پرورش گله های طیور گوشتی، شاخه ای از صنعت مرغداری است که امروزه در کشور ما توسعه و پیشرفت چشمگیری یافته است. از سالهای آغازین دهه سی خورشیدی و همزمان با واردات نژادهای اصیل جوجه گوشتی از ایالات متحده به ایران، پرورش صنعتی ماکیان در کشور ما شروع شد و علی رغم اینکه مقارن همان ایام، بیماری ویروسی نیوکاسل به همراه جوجه های وارداتی در میان طیور صنعتی و بومی شیوع پیدا کرد، اما با گذشت مدتی، مرغداران صنعتی به مزایای متعدد پرورش جوجه های گوشتی نژاد اصیل پی برده و به ادامه این حرفه همت گماشتند. اکنون این شاخه از صنعت، همانند سایر گرایش های مرغداری، در میان پرورش دهندگان، پیشرفت­های شایانی داشته و به دور از هر گونه اغراق، به جرأت می توان گفت که دامپزشکان، کارشناسان علوم دامی، مرغداران و بیشتر افراد درگیر این صنعت در ایران، اطلاعات جامع و سواد و تجربه کافی در این زمینه دارند و در مقایسه با همکاران خود در کشورهای همجوار و سایر کشورهای منطقه، بسیار پیشرو و پیشاهنگ هستند. هدف از نگارش این بخش نیز آنست که برخی نکات پرورش مرغ گوشتی یا نکات مرغداری بیان شود و در نهایت، بر آگاهی مرغداران و کارشناسان علاقه مند افزوده گردد.

نکته های راهبردی در پرورش جوجه های گوشتی

جوجه ها تا پنج روزگی توانایی تنظیم دمای بدن خود را ندارند و این قابلیت تا چهارده روزگی تکمیل نمی گردد. به همین دلیل باید ۲۴ ساعت پیش از ورود جوجه ها به سالن، دمای محیط پرورشی آنها را به حد مطلوب رساند. برای بیشتر نژادهای جوجه گوشتی، دمای سالن در بدو ورود جوجه ها ۳۳ درجه سانتی گراد پیشنهاد شده است. جدول زیر راهنمای مناسبی برای تنظیم دمای سالن در طول دوره پرورش جوجه های گوشتی می باشد.

جدول ۱: دمای سالن به نسبت سن جوجه ها سن جوجه ها

دمای محیط ( درجه سانتی گراد ) | روز اول روز دوم روز سوم تا هفتم هفته دوم

در روزهای اول زندگی، باید جوجه ها از رطوبت بالای ۶۰ درصد برخوردار باشند، چراکه رطوبت هچر یا دستگاه جوجه کشی در سه روز آخر دوره جنینی، بیشتر از این مقدار بوده است و اگر جوجه یکروزه در محیط کم رطوبت وارد شود، دچار دهیدراتاسیون یا از دست دادن آب بدن می شود و تبعات این امر تا پایان دوره، گریبانگیر گله خواهد بود. پس از چند روز اول، می توان رطوبت سالن را به تدریج کاهش داد. بهتر است چند ساعت قبل از ورود جوجه ها، آبخوری ها را از آب پر نمود تا دمای آب در هنگام ورودجوجه ها به ۲۴-۲۰درجه سانتی گراد برسد. همچنین توصیه شده است به آب آشامیدنی جوجه های یکروزهشکر اضافه گردد تا محلول پنج درصد تشکیل شود، به عبارت دیگر به هر يکصد لیتر آب،پنج کیلوگرم شکر افزوده شده و به خوبی حل شود. محلول شکر و آب موجب افزایش فعالیت دستگاه گوارشی، تحریک اشتها، کاهش تلفات و بهبود رشد می گردد. برخی منابع نیز توصیه می کنند به آب آشامیدنی جوجه های یکروزه مولتی ویتامین و الکترولیت به مقدار پیشنهادی شرکت سازنده اضافه شود.نکات مرغداری  در روزهای آغازین پرورش، بهترین نوع آبخوری، نوع كله قندی یا مخروطی می باشد که به ازای هر ۶۰-۵۰ جوجه، یک عدد آبخوری کله قندی دو لیتری در نظر گرفته می شود. از هفته دوم می توان آبخوری اتوماتیک آویز به تعداد یک عدد برای هر ۸۰ قطعه بکار برد. در صورت استفاده از آبخوری پستانکی نیز، برای ۲۰-۱۵ قطعه جوجه، یک عدد پستانک در نظر گرفته می شود.

جدول 2: متوسط مصرف روزانه آب هر جوجه گوشتی

به دست آوردن وزن کافی در هفته نخست پرورش جوجه های گوشتی در عملکرد صحیح طیور تا پایان دوره و رسیدن آنها به وزن ایده آل بسیار موثر است. بر همین اساس باید دان ریز آسیاب که به خوبی مخلوط شده و همه نیازهای تغذیه ای جوجه های یک هفتگی را برآورده کند، تهیه نمود و در دانخوری های سینی شکل پلاستیکی ریخته می شود به ازای هر یکصد جوجه، یک سینی پلاستیکی متوسط در نظر گرفت. برخی منابع، استفاده از رول های کاغذی را در سه روز اول به عنوان دانخوری پیشنهاد می کنند. در هر حال باید از هفته دوم از دانخوری­های اصلی بهره جست که بسته به نوع سالن، ناودانی یا اتوماتیک زنجیری هستند. استفاده از دان مش یا آسیاب شده یا اینکه دان آماده یا پلت، بستگی به تصمیم مرغدار و شرایط مدیریتی سالن دارد ولی در هر حال باید دان از نظ اندازه ذرات و پراکندگی مواد اولیه جیره بصورت یکنواخت تهیه شده باشد تا بدین ترتیب یکنواختی گله تضمین شود.

نکات مرغداری

نقش نور در پرورش طیور

تأمین نور کافی و رعایت برنامه خاموشی از نکات کلیدی موفقیت هر مرغدار در نکات پرورش مرغ گوشتی است که علی رغم تأکید مداوم دامپزشکان، متأسفانه پرورش دهندگان کمتر به این موضوع اهمیت می دهند. در تأمین روشنایی محیط پرورشی باید به این نکته توجه داشت که لامپ ها به نحوی از سقف آویزان شوند که از ایجاد مناطق روشن و تاریک در سالن جلوگیری شود، برای این منظور بهتر است فاصله لامپ ها از کف سالن دو متر باشد. برای توزیع متناسب نور، توصیه میشود از لامپ های ۴۰ یا ۶۰ واتی استفاده شود تا تعداد لامپها زیاد بوده و روشنایی بصورت یکنواخت تأمین گردد. بهتراست فاصله هر ردیف لامپ با ردیف دیگر سه متر و فاصله لامپهای یک ردیف از یکدیگر نیز سه متر باشد. توضیحاتی که برخی شرکتهای تولید کننده جوجه یکروزه در مورد شدت نور برحسب لوکس یا فوت کندل در دفترچه های راهنمای خود می آورند، به جای روشن نمودن ذهن مرغدار یا کارشناس، موضوع را پیچیده تر می کند و گرهی از مشکل برنامه روشنایی نمی گشاید. دانستن این مطلب خالی از فایده نیست که هر وات بر متر مربع مساوی پنج لوکس است. گفته می شود شدت نور سالن در هفته اول پرورش جوجه های گوشتی باید 60- 20 لوکس و بطور میانگین ۴۰ لوکس باشد، به عبارت دیگر به هر متر مربع از کف سالن، هشت وات نور بتابد. با این حساب یک لامپ چهل واتی برای روشنایی پنج متر مربع از سالن کافی خواهد بود. از هفته دوم به بعد، شدت نور پنج لوکس توصیه شده است. اگرچیدمان لامپ های چهل واتی را به نحوی که در بالا گفته شد، به فاصله سه متر از یکدیگر در نظر بگیریم، هر لامپ چهل واتی، نه متر مربع از سالن را روشن خواهد نمود و شدت روشنایی تقریباً به ۲۲ لوکس خواهد رسید و این شدت روشنایی برابر حداقل مقداری است که برای جوجه های گوشتی در هفته اول پیشنهاد گردیده است.

