هدف از تغذیه مرغ گوشتی یا خوراک مرغ گوشتی  آنست که انرژی، پروتئین، مواد معدنی و ویتامین های مورد نیاز پرنده، برحسب سن، جنس، نژاد و هدف پرورش تأمین گردد. در این راستا و برای آن که نیازمندی های طیور، مطابق با جداول استاندارد فراهم شود، جیرهای متشکل از نهاده های خوراکی رایج و برخی افزودنیهای مجاز تهیه می نمایند. درادامه خوراک های رایج را بررسی و مواد افزودنی های رایج که به آن ها اضافه می شود می پردازیم.

رایج ترین نهاده های خوراکی طیور

عبارتند از: ذرت، گندم، کنجاله سویا، پودر ماهی، پودر گوشت و استخوان، روغن گیاهی، پودر چربی، ملاس، صدف، کربنات کلسیم، پوسته تخم مرغ، دی کلسیم فسفات، منوکلسیم فسفات، استخوان سوخته، مکمل معدنی و مکمل ویتامینی. که در جدول 1 معرفی شده اند.

مواد افزودنی خوراکی رایج در تغذیه طیور

عبارتند از: آنتی بیوتیکها مانند لینکومایسین برای پیشگیری از برخی بیماریهای رایج عفونی مانند آنتریت یا ورم روده، توکسین بایندرها یا ترکیبات ضدقارچی، داروهای ضدکوکسیدیوز، پروبیوتیک ها که متشکل از میکروب های زنده مفید برای طیور می باشند، آنزیمها از جمله فیتاز که در بحث مربوط به فسفر، به کارکرد آنزیم فیتاز اشاره شد، مواد خوش طعم کننده، آنتی اکسیدان و آمینواسیدهای سنتتیک مانند شکل صناعی متیونین، لیزین و ترئونین.

جدول 1: مقادیر برخی مواد معدنی در نهاده های خوراکی رایج در تغذیه مرغ گوشتی (بر طبق جداول آمریکایی و کانادایی)

در ترکیب تغذیه مرغ گوشتی باید توجه داشت که ضمن اینکه احتیاجات غذایی پرندگان تأمین می گردد، محدودیت استفاده از برخی مواد اولیه نیز مدنظر قرار گیرد. مثلا تا سن چهارهفتگی جوجه ها، حداکثر گندم، ۲۰ درصد کل جیره می تواند باشد و با استفاده از آنزیم گزیلاناز یا زایلاناز، مقدار گندم را تا ۴۰ درصد جیره نهایی می توان افزایش داد. همچنین باید توجه داشت که جوجه ها در اوایل زندگی، آنزیمهای هاضم مواد غذایی را در حد صفر یا به مقدار ناچیزی ترشح می کنند و با بالا رفتن سن پرنده، مقدار آنزیمهای مترشحه نیز افزایش می­یابد. جدول 2

آنزیم ها در اعمال خود، چه در مورد نوع ماده مغذی که بر آن اثر می کنند و چه در مورد مرحله ای از گوارش که در آن دخالت دارند، به طور اختصاصی عمل مینمایند. پرنده خوراک را به تندی می بلعد و به مزه غذا چندان اهمیت نمی دهد. تعداد پرزهای چشایی در دهان مرغ بسیار کمتر از تعداد آنها در انسان و حیوانات دیگر است و به همین علت، طعم مواد خوراکی برای ماکیان، چندان مهم نیست. چون غذا زمان کمی در دهان پرنده می ماند، نقش بزاق در گوارش کم بوده و کار بزاق، بیشتر لغزنده کردن غذا برای سهولت عبور در مری است. چینه دان محلی برای تجمع غذای بلعیده شده و تنظیم ورود آن به قسمت های بعدی دستگاه گوارش می باشد. همچنین چینه دان محلی است که آنزیم آمیلاز بزاقی در آنجا هضم نشاسته را شروع می کند. اگر سنگدان خالی باشد، غذا وارد چینه دان شده و به پروونتریکول یا معده عضلانی وارد می شود. در آنجا ترشح اسیدکلریدریک یا اسیدهیدروکلریک، شروع می گردد.

                             جدول2: محدودیت بعضی از مواد خوراکی در  تغذیه مرغ گوشتی

محیط اسیدی پروونتریکول، فعالیت آمیلاز را متوقف کرده غدد دیواره پروونتریکول را به تولید شیره معدی حاوی پپسین تحریک می نماید. پپسین آنزیمی است که پروتئین ها را به مواد ساده تر بنام پپتید تجزیه مینماید. موادغذایی که چندین بار به پیش معده یا پروونتریکول رفته و به سنگدان برگشته اند و تحت تأثیر شیره معدی موجود در پروونتریکولو سنگهای موجود در سنگدان خرد شده و به شکل غذای نیمه مایع درآمده اند، به روده باریک راه می یابند. روده ماکیان در مقایسه با روده پستانداران، کوتاه بوده و هیدراتهای کربن و پروتئین های هضم شده، تقریباً یک ربع ساعت بعد از اخذ غذا، در مسیر عروق خونی به سوی کبد ظاهر می شوند. اولین قسمت روده باریک، دوازدهه نام دارد که مواد مترشحه از دیواره آن، اسیدیته روده را کاهش میدهد تا برای فعالیت آنزیم­های پانکراس یا لوزالمعده، محیط مناسبی فراهم گردد. لوزالمعده در خم دوازدهه واقع شده، شکلهای غیرفعال آنزیمها را تولید می کند که در محیط روده، فعال می شوند و می توانند چربیها، کربوهیدرات ها و پروتئین ها را بشکنند. صفرا که در کبد تولید و در کیسه صفرا ذخیره می گردد، به روده باریک می ریزد تا در آنجا چربی ها را به شکل ذرات کروی امولسيونه یا معلق در آورد و آنزیم لیپاز را که هاضم چربیهاست، فعال نماید. مراحل نهایی گوارش پروتئین، کربوهیدرات و چربی در بخشهای ژژنوم و ایلیوم روده باریک انجام میشود. در روده بزرگ یا روده فراخ نیز، گرچه ترشحات آنزیمی وجود ندارد، اما برخی مراحل گوارش به وسیله آنزیمهای شیره لوزالمعده ای در روده بزرگ ادامه پیدا می کند. در روده بزرگ، فعالیت اصلی گوارشی، جذب آب و موادغذایی گوارش یافته میباشد. محصولات نهایی گوارش شامل اسیدهای آمینه منوساکاریدها یا قندهای ساده، گلیسرول و اسیدهای چرب، از راه دیواره روده بزرگ، جذب خون می شوند و به کبد می رسند. غذای هضم نشده محتوی موادی مانند لاکتوز است که شاید به لوله های سکوم یا روده کور وارد شوند و در معرض هضم باکتریایی قرار گیرند و انرژی بیشتری برای پرنده آزاد نمایند.

هر چند مدفوع پرنده متشکل از بقایای فرایند گوارش است، غنی از الياف يا فيبر، کربوهیدرات های هضم نشده، محصولات تخمیر سکومی مانند اسید چرب و ویتامین های گروه ب، باقیمانده ترشحات گوارشی و سلول های دیواره مجرای گوارشی است که مقدار روزانه آن به ده گرم نیز می رسد. در واقع، کود پرندگان که به طرز مناسبی خشک می شوند، ماده اولیه خوبی برای تهیه خوراک مرغ گوشتی و طیور و دام هستند. نمونه های معمول کود خشک شده پرندگان محتوی ۸۸۴ کیلو کالری در کیلوگرم انرژی قابل متابولیسم، ۳۹/. درصد لیزین، 12/0درصد متیونین، 4/7درصد کلسیم و 1/2 درصد فسفر می باشد. ارزش کود مرغی یک و فرآوری شده در صنعت تغذیه دام و طیور به طور روزافزون، بیشتر میشود.

پیش از این و در آغاز گسترش صنعت مرغداری در کشور، مرغدار تک تک نهاده های خوراکی را تهیه می نمود و از روی فرمول ثابتی که از دامپزشک فارم یا کارشناس تغذیه دریافت کرده بود، و با کمک دستگاه های آسیاب و میکسر، جیرۀ طیور را در ساختمانی که جنب سالن پرورش بود، تهیه می کرد.

با توسعه کارخانجات تغذیه مرغ گوشتی و دام و طیور و کارخانه های مجهزی که فقط دان مرغی تولید می کنند، آسیاب میکسرهای قدیمی از بیشتر مرغداری ها برچیده شدند. آن دستگاهها که البته نمونه هایی از آنها هنوز هم در شماری از مرغداری های قدیمی موجودند، مصرف برق بالایی دارند و محور میکسر، عمودی است و مواد آسیاب شده به خوبی مخلوط نمیشوند. گذشته از آن، شرایط بهداشتی در انبار مواد اولیه و محل ذخیره دان، به طور کامل رعایت نمی گردد. چنین انبارهایی، محل تلنبار نهاده های فله هستند و انواع پرنده و جونده بر روی دانه بار جست و خیز می کنند و کیسه های دان، بدون پالت گذاری بر روی هم ذخیره می شوند و امکان ضدعفونی و اعمال شرایط بهداشتی در چنین انبارهایی وجود ندارد.

در کارخانجات تولید خوراک و  تغذیه مرغ گوشتی یا خوراک مرغ گوشتی که تحت نظارت مستمر ادارات دامپزشکی فعالیت می کنند، همه شرایط قرنطینه ای و بهداشتی از بدو ورود مواد اولیه به کارخانه تا تولید محصول و ذخیره آن به دقت اعمال می شود و کیفیت نهاده های خوراکی و دان تولید شده توسط دامپزشک مسئول فنی – بهداشتی و در آزمایشگاه آنالیز شیمیایی موجود در کارخانه کنترل می گردد. علاوه بر این، کارشناسان شبکه های دامپزشکی شهرستانها به طور مداوم از محصولات این کارخانه ها نمونه برداری کرده و جهت انجام آزمایش های میکروبی و آنالیز شیمیایی، به آزمایشگاه های مرجع اداره کل دامپزشکی استان ارسال می نمایند. بنابراین دان خریداری شده از این کارخانجات، هم از لحاظ بهداشتی و هم از نظر اقتصادی، بر دان تهیه شده در مرغداری ارجحیت دارد. خصوصاً اگر دان خریداری شده، پلت یا دان حبه یا پرس شده باشد که در مراحل فرآوری آن، حرارت 7۰ درجه سانتی گراد بکار رفته و آلودگیهای میکروبی و قارچی تا حد زیادی کاهش می یابند و دان آماده عاری از باکتری سالمونلا می گردد. البته انتخاب این امر که برای تغذیه جوجه های گوشتی، از دان مش یا آسیاب شدهاستفاده شود یا از پلت، بستگی به شرایطی دارد که بعداد در مورد آن به تفصیل بررسی می شود.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی