از جمله بیماری های انگلی سنجاب می توان به توکسوپلاسموز،پلاسمودیوم فالسی پاروم ،لشمانیوز ،کوکسیدیوز  ،ژیاردیاز اشاره کرد در ادامه بیماری های انگلی سنجاب , و راهای تشخیص،پیشگیری،درمان آن ها را بررسی می کنیم.

بیماری های انگلی

توکسوپلاسموز

عامل بیماری توکسوپلاسما گوندی است. توکسوپلاسما گوندی کوکسیدیوم روده­ای گربه سانان است و با طیف وسیع غیر معمولی از میزبان واسطه می باشد. که در گونه های مختلف جوندگان دیده شده است، لیکن بیماری نادر است. نام توکسوپلاسما از شکل هلالی آن مشتق گردیده است، از طریق مدفوع گربه انتقال می یابد که بلافاصله عفونی نبوده بلکه ابتدا باید در خارج از بدن میزبان هاگدار شوند. در این بیماری انگل از راه دستگاه گوارش وارد بدن شده و از طریق همان دستگاه خود را به جریان خون و لنف می رساند.

عامل بیماری از مخاط دست نخورده و سالم عبور می کند ولی از پوست سالم به داخل خون نفوذ نمی نماید. آلودگی مصنوعی از راه­های زیر جلدی، بین صفاقی و داخل وریدی امکان پذیر است. در انتقال بیماری به طور طبیعی، حشرات پرنده بویژه پشه های استوموكسيس و انگل های خارجی کبوتر نقش بسزایی دارند.

نشانه های بالینی

عفونت­های اکتسابی معمولاً بدون نشانه هستند و فقط گاهی شدید و با راش، پنومونی، هپاتیت میوکاردیت، نفریت، مننگوآنسفالیت و لنفودنوپاتی منتشر هریک به تنهایی یا توام می تواند همراه باشد. در عفونت های مادرزادی گرفتاری در مغز شایعتر است و در آن مناطق نکروتیک و تغییرات گرانولوماتوز، آپاندیسیت و ترومبوز و کلسیفیکاسیون دیده می شود. انگل به اندام های زیادی بویژه مغز سنجاب تمایل دارند.

تشخیص

براساس روش های بیولوژیکی، سرولوژیکی یا بافت شناسی با کاربرد توام صورت می گیرد. شناسایی توکسوپلاسما گوندی در بافت های بیوپسی میزبان در کالبدگشایی امکان پذیر است. تشخیص سریع با آزمایش­های میکروسکوپی، گسترش­های رنگ آمیزی شده با گیمسا صورت می گیرد.

پیشگیری و درمان

سولفانامیدها و پریمتامین داروهای مورد استفاده وسیع در درمان می باشند. این دو دارو بطور سینرژیک عمل می کند. این دو دارو به خوبی عمل مینمایند ولی گاهی ممکن است ترمبوسیتوپنی و لکوپنی توسعه یابد که این آثار را می توان با تجویز اسیدفولینیک و مخمر بدون مداخله در درمان برطرف ساخت. معمولاً از سولفانامیدهای سولفادیازین، سولفارازین با تاثیر مناسب استفاده می­شود.

پلاسمودیوم فالسی پاروم

گونه های پلاسمودیوم عامل ایجاد مالاریا می­باشند و دارای توزیع جهانی هستند. پشه های جنس کولکس، آئدس و گهگاه گونه های آنوفل، هم به عنوان میزبان واسط و هم حامل عمل می نمایند. در سنجاب های پرنده پلاسمودیوم عامل مالاریا گزارش شده است. چرخه زندگی یا شامل مرحله اسپورو گونی در بدن پشه، همراه با تلقيح اسپوروزوآیت به جریان خون و بافت زیر جلدی جونده میزبان، پس از گزش پشه عفونی می­باشد. پلاسمودیوم دارای وسیع ترین طیف میزبانی در میان انگل های هموسپوریدین می باشد.

نشانه های بالینی

نشانه های بالینی شامل افسردگی، بی اشتهایی، استفراغ، تنگی نفس، کم خونی همولتیک، لکوسیتوزیس، لمفوسیتوزیس، هموگلوبینوری ساعت ها تا روزها پیش از مرگ می باشد. این نشانه ها عموماً در میزبان های تازه عفونی شده رایج می باشد.

یافته های کالبدگشایی

بزرگی طحال و کبد، انفارکتوس طحال و خونریزی نیز، به عنوان ضایعات کالبدگشایی پس از مرگ مطرح هستند.

تشخیص

تشخیص مالاریا شامل جستجوی شیزونت­ها، تروفوزوآیت ها و گامتوسیت­های داخل گلبول قرمز پیگمانته در گسترش خون سطحی می­باشد. این میکروارگانیسم ها ممکن است در ترومبوسیت ها، گلبول های سفید و سلول های اندوتلیال نیز یافت شوند. حضور شیزونت­ها در خون سطحی، وقوع انگل­ها در ترومبوسیت ها و گلبول­های سفید و جابجایی مشخص هسته گلبول های قرمز توسط انگل، چهره تشخیصی پلاسمودیوم را تشکیل می­دهند که این میکروارگانیسم را از هموپروتئوس متمایز می نماید.

پیشگیری و درمان

Fandeur و همکاران (۱۹۹۲) سنجاب های میمونی را در مقابل آلودگی پلاسمودیوم فالسی پاروم با استفاده از انگل های تخفيف حدت داده محافظت نمودند. جهت پیشگیری از ابتلا به عفونت پلاسمودیوم، کنترل جمعیت پشه های حامل الزامی است. بکار بردن مواد حشره کش و دور کننده پشه و استفاده از توری برای پنجره در مراکز پرورش سنجاب توصیه می شود. پریماکین و کلروکین جهت درمان و پیشگیری استفاده می­شود.

لشمانیوز

لشمانيا در نقاط مختلف دنیا به صورت ضایعات پوستی (سالک)، احشایی (تب سیاه، کالاآزار) و مخاطی پوستی بروز می نماید. این بیماری در ۸۰ کشور دنیا وجود دارد. این بیماری در ایران نیز وجود دارد. لشمانیوز توسط تک یاخته ای به نام لشمانیا از راسته کیتنوپلاست داران ایجاد می شوند، و برحسب محیط زندگی خود به دو شکل بدون تاژک و تاژک دار دیده می شود. این انگل در مهره داران در داخل یاخته بیگانه خوار تک هسته­ای زندگی نموده و تکثیر می یابد.

لشمانیوز اغلب توسط گونه های پشه خاکی (خانواده فلبوتومينه) انتقال می نماید. عوامل ایجاد کننده بیماری شامل لیشمانیا دونووانی، لیشمانیا تروپیکا، لیشمانیا مکزیکانا، ليشمانيا برازیلیانوم، لیشمانیا پروویانا می باشد. در نوع روستایی، مخزن اصلی بیماری رومبومیس اوپيموس، نوعی موش صحرایی بزرگ از خانواده ژربيل ها است. همچنین جوندگان وحشی به نام های تاترا ایندیکا و نزكيا ایندیکا مخزن سالک هستند. سایر جوندگان مانند راتوس نروژیکوس، مریونز لیبیکوس و موش خانگی نیز آلوده تشخیص داده شده اند. در سال ۱۹۹۱ توسط Pang و Kuhn بصورت تجربی لشمانیای امریکایی و بیماری چاگاز را در سنجاب میمونی برزیلی ایجاد نمودند و تاثیر آنتی بادی هر دو آلودگی روی آنتی ژن های انگل بررسی شد. در سال ۱۹۹۰ Lujan و همکاران لشمانیا را در سنجاب های میمونی بررسی نمودند که شامل رشد اوليه و زخم­های ستاره ای شکل و کاهش ایمنی متقاطع با لشمانیا دونوانی می شد.

کوکسیدیوز

کوکسیدیوز از مهمترین بیماری های پروتوزوآئی در جوندگان است. بیماری فقط در شرایطی که عوامل مستعد کننده حساسیت میزبان ها را افزایش دهد (استرس شیرواری، سوتغذیه و بیماری) یا اینکه شرایط مدیریتی بصورتی باشد که حیوانات در معرض آلودگی شدید قرار دهد (تغزیه با علوفه شدیدا آلوده به اووسیت) بیماری را بروز می دهند. در مطالعه ای در برزیل اووسیت آیمریا در مدفوع ۸۳ درصد از سنجاب های قرمز تحت بررسی جدا شد، که این اووسیت­ها در مدت ۲۴ ساعت در خارج بدن میزبان اسپوروله گشتند. اووسیت های هاگدار مرحله عفونت زای ایمریا را تشکیل می دهند. مرحله بعدی رشد ایمریا روده ای در سلول های اپیتلیوم و لامینا پروپریا انجام می­شود. ۳۵-۶ روز پس از آلودگی اووسیت­ها در مدفوع ظاهر می شوند. بیماری ناشی از ایمریا معمولاً در میزبان های جوان اتفاق می افتد. بیش از ۲۰ گونه عامل کوکسیدیایی از خانواده آیمریا از انواع مختلف سنجاب گزارش شده است که برخی پاتوژن و برخی غیر پاتوژن هستند. در سنجاب های غول پیکر انواع گونه های آیمریا مانند آیمریا لتراليس، آیمریا آیمریا اسپرموفیلی، آیمریا کالوسپرموفیلی، آيمريا بای لاملاتا، آيمريا لاری مرنسیس، ایمریا دونوانی و ایمریا دورنئی گزارش شده است. در سنجاب های روباه شکل، آیمریا لنکسترنسيس گزارش شده است. همچنین آیمریا دورنی و آیمریا پاراسيوروم و آیمریا گلوکومیدیا در سنجاب پرنده شناسایی شده است.

نشانه های بالینی

نشانه های بالینی در مبتلایان شامل کاهش اشتها و بی اشتهایی، مدفوع با قوام خمیری، افت وزن، پوشش خارجی نامرتب و ژولیده و بی حالی است.

پیشگیری و درمان

درمان بوسیله ترکیبات سولفانامیدی مانند سولفامتازین یا سولفادیمیدین بصورت محلول 2/0 درصد در آب و یا کوتریموکسازول به میزان ۱۵ میلی گرم دوبار در روز به مدت ۱۰-۷ روز انجام می گیرد.

ژیاردیاز

عفونت ژیاردیایی توسط گونه های مختلف ژیاردیا ایجاد می شود که یک انگل پروتوزوایی است. یکی از مهمترین عوامل بیماریزا در سنجاب گونه ژیاردیا موریس می باشد. ژیاردیوز در حیوانات مختلف از جمله سنجاب ها گزارش شده است.

بدن گلابی یا بیضی شکل، واجد قرینه دو طرفی، قسمت قدامی کم و بیش مدور و قسمت خلفی باریک و نسبتا تیز می باشد. گونه های متعددی در انسان و حیوانات مختلف گزارش شده است. شکل این گونه ها شباهت زیادی به همدیگر دارد، نامگذاری بیشتر مربوط به گونه های میزبان می باشد. جنس ژیاردیا همراه با عفونت های مجرای معده ای روده ای در جوندگان مانند سنجاب گزارش شده است. تصور می شود جیره های غذایی غنی از کربوهیدرات و فقیر از نظر پروتئین­ها و ویتامین ها، عوامل مستعدکننده در ایجاد عفونت باشند.

نشانه های بالینی

حاملين بدون نشانه بسیار شایع هستند. نشانه های بالینی ژیاردیا شامل بی اشتهایی، افسردگی، انتریت کاتارال، لاغری و مرگ و میر بالا می باشد. در مدفوع مقدار زیادی موکوس و چربی دیده می شود ولی خون یافت نمی­شود.

تشخیص

جواب منفی آزمایشات به معنی عفونی نبودن نیست. با مشاهده اشکال تروفوزئیت یا کیسه دار در مدفوع و با استفاده از روش های آزمایشگاهی امکان پذیر است. در آزمایش اسمیر، ترفوزوآیت ها حرکاتی مشابه سر خوردن دارند.

پیشگیری و درمان

درمان عفونت بایستی شامل استفاده نیتروفورازون به صورت خوراکی به میزان ۵ میلی گرم بر ۴۵۰ گرم وزن بدن در دوزاژ منقسم به مدت ۵- ۳ روز می باشد. استفاده از فنول ۵-۲ درصد اشکال کیسه دار موجود در محیط را از بین می برد. متاسفانه مقاومت دارویی و عود مجدد بیماری شایع است. غذاخوری ها را در جایی که مانع از آلودگی با مدفوع شود. تراکم مناسب سنجاب ها در قفس و بهداشت جایگاه از مهمترین مسائل در کنترل و پیشگیری از آلودگی می باشد.

بابزیوز

بایزیوز نوعی بیماری تک یاخته­ای حیوانات است که توسط کنه ها انتقال می یابد. انسان ها به طور اتفاقی به بیماری بابزیوز منتقل می شوند. تک یاخته بابزیا وارد گلبول­های قرمز می شود. کنه های ایکسودید (کنه های سخت) بخصوص ایکسودس دامینی و ایکسودس ریسینوس ناقلین انگل هستند. عفونت بایزیایی در حیوانات وحشی و اهلی تمام جهان وجود دارد. انتقال خون یکی دیگر از راه­های ابتلا به بابزیوز است. ایکسودس دامینی در مرحله لاروی و نمفی از جوندگان و در مرحله بلوغ از گوزن ها تغذیه می نماید. بابزیا رایتی، بابزیا میکروتی و بایزیا گرینگری در سنجاب روباهی و سنجاب صخره ای گزارش شده است.

نشانه های بالینی

نشانه های بالینی شامل تب، کم خونی، هموگلوبینوری، بی اشتهایی، افسردگی و ضعف وجود دارد، نقاط خونریزی پتشی مانند و زردی مخاط چشم قابل مشاهده است.

تشخیص

از نظر ریخت شناسی به انگل مالاریا شباهت دارد، بنابراین تشخیص تفریقی آن از مالاریا در آزمایشگاه لازم است.

پیشگیری و درمان:

دوری از گزش کنه، و کنترل جمعیت کنه ها در مناطق انزئوتیک، ریشه کنی جمعیت کنه ها در مناطق عاری از بابزیوز و قرنطینه در کنترل و پیشگیری بیماری نقش دارند.

بایلی ساسکاریس پروسیونیس

تخم این انگل سال­ها در محیط باقی می ماند. در تاریخچه، استفاده از قفس و جایگاه سایر جانوران حامل انگل (راکون) معمولاً خودنمایی می نماید. این بیماری درصد ابتلا و مرگ و میر بالایی دارد، بخاطر مشترک بودن بیماری بین انسان و دام توصیه می شود، نهایت احتیاط انجام پذیرد.

نشانه های بالینی

نشانه های بالینی شامل عدم تعادل، لرزش و چرخش سر می باشد.

یافته های کالبدگشایی

گرانولوماها در ناحیه شکمی و سینه خودنمایی می نمایند. در مقطع هیستوپاتولوژیک لارو به همراه ضایعات التهابی در مغز مشاهده می شود.

تشخیص

تشخیص تنها در نگروپسی امکان پذیر است. در تشخیص تفریقی باید ضربه، سموم آفت کش و مسمومیت با سرب را مورد توجه قرار داد. از طریق آزمایش خاک جایگاه می توان تخم انگل را شناسایی نمود.

پیشگیری و درمان

کنترل بیماری بخاطر ضدعفونی محیط بسیار مشکل است. تخم این انگل سال­ها در خاک باقی می­ماند. تخم انگل در خاک از طریق باغبانی یا کرم خاکی و سایر حشرات می تواند به سطح . جارجا شود. پسطوح کوچک با ترکیب ۱:۱ زایلن، اتانول ضدعفونی می شود. قفس­های کوچک بایستی اتو کلاو یا سوزانده شوند. سطوح بزرگ خاکی یا بتون را می­توان با آتش سوزاند. سطوح خاکی را باید با شن کش زیر و رو نمود و چندین بار به آتش کشید. برای درمان می توان پیرانتل پاموئیت (۱۰ میلی گرم /کیلوگرم)، فبندازول (۵۰ میلی گرم/کیلوگرم هر ۲۴ ساعت برای ۳ روز)، مبندازول (۴۰-۲۵ میلی گرم/کیلوگرم هر ۲۴ ساعت برای ۵-۳ روز) استفاده نمود. پس از درمان، مدفوع حیوان مبتلا بایستی آتش زده شود.

هپاتوزون گریس سیاری

این انگل به شکل وسیع در سنجاب های خاکستری مشاهده و گامتوسیتهای آن در چرخه لکوسیت های منونوکلئاز دیده شده است و البته گاهی اوقات هم به شکل آزاد در خون یافت می شود و نیز در مرحله شیزوگونی در آلوئول های ریه جایگزین می شود. جوندگان ممکن است با تعداد زیادی از تک یاخته ها آلوده شوند اما اغلب نشانه بالینی ایجاد نمی شوند.

آکانتوسفال

در گونه های متعددی از جوندگان مختلف گزارش شده است. گونه ماکروکانتروهینچوس هیرودیناسئوس در سنجاب های زمینی و سنجاب روباهی و مونیلی فرمیس کلارکی در سنجاب پرنده شناسایی شده است. میزبان واسط انگل دوم سوسک آلمانی است. تشخیص براساس یافتن کرم بالغ و یا تخم های آن با دیواره ضخیم است.

انگل های خونی

در یک بررسی از کشت خون تعدادی سنجاب قرمز، اشکال اپی مستیگوت جدا شد که پس از تلقيح به موش ازمایشگاهی و همستر در خون محیطی این جانوران تریپانوزما کروز و تریپانوزما لوسی ظاهر شد.

تری تریکوموناس موبیلنسیس

این انگل در سنجاب ها گزارش شده است. Demes و همکاران (۱۹۸۹) پروتئین سطحی و پروتئین متصل به تری تریکوموناس موبیلنسیس که انگل رودهای سنجاب میمونی است را مورد مطالعه قرار دادند. تریکوزوموئیدس نازاليس در اروپا مشاهده شده و در مخاط بینی یافت می شود.

نماتودها

نماتودها در گونه های زیادی از سنجابها به خصوص سنجاب درختی و سنجاب زمینی گزارش شده است، البته در مورد آنها هیچ نشانه بالینی ذکر نشده است و فقط ممکن است در معاینات کالبدگشایی زخم­های تاولی شکلی در عضو تحت تاثیر مشاهده شود. در یک مطالعه شش ساله بین سال­های 98- 193 در فلوریدا بر روی سنجاب­های شرمن گونه های نماتود هليگمواندريوم و استرونجيلوئیدس روبوستوس شناسایی شدند. همچنین در مطالعه فوق سیتلینما بيفارکاتوم و فیزالوپترا ماسينو و برای اولین بار در فلوریدا گونجیلونما پولچروم و نئوتروبيكولا وارتونی در این میزبان ثبت شدند. در یک بررسی دیگر بر روی گونه های مختلف سنجاب پرنده، قرمز و خاکستری در آمریکای شمالی انواع مختلف از نماتود شامل سيتلينما بیفارکاتوم و استرونجيلوئیدس روبوستوس و سیفاسیا تومپسونی به ثبت رسید.

تریشینیوز

عفونت حادی است که به علت خوردن کرم های گرد موجود در گوشت ایجاد می شود. عامل ایجادکننده آن تريشينلا اسپیرالیس است. این بیماری در ایران نیز وجود دارد. میزبان مخزن بیماری، گوشتخواران، موش­های صحرایی، خوک و خرس است، میزبان با خوردن لارو کیست دار موجود در گوشت آلوده می­شود. لارو مخاط روده را سوراخ نموده و بعد از ۴۰ ساعت به کرم بالغ تبدیل می شود. تریشینلا اسپیرالیس از نماتودها در عضلات سنجاب و انسان آلودگی ایجاد می­نماید.

نشانه های بالینی

بیماری معمولاً بدون نشانه است. در موارد حاد ممکن است افسردگی، پوشش خارجی نامرتب، پرخونی مخاطات، کونژکتیویت همراه با ترشحات چرکی و ناراحتی­های عضلانی مشاهده شود.

تشخیص

تشخیص براساس بیوپسی از عضلات جوشی و زبان است.

پیشگیری و درمان

پختن کامل گوشت انگل را از بین می برد. درمان بوسیله تیابندازول به میزان ۱۰۰-۷۵ میلی گرم /کیلوگرم برای مدت ۵ روز انجام می گیرد که بر اشکال بالغ این کرم در دستگاه گوارش مؤثر است.

کاپیلاریا

جنس کاپیلاریا در سرتاسر جهان پخش شده است. گونه های کاپیلاریا قادر به ایجاد آلودگی هستند. چرخه زندگی این انگل مستقیم یا غیرمستقیم است، البته ممکن است کرم­های خاکی میزبان این انگل محسوب شوند. حساسیت به این انگل به طبع غذایی میزبان بستگی ندارد. این انگل در بسیاری از جوندگان مسبب ایجاد بیماری شده است. کاپیلاریا پاپیلوزا در سنجاب گزارش شده است.

نشانه های بالینی

آلودگی شدید با این انگل، ممکن است سبب کاهش وزن، افسردگی، اسهال و مرگ و میر شود. این کرم ها ممکن است در بسیاری از نقاط مجرای معده ای- روده­ای جای گیرند. بیماری با تشکیل پلاک­های سفید یا کرم رنگ در حلق یا حفره دهانی و التهاب معده و روده ها همراه می شود.

تشخیص

تخم تیپیک جنس کاپیلاریا دارای پلاک­های دو قطبی است و ممکن است با تهیه سواب مستقیم از ضایعات یا مدفوع تازه و یا شناورسازی مدفوع دیده شود.

پیشگیری و درمان

جهت کنترل این انگل، بهداشت جایگاه و از بین بردن کرم های خاکی حائز اهمیت است. در برخی موارد داروهای ضد کرم نیز ممکن است مؤثر باشند. در برخی منابع استفاده از آیورمکتین و فنبندازول توصیه شده است. در محیط­های خشک و تمیز، تخم­ها ظرفیت عفونت زایی خود را طی ۳ هفته (بدون ضدعفونی بعدی) از دست می دهند. پس از درمان باید دوباره آزمایش شوند.

سستودها

جوندگان و از جمله سنجاب ها می توانند میزبان واسط تعداد زیادی از کرم های پهن باشند. کاتنوتانیا پوسیلا و سیتوتانیا پکتيناتا به ترتیب در سنجاب های خاکستری و فوکس گزارش انجام شده در سال­های 98- 1993 برروی سنجاب های شرمن در فلوریدا سستود راینتینا باکری از ۳۲ درصد سنجاب های تحت بررسی جدا شد.

اشکال لاروی (کیستیک) تنیا مولتی سپسیس و تنیا تنیافرمیس در امعا و احشا سنجاب مشاهده شده است. برخی از این اشکال لاروی تاثیر کمی روی میزبان دارند. بروز نشانه های بالینی بستگی به تعداد و محل کیست­ها دارد و معمولاً بصورت تورم زیر پوستی، بزرگ شدن محوطه بطنی و یا عوارض عمومی است.

هایمنولپیس نانا

از مهمترین کرم های انگلی در سنجاب ها می باشند و هم از نظر بهداشت عمومی اهمیت دارند. هایمنولپیس نانا به نام کرم کوتوله نیز شهرت دارد. طول آن ۲ تا ۴ سانتیمتر است. انگل سیکل زندگی مستقیم و غیر مستقیم دارد. کرم های بالغ در روده کوچک زندگی می نمایند. عفونت های ناشی از گونه های مختلف همینولپیس در سنجاب های خاکستری و سنجاب های روباهی گزارش شده است. سستود هایمنولپیس نیز در یک بررسی روی سنجاب های قرمز در نیویورک از حدود ۷ درصد سنجاب ها جدا شده است. انسان و حیوانات مستقیماً با بلعیدن تخم کرم آلوده می­شوند یعنی انسان می تواند یک میزبان نهایی برای انگل باشد. این انگل در بچه ها باعث اسهال، دل درد و بی اشتهایی می­شود.

نشانه های بالینی

نشانه های این عفونت انگلی غیراختصاصی است و براحتی با سایر عفونت­ها اشتباه می شود. بی اشتهایی، لاغری، اسهال، افسردگی و مرگ از نشانه های آن می باشد. وجود تعداد زیادی از این انگل ها باعث انسداد روده، انباشتگی در روده ها و حتی مرگ می شود. علاوه بر این، گاهی مهاجرت بافتی کرم نیز اتفاق می افتد و در این مواقع ممکن است شکل حاد بیماری نیز بروز نماید.

تشخیص

تشخیص با آزمایش مستقیم مدفوع و یافتن تخم انگل انجام می پذیرد.

پیشگیری و درمان

در صورتی که بیماری زود تشخیص داده شود، پیش اگهی روشن خواهد بود. پرازيكوانتل (۱۰۔ ۵ میلی گرم/کیلوگرم به مدت ۱۴ روز) در مراحل لاروی و بلوغ فعال است. همچنین می توان از داروی نیکلوزامید با دوز ۱۰۰ میلی گرم/کیلوگرم استفاده نمود ولی لازم به توضیح است که یک دوز دیگر از این دارو حتماً باید ۷ روز پس از تجویز اول دوباره تجویز گردد. برای درمان ترکیب کیناکرین به میزان ۱۱۰ میلی گرم /کیلوگرم استفاده می شود.

بستر و مدفوع باید سوزانده شود. قفس باید تمیز و استریل شود و یا جایگزین شود. با اقدامات بهداشتی و کنترل حشرات چرخه زندگی قطع می­شود. کنترل جوندگان دیگر را نیز نباید فراموش نمود، چون جوندگان وحشی ممکن است منبع آلودگی باشند.

هيداتيدوز

عفونتی است که توسط لارو کیستی شکل کرم پهن سگ سانان ایجاد می شود. عامل اصلی بیماری اکینوکوکوس گرانولوزوس است. سایر گونه ها نیز مانند اکینوکوکوس مولتی لوکولاریس در سنجاب گزارش شده است. اکینوکوکوس مولتی کولاریس در مناطق قطب شمالی شیوع دارد اما به شرق و مرکز اروپا نیز گسترش یافته است. این بیماری در ایران نیز وجود دارد. گوسفند مهمترین میزبان واسط اهلی اکینوکوکوس گرانولوزوس است. گوشتخواران میزبان مخزن نهایی اند. کرم پهن در بدن سگ تخم هایی می گذارد که همراه با مدفوع خارج می شوند. میزبان واسط اکینوکوکوس مولتی لوکولاریس جوندگان بخصوص موش های صحرایی هستند و میزبان نهایی آن روباه است. Varma و همکاران (۱۹۹۵) کیست هیداتید ناشی از اکینوکوکوس گرانولوزوس را از کبد و طحال یک سنجاب زمینی جدا نموده اند بنابر این کیست هیدانید در این حیوانات می تواند ایجاد شود.

نشانه های بالینی

آلودگی اغلب از نظر درمانگاهی غیر آشکار است.

یافته های کالبدگشایی

در کبد آلوده بعضی مواقع سیروز و ضخیم شدن مجاری صفراوی وجود دارد. در مجاری صفراوی احتمال دارد گنجیدگی­های کیسه ای شکل بدون نشانه بالینی مشاهده شود.

پیشگیری و درمان

شستشوی صحیح سبزیجات و بخصوص کاهو در صورتی که به صورت خام مصرف شوند، جلوگیری از ورود سگ­ها به محوطه خاکی و محل کشت سبزی­ها، درمان ضدانگلی منظم و طبق برنامه برای ریشه کن ساختن عفونت، جلوگیری از مصرف لاشه و احشای خام حیوانات توسط سگ­ها یا سایر حیوانات گوشتخوار که میزبان نهایی انگلند در کنترل و پیشگیری از بیماری ایفا نقش می­نمایند.

ترماتودها

اکینوستوما

این انگل از ترماتودها می باشد و انتشار جهانی دارد. اکینوستوما ایلوکانوم و اکینوستوما هورتنز در سنجاب گزارش شده است. محل استقرار این انگل راست روده می باشد. اولین میزبان واسط یکی از انواع حلزون های آبزی است و میزبان واسط دوم می تواند از همان گونه یا گونه ای دیگر از حلزون های آبزی و یا نوزاد قورباغه رانا اسکولنتا و یا سایر قورباغه ها باشد.

نشانه های بالینی

تعداد زیاد انگل ممکن است سبب تحریک مخاط روده، تورم روده، اسهال و لاغری گردد. عفونت ثانویه با عوامل بیماریزای دیگر (مانند گونه های ایمریا) ممکن است باعث مرگ و میر شدیدی شود. در آلودگی های شدید آنتريت هموراژیک و کاتارال مشاهده می گردد.

تشخیص

تشخیص آلودگی براساس اثبات حضور تخم ترماتود در مدفوع است (روش رسوب دادن). ممکن است کرم­های بالغ در حین کالبدگشایی دیده شوند.

پیشگیری و درمان

نیکلوزامید، فنبندازول و پرازيكوانتل در برابر انگل های خانواده اکینوستوماتیده موثر است.

انگل های ریوی

نشانه بالینی جرب های ریوی، عطسه سرفه، تنگی نفس و ترشحات بینی می باشد و تشخیص آنها با یافتن انگل در ترشحات بینی انجام می شود. پنوموکوپتس بانکسی انگل ریوی است که در سنجاب های زمینی گزارش شده است.

انگل های خارجی

جرب­ها

حضور گونه های متعددی از جرب شامل آندرولالپ فارن­هولزی، آندرولالپ کازالیس، سپروگایساها، هموگاماسوس آمبولنس و لپتوترومبیدیوم پرومایسی در سنجاب­ها گزارش شده است. جرب نوتوادرس باعث ریزش مو و پوسته پوسته شدن پوست می شود و در خانواده سنجاب ها گزارش شده است. نوتوادرس سنتريفرا نیز از سنجاب خاکستری جدا شده است.

جرب دمودکس

شایعترین انگل خارجی در جوندگان، دمودکس است. انتقال این جرب از مادر به نوزاد در زمان شیرخوارگی امکان دارد، به طوری که جرب از روی سطح مادر جدا شده و به فرزندان منتقل می­شود. پاتوژنسیته زیادی ندارند و در نمونه های گرفته شده از پوست حیوان سالم یافت می شود. بیمارانی که عوارض این انگل را نشان می­دهند معمولاً سطح ایمنی پایینی دارند یا بیماری­های دیگری هم دارند یا در استرس قرار دارند و یا دارای رژیم غذایی نادرستی می باشند و یا آنکه مسن می باشند. دمودکس در فولیکول های مو و مجاری غدد سباسه در کانال گوش سنجاب زمینی در کالیفرنیا (99- 1994) گزارش شده است.

از بین گونه های مختلف این جرب، گونه کرستی و آئوراتی بیش از همه مشاهده شده اند. دمودکس آئوراتی سیگاری شکل است و در فولیکول مو و در واحدهای سبابه­ای پوست یافت می شود و باعث کچلی فلسی خشک می شود و امکان دارد سبب اتساع فولیکول مو شود. ابتدا در ناحیه پشت حیوان شروع و سپس گسترش می یابد. خارش نادر است.

نشانه های بالینی

در آلودگی به این جرب اغلب قسمت های پشت بدن بیش از سایر قسمت­ها مبتلا می شود. پوست ضخیم شده و بر روی پشت و پهلوهای حیوان پوستول هایی به وجود می آید. نشانه بالینی شامل موریختگی، خشکی پوست، پوسته پوسته شدن اپیدرم بخصوص در قسمت­های فوقانی ناحیه سینه ای و پشت گردن و کمر می­باشد ولی برخلاف تصور عمومی خارش، در محل های درگیر وجود ندارد و یا بسیار کم است.

تشخیص

تشخیص دقیق بیماری با اسکراپ یا تخریش قسمت­های آلوده پوست و نمونه برداری و مشاهده مستقیم جرب در زیر میکروسکوپ صورت می گیرد.

پیشگیری و درمان

دوره زندگی ۱۵-۱۰ روزه انگل نیاز به تکرار درمان با آمیتراز، آیورمکتین یا سولفور آهک دارد. برای درمان از آمیتراز به میزان pmm ۱۰۰ هفته ای یک بار به مدت ۴ هفته می توان استفاده نمود و قطع درمان در صورتی است که نتیجه نمونه برداری پس از یک ماه منفی باشد و در غیر این صورت باید ۱ الى ۲ هفته دیگر درمان را ادامه داد. حمام بنزوئیل پراکساید می تواند میزان انگل را پیش از درمان کاهش دهد. عوامل مستعد کننده بیماری باید در طول درمان مورد توجه قرار گیرد. به علاوه استفاده محلول ۴ درصد پروپیلن گلیکول به صورت روزانه و برای مدت یک هفته توصیه شده است.

به منظور پیشگیری، توجه به شرایط زندگی حیوان، نوع قفس و احیانا چوب­های بکار رفته در بستر اهمیت دارد زیرا عامل بیماری می تواند در مکان های یاد شده مخفی و باعث بروز بیماری گردد.

جرب اورنیتونیسوس باکوتی

جرب موش در نواحی حاره ای است. یکی از انگل هایی است که در حیوانات آزمایشگاهی مشکل آفرین است و می تواند در اثر از دست دادن تدریجی خون منجر به ضعف و حتی مرگ حیوان شود. به انسان نیز قابل انتقال بوده و ناقل بسیاری از میکروارگانیسم ها می باشد. اورنیتونیسوس سیلواریوم به جرب ماکیان شمال معروف است و جربی خونخوار و در لابه لای پرهای پرنده یافت می­شود و جوندگان میزبان تصادفی هستند.

کنه

کنه ها اغلب در جوندگانی که به تازگی شکار شده اند، یافت می شوند. موارد گزارش شده برروی سنجاب پرنده در ایالت جورجیای آمریکا شامل آمبليوما ماکولاتوم و ایکسودس اسکایولاریس هستند. همچنین کنه ایکسودس رسینوس در سنجاب قرمز گزارش شده است. از گروه کنه ها درماسنتور آندرسونی که در سنجاب زمینی باعث تب لکه­ای گودهای راکی و فلجی و مرگ می شود. حتی وجود یک کنه می تواند نشانه های بالینی و در نهایت مرگ را سبب گردد، سحاب غربی (تامیاس استریائوس) میزبان کنه های نابالغ ایکسودس دامینی هستند و می توانند در انتقال عامل بیماری بورلیوز به انسان نقش داشته باشند.

در مطالعات متعددی که در انگلستان، سوئیس، ژاپن و آمریکا انجام شده، نقش این کنه ها در انتقال عوامل ریکتزیایی مانند بورليا آفزلی، بورلیا بورگدوفری سئوس لاتو، بورلیا بورگدوفری سنوس استریکو، بورلیا ریکتزیا ریکتزی مورد توجه و تاکید قرار گرفته است. برای درمان می توان کنه را در صورت انگشت شمار بودن از روی بدن بزدائید و با داروهای کنه کش مانند نگوون حمام کنه داد.

کک

تعداد زیادی از گونه های کک شناسایی شده اند که به جوندگان حمله می نمایند. کک ها ممکن است به وسیله ورود جوندگانی مانند موش، خوکچه هندی و غیره به خانه وارد شوند و لارو جرب خرمن در تابستان ممکن است توسط پارچه و لباس ها وارد خانه شود. آلودگی به کک از انواع سنجاب­ها گزارش شده است. در مطالعه ای که بر روی سنجاب های آبرت و سنجاب های قرمز در طی سال های 91- 1989 در ایالات نیومکزیکوی آمریکا انجام شد ۴ گونه کک به نام های سراتوفیلوس ویزون ، اوپیسوداسيس روستوس، ارکوپیس کائدنس ، ارکوپیس نئوتوماس در هر دو نوع سنجاب يافت شد. در مطالعه فوق کک­های ارکوپیس لئوکوپیس و کروپسیلا ایداهوئنزیس اختصاصاً در سنجاب قرمز یافت شدند. در مطالعه دیگری که در سنجاب پرنده در امریکا انجام شد یک گونه کک به نام ارکوپیس هوواردی شناسایی شد. در این مطالعه همچنین نقش ارکوپیس هوواردی در انتقال عوامل ریکتزیای و بروز تيفوس مورد توجه قرار گرفته است. گزنوپسیلا کئوپیس ، نئوپسیلا اینوپین ، اوروپسیلا آیداهونسيس نیز در سنجاب­ها گزارش شده است.

گونه کک های سیفونپترا و اسپرمونیلوس ریچاردسونی در سنجاب يافت شده و می توانند در انتقال عامل بیماری پلاگ یا طاعون به انسان نقش مؤثری بازی نمایند. کک ها از نظر انتقال بیماری از حیوان به حیوان و از حیوان به انسان اهمیت دارند، همچنین کک ها می توانند به عنوان میزبان واسط کرم­های نواری عمل نمایند.

پودر بروموسایکلن درمان مؤثری در این خصوص است. استفاده از حمام ضد کنه با اکتومین یا نگوون هم نتیجه مطلوبی داشته است.

شپش

شپش ها در جوندگان نسبتاً میزبان اختصاصی دارند. شپش های گونه نئوهماتوپینوس و هوپلوپلورا تریسپینوسا که جز شپش­های مکنده می باشند در گونه های مختلف سنجاب گزارش شده است. از این دسته می توان به نئوهماتوپینوس کالوسيوسری اشاره نمود که اولین مورد گزارش آن مربوط به یک بررسی در سال های ۳-۲۰۰۱ در ژاپن می­باشد.

در بررسی های انجام شده بر روی سنجاب پرنده دو نوع شپش مکنده به نام­های نئوهماتوپینوس سیورپتری و میکروفتيروس آنسيناتوس گزارش شده است. در مطالعه­ای بیشترین آلودگی با شپش نئوهماتوپینوس سیورپتری در حدود ۶۳ درصد مشاهده شده است و نقش این شپش در انتقال عوامل زئونوز ریکتزیایی مورد توجه است.

شپش ساقه پر

شپش ساقه پر بیشتر بر روی پرهای ران و سینه مرغ ها مشاهده می شود و اصولاً انگل اختصاصی سنجاب نمی باشد. در سال ۱۳۷۹ این انگل برای اولین بار توسط کبیر و همکاران در سنجاب مورد شناسایی قرار گرفت.

نشانه های بالینی

نشانه های بالینی شامل خارش فراوان و ضعف نسبی می باشد. در هنگام معاینه، انگل خارجی با رنگ کاهی تا قهوه ای تیره به تعداد زیاد روی بدن حیوان جلب توجه می نماید. تجمع انگل­ها بیشتر در نواحی کشاله ران، زیر بغل و پشت گردن می باشد.

تشخیص

انگل ها با استفاده از پنس از روی بدن حیوان جدا شده و در گلیسرول نگهداری می­شوند و سپس روی لام گذاشته شده و پس از قرار دادن لامل بر روی آنها با میکروسکوپ و با بزرگ نمایی ۴۰ مورد بررسی قرار می­گیرند.

پیشگیری و درمان

جهت درمان استفاده از نگوون ۱ درصد که در آب ولرم محلول شده است، ۳ بار به صورت یک روز در میان برای شستشوی سنجاب­ها و ۲