لنگش بیماری است که می­تواند اسب را تهدید کند؛ بنابراین درک چگونگی ایجاد پیشگیری از آن بی­نهایت بهتر از درمان است. در این پست به معرفی لنگش اسب ، نشانه های آن و راه های پیشگیری از آن می پردازیم.

لنگش اسب

 آناتومی پا

فشاری که توسط وزن اسب ایجاد می­شود از طریق استخوان­های پا به استخوان پدال که در میان دیواره سم واقع است به سمت پائین منتقل می­شود. در ادامه، این فشار به دیواره سم منتقل شده و سپس به زمین وارد می­شود. استخوان پدال در داخل سُم توسط دو ردیف آستر پوشانده شده است.

یک ردیف از آن به صورت صفحات نازکی از این استخوان به سمت خارج و ردیف دوم از دیواره سُم به سمت داخل سرچشمه می­گیرند. آستر اصلی لامینای اولیه نامیده می­شود که هر کدام از آن­ها لامینای ثانویه ­ای دارند که از سطح آستر اصلی سرچشمه گرفته­اند.

این لامیناها موجب افزایش سطح تماس سطوحی خارجی استخوان و ناحیه داخلی دیواره سم می­شوند و در نتیجه از فشار بین نقاط اتصال می­کاهند. اتصال­های لامینایی دارای ساختارهای تخصص یافته رگی ویژه­ای به نام به هم پیوستگی سخرگی – سیاهرگی (AVAS) هستند که در آن­ها خون اجازه می­یابد بدون آن که از مویرگ­های پا عبور کند به سرعت از سرخرگ­ها به سیاه رگ­ها انتقال یابد. به هم پیوستگی­ های سرخرگی – سیاه رگی احتمالاً مانند دریچه­های جبران فشار عمل می­کنند تا این که مویرگ­ها در هنگام گذاشتن پاها روی زمین پاره نشوند.

 لنگش چیست؟

لنگش در واقع ضعیف شدن یا تخریب لامیناهاست که گمان می­رود در نتیجه توقف خون­رسانی به ناحیه تحت تأثیر، اتفاق می­افتد. روند پیشرفت بیماری به طور کامل شناخته نشده است و مکانیسم­های دیگر نیز ممکن است در بروز این مشکل نقش داشته باشند. موارد خفیف لنگش ممکن است اصلاً مورد توجه قرار نگیرند زیرا موجب آسیب­های دائمی درد پا نمی­شوند. در موارد شدیدتر، عدم خون رسانی کافی باعث می­شود لامینای روی سطح خارجی استخوان از لامینای سطح داخلی سُم جدا شده و از هم فاصله بگیرند. در بدترین شکل، اتصال لامینایی تا حدّی ضعیف می­شود که دیگر نمی­تواند وزن اسب را تحمل نماید و در نهایت استخوان پدال درون سُم حرکت کرده و حتی ممکن است به کف سُم هم نفوذ کند.

 عوامل ایجاد لنگش

برخی اوقات یک اسب یا اسبچه بدون هیچ دلیل مشخص و روشنی دچار لنگش می­شوند. با این وجود عواملی که در سطرهای پایین فهرست شده ­اند همه به طور قابل توجهی شانس ابتلای حیوان را به این بیماری افزایش می­دهند:

*تغذیه بیش از حد: اسبچه­ هایی که اجازه یافته ­اند به طور نامحدود به مرتع خصوصاً مراتع بهاری دارای علوفه ­های آبدار دسترسی داشته باشند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند. در این شرایط لازم است مصرف علوفه سبز نسبتاً محدود شده و هدف اصلی، حفظ وزن ایده ­آل حیوان باشد. در صورتی که جیره غذایی اسبچه­ ها حاوی کنسانتره نیز باشد لازم است مراقبت بیشتری از آن­ها به عمل آید. همچنین در مو.رد اسبچه ­هایی که در معرض خطر ابتلا قرار دارند کنسانتره باید به طور کامل از جیره حذف گردد. لنگش ناشی از تغذیه بیش از حد در اسب­ها نیز می­تواند ایجاد گردد که عمدتاً ناشی از جذب بیش از حد مواد خوراکی متراکم (کنسانتره) است. نمونه متعارف بروز این مشکل همانند آن است که اسبی گرسنه، رَم کرده و به آخور پر از خوراک دسترسی پیدا کند.

*مسمومیت خون: اسب ­هایی که در جریان خونشان سَم وجود داشته باشد بیشترین شانس ابتلا به لنگش را دارند. از جمله دلایل عمده ابتلا به مسمومیت خون می­توان به اسهال شدید، التهاب پرده جنب، برخی از کولیک­های شدید و جفت ماندگی (باقی ماندن جفت پس از زایمان) اشاره کرد.

*نروما (زخم): لنگش معمولاً در اسب یا اسبچه ­هایی اتفاق می­افتد که به میزان بیش از حد در زمین­های بسیار سخت و سنگلاخی تمرین می­کنند.

*تحمل وزن اضافی: اسب­هایی که یک پای آن­ها دچار لنگش شدید است ممکن است به دلیل تحمل وزن اضافی از ناحیه پای دیگر نیز لنگ شوند.

*استروئیدها: کورتیکواستروئیدها می­توانند موجب بروز لنگش شوند؛ از این رو هرگز نباید از آن­ها برای درمان این بیماری استفاده نمود.

*بیماری کاشینگ یا سرطان غده هیپوفیز: نشانه­ های قابل مشاهده این بیماری، نوشیدن بیش از حدّ آب و رشد زیاد موهای بدن حیوان می­باشد.

نشانه­ های لنگش

نشانه­­ های لنگش از مختصری لنگیدن که در هنگام یورتمه قابل مشاهده باشد تا حالتی که اسب در یک نقطه متوقف شده و از حرکت امتناع می­ورزد، متغیر است. نشانه­ های اصلی این بیماری در ذیل فهرست شده ­اند:

*درجات مختلف لنگیدن

*بی­میلی به تحرّک و ایستادن به شکلی که پاهای عقبی زیر بدن و دست­ها به سمت جلو کشیده شده باشند.

*داشتن ضربان سرخرگی دایمی و زیاد.

*داغ بودن پاها: پاهای اسب به طور معمول در طول روز به تناوب گرم و سرد می­شود. بنابراین ثابت بودن دمای پاها برای چندین ساعت می­تواند نشان دهنده لنگش باشد.

چه باید کرد:

در مواقع ضروری و احساس خطر باید فوراً دامپزشک را اطلاع ساخت همچنین:

*به اسب­ها نباید اجازه داده هیچ چیزی بخورند و یا پیش از تجویز دامپزشک، خودسرانه دارو به آن­ها داد.

*اگر اسب به راحتی بتواند راه برود، باید حیوان را در اصطبل روی مواد بستری زیاد قرار داد.

*این نکته اهمیت بسیاری دارد که اسب نباید بیشتر و سریعتر از حدّ لازم راه برود. راه بردن اجباری حیوان مبتلا به لنگش برای سلامت حیوان تا حدّ بسیاری زیان­آور شناخته شده است.

پیشگیری از لنگش

پیشگیری از لنگش حول محور مدیریت دقیق می­چرخد: یعنی:

• اجازه ندهید اسب­ها و خصوصاً اسبچه­ ها اضافه وزن پیدا کنند.
• زمانی که علوفه ­ها آبدار و یا متراکم هستند تغذیه با آن را محدود کنید.
• هیچ گاه از خوراک­ های متراکم (کنسانتره) به مقدار فراوان در تغذیه اسب­ها استفاده نکنید.
• کنسانتره را در ظروف دور از دسترس اسب­ها نگهداری کنید.
• هنگام آموزش مهارت­ها، به صورت منظم از پاهای اسب مراقبت به عمل آورید.

 لنگش ناشی از تغذیه نامناسب

مصرف بالای هیدرات­های کربن مانند قند و نشاسته می­تواند منجر به تجمع کربوهیدرات­های محلول هضم نشده در بخش­های انتهایی روده شود. این مواد قندی و نشاسته­ ای بسیار سریع­تر از فیبر­های موجود در علوفه ­های خشک، علف­ های بی­ کیفیت و کاه تخمیر می­شوند و در نتیجه باکتری­های تولید کننده اسیدهای چرب فرّار زودتر آن­ها را جذب نموده و مصرف می­کنند.

محصول نهایی این فرایند تولید اسید در بخش­هایی انتهایی روده است که به نظر می­رسد یکی از عوامل مؤثر در ایجاد لنگش باشد. با کنترل جیره غذایی و به حدّاقل رساندن مصرف نشاسته و قند می­توان از تولید اسید در انتهای روده پیشگیری نمود.

 قندهای موجود در علوفه گندمیان

بخش اصلی جیره غذایی اسب­ها و اسبچه ­ها را علوفه گندمیان تشکیل می­دهد که حاوی کربوهیدرات­هایی مانند نشاسته (13-10 درصد) و قندها (حدود 90 درصد) می­باشد. این قندها از ساکاروز و گروهی از همولوگ­های بزرگ­تر آن به نام فروکتان ساخته شده­اند. ساکاروز و فروکتان تحت عنوان کربوهیدرات­های محلول در آب شناخته شده­اند.

میزان این ترکیبات در علف می­تواند در ساعات مختلف شبانه­روز بین 50-5 درصد کل ماده خشک متفاوت باشد. بالا بودن میزان فروکتان در علوفه موجب بروز لنگش می­شود؛ بنابراین دانستن این که چه وقت و چگونه سطح فروکتان در گیاه بالا می­رود، شما را در مدیریت پیشگیری از ابتلای اسب­ها و اسبچه­ ها به لنگش کمک می­نماید.

میزان کربوهیدرات­های محلول در آب موجود در علوفه به موارد زیر بستگی دارد:

*چه میزان از این کربوهیدرات­ها در گیاه تولید شده است.

*چه مقدار از آن توسط گیاه مورد مصرف قرار گرفته است.

*آخرین اطلاعات در مورد گیاه: در صورتی که میزان تولید کربوهیدرات­های محلول در آب بیشتر از مقدار مورد نیاز گیاه باشد، گیاه اجازه می­یابد آن­ها را ذخیره نماید. مقدار فروکتان­ها در گیاه با کاهش رشد، افزایش پیدا می­کند. همچنین شرایط استرس در گیاه مانند چرای بیش از حد دام­ها، دمای پایین محیط و حاصل­خیزی کم خاک مرتع موجب انباشته شدن فروکتان­ها می­شوند.

عوامل بسیاری بر میزان کربوهیدرات­های محلول در آب موجود در علوفه ­ها نقش دارند که این مسئله، تشخیص میزان دقیق آن­ها را در علوفه مرتع در مقاطع زمانی مختلف با مشکل مواجه می­سازد.

 هضم فروکتان

در حالی که ساکاروز در روده کوچک هضم می­شود، فروکتان در بخش انتهایی روده همراه با خوراک­ های فیبری جیره تخمیر می­شود. فروکتان­ها به سادگی اما به صورت انتخابی توسط برخی گونه ­های مشخص میکروبی مصرف می­شوند. در تغذیه انسان و خوک فروکتان­ها سودمند محسوب می­شوند اما به نظر می­رسد مقادیر زیاد آن­ها برای نمونه در علف­های بهاره چیده شده در یک روز آفتابی تغییرات سریع و عمده­ای در فلور میکروبی بخش انتهایی روده اسب­ها ایجاد می­نماید. این تغییرات موجب تکثیر و در نهایت زیاد شدن دسته­ای از میکروب­ها و در مقابل مرگ گروهی دیگر خواهد شد. آزاد شدن سموم مختلف از این باکتری­های مرده، منجر به بروز لنگش می­شود.

 مدیریت عملی علفزار

عواملی بسیاری در تعیین سطح فروکتان علوفه دخالت دارند: از این رو تعیین زمان مناسب برای چیدن علف­ها به منظور استفاده اسب­ها و اسبچه ­هایی که مستعد ابتلا به لنگش هستند، تقریباً غیر ممکن است. تنها را رفع این خطر، نگهداری حیوان در اصطبل در فصل رویش و تغذیه آن­ها با علوفه­ای است که دارای فروکتان کمی باشد؛ برای نمونه علوفه خشکی که از علف­های مرتعی بالغ یا یونجه تشکیل شده باشد را می­توان نام برد. بقیه انرژی مورد نیاز را می­توان با افزودن روغن آفتابگردان یا روغن سویا به پسمان­دهای زراعی تأمین کرد و یک ماده معدنی و مکمل ویتامینه هم به خوراک اضافه نمود.

در آینده ممکن است امکان کشت مراتعی از گونه­ های علوفه ­ای گندمیان و لگومینه حاوی کربوهیدرات­های محلول در آب کمتر فراهم شود که با مدیریت دقیق می­توان اسب­های مستعد ابتلا به لنگش را در آن­ها بدون هیچ مشکلی چرانید. همچنین امید است روش­هایی که سطح کربوهیدرات­های محلول در آب و فروکتان­ها را در علوفه تعیین می­کنند توسعه یابند تا دارندگان اسب­ها و اسبچه ­ها بتوانند خودشان تصمیم بگیرند که آیا چراندن حیواناتشان در مرتع مفید است یا خیر.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی