روش زنبورداری در ایران از قدیم الایام سنتی و بسیار ابتدایی بوده است. چیزی که باعث عقب ماندن این صنعت شده این است که به این رشته تولیدی اساساً به عنوان یک حرفه اصلی نگاه نشده است. لذا بیشتر کشاورزان و دامداران و روستاییان تعدادی کندوی زنبور عسل را برای تولید یک محصول فرعی (عسل) نگهدای می­نمودند. این امر علاوه بر سایر علل موجب گردیده است که روش­های اولیه زنبورداری به نسل­های مختلف منتقل شده و ادامه یابد. در ادامه این پست به بررسی پرورش زنبور عسل در منزل میپردازیم.

زنبورداری سنتی در ایران

در حال حاضر هنوز در برخی از روستاها و مناطق زنبورداری کشور زنبورداری به روش سنتی و اولیه رایج است. برحسب سنت منطقه کندوهای زنبور عسل به اشکال مختلف از جمله: سبدی، چلیکی، تنه درختی، سفاری و غیره نگهداری می­شوند. جمعیت این کندوها معمولاً کم است و به علت عدم امکان جابجایی شان­ه ای آن­ها و مراقبت دائم از داخل کندوها، نمی­شود مدیریت صحیحی را در این کندوها اعمال نمود. زنبور عسل در این کندوها به طور طبیعی و خود به خود شان ساخته و در قسمت جلوی کندو اقدام به پرورش نوزادان می­کند و شان­ه ای قسمت عقب کندو، عسل ذخیره می­نماید.

در اکثر نقاط ایران زنبوردارانی که دارای کندوهای بومی هستند اقدام به مهاجرت نمی­کنند و تقریباً زنبورداری به روش ثابت انجام می­شود. طبیعی است به واسطه محدود بودن منابع شهد و گرده، همچنین از نظر دوام آن­ها این کندوها نمی­توانند عسل زیادی را ذخیره نمایند. علاوه بر این همانطور که اشاره شد به واسطه عدم اطلاع از وضعیت داخل این کندوها و عدم امکان جابجایی شان­ه ا نمی­توان مدیریت صحیح را در آن­ها اعمال کرد، لذا مقدار محصول آن­ها بسیار پایین است. متوسط تولید عسل سالانه کندوهای بومی حدود 3 کیلوگرم تخمین زده شده است.

برایه برداشت عسل، زنبوردار معمولاً در اواسط تا اواخر تابستان قسمت عقب کندو یعنی قسمت عسل­دان را باز کرده و شان­ه ای موجود در قاب کندو را که حاوی عسل می­باشند برداشته و با روش­های اولیه اقدام به خارج کردن عسل از شان می­کند. با توجه به اینکه مقدار عسل کافی برای ذخیره زمستان این کندوها باقی نمی­گذارند معمولاً جمعیت آن­ها در طول زمستان به علت گرسنگی فوق­العاده کاهش می­یابد. علاوه بر این استفاده از داروهای مختلف جهت درمان و یا پیشگیری بیماری­های مهم در این کندوها مرسوم نیست.

زنبورداری پیشرفته در ایران

همانطور که قبلاً گفته شد متأسفانه اطلاعات کافی و متدل از تحولات زنبورداری در ایران وجود ندارد. در مورد این موضوع که از چه سالی کندوهای جدید در ایران رایج شدند نیز نمی­توانیم دقیقاً اظهار نظر نماییم. با این حال شواهد و اطلاعات پراکنده مبین این است که از دهه 1330 عملاً کندوهای جدید یا کندوهای جعبه­ ای با قاب­های متحرک در زنبورداری­های ایران رایج گردیدند. البته ناگفته نماند که این کندوها قبل از این تاریخ وارد ایران شده بودند ولی چندان رواج نداشتند.

در کندوهای جعبه­ ای اساساً سازمان داخلی کندو را می­توان کنترل نمود و مدیریت صحیح زنبورداری قابل اجراست زیرا شان­ه ها متحرک بوده و عملاً تمام فعالیت­­های زنبور را می­توان مطالعه کرده و تحت نظر داشت.

از زمانی که کندوهای جعبه­ ای در ایران معمول شدند زنبورداران به تدریج به محسنات آن­ها پی برده و هر ساله تعداد زیادی از کندوهای بومی را به کندوهای جعبه ­ای تبدیل نمودند به طوری که امروزه آمار موجود و منتشر شده از طرف وزارت جهاد کشاورزی مبین این است که تعداد کندوهای جدید حدود هشت تا نه برابر کندوهای بومی و غیر جعبه ­ای ایران است.

رایج شدن کندوهای جعبه ­ای در ایران نقطه عطفی در تاریخ زنبورداری کشور محسوب می­شود زیرا تعدادی از کسانی که قبلاً زنبورداری را به عنوان حرفه دوم و سوم خود می­دانستند کم کم به آن به عنوان شغل اصلی نگاه کرده و به صورت تجارتی در آوردند. دلیل این امر روشن است زیرا بازده این کندوها اقلاً 3 تا 5 برابر کندوهای بومی بوده و درآمد حاصل از آن­ها در حدی است که زندگی خانواده متوسطی را اداره می­نمایند. به عبارت دیگر متوسط تولید سالانه یک کندوی جدید (جعبه ­ای) در ایران حدود 10 تا 15 کیلوگرم عسل می­باشد.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی