رفتار شناسی شترمرغ در عالم حیوانات به عنوان پیچیده ترین رفتار شناخته شده است. بسیاری از رفتارهای شترمرغ وارثی است و برخی از رفتارها در طول زمان و با توجه به شرایط محل زندگی اکتساب شده است. از آنجا که در سیستم پرورش متراکم، شرایط دست ساز بشر به آنها تحمیل می شود، با رفاه و حیات طبیعی آنها تداخل داشته و برای مدیریت صحیح باید با جنبه های مختلف رفتاری آنها آشنا شد. ازجمله رفتارهای شترمرغ می توان به نوک زدن شترمرغ ، جفت گیری شترمرغ ، پرخواری شترمرغ و غیره نام برد.دراین مقاله به رفتاراحتماعی و،رفتارانهادرگرماوسرماو…اشاره و همچنین درموردرفتارتهاجمی آنهانکات وعلل آنهارابررسی میکنیم.

رفتار اجتماعی:

شترمرغ ها پرندگانی بسیار اجتماعی بوده و در طبیعت به صورت دسته جمعی متشکل از ۱۴ پرنده یا بیشتر مشاهده می شوند. هر چه گروه بزرگتر باشد، پرنده احساس امنیت بیشتری می کند. حتی هنگامی که شترمرغ مریض یا زخمی باشد نباید تنها و جدا از دیگران نگهداری شود.

در رفتار شناسی شترمرغ نوع رفتار اجتماعی بسته به سن، فصل و رفتار دیگر پرندگان متفاوت است. نسبت پرندگان نر به ماده در یک خانواده از ۱ به ۱ تا ۱ به ۵ متفاوت است. معمولاً یک شترمرغ نر، یک ماده را به عنوان جفت اصلی و دو ماده را به عنوان جفت فرعی برمی گزیند.

دفع ادرار و مدفوع:

دفع ادرار و مدفوع شترمرغ به صورت جداگانه صورت می گیرد. در این حالت ناحیه کلوآک شترمرغ ماده و اندام تناسلی شترمرغ نر قابل مشاهده است. شترمرغ تنها در حالت ایستاده قادر به ادرار کردن هستند و در حالت زمین­گیری ادرار دفع نمی شود. در ابتدا ادرار به صورت مایع سفید رنگی دفع شده و پس از آن مدفوع قهوه ای رنگ فشرده ای خارج می شود.

ادرار شترمرغ سالم معمولاً آبکی، شفاف و کمی زرد رنگ می باشد. شترمرغ های دچار کم آبی، ادراری غلیظ با کریستال های اسید اوریک به رنگ سفید دفع می کنند. در صورتی که آب کافی در دسترس شترمرغ ها باشد، وجود ادرار رنگی ممکن است نشانگر وجود بیماری در گله باشد. به همین دلیل ادرار غليظ و سفید رنگ در روی زمین یکی از نشانه های تشخیصی بیماری های شتر مرغ می باشد. ادرار غلیظ و سفید می تواند از علائم نزدیکی زمان تخم گذاشتن پرنده نیز باشد.

یک پرنده سالم که به اندازه کافی آب خورده باشد روزانه، حدود 5/2 لیتر دفع ادرار دارد.

میزان اسید اوریک در پرنده سالم:
2/1 – 7/0 درصد

درصد میزان اسید اوریک در پرنده دچار کم آبی:
43 درصد

رفتار شترمرغ در گرما و سرما:

دمای طبیعی بدن شترمرغ 38/9 – 37/8 درجه سانتی گراد می باشد.
شترمرغ فاقد غدد عرق در زیر پوست بوده و قادر نیست بوسیله تعریق و تبخیر از سطح پوست خود را سرد نماید. انتقال و دفع گرما در شترمرغ از طریق قسمت های بدون پر و گردن صورت می گیرد. شترمرغ برای خنک کردن خویش، بالهایش را می گشاید،دهان خود را باز نموده و نفس نفس می زند.

در هوای بسیار گرم، تبخیر از سطح نای و کیسه های هوایی بوسیله افزایش حرکات تنفسی و نفس نفس زدن انجام می شود. باید توجه نمود که تحمل دمای بالا برای جوجه های زیر چهار ماه مشکل بوده و جهت جلوگیری از بروز مشکلات بایستی از سیستم سرمایشی استفاده کردبه دلیل اینکه فاقد غدد چربی روی پوست می باشند پرها ضد آب نبوده و در هنگام بارندگی خیس و گل آلود می­شوند.

در آب و هوای سرد و بارندگی شدید نیز شترمرغ ها جهت گرم نگهداشتن بدن از طريق نشستن، پوشانیدن پاها توسط بال ها و کاهش سطح بدن در معرض سرما عمل می کنند و کمتر به دنبال سایه بان و منابع حرارتی می­روند.

نوک زدن شترمرغ

مواظبت از پرها:

شترمرغها فاقد غدد چربی روی پوست خود هستند، لذا پرهای آنها به حدی که احتیاج به شستشو داشته باشد کثیف نمی شود. شترمرغ برای تمیز کردن پرهای خود از حمام شن استفاده می کند.

تمیز کردن پرها و حمام کردن در شن و آب از رفتارهای جمعی شترمرغ هاست نباید از آن جلوگیری کرد.

جهت فراهم نمودن شرایط مناسب باید شن تمیز و خشک به همراه محلی بزرگ که امکان حمام دسته جمعی را بوجود آورد در اختیار پرندگان گذاشت. این امر باعث از بین رفتن پارازیت ها و تمیز شدن پرها می گردد.

حمام شن می بایست سقف دار باشد تا همیشه خشک بماند. حمام شن نبایستی به عنوان محل تخمگذاری مورد استفاده قرار گیرد.

نوک زدن شترمرغ

شتر مرغ ها قادر به دسته بندی غذای خود نیستند و خصوصاً در شرایط استرس و پریشانی به هر چیزی نوک می­زنند. این پرندگان به خاطر حس کنجکاوی زیاد، از نوک زدن به اشیاء بیشتر از خوردن آنها لذت می برند.

نوک زدن شترمرغ خصوصاً در میان شترمرغ های ماده شایع است. نوک زدن شترمرغ به حصارها، تیرهای حصارها، زمین و در هنگام تماشا به صورت ایستاده مشاهده می شود. اشیاء براق پرندگان را بیشتر به خود جلب و به نوک زدن شترمرغ آن ها را ترعیب می کند.

توجه شود که خوردن اشیاء غیر مجاز باعث گرفتگی یا پارگی روده و معده پرنده و ایجاد اشکال در پرورش آن می­شود. معمولی ترین رفتار در شترمرغ مضطرب نوک زدن شترمرغ  به خود و سایرین و نیز دیوارها و حصارهای اطراف می باشد.

پرخواری شترمرغ (کندن پرها)  

در علم رفتار شناسی شترمرغ از عوامل مستعد کننده بروز  عارضه پرخواری شترمرغ  می توان به کمبود مواد غذایی، ازدحام موقتی پرندگان در مدت حراج ها یا حمل و نقل، نگهداری پرنده در جایگاه و شرایط آب و هوایی نامناسب (نور زیاد در شب و اختلال در خواب و …) اشاره کرد.

معمولاً این سوء رفتار (پرخواری شترمرغ) از یک پرنده آغاز می شود و دیگر پرندگان گله نیز به دنبال آن در اثر وجود زخم های کوچک و خونریزی در نواحی حفاظت نشده پشت تحریک شده و رفتار یکدیگر را تقلید می نمایند. پرنده ای که پرهایش کنده شده حتی در صورت خونین شدن محل پر هیچگونه اقدامی نسبت به مبارزه یا فرار نمی کند.

اغلب یک پرنده به صورت مجرم باقی می ماند که اگر این پرنده سریعاً از گله جدا نشود، با ایجاد تحریک به نوک زدن در تمامی پرندگان موجب ایجاد زخم های بزرگ در یک یا چند پرنده می شود. همچنین نقاط بی موی ایجاد شده در پوست ناحیه پشت پرنده در معرض سوختگی و ایجاد زخم های کوچک بوده و نقاط مناسبی برای ورود عفونت های استرپتوکوکسی می باشد.
اسپری یا آغشته کردن پشت پرندگان مبتلا با الكل رقیق شده مانع از نوک زدن پرندگان به مدت چند روز می­شود اگر به طور مرتب این درمان تکرار شود پرهای جدید شانس رشد مجدد خواهند یافت.

به هر حال، بهترین روش برخورد با چنین ناهنجاری های رفتاری (شامل بلع مواد خارجی و…) سرگرم کردن پرندگان برای جلوگیری از پرخواری شترمرغ است. باید از طریق ایجاد تنوع و تغییر در ساختمان مواد غذایی، تماس منظم با پرنده ها، استفاده از سایبان های کاملاً نورگیر و تغییراتی که مورد توجه پرنده ها قرار گیرد از بروز این ناهنجاری های رفتاری و پرخواری شترمرغ جلوگیری نمود. روش های مبارزه دیگر بر اساس دانش و تجربه تولید کننده شترمرغ خواهد بود.

عارضه پرخواری شترمرغ معمولاً توسط پرندگان خسته یا در محیط متراکم آغاز می شود. جدا سازی پرندگان با استفاده از جایگاه نگهداری وسیع تر می تواند تا حد زیادی  مشکل پرخواری شترمرغ را مرتفع نماید.

• زمانی که تغذیه نیاز به صرف زمان زیاد نداشته باشد پرخواری شترمرغ جهت پر کردن اوقات اضافی بروز می کند.
• عمل پر کنی در فصول سرد، زمانی که فقط از جیره های غذایی بسیار متراکم و کامل استفاده می شود شدید­تر اتفاق می افتد.

رفتار تهاجمی

در علم رفتار شناسی شترمرغ  تقریباً غیر قابل کنترل است. بدین جهت به آنها تومی می گویند یعنی غیر قابل تربیت، جوجه هایی که از یک شترمرغ اهلی بوجود می آیند اگر تحت کنترل بشر نباشند، وحشی خواهند شد.

جنس نر در هنگام جفت گیری و جنس ماده در هنگامی که جوجه ها از تخم بیرون می آیند حالت تهاجمی بسیار شدیدی به خود می گیرند. رفتارهای تهاجمی می تواند بین شترمرغ های نر، شترمرغ های ماده و یا یک شترمرغ نر و یک شترمرغ مادر صورت گیرد. شترمرغ های نر با حرکات تهدید کننده و صداهای هشداردهنده و گاهاً درگیری خونین از قلمرو خود دفاع می کنند. حمله به انسانها نیز غالباً در فصل جفتگیری و هنگام برداشتن تخم­ها و تغذیه دادن مشاهده می شود.

یکی از دلایل شکستگی پاهای شترمرغ، همین خوی وحشی گری آنهاست. جدا سازی پن ها و ایجاد فضای بیشتر برای شترمرغ های ماده که امکان فرار از مسیر تهاجمی نرها را داشته باشند در حل مشکل کمک می کند.

از نشانه های رفتار تهاجمی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

در رفتار شناسی شترمرغ بالا نگه داشتن بال ها در طرفین – برافراشتن دم به سمت بالا – جلو نگه داشتن و سپر کردن سینه – باز کردن منقار و ایجاد صداهای خشن – بالا نگه داشتن یکی از پاها

اشتباه بزرگی است اگر در فصل جفتگیری حتی به پرنده ای که از اولین روزهای زندگیش با شما بزرگ شده و مورد محبت شما بوده اعتماد کنید. یک شترمرغ مهاجم را می توان با تکان دادن یک چوب بلند روبروی سر شترمرغ که تعدادی پر براق به انتهای آن چسبیده است ترساند. اگر در هنگام حمله شتر مرغ دسته خالی هستید و امکان فرار وجود ندارد، روی زمین دراز بکشید و اجازه دهید از شما دور شود.

رفتار جفت گیری

• شترمرغ ها پلی گاموس یا چند زوجه هستند. دارای یک جفت اصلی و چند جغت فرعی
• در شروع دوره جفت گیری شترمرغ ، شترمرغ های یکی دو ساله توسط والدینشان رانده می شوند.
• جنگ های تشریفاتی بین شترمرغ های نر به منظور نمایش آمادگی جنسی و انتخاب زوجه های مناسب صورت می گیرد، که معمولاً توسط شترمرغ های مسن تر دامن زده می شود.
• پس از تشکیل دسته تولید مثلی محل خاصی را به دور از گله جهت تولید مثل انتخاب می کنند.
• در طول فصل، پرنده نر روزها به دفاع از قلمرو خود پرداخته و شب ها با فریادهای ویژه دوران جفت گیری رقیبان را دور می کند.
• شترمرغ نر مکانی را برای آشیانه سازی انتخاب و شروع به کندن آن می کند. شترمرغ ماده نیز گاها با کمک کردن یا پائین آوردن بالها و بال زدن رضایت خود را نسبت به مکان انتخاب شده نشان می دهد. سپس شترمرغ نر رفتار جنسی و تمایل خود را به جفت گیری نشان می دهد.(بر روی زانو نشسته، بال های خود را باز نموده با حالتی موزون آنها را در بالای بدن از یک طرف به طرف دیگر حرکت داده و سرش به همراه ضربه زدن به پشت دنده هایش می کشد.)
• شترمرغ آماده جفتگیری نیز با یک رفتار مطیعانه سر و گردن خود را نزدیک به زمین نگه داشته، بالهایش را آویزان و دور از بدن نگه می دارد و دم خود را آویزان می کند و بدین ترتیب شترمرغ نر را برای جفت گیری دعوت می­کند.
• جهت عمل جفتگیری شترمرغ ماده نشسته گردن و سر خود را به اطراف حرکت میدهد. سپس شترمرغ نر پای چپ خود را نزدیک ماده گذاشته و پای راست را بر پشت او قرار می دهد و آلت نرینه خود را وارد کلوآک شترمرغ ماده می کند.
• جفت گیری حدوداً ۱ تا ۳ دقیقه طول می کشد.
• جفت گیری معمولاً بعد از طلوع آفتاب و برخی مواقع در بعد از ظهر انجام می شود.
•  پس از پایان جفت گیری دو شترمرغ از هم جدا شده و آلت نرینه شترمرغ نر قابل مشاهده است.
• نکته اینکه در بقیه حیوانات جریان خون باعث نعوذ آلت تناسلی می گردد، ولی در شترمرغ پر شدن آلت از لنف است که باعث نعوذ می شود.
  

  ---

  

  این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
  گروه تولیدی پژوهشی نیازی