در استفاده از لامپ ها باید کلاهک در بالای هر چراغ نصب کرد تا همه نور لامپ به کف سالن منعکس شود.

هر شرکت تولید کننده جوجه یکروزه گوشتی، برنامه روشنایی و خاموشی خاصی به نسبت نژاد جوجه پیشنهاد می کند، اما برای همه جوجه های گوشتی می توان برنامه مشابهی، البته با ساعات خاموشی متفاوت پیشنهاد نمود. بطور کلی و با تکیه بر توصیه اکثر منابع علمی، شایسته است جوجه ها در هفته اول پرورش از ۲۴ ساعت روشنایی برخوردار باشند. از هفته دوم، هر روز نیم ساعت به اوقات خاموشی اضافه می کنیم تا ساعات خاموشی در مورد نژاد راس به چهار ساعت و در مورد نژاد کاب به شش ساعت در شبانه برسد. این مقدار خاموشی را تا روز ۳۵ ثابت نگه می داریم و بعد از آن هر روز نیم ساعت از اوقات خاموشی کم می کنیم تا به ۲۴ ساعت روشنایی برسیم و تا پایان دوره پرورش، هم ۲۴ ساعت روشنایی را ادامه می دهیم. همان گونه که پیشتر نیز گفته شد، هر شرکت تولید کننده جوجه یکروزه گوشتی، برنامه نوری خاص خود را بسته به نژاد جوجه و قابلیت ها و ویژگی­های آن بصورت جداولی ارائه می کند، ولی باید بدانیم که این جداول و برنامه های نوری مندرج در آنها، وحی منزل نیستند و قابل تغییرند، مثلاً به تبع برخی بیماری های تغذیه ای و متابولیک، باید از مصرف خوراک پرنده کاست و گاهی این امر با افزایش ساعات خاموشی میسر می شود. همچنین نژادهای پرخور مانند کاب و پلاس به نسبت نژادهایدیگر مانند راس به خاموشی بیشتری نیاز دارند تا دچار پرخوری، رشد بی رویه و تبعات ناشی از آن نشوند.

رعایت چند نکته کاربردی و کلیدی در اجرای برنامه نوری گله طیور گوشتی حائز اهمیت است

1. توصیه می­شود هر برنامه خاموشی در طول شبانه روز، در یک نوبت اجرا شود و از تقسیم اوقات خاموشی در چند نوبت پرهیز گردد.این موضوع از مهمتیرین نکات مرغداری می باشد.
2.  پیش از آغاز خاموشی، این امکان را برای جوجه ها فراهم کنید که به آب و دان کافی دسترسی داشته باشند و بعد از پایان خاموشی نیز هر چه زودتر آب و دان دریافت نمایند. این کار باعث کاهش استرس می شود و از دهیدراتاسیون یا کم آبی بدن جلوگیری می کند.
3. در زمستان، آغاز خاموشی را با غروب آفتاب و در تابستان، پایان خاموشی را با طلوع آفتاب همزمان نمایید تا از وجود تاریکی مطلق در اثنای ساعت های خاموشی اطمینان حاصل کنید.
4. بهتر است انجام خاموشی یا روشنایی به تدریج اجرا شود و چراغ ها یکباره روشن یا خاموش نشوند، بلکه بخشی از چراغ ها روشن یا خاموش گردند.
5. گر فروش طیور در روز انجام می شود، افزایش شدت نور قبل از بارگیری سبب کاهش تحرک طیور و سهولت بارگیری می شود، اما چون غالباً کشتار در شب آغاز شده و تا صبح ادامه می یابد، بارگیری نیز معمولاً در شب صورت می پذیرد، بنابراین هنگام جمع آوری پرندگان و برای اینکه طیور وحشت زده نشوند و تحرک کمتری داشته باشند، توصیه می شود که شدت نور سالن را کم کرد یا از نور آبی استفاده نمود، زیرا ماکیان در نور آبی دید کمی دارند.

برای آگاهی از چگونگی رشد پرندگان و اطلاع از وضعیت مدیریتی گله و به دست آوردن ضریب تبدیل، رکورد گیری مرتب و متناوب گله و وزن کشی دوره ای جوجه ها و دانستن مقدار دان مصرفی آنها ضروری است نکات مرغداری. انجام این کارها، دامپزشک فارم را در یافتن علل احتمالی تأخیر رشد و کشف حالات نهفته بیماری ها یاری می کند و نهایتاً سبب می شود مرغدار در دوره های آینده پرورش، به رکوردهای مطلوبی دست پیدا کند. بسیاری از مرغداران آگاه و باسواد و علاقه مند دوست دارند وضعیت رشد یا مصرف خوراک گله را با معیارها و مقادیر استاندارد مقایسه کنند یا شرایط یاد شده را پیش بینی نمایند. برای نیل به این منظور، در اختیار داشتن جداول معتبر که نمایشگر وزن جوجه و مقدار اخذ جیره بسته به سن پرنده باشد، از نکات مرغداری مفید خواهد بود.

اگر مرغدار بخواهد بصورت اصولی گله خود را پایش کند و رکوردها را به شکلی مدون نگهداری نماید، بهتر است کارت سلامت گله تهیه نموده و عددهای مربوطه را ثبت کند. این امر سبب می شود که مرغدار به شکلی مستمر و دقیق، وضعیت رشد و سلامت گله را تحت کنترل داشته باشد. در کارت سلامت گله جوجه های گوشتی برای ثبت مصرف آب و دان، تعداد مرگ و میر، طیور وازده، درجه حرارت سالن، برنامه واکسیناسیون، نام و دز داروی مصرفی، میانگین افزایش وزن، ضریب تبدیل و اطلاعات احتمالی دیگر، جداولی در نظر گرفته شده است.

جدول ۳: عملکرد جوجه گوشتی نژاد کاب ۵۰۰

یکی دیگر از  نکات مرغداری ، رعایت دقیق تراکم گله است که مرغدار را در رسیدن به رکوردهای استاندارد و مطلوب یاری می رساند و چه بسا تنها رعایت نکردن این نکته، سبب عدم دستیابی به وزن ایده آل شود. بهتر است جوجه ریزی را با تراکم ۴۰ قطعه در مترمربع شروع کرد و سپس در صورت مهیا بودن شرایط تهویه سالن، تراکم ۲۵ کیلوگرم در متر مربع را لحاظ نمود. با این حساب، در یک گله طیور گوشتی با تهویه مناسب که جوجه ها در سن ۴۳ روزگی هستند و وزن متوسط هر پرنده 5/2 کیلوگرم می­باشد، باید تراكم ده قطعه در متر مربع رعایت گردد. برای پایش دقیق رشد جوجه ها باید در هر بار وزن کشی، تعداد 5/1 درصد کل گله توزین شوند. مثلاً در یک گله ده هزار قطعه ای در هر بار رکوردگیری باید 150 قطعه جوجه وزن کشی شوند. گله ای رشد یکنواخت دارد که 85 درصد جوجه ها در محدوده بعلاوه یا منهای ده درصد میانگین وزن گله را داشته باشند.

جدول4: عملکرد جوجه گوشتی نژاد راس 308

نکات مرغداری

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی