سگ ماده نازا به سگی گفته می شود که به هر دلیلی اندام های تولید مثلی یا دستگاه تناسلی وی رشد نکرده، بلوغ و چرخه تولید مثلی (سیکل فحلی) در آن ایجاد نمی شود و یا با وجود علایم و رفتار طبیعی تولیدمثلی به دلیل ناهنجاری ساختاری در اندام های تولیدمثلی و احياناً اختلالات دیگر، قادر به باروری و آبستنی نمی­باشد. به طور کلی هر عاملی که سبب عدم آبستنی در حیوان ماده شود عامل نازایی است. در این پست به بررسی دلایل نازایی سگ­ و عقیمی در سگها و راههای درمان آن ها می پردازیم.

نازایی در سگ­های ماده

نازایی در سگ­های ماده تحت تأثیر عوامل مختلفی است که می توانند مادرزادی یا اکتسابی باشند. اگر شما صاحب سگ ماده جوانی هستید و تا هجده ماهگی شاهد بروز فحلی در حیوان نشده اید نباید خیلی نگران باشید ولی چنانچه فحلی تا سن دو سالگی در حیوان ایجاد نگردید، ارزیابی تناسلی سگ توسط دامپزشک برای بررسی نازایی سگ ضروری است. اگر در این گونه موارد سکون کامل جنسی وجود داشته باشد دامپزشک شما حتماً به تاریخچه زندگی حیوان توجه خواهد نمود تا معلوم گردد حیوان سابقاً تحت عمل جراحی برداشت رحم و تخمدان واقع شده، آیا هورمون­های جنسی نظیر پروژسترون یا آندروژن به حیوان خورانیده یا تزریق شده است، ممکن است تخمدان های حیوان رشد نکرده باشند و یا غده هیپوفیز غیر طبیعی باشد و ضعف و کم کاری غده تیروئید دیده شود و یا احیاناً حیوان دو جنسی باشد.

عدم مدیریت صحیح تولیدمثلی عامل اصلی نازایی در سگ ­هایی است که قبلاً چرخه تولیدمثلی طبیعی داشته­ اند. برخی از بیماری­ها و عوامل عفونی (هرپس ویروس) می توانند در بعضی از گونه ها با نازایی همراه شوند. انسداد مجاری تناسلی نظیر انسداد رحم، لولة رحم و مهبل به دلایل مادرزادی، التهاب و تومورهای مهبل که به راحتی از طریق معاینه با دست یا استفاده از واژینسکوپ قابل تشخیص است از دیگر دلایل نازایی در سگ­های ماده است.

استفاده از روش های رادیوگرافی (رادیوگرافی با مادة حاجب) می تواند در تشخیص انسداد و محل آن کمک نماید ولی مشکل اصلی عبور سوند از گردن رحم به منظور تزریق مادة حاجب به داخل رحم است که شاید کاری بسیار مشکل و غیر ممکن باشد ولی در صورت لزوم دامپزشک شما از طریق روش های جراحی شکم می تواند این کار را انجام دهد.

اختلالات مادرزادی و اکتسابی مهبل و فرج از دیگر عوامل نازایی در سگ هاست. اختلالات مادرزادی مهبل به ندرت در سگ ها دیده می شود و اساساً به شکل بیماری تظاهر نمی کند. این اختلالات شامل رشد ناقص مهبل یا عدم رشد بخشی از آن، بکارت مقاوم و فیستول مهبل راست روده می باشد. از اختلالات اکتسابی مهبل می توان به پرولاپس یا بیرون زدگی مهبل و همچنین افزایش حجم و بزرگی مهبل اشاره کرد.

اختلالات مادرزادی فرج شامل تنگی و کوچکی فرج، فقدان شکاف فرج، عدم وجود فرج یا بزرگی اندازة کلیتوریس می باشد و اختلالات اکتسابی نیز در اثر صدمات و جراحات وارده به فرج ایجاد می شود.

تشخیص نازایی در سگ توسط دامپزشک از طریق معاینه، ملامسه، مشاهده با کمک وسایل تشخیصی مقدور است. در هر صورت چنانچه شما صاحب چنین سگی هستید می بایست به سؤالات دامپزشک خود جواب صحیح بدهید بنابراین لازم است اطلاعات کافی از تاریخچة تولید مثلی سگ خود داشته باشید تا به تشخیص و درمان نازایی کمک نمایید.

دامپزشک شما ممکن است فرج را مورد معاینه قرار دهد تا معلوم شود که مورد غیر طبیعی ساختاری در فرج وجود دارد یا خیر همچنین او وجود ترشحات را چک خواهد کرد و ممکن است رحم را از طریق شکم لمس نماید و یا از طریق راست روده (مقعد) استخوان لگن را ارزیابی نموده یا جراحت های مهبل را جستجو نماید و یا مهبل حیوان را با وسایل مخصوص از جمله واژینسکوپ معاینه نماید.

در سگ های نازا آزمایشات خون و ادرار و دیگر آزمایشات بیوشیمیایی و تب مالت ممکن است به دامپزشک کمک کند.

برای درمان سگ­های نازا دانستن تاریخچة دقیق تولیدمثلی حيوان ضروری است به عنوان مثال آگاهی از آخرین فحلی حیوان، فواصل بین فحلی های سابق حیوان، مشکلات زایمانی (سخت زایی)، بیماری های حین زایمان یا پس از آن، چگونگی ترشحات آخرین فحلی، وجود ترشحات پس از آخرین زایمان و سابقة سقط جنین می تواند به درمان حیوان کمک نماید. برای درمان اختلالات مادرزادی گاهی اوقات انجام برخی اعمال جراحی ضروری است که توسط دامپزشک انجام خواهد شد. او در صورت وجود بیماری های خاص درمان دارویی لازم را انجام خواهد داد و با مشاهده اختلالات هورمونی مثلاً در ضعف کارکرد تخمدان ها مقدار ۱۰۰۰ واحد هورمون جفت انسانی را به صورت عضلانی برای درمان یک سگ مادة ۲۰ کیلویی تجویز می نماید و یا از داروهای مشابه سود می برد.

در صورت عدم وجود هرگونه اشکال در سگ ماده ای که پس از جفت گیری طبیعی با سگ نر آبستن نشده است ارزیابی و آزمایش اسپرم سگ نر ضروری می باشد زیرا ممکن است نازایی و عقیمی مربوط به سگ نر باشد.

یکی از بیماری های مهمی که می توان از آن به عنوان عامل نازایی در سگ نام برد مشکل تجمع چرک در رحم یا پیومتر می­باشد. این بیماری وابستگی هورمونی داشته و اصولاً در طول دورة دی استروس ممکن است ایجاد شود. پروژسترون می تواند موجب هایپرپلازی جدار داخلی رحم شده و این مسأله می تواند عامل ایجاد پیومتر باشد. ضخیم شدن جداره داخلی رحم سبب افزایش تعداد و اندازة غدد آندومتر می شود و می تواند سبب افزایش فعالیت ترشحی غدد رحمی شود. در این بیماری عفونت های باکتریایی مشکل ثانویه است. باکتری های موجود در مهبل منبع عفونت رحم هستند. این باکتری ها از دهانه رحم عبور کرده و به داخل رحم می رسند این مسأله در طی زمان فحلی ایجاد می شود و از جملة این باکتری ها می توان اشرشیاکلی را نام برد.

از نظر تاریخچه نگاری پیومتر بیماری سنین میانسالی است و در معاینه فیزیکی علایمی چون افسردگی و گوشه گیری به همراه کم آبی بدن، بزرگی رحم و در صورت باز بودن دهانه رحم خروج ترشحات چرکی از ناحیه فرج حیوان به چشم می خورد. تب یکی از علایم و نشانه های متغیر است و در صورت بروز سپتی­سمی مشاهده می گردد. بزرگی رحم در این عارضه ممکن است از طريق ملامسه قابل تشخیص نباشد در این صورت استفاده از رادیوگراف می تواند به تشخیص کمک کند. در آزمایش خون شمار گلوبول­های سفید افزایش می­یابد و غالباً در این بیماری یک کم خونی خفیف به چشم می خورد

درمان این بیماری انجام جراحی برداشت رحم و تخمدان است که در موارد شدید، درمان با تزریق مایعات وریدی همراه است. دامپزشک شما تزریق یک آنتی بیوتیک وسیع الطیف را همراه با مایعات وریدی انجام خواهد داد تا شانس بهبودی را افزایش دهد. این درمان در حین انجام عمل جراحی و بعد از آن حتی تا ۷ الی ۱۰ روز پس از جراحی ادامه خواهد داشت. از داروهای مناسب برای درمان پیومتر می توان از آمپی سیلین و کلرامفنیکل نام برد. در مواردی استفاده از پروستاگلاندین  به همراه آنتی بیوتیک ها برای درمان استفاده می شود ولی نکتة مهم آن است که درمان این بیماری تنها در صلاحیت دامپزشک است.

عقیمی در سگ نر

عقیمی سگ های نر یکی از بحث های عمده در تولید مثل این حیوان می باشد. گاهی از اوقات سگ­های نر از نظر فیزیکی و ظاهری سالم بوده و علایم بیماری یا عارضه ای را نشان نمی دهند بنابراین جهت تشخیص علت عدم باروری، ارزیابی منی حیوان ضروری است و دامپزشک از طرق مختلف نمونه منی را از سگ نر اخذ نموده، با مشاهدة مستقیم و با کمک میکرسکوپ و روش های آزمایشگاهی منی را از هر نظر مورد ارزیابی قرار می دهد.

عدم باروری یا عقیمی سگ نر به صورت عقیمی اولیه و اکتسابی مورد بحث قرار می گیرد.

الف – عقیمی اولیه

اگر ناباروری یا عقیمی سگ نر به صورت اولیه باشد ممکن است حیوان هرگز توانایی تولیدمثل پیدا نکند و برای همیشه عقیم بماند.

در عقیمی اولیه ممکن است تعداد اسپرم­ها در هر بار انزال به حد کافی نبوده و ضعف تولیدمثلی وجود داشته و یا تعداد اسپرم ها طبیعی بوده، حرکت اسپرم ها ضعيف باشد یا اشکال در بیش از ۲۰ درصد اسپرم ها مشاهده شود. ضعف ساختمانی، حرکتی و غلظت اسپرم می تواند در نتیجة فتق بیضه به وجود آید. البته وجود عفونت های غدة پروستات نیز یکی دیگر از عوامل این اختلالات است. اختلالات اولیه می تواند در نتیجة رشد ناقص غدد جنسی یا کوچکی و عدم رشد بیضه ها ایجاد شود. رشد ناقص قابل لمس و یا غیر قابل لمس قسمتی از اپی­دیدیم یا کانال وابران (دفران) و بیضه ها و همچنین نهان بیضگی از عوامل عقیمی اولیه هستند.

ب- عقیمی اکتسابی

اصولاً اسپرم سازی توسط بیضه ها در دمایی کمتر از دمای بدن صورت می گیرد به عبارت دیگر به همین دلیل است که بیضه ها در داخل کیسة بیضه و در خارج از بدن قرار دارند تا دمای آنها همیشه کمتر از دمای بدن باشد. بنابراین افزایش دمای بیضه ها و هم دما شدن آنها با دمای بدن می تواند سبب کاهش فعالیت بیضه ها شده و کاهش تولید اسپرم را سبب گردد. افزایش دمای بیضه می تواند در نتیجه تب، التهاب کیسه بیضه، التهاب بیضه ها یا التهاب اپی­دیدیم باشد.

در سگ­هایی که دچار نهان بیضگی هستند به سبب قرار داشتن بیضه ها در داخل محوطة شکمی دمای بیضه با دمای بدن یکی بوده و به همین دلیل اسپرم سازی وجود ندارد و رشد و توسعة بافت بیضه دیده نمی شود و سگ مبتلا عقیم است.

در سگ­های نر مسنی که بیش از ده سال سن دارند تحلیل بیضه ها در نتیجة افزایش سن دیده می شود که می تواند سبب عقیمی سگ و ضعف تولید مثلی حیوان شود. البته مدارک مطمئن مکتوبی که نشان دهد افزایش سن حیوان ایجاد ناباروری می­کند وجود ندارد. نگارنده در یک سگ نر بالغ گریت دین با ۱۱ سال سن جفت­گیری با ۴ سگ ماده هم نژاد را که متأسفانه منجر به آبستنی نشده است مشاهده کرده که باتوجه به سلامت کامل حیوان و قدرت جفت گیری تنها عامل قابل توجه تحلیل بیضه ها و ضعف تولیدمثلی در نتیجه افزایش سن بوده است.

سرطان های بیضه در سگ­های نر مسن از دیگر عوامل عقیمی هستند و تومورهای دیگر دستگاه تناسلی نیز ممکن است در عقیمی حیوان مؤثر باشند. خونرسانی ناقص یا قطع خونرسانی به بیضه ها در نتیجة پیچ خوردگی بیضه هم می تواند ایجاد عقیمی نماید افزایش تعداد دفعات جفت گیری در سگ نر ممکن است سبب کاهش تعداد اسپرم ها در هر بار انزال شده و قدرت تولیدمثلی حیوان را کاهش دهد. التهاب اپیدیدیم، التهاب و تورم بیضه ها، عامل بیماری تب مالت، اختلالات هورمونی، در معرض اشعه قرار گرفتن و بیماری­های عفونی که ایجاد تب طویل المدت می نمایند می توانند از عوامل ناباروری و عقیمی سگ باشند.

اختلالات آلت تناسلی و غلاف قضيب و بيضة سگ نر

اختلالات قضيب و غلاف آن در سگ­ها می تواند به صورت مادرزادی و اکتسابی یا هر دو باشد.این اختلالات از عوامل مهم عقیمی سگ می باشد.

الف – اختلالات مادرزادی قضیب و غلاف آن

1. رشد ناقص آلت تناسلی که در آن آلت تناسلی به طور کامل و طبیعی رشد نمی کند. این عارضه بسیار نادر بوده ولی در برخی نژادها مانند گریت دین، کالی، دوبرمن و کوکر اسپانیل گزارش شده است و احتمالاً به علت ناهنجاری کروموزوم جنسی ایجاد می شود و از علایم آن تجمع ادرار در غلاف آلت تناسلی است.
2. اختلال در قسمت های انتهایی آلت تناسلی یا غلاف آن نظیر تنگی منفذ غلاف آلت تناسلی ، بیرون زدگی دایمی آلت تناسلی و کوتاهی غلاف قضيب.تنگی منفذ غلاف آلت تناسلی می تواند مادرزادی یا اکتسابی باشد در این بیماری آلت تناسلی نمی تواند از غلاف خود خارج شود و در موارد شدید ادرار قطره قطره خارج می شود و سگ قادر به جفت گیری نبوده و هنگام نعوظ درد دارد. شکل مادرزادی عارضه در سگ­های ژرمن شپرد و رتریور طلایی گزارش شده است و توله هایی که این عارضه را به صورت شدید نشان می دهند ممکن است به علت عدم دفع کامل ادرار و در نتیجه التهاب غلاف قضيب، آلت تناسلی و سپتی­سمی تلف شوند. این مشکل را می توان از طریق جراحی و متسع کردن منفذ غلاف قضيب درمان کرد که برای این کار دامپزشک شما از طریق بیهوشی عمومی اقدام به عمل خواهد نمود و با برداشت یک قطعة مثلثی شکل از پوست غلاف قضيب و مخاط آن در پشت ناحية شکمی سوراخ غلاف قضيب و بخیة آن درمان را انجام می دهد.
   بیرون زدگی دایمی آلت تناسلی در برخی سگ ها مشاهده می شود و علت آن به درستی مشخص نشده است که آیا غلاف آلت کوتاه است یا آلت بلند است. بیرون زدگی ممکن است دایمی بوده یا در مواقعی که حیوان می نشیند بیرون بزند. قطع قسمت جلویی آلت تناسلی توسط دامپزشک از طریق بیهوشی عمومی تنها درمان شناخته شدة این مشکل است.
   کوتاهی غلاف آلت تناسلی نیز عارضه ای است که در موارد دوجنسی دیده می شود.
3. تنگی مادرزادی غلاف قضيب همراه با چسبندگی
4. باز شدن میزراه در محلی در طول سطح پایین آلت تناسلی و نه در رأس آن (هیپوسپادیاس) که ممکن است در نزدیکی مقعد باشد. این عارضه نیز در موارد دو جنسی بودن حیوان مشاهده می شود که به منظور تشخیص لازم است حیوان را نزد دامپزشک خود ببرید.
5. ادرار کردن روی سینه و دست ها که در نژاد کینگ چارلز اسپانیل دیده می شود و علی رغم بلند کردن پای عقب ادرار معمولاً روی قسمت جلوی سینه و پشت یک یا هر دو دست می ریزد و برای صاحب سگ ایجاد مشکل می نماید چون در این حالت صاحب حيوان مجبور خواهد بود روزانه چندین بار دست ها و سینه حیوان را بشوید و یا مجبور به تحمل بوی آن خواهد بود. بهترین روش درمان قطع قسمت جلویی آلت تناسلی است و دامپزشک به شما اطمینان می دهد در این صورت ادرار در جهتی به دور از بدن ریخته خواهد شد.
6. فقدان بيضه که عبارت است از فقدان مادرزادی هر دو بیضه که تنها یک مورد گزارش شده است.
7. نهان بیضگی که عبارت است از بروز اختلال در عبور یک یا هر دو بیضه از حلقة مغابنی و ورود آن به کیسة بیضه که در مبحث بعد مفصل بیان شده است.

ب – ناهنجاری اکتسابی قضیب و غلاف آن

1. پارافیموزیس یا حالتی که در آن آلت تناسلی از غلاف خود خارج شده ولی نمی تواند به جای خود بازگردد. این عارضه در ضایعات نخاعی و اثر اجسام خارجی دیده شده و گاهی با متسع کردن منفذ غلاف آلت تناسلی درمان می شود و گاهی نیز دامپزشک مجبور به قطع آلت تناسلی است.این عارضه از عوامل مهم عقیمی سگ می باشد.
2. بیرون زدگی یا پرولاپس میز راه به معنی بیرون زدن مجرای دفع ادرار از نوک آلت تناسلی در نژاد بولداگ انگلیسی و بوستون تریر گزارش شده است. تحریک شدید جنسی یا زور زدن شدید هنگام دفع ادرار ممکن است باعث ایجاد این عارضه شود و از علایم آن لیسیدن بیش از حد غلاف قضيب است که در صورتی که صدمه ندیده باشد ممکن است به حال اول خود برگردد ولی به منظور جلوگیری از عود مجدد آن دامپزشک پیشنهاد می کند که حیوان را اخته کنید و یا در صورت لزوم عمل قطع قسمت انتهایی آلت تناسلی را انجام خواهد داد.
3. صدمات وارده به آلت تناسلی از جمله شکستگی استخوان آلت تناسلی که در هر نژاد و اندازه ای از سگ­ها ممکن است دیده شود و البته بسیار نادر است. یکی از دامپزشکان انگلیسی در کتابی می نویسد: من با توجه به بیش از ۴۰ سال سابقه کار دامپزشکی تاکنون دو مورد از این حالت را مشاهده کرده ام. شکستگی استخوان آلت تناسلی عموماً به هنگام پرش از دیوار پاسد دیده شده و یا ممکن است در تصادفات رانندگی که حیوان داخل اتومبیل است ایجاد شود. نگارنده یک مورد از این بیماری را در یک قلاده سگ شکاری نر که صاحب حیوان به صورت ناگهانی متوجه درد در زمان دفع ادرار حیوان شده بود مشاهده نموده که تورم غلاف آلت تناسلی به خصوص در قسمت وسط و همچنین تورم دو طرفي پوست ناحیة شکم در اطراف غلاف قضيب از علایم بیماری بوده که پس از خارج نمودن آلت و لمس قسمت استخوانی آن بیماری تشخیص داده شد. این عارضه معمولاً سبب خونریزی میز راه شده و احتمالاً ادرار با درد یا مشكل همراه می شود و تشخیص عارضه با کمک ملامسه و رادیوگرافی انجام می­شود و اصولاً دامپزشک پس از معاینه و در صورتی که صلاح بداند در ابتدا اجازه می دهد که التیام خود به خود صورت گیرد و اگر تشکیل کال استخوانی سبب تنگی میزراه شود قطع آلت تناسلی یا ایجاد منفذ میز راه در محل پرينه ممکن است لازم باشد.
4. التهاب مخاط آلت و غلاف قضيب که بسیار به ندرت رخ داده اما وجود نواحی تغییر رنگ یافته که مشابه پرخونی است در بعضی مواقع دیده می­شود که علت آن مشخص نیست. در معاينة آلت تناسلی و غلاف آن دامپزشک شما معمولاً هیچ نشانه ای از التهاب پیدا نمی کند و به شما اطمینان می دهد که بیشتر ترشحات غلاف قضيب طبیعی بوده که ممکن است قطره قطره خارج شود و یا توسط سگ لیسیده شود. خروج مایع سروزی چرکی از سوراخ غلاف قضيب به ندرت نشانة بیماری درمانگاهی است. اما، این حالت در بعضی صاحبان سگ که ترشح چنین ماده ای را از سوراخ غلاف قضيب و تلاش سگ را برای تمیز کردن آن می بینند نگرانی شدید ایجاد می­کند. درمان پیشگیری کنندة این حالت را اغلب صاحبان سگ درخواست می نمایند و دامپزشک شما با این درخواست ها با احتیاط برخورد خواهد نمود زیرا استفاده از پمادها و محلول­های ضدعفونی کننده و آنتی بیوتیک ها هر عفونتی را از بین می برد و از بین رفتن فلور باکتریایی حفرة غلاف قضيب ممکن است زمینه را برای استقرار باکتری های فرصت طلب و عفونت های حاصل از آن که دارای اهمیت درمانگاهی هستند فراهم نماید. اما اگر ترشحات موجود به دلیل بیماری خاصی از جمله بیماری­های پروستات باشد او احتمالاً به فکر درمان خواهد بود، بنابراین لازم است با مشاهدة هرگونه ناهنجاری مشهود حتماً در اولین فرصت حيوان مبتلا را نزد دامپزشک برده و به توصیه های او عمل نمایید.

اختلالات فرج و مهبل

این اختلالات از عوامل مهم نازایی سگ و عقیمی سگ می باشد.اختلالات قسمت­های مختلف دستگاه تناسلی سگ ماده بحث مفصلی را در کتاب های مامایی و بیماری های تولید مثلی شامل می شود که در این میان اختلالات فرج و مهبل بیش از سایر قسمت ها جلب توجه می­نماید و حتی بیش از مشکلات دیگر مورد توجه صاحبان سگ های ماده قرار می­گیرد که شاید علت آن قابل مشاهده بودن و دسترسی بیشتر این اندام هاست. اختلالات فرج به دو شکل مادرزادی و اکتسابی تقسیم می شود.

اختلال مادرزادی فرج شامل تنگی فرج، عدم وجود شکاف فرج، کوچکی بیش از حد فرج یا فقدان فرج و بزرگی کلیتوریس می باشد. مواردی از تنگی فرج در نژاد کالی توسط برخی از محققین گزارش شده است. این قبیل سگ­ها جفت گیری دردناکی دارند و درمان این مشکل از طریق انجام عمل جراحی اپیزیوتومی است و در مواردی که جراحی جواب مناسبی ندهد می توان از تلقیح مصنوعی استفاده کرد. کوچکی بیش از اندازه فرج حالتی است که فرج حيوان خیلی کوچک بوده و فرج سگ مادة بالغ مانند فرج توله سگ­ها است. در این حالت تزریق هورمون­های جنسی ماده ممکن است مفید باشد. بزرگی کلیتوریس یکی دیگر از اختلالات مادرزادی فرج است و می تواند در روند جفت گیری ایجاد مشکل نماید که در مواردی نیز به صورت اکتسابی نظیر تزریق برخی هورمون­ها (آندروژن) می تواند ایجاد شود و حتی ممکن است در آن بافت استخوانی تولید شده که هنگام نشستن ایجاد درد نماید.

مهم ترین اِشکال اکتسابی فرج بزرگی بیش از اندازه آن است. فرج خانواده سگ سانان به صورت طبیعی در پاسخ به اثر هورمون استروژن در زمان فحلی ایجاد تورم و بزرگی می نماید که این حالت ممکن است در مواردی که حیوان ماده از کیست های تخمدان رنج می برد نیز ایجاد شود. درمان این مشکل فقط در صلاحیت دامپزشک شماست و حتماً این قبیل سگ­ها را جهت معاینه و درمان نزد او ببرید.

اختلالات مادرزادی مهبل شامل کوچکی مهبل، عدم تشکیل بخشی از مهبل، وجود بکارت مقاوم و فیستول بين راست روده و مهبل می باشد.که مسبب اصلی نازایی سگ می باشد.

کوچکی اندازة مهبل عموماً در انسان و گاو دیده می شود که در گاو این اختلال را بیماری تلیسه سفید می­گویند که در سگ هم گزارش شده است. درمان این اختلالات تنها توسط دامپزشک شما ممکن بوده و او توصیه های لازم را نموده و اختلال قابل درمان را برطرف خواهد نمود.

از مهم ترین اختلالات اکتسابی می توان به بزرگی و بیرون زدگی مهبل اشاره کرد. مخاط مهبل به طور طبیعی در طی مرحله اول چرخه تولید مثلی یا در طول فحلی شروع به بزرگی و تورم می کند. این حالت معمولاً خودبه خود در طول دورة فعالیت جسم زرد تخمدانی از بین می رود ولی در مواردی این عارضه به صورت پایدار در برخی سگ­ها دیده می شود. در این صورت انجام تلقیح مصنوعی می تواند بسیار مفید باشد. این بیماری در سگ­های نژاد سن برنارد، بولداگ انگلیسی، باکسر و دیگر سگ­های براکیوسفال بیش از سایر نژادها دیده می شود و درمان جراحی آن شامل برداشت رحم و تخمدان است که با ممانعت از فحلی مانع بروز آن می شود.

نهان بیضگی

نهان بیضگی یکی از عوامل مهم عقیمی سگ می باشد.نهان بیضگی (کریپت ارکیدیسیم) نوعی بیماری است که بعد از تولد بیضه ها از محوطه شکمی به داخل کیسه بیضه نیامده باشند. به عبارتی بروز اختلال در عبور یک یا هر دو بیضه و ورود آن به کیسة بیضه از حلقة مغابنی را نهان بیضگی می گویند. بیضه ها در مراحل جنینی در داخل محوطة شکمی قرار داشته و در اواخر این دوره یا مدتی پس از تولد در حیوانات مختلف از طریق کانال یا مجرای مخصوصی به نام مجرای مغابنی از محوطة شکمی به داخل کیسه بیضه مهاجرت می کنند که اگر این انتقال انجام نشود و به هنگام ملامسه یا معاینه بیضه ها دیده نشوند این عارضه را نهان بیضگی گویند. بیضه ها به طور طبیعی تا سن ۱۰ روزگی پایین می آیند که در توله های جوان به علت کوچکی اندازه و وجود چربی در کیسة بیضه ممکن است به سختی آنها را ملامسه کرد.

نهان بیضگی می تواند دو طرفه یا یک طرفه باشد به عبارت دیگر چنانچه به هنگام معاینه یکی از بیضه ها داخل کیسة بیضه لمس گردید آن را نهان بیضگی یک طرفه و اگر هیچ یک از بیضه ها در کیسه بیضه مشاهده نگردید آن را نهان بیضگی دو طرفه می گویند.

گاهی اوقات در توله هایی که بیضه آنها کاملاً پایین آمده و در کیسة بیضه قرار گرفته مجدداً بیضه ها به محوطة شکمی (بطنی) باز می گردند. علت این موضوع هنوز شناخته نشده است با مسن تر شدن سگ­های نهان بیضه شانس پایین آمدن طبیعی بیضه ها کمتر می شود و پس از یک سالگی بیضه ها به ندرت پایین می آیند.که سبب عقیمی سگ میشود.

این بیضه ها بسیار کوچک و نرم خواهند بود و احتمالاً پس از مدتی این قبیل بیضه ها سرطانی خواهند شد. بروز این بیماری در نژادهای مختلف متفاوت بوده و تحقیقات انجام شده نشان می دهد که تاکنون در ۶۸ نژاد مختلف سگ دیده شده است ولی در ۸ نژاد بیش از سایر نژادها دیده می شود که برخی از این نژادها عبارتند از:

1. توی پودل یا پودل عروسکی 6%
2. مینیاتور پودل                8/1 %
3. استاندارد پودل             1/1 %
4. باکسر                       8/1 %

عقیمی سگ

در نژاد باکسر شانس وقوع این بیماری بیش از سایر نژادهای بزرگ سگ و در نتیجه عقیمی سگ می باشد. در آلمان طی سال­های ۱۹۶۱ تا ۱۹۶۵ وقوع این عارضه را در نژاد باکسر 1/8 درصد گزارش کرده اند که نشان می دهد سگ های باکسر بیش از سایر نژادها به این بیماری دچار می شوند به همین دلیل در برخی موارد توله های باکسر را توله های نهان بیضه می گویند.

مطالعات انجام شده نشان می دهد که نهان بیضگی یک طرفه بیش از حالت دوطرفه گزارش شده است. سگ­هایی که به این عارضه دچار هستند صفات نری را نشان می دهند و میل جنسی آنها نیز طبیعی است ولی بیضه هایشان قدرت تولید اسپرم را ندارد و سبب عقیمی سگ می شود. به عبارت دیگر در نهان بیضگی دوطرفه سگ مبتلا عقیم بوده و در صورت یک طرفه بودن بیماری از آن جایی که یکی از بیضه ها داخل کیسة بیضه واقع شده قدرت تولید اسپرم را داشته و حيوان قادر به تولید مثل می باشد.

نهان بیضگی ممکن است به شکل وراثتی از والدین به فرزندان منتقل شود که سبب عقیمی سگ میشود ولی نحوة توارث این عارضه کاملاً مشخص نشده است اما به یقین از صفات وابسته به جنس می باشد و اگر پدر و مادر هر دو حامل ژن عارضه باشند نرهای خالص (هموزیگوت) نهان بیضه خواهند شد. بنابراین به هنگام انتخاب جفت مناسب برای سگ مادة فحل حتماً از سگ نر سالم استفاده شود و به منظور جلوگیری از انتقال ارثی بیماری، سگ های نری که بیماری را به صورت یک طرفه نشان می دهند عقیم نموده و یا به منظور جلوگیری از عواقب بعدی (سرطانی شدن بیضه ها) لازم است کلیة سگ های مبتلا به نهان بیضگی دو طرفه و یک طرفه را مورد عمل جراحی قرار داده و بیضه ها را از بدن خارج کرد.

تشخیص این عارضه از طریق معاینه و لمس انجام می شود. اگر در توله های جوان بیضه ها قابل لمس نباشند لازم است تا سن شش ماهگی صبر کرد و چنانچه در این سن بيضه ها قابل لمس نبودند حتماً می بایست به دامپزشک مراجعه نموده و به توصیه های او برای درمان عقیمی سگ عمل کرد.

درمان نهان بیضگی (از عوامل مهم عقیمی سگ می باشد) که تنها در صلاحیت دامپزشک است به چند روش انجام می­شود:

1. اصولاً درمان دارویی قابل اطمینانی وجود ندارد اما گاهی تزریق داروهای هورمونی از جمله هورمون جفت یا هورمون GnRH توسط دامپزشک به مقدار مناسب تزریق می گردد و چنانچه با اولین تزریق، بیضه ها به پایین و داخل کیسة بیضه وارد نشدند تزریق دوم ۴ تا ۵ روز بعد انجام می شود. البته لازم به ذکر است درمان دارویی غالباً در مواردی مؤثر است که بیضه ها در داخل کانال یا مجرای عبور به دام افتاده باشند و اگر بیضه­ها داخل محوطه شکمی باشند، از آنجایی که مجرای عبور بسته است درمان دارویی مؤثر واقع نخواهد شد.
2. گاهی اوقات بیضه ها در قسمت انتهایی مجرا گیر کرده بنابراین با فشار مناسب به دو طرف کانال عبور، بیضه از مجرا خارج شده و در داخل کیسة بیضه قرار می­گیرد.
3. از آنجایی که احتمال ابتلا به سرطان بیضه در این قبیل سگ­ها 2/9 تا 6/13 درصد بیشتر از سگ های سالم است به منظور جلوگیری از انتقال عارضه به فرزندان بهتر است در صورت صلاحدید دامپزشک از طریق جراحی نسبت به خارج کردن بیضه و عقیم کردن حیوان اقدام کرد. خارج کردن بیضه ها قبل از سن ۱۸ ماهگی ضرورتی ندارد چون تو موری شدن بیضه قبل از این سن بعید به نظر می رسد.

تومورهای مجاری تناسلی در سگ­های نر و ماده

تومورهای مجاری تناسلی سگ ماده شامل تومورهای تخمدان، رحم، گردن رحم یا سرویکس، مهبل و فرج می باشند.

اگر غدد پستانی را بخشی از سیستم تناسلی به حساب آوریم تومورهای غدد پستانی نیز شامل این بخش می­شوند و متداول ترین تومورها در جنس ماده هستند.

تومورهای دستگاه تناسلی و مجاری آن در سگ­های نر شامل تومورهای بیضه، آلت تناسلی، اسکروتوم یا کیسة بیضه، غلاف قضیب و پروستات است. بیشترین و عمومی ترین تومورها در بیضه ها مشاهده می شوند و بقیه این تومورها غیر معمول بوده و به ندرت مشاهده می شوند اکثر تومورهای دستگاه تناسلی جنس نر بدخیم بوده و سرطانی هستند.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی