پاسخ به طول روز و افزایش دما نقش تعیین کننده ای در فصول تولید مثل دارد. در شرایط اسارت بدلیل یکسان بودن زمان روشنایی در روز می تواند باعث ناباروری شود. دراین مقاله تولید مثل سنجاب و نحوه تعیین جنسیت سنجاب را بررسی می کنیم.

تولید مثل

توانایی تولید مثل در سنجاب ها زیاد بوده، دو بار در سال یکی در ماه اردیبهشت و خرداد و دیگری در اواسط دی ماه تولید مثل می نمایند. فصل تولید مثل در نیم کره شمالی فروردین تا شهریور است. پیش از شروع فحلی در فروردین ماه بيضه ها از دی ماه شروع به بزرگ شدن می نمایند.

تعیین جنسیت سنجاب

۱) فاصله سوراخ جنسی (برآمدگی ادراری – تناسلی) تا مخرج در نرها بیشتر از ماده ها است.

۲) غلاف آلت تناسلی در نرها واضح و آشکار است و آلت تناسلی دارای استخوان آلتی می­باشد.

۳) در تعیین جنسیت سنجاب باید این را بدانید که در نرهای بالغ، بیضه ها به وضوح آشکار هستند و در فصول تولید مثل بزرگتر می شوند. بیضه ها ممکن است مغابنی یا داخل شکمی باشد. در فصل جفت گیری مغابنی هستند یعنی در داخل مجرای مغابنی قرار می گیرند و کیسه بیضه بزرگ می شود و می توان آنها را لمس نمود. بیضه ها در حیوانات نر از حدود اوایل اسفند ماه به درون کیسه بیضه پایین می آیند و تا اواخر نیمه اول مهرماه به درون شکم جمع می شوند.

۴) در تعیین جنسیت سنجاب هیچ اختلاف ظاهری بین دو گونه وجود ندارد. زمان بلوغ جنسی در سنجاب­ها ۱۲ تا ۱۸ ماهگی است. سنجاب سیبری در حدود نه ماهگی به سن بلوغ می رسد. سیکل فحلی ۱۴-۱۳ روز است (بطور متوسط ۲۱-۱۱ روز). تخمک گذاری خودبخودی است و فحلی سه روز طول می کشد. با سر و صدای زیادی همراه است و جفتگیری در روز دوم انجام می شود. پس از زایمان فحلی وجود ندارد. در زمان فحلی ماده را پیش نر ببرید مگر اینکه از گذشته هر دو با هم زندگی کرده باشند. در زمانی که ماده فحل نیست بسیار عصبانی و پرخاشگر خواهد شد. ماده ها هنگامی که برای جفتگیری آماده می شوند صدای صوت مانندی از خود در می آورند. در ابتدا امر معمولاً هر دو هفته یکبار این صدا ایجاد می شود و پس از مدتی هر دو یا سه روز یکبار روی می­دهد. ماده هایی که این صدا را در می آورند، معمولاً بطور طبیعی آرام هستند و رفتارهای تهاجمی را در مقابل نرها از خود نشان نمی دهند.

ماده ها در یک دوره سه روزه حیوانات نر را به سمت خود جلب می نمایند. در روز دوم حیوانات با صداهای چی چی (جیک جیک) متوالی از روی محل نشستن خود در قفس و تمام طول روز سنجاب نر را فرا می­خواند. در این روز او اجازه خواهد داد تا حیوان نر با آن آمیزش نماید. ماده ها قادر نیستند که همیشه جنس نر را تحمل نمایند بنابراین لازم است که پس از جفتگیری نر را از ماده جدا نمایید. پس از جفتگیری معمولاً نرها از قلمرو خود در برابر سنجاب های دیگر دفاع می­نمایند.

دوره آبستنی ۳۲-۳۱ روز است (دامنه ۳۵-۲۸ روز است). در هر سال تعداد یک یا گاهی دو زایمان در سنجاب وجود دارد که بچه های متولد شده از زایمان دوم کوچکترند، و حدود یک ماه پس از زایمان اول به دنیا می­آیند. وجود سه زایمان در یک فصل جفت گیری در یک سنجاب ماده نادر است. نرها و ماده ها از سنین یک تا هفت سالگی جفتگیری می نمایند. بعضی سنجاب ها از هر دو جنس نر و ماده ممکن است فقط برای چند ماه اول فصل تولید مثل در موقعیت جفتگیری قرار گیرند. به طور کلی نسبت جنسیت در هر زایمان مساوی است. اغلب زايمان دیده نمی شوند، اما می بایست قاعدتاً در انتهای روز هنگامی که سر پستانک­ها بزرگ و واضح می شوند، بیرون آمده و پدیدار شوند.

در هر بار زایمان تعداد نوزادان متولد شده از ۷-۱ عدد متغیر است. اندازه توله ها ۱۰-۱ (متوسط ۳-۵ سانتیمتر) است. در طول سال معمولاً از یک بچه نگهداری می نمایند که اگر زود از شیر گرفته شود، دومی کوچکتر از اولی خواهد بود. نوزادان تازه به دنیا آمده صورتی رنگ، کور و بدون مو هستند. وزن آنها در این زمان در مورد گونه کارولينا ۱۷-۱۳ گرم است. موی نوزادان از ۱۰ روزگی شروع به رشد کرده و در ۱۶ روزگی کاملاً از مو پوشیده شده است. چشمان نوزادان در ۳۵-۲۸ روزگی باز شده و دندان های پیش بالائی و پائینی به ترتیب ۴۱-۳۷ و ۲۱ روزگی در می آیند. بچه ها پس از تولد که تا ۱۴ روز بعد از دوره مراقبت ویژه که عموماً ساکت هستند شروع به جیغ زدن و فریاد کشیدن می نمایند. سی و پنج روز پس از تولد معمولاً از آشیانه خارج می شوند تا دنیا اطراف خود را بهتر بشناسند. در ۴۲ روزگی از شیر گرفته می شوند. هنگامی که آنها به دو ماهگی می رسند، می توانند از خودشان مراقبت نمایند و از مادرشان جدا شوند.

اکثر بچه ها زنده می مانند، اما می بایست مادر دور از هرگونه عوامل استرس زا مانند صدا (تلویزیون، رادیو، فریاد)، مزاحمت های انسانی، حیوانات شکارچی (مانند گربه خانگی، سگ) باشد و گرنه به دلیل عوامل ناشناخته نوزادان تازه متولد شده ممکن است بمیرند و یا احتمالاً مادر به دلیل عدم شروع دوره شیرواری آنها را ترک نماید یا حتی بخورد. نشانه دیگر اضطراب آن است که مادر با گرفتن یک یا چند نوزاد در دهان خود و پیش از آن که آنها را به درون آشیانه بازگرداند، به دور قفس می­دود.

شیر مترشحه از غدد پستانی جنس ماده حاوی چربی و ماده خشک زیادی است به عنوان نمونه بررسی ترکیب شیر در سنجاب خاکستری نشان داده است که میزان آب و ماده خشک آن به ترتیب 4/73 و 6/26 درصد است و در بین ماده خشک میزان چربی، پروتئین، کربوهیدرات به ترتیب 3/47، 5/34 و 8/12 درصد می باشد. در جدول شماره ۳ مقایسه ترکیبات شیر سنجاب با خرگوش و گاو آورده شده است.

دایگی بچه سنجاب­ها

تنها می توان توله هایی که بالای یک هفته سن دارند را دایگی نمود و آنها را نجات داد. در سنین پایینتر شانس زنده ماندن بسیار پایین خواهد بود. غذای مناسب برای توله های بدون مادر شامل شیر رقیق شده با آب به نسبت یک دوم به همراه غلات نوزادان می باشد.

نوزادان سنجاب را می توان به طور موفقیت آمیزی به طور دستی با سایر رژیم های غذایی تغذیه نمود:

• سه قاشق چای خوری از غذای حاوی غلات بچه مانند مامانا (نام تجاری)
• یک قاشق غذاخوری شیر خشک
• نیم قاشق چایخوری عسل مخلوط با آب

این جیره می بایست با افزودن آب قوامی مانند فرنی داشته باشد. مکمل های ویتامینی و پروبیوتیک را هم می توان به آن اضافه نمود. تغذیه با یک قطره چکان، سرنگ یا سر پستانک مورد استفاده جهت بچه گربه ها هر چهار ساعت یکبار در هفته اول صورت می پذیرد. حجم و فواصل بین غذا دادن را افزایش دهید و به ۸-۶ ساعت برسانید. با پارچه پشمی گرم ناحیه تناسلی و مخرج را بمالید تا دفع ادرار و مدفوع را تحریک نمایید. که مصرفی به وضعیت سلامتی، ظرفیت معده و تحمل فردی بستگی دارد. با نسبت ۵ درصد وزن بدن شروع نمایید و به تدریج آنرا افزایش دهید، تا جایی که باعث نفخ، اسهال یا تولید گاز نشود. غذا دادن باید روندی بسیار آهسته داشته باشد.

چنانچه در اثر تغذیه دستی حباب­هایی در بینی نوزادان دیده شود یا دچار خفگی شوند می بایست به آنها کمک نمود تا بتوانند در حالی که بدن آنها را به کمک یک انگشت حمایت می کنیم، خود را روی پاهای خلفی نگه دارند تا هنگامی که وضعیت تنفس آنها به حالت عادی باز گردد. جهت کمک به کاهش یا حذف مایعات از بدن می توان شکم حیوان را به دقت ماساژ داد که این عمل را می توان به کمک یک قطعه پشم یا پنبه که در آب نیم گرم فرو برده سپس فشرده ایم، انجام داد.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی