرندگان تحت شرایط استرس گرمایی قرار می گیرند یا دچار مرگ و میر قابل ملاحضه ای می­شوند.

ثابت شده است که تغذیه ناکافی در شیوع دهیدراسیون در جوجه ها، نقش مهمی دارد. گرسنگی طولانی باعث کاهش میزان جذب اسید آمینه و سایر مواد مغذی از روده می شود، همچنین استرس ناشی از نگهداری می­تواند توانایی جوجه را در تولید پادتن علیه بیماری ها کاهش دهد. برخی محققین عیار پادتن کمتری را در  جوجه هایی که ۲۴ ساعت گرسنگی نگاه داشته شده بودند، در مقایسه با آنهایی که بلافاصله پس از در آمدن از تخم به غذا دسترسی داشته اند، گزارش کرده اند.

اهمیت تغذیه اولیه

تغذیه اولیه با تغذیه زود هنگام (استفاده از مواد مغذی مناسب برای روزهای ابتدایی پس از هچ و دسترسی هرچه سریع تر جوجه ها به این مواد) جوجه های گوشتی روش مناسبی برای تأمین مواد مغذی مورد نیاز روزهای ابتدایی پس از هچ برای جوجه ها می باشد. زیرا جوجه ها پس از تفریخ به علت چند ساعت ماندن در هچر، واکسیناسیون و قرار دادن جوجه ها در کارتن و حمل و نقل تا مرغداری مجبور می شوند تا مواد غذایی مورد نیاز خود را فقط از زرده تأمین نمایند.

جوجه ها همراه با کیسه زرده بزرگی که حدود ۲۰ درصد از کل وزن بدن را تشکیل می دهد سر از تخم در می آورد. کیسه زرده حاوی مقدار زیادی چربی و پروتئین می باشد که این مواد مغذی ۵۰ درصد انرژی و ۴۳ درصد پروتئین مورد نیاز جوجه را در چند روز اول زندگی تأمین می کنند. مواد غذایی کیسه زرده به سرعت کاهش یافته اغلب تا روز سوم کاملاً جذب می شود. حدود ۸۰ درصد چربی زده در پایان نخستین روز خروج جوجه مصرف می شود. میزان تری گلیسرید موجود در زرده در هنگام خروج از تخم کمتر از ۱ گرم بوده و اگر تری گلیسرید به عنوان منبع انرژی اولیه فرض شود، بنابراین ۱ گرم تری گلیسرید باشرط بازده ۹۵ درصد تنها قادر به تأمین ۸ تا ۹ کیلوکالری انرژی متابولیسمی می باشد. البته میزان نیاز جوجه به انرژی خیلی بیشتر از این بوده و تری گلیسرید موجود در زرده به عنوان تنها منبع انرژی بعد از خروج از تخم کفایت نمی کند. لذا دسترسی به غذا پس از خروج جوجه از تخم لازم و ضروری است.

تحقیقات نشان داده است که دسترسی به غذا باعث جذب سریع تر کیسه زرده می گردد. با حرکت روده ها در جوجه هایی که تغذیه شده اند انتقال زرده به داخل روده سریع تر شده، آلودگی ناشی از عدم جذب کیسه زرده نیز به میزان زیادی کاهش می یابد. جوجه ها به طور غریزی پس از خروج از تخم به جستجوی غذا می­پردازند و رشد تقریباً ۲۴ ساعت بعد از خوردن غذا شروع می شود. عدم دسترسی به غذا موجب افت چشمگیر وزن بدن می شود.

در بررسی انجام گرفته جوجه هایی که به مدت ۴۸ ساعت غذا دریافت نکرده بودند 8/7 درصد وزن بدن خود را از دست داده، وزن روده کوچک نیز ۸۰ درصد کاهش پیدا کرد در این جوجه ها کاهش چربی و پروتئین در بافت های بدن بیشتر از سایر ترکیبات مشخص بود، اما در جوجه هایی که به آب و غذا دسترسی داشتند، وزن نهایی جوجه ها ۵۰۰ گرم بیشتر بوده، وزن روده کوچک و به تبع آن سطح جذب مواد مغذی افزایش یافته بود. همان طور که قبلاً ذکر شد زرده نمی تواند اهمیت چندانی در تأمین انرژی برای جوجه داشته باشد.

در آزمایشی کیسه زرده تعدادی از جوجه ها بلافاصله پس از هچ از بدن آنها خارج شده سپس غذا در اختیار آنها قرار داده شد. طبق نتایج به دست آمده رشد جوجه های مزبور در روز چهارم کاملاً مشابه با رشد جوجه­ های دارای کیسه زرده در هنگام خروج از تخم بود. عدم دسترسی به غذا در روزهای اول پس از خروج جوجه از تخم باعث کاهش رشد پرژها و ترشح آنزیم های روده می گردد و با مصرف غذا فعالیت آنزیم ها و رشد روده بیشتر می شود. تغذیه اولیه جذب بهتر زرده و بهبود جذب مواد مغذی در پرنده را به دنبال خواهد داشت.

عدم تغذیه صحیح در سنین اولیه بر رشد عضلات تأثیر منفی می گذارد. این تأثیر بر عضلات سینه نسبت به بقیه عضلات مشهودتر است، همچنین مکانیسم تشنگی در جوجه های تازه از تخم خارج شده به خوبی توسعه نیافته است، و تا زمانی که جوجه از غذا تغذیه نکرده باشد، تشنگی تحریک نمی شود. این بدان معنی است که تشنگی با مصرف مواد مغذی و انرژی زا تحریک می گردد. لذا دسترسی به غذا در ساعات اولیه برای رسیدن به رشد مطلوب مهم است.

امروزه با کاهش طول مدت پرورش مرغ گوشتی، تغذیه در هفته اول از اهمیت بیشتری برخوردار گردیده است.

در سال های نه چندان دور که طول مدت پرورش به ۶۰ روز می رسید، هفته اول حدود ۱۰ تا 11 درصد از کل  طول مدت پرورش را تشکیل می داد، ولی هم اکنون که طول مدت پرورش کاهش یافته است، نسبت هفته اول به كل طول مدت پرورش به بیش از ۱۵ درصد رسیده است. از طرف دیگر در کارخانه جوجه کشی، جوجه ها در زمان های متفاوت و تدریجاً از تخم مرغ خارج می شوند، ولی خارج کردن تمام جوجه ها از هچر زمانی صورت می گیرد، که اکثر جوجه ها از تخم مرغ خارج شده، و ۹۰ تا ۹۵ درصد آنها خشک شده باشند. به عبارت دیگر، تعدادی از جوجه ها بعد از خارج شدن از تخم مدت ۲۴ ساعت یا بیشتر در هچر باقی می­مانند بعد از تخلیه هچر و در بهترین شرایط، معمولاً جوجه­ها بین ۱۲ تا ۲۴ ساعت بعد به مرغداری می رسند، ولی گاهی به علل متعدد از جمله اعمال برنامه های واکسیناسیون، نوک چینی و یا طولانی بودن مسیر، این مدت به ۳۶ تا ۴۸ ساعت نیز می رسد.

با توجه به آنچه که اشاره شد اهمیت تغذیه مناسب جوجه گوشتی بلافاصله بعد از تفریخ به خوبی مشخص می گردد. جوجه ها اگر به هر علتی نتوانند در سالن به آب و دان کافی دسترسی پیدا کنند از رشد غیر یکنواخت و عملکرد نامناسبی برخوردار خواهند شد.

به عنایت به آنچه که اشاره شد، اهمیت تغذیه مناسب جوجه گوشتی بلافاصله بعد از جوجه ریزی به خوبی

مشخص می گردد، به هر علتی که جوجه نتواند در سالن به آب و دان کافی دسترسی پیدا کند، سبب خواهد شد، که گله از رشد غیر یکنواخت و عملکرد نامناسبی برخوردار گردد. دستگاه گوارش جوجه و از جمله روده، کبد و پانکراس که نقش مهمی در تولید آنزیم ها و هضم مواد غذایی دارند. بلافاصله بعد از هچ دارای رشد ۲ تا ۵ برابر رشد سایر اعضا هستند، و این رشد وقتی می تواند عملی گردد، که جوجه بعد از هچ در اسرع وقت به آب و دان دسترسی پیدا کند.

با توجه به اختلاف زمان هچ، بعد از جوجه ریزی تعدادی از جوجه ها که زودتر هچ شده اند، دیرتر به دان می­رسند و بر عکس جوجه هایی که دیرتر هچ شده اند، زودتر به دان می رسند. این مدت زمان که بین ۲ تا ۳ روز است. این خود عامل تأثیر گذار مهمی در رشد گله می باشد، و امروزه به عنوان یکی از علل اصلی عدم یکنواختی رشد در گله های گوشتی شناخته می شود. ممانعت از دسترسی گله به دان و آب بعد از رسیدن آن به مرغداری، سبب افزایش بیشتر مدت گرسنگی می شود، و در نتیجه تأثیرات منفی مصرف نشدن کافی دان سبب کاهش وزن، افزایش طول مدت رشد و به ویژه عدم یکنواختی وزن در گله خواهد شد، و مسلماً این تأثیرات منفی در جوجه هایی که زودتر هچ شده و دیرتر به دان رسیده اند، بیشتر خواهد بود.

در طی سالهای ۱۹۵۷ تا ۲۰۱۰ میلادی سن رسیدن جوجه های گوشتی به 8/1 کیلوگرم به بیش از یک سوم کاهش پیدا کرده، و بازدهی استفاده از خوراک هم به بیشتر از سه برابر رسیده است.

طبق نظر پژوهشگران ۸۵ تا ۹۰ درصد این بهبودها در اثر بهبودهای ژنتیکی و ۱۰ تا ۱۵ درصد آن هم بهبود در امر تغذیه است. عملکرد جوجه های گوشتی همچنان در حال بهبود است و ظاهراً پایانی برای آن متصور نیست، هرچند با گذشت زمان سرعت روند بهبود ژنتیکی کندتر شده است. جوجه های تازه هچ شده ۲۴ ساعت پس از هچ عمدتاً تحت شرایط استرس زای شدیدی قرار می گیرند، و اثرات زیانبار استرس و هر گونه مشکلی در این زمان، عملکرد جوجه ها را در کل دوره تحت تأثیر خود قرار می دهد. به همین منظور مرحله ابتدایی دوره پرورش از اهمیت بسیاری برخوردار است.

کل دوره زندگی جوجه های گوشتی در یک دوره به ۴۰ روز کاهش پیدا کرده است، این بدان معنا است که:

هفته اول دوره پرورش ۲۰ درصد طول زندگی جوجه ها را شامل می گردد. این سرعت رشد بالا مدیریت قوی­تری را طی هفته اول طلب می­طلبد، کاهش عملکرد جوجه در نتیجه یک مدیریت نادرست، در هفته اول، قابل جبران نیست.

پژوهش های متعدد نشان داده است، که دسترسی سریع تر جوجه های گوشتی به غذا موجب افزایش وزن بدن، بازده گوشت سینه بهبود خصوصیات ریخت شناسی و عملکرد روده و افزایش بافت لنفوییدی مرتبط با روده(GALT) می شود.

تمام پژوهشگران عقیده بر این دارند که تغذیه جوجه قبل و بعد از جوجه ریزی می تواند تاثیر زیادی در عملکرد گله در آخر دوره پرورش داشته باشد، در حال حاضر حتی این نظریه که جوجه را باید مدتی بعد از بدون غذا نگهداری کرد، غیر قابل قبول می­باشد. آزمایشات متعدد ثابت کرده است که وزن نیمچه گوشتی در ۶ یا ۷ هفتگی رابطه مستقیمی با وزن آن در هفته اول پرورش دارد.

۸۵ درصد وزن یک جوجه تازه هچ شده را آب تشکیل می دهد، از دست دادن ۲۰ درصد این آب منجر به مرگ جوجه خواهد شد. بطور ایده آل جوجه ها باید ۸ ساعت بعد از هچ به آب و دان دسترسی داشته باشند. اما در شرایط تجاری کنونی این مورد کمتر قابل تصور است، چرا که معمولاً همه جوجه ها به یکباره از تخم سر در نمی آورند، و معمولاً تولیدکنندگان جوجه یکروزه، خارج کردن جوجه ها از هچر را تا زمانیکه بیشترین تعداد تخم مرغ هچ شوند، به تعویق می اندازند. برخی از جوجه ها حتی تا ۴۸ ساعت را در هچری سپری می­کنند، علاوه بر این، اگر شما زمان لازم برای خدمات جوجه از قبیل، تفکیک جنسیت، واکسیناسیون و…. همچنین زمان لازم برای حمل و نقل را هم به این مدت اضافه کنید، و اثرات مثبت تغذیه زود هنگام که در ادامه بحث می شود، را هم در نظر بگیرید، در می یابید که چرا جوجه ها پس از رسیدن به سالن، باید هرچه سریعتر به نوشیدن آب و خوردن دان تشویق کردند. بسیاری از مدیران، برای چند ساعت اول برخی مواد شیرین کننده مانند؛ شکر به آب می افزایند. شکر در بدست آوردن دوباره انرژی تحلیل رفته جوجه کمک می­کند، همچنین آب شیرین، روده جمع شده را شل و باز نموده و دیواره های روده را برای دریافت غذا آماده می کند.

برخی معتقدند استفاده از شکر با هدف ما که همانا رساندن یک دان متوازن به جوجه ها از ابتدای ورود به سالن است، مغایرت دارد، چرا که این شکر تنها منبع انرژی است و حاوی دیگر مواد مغذی نیست و در ضمن باعث کاهش اشتها در ابتدای دوره می شود. البته امروزه محصولات تجاری هم به بازار آمده اند، که حاوی مقادیر بسیار کمتری گلوکز و مقادیر مناسبی مواد معدنی هستند، که سازندگان آن معتقدند مصرف این محصولات در ابتدای دوره به مراتب از آب شکر بهتر است. حتی در برخی از کارخانه های جوجه کشی از ژل­های رنگی در داخل کارتن حمل جوجه استفاده می کنند که حاوی مواد انرژی زا و در صورت نیاز حاوی واکسن کوکسیدیوز یا … هم می توانند باشند.

پس از هچ جوجه ها بطور ذاتی بدنبال غذا بوده و قادر به مصرف آن هستند. رشد بدن نیز تقریباً پس از ۲۴ ساعت از شروع مصرف خوراک آغاز می گردد. با مصرف خوراک چرخه ماده و انرژی بین عناصر سازنده اکوسیستم رودخانه­ای گوارش برقرار می شود. بنابراین جریان مداوم خوراک به شکل شیرآبه گوارشی بعنوان آب رودخانه برای تداوم این اکوسیستم ضروری می نماید.

نظر به اینکه نیاز حیوان میزبان و جمعیت میکروبی دستگاه گوارش از یک منبع غذایی تأمین می گردد، بنابراین وجود یک نوع رقابت بین این دو متصور است، و این طور بنظر می رسد که خوراک با قابلیت هضم بالا به سود میزبان و خوراک کم کیفیت و سرشار از کربوهیدرات های غیرقابل هضم، این رقابت را به سود میکروب های دستگاه گوارش تمام می کند. بلافاصله پس از هچ بخش اعظم انرژی و پروتئین صرف رشد روده می گردد. چنانچه جوجه دسترسی به دان و آب نداشته باشد نه تنها این رشد بخوبی صورت نمی پذیرد، بلکه از ذخایر انرژی و پروتئین کیسه زرده جهت رشد روده استفاده می کند. اما از آنجاییکه پروتئین باقیمانده کیسه زرده حاوی ایمنوگلوبین های مادری می باشد، استفاده از این مواد مغذی جهت اهداف تغذیه ای ذکر شده باعث خواهد شد، ایمنوگلوبولین­ها و فسفولیپیدها و…. در چرخه متابولیسمی قرار گیرند، و جوجه ها از بدست آوردن ایمنی حاصل از آنتی بادی مادری محروم بمانند.

جوجه هایی که به دان دسترسی دارند، در طول ۴۸ ساعت اول اندازه زرده در آنها تا بیش از ۶۰ درصد کاهش پیدا می کند، و بطور پیوسته ای وزن روده کوچک تا دو برابر افزایش پیدا می کند.

پژوهش های متعدد نشان داده است، که دسترسی سریع تر جوجه های گوشتی به غذا موجب افزایش وزن بدن، بازده گوشت سینه، بهبود خصوصیات ریخت شناسی و عملکرد روده و افزایش بافت لنفوئیدی مرتبط با روده می­شود.

عدم دسترسی به غذا موجب افت چشمگیر وزن بدن می شود. در بررسی انجام گرفته جوجه هایی که به مدت ۴۸ ساعت غذا دریافت نکرده بودند، ۸ و ۷ درصد وزن خود را از دست داده، وزن روده کوچک نیز ۸۰ درصد کاهش پیدا کرد. در این جوجه ها کاهش چربی و پروتئین در بافت های بدن بیشتر از سایر ترکیبات مشخص بوده، اما در جوجه هایی که به آب و غذا دسترسی داشته اند، وزن نهایی جوجه ها ۵۰۰ گرم بیشتر بوده، وزن روده کوچک و به تبع آن سطح جذب مواد مغذی افزایش یافته بود. همان طور که قبلاً ذکر شده، زرده نمی­تواند اهمیت چندانی در تأمین انرژی برای جوجه ها داشته باشد.

در آزمایشی کیسه زرده تعدادی از جوجه ها بلافاصله پس از تفریخ از بدن آنها خارج شده سپس غذا در اختیار آنها قرار داده شد. طبق نتایج بدست آمده رشد جوجه های مزبور در روز چهارم کاملاً مشابه با رشد جوجه­های دارای کیسه زرده در هنگام خروج از تخم بود. عدم دسترسی به غذا در روزهای اول پس از خروج جوجه از تخم باعث کاهش رشد پرزها و ترشح آنزیم های روده می گردد، و با مصرف غذا فعالیت آنزیم ها و رشد روده بیشتر می شود.

فاکتوری که ممکن است رشد جوجه ها را در دوره آخر جنینی و پس از هچ محدود نمایند که عبارتند از :

مقدار مواد غذایی و ذخایر درون تخم برای رشد جنین قابلیت دستگاه گوارش پس از هچ به منظور مصرف مواد غذایی خارجی غنی از کربوهیدرات و پروتئین جوجه­ها مجبور شوند در چند روز اول زندگی فقط از باقیمانده زرده استفاده کنند، این محدودیت ها ممکن است منجر به تلفات ۵-۲ درصد جوجه ها پس از هچ گردد، که این محدودیت ها را می­توان با شروع تغذیه بلافاصله پس از هچ که تغذیه ی اولیه نامیده می شود، و یا با تزریق مواد غذایی به درون تخم در دوره آخر جنینی که تغذیه داخل تخم نامیده می شود، کاهش داد.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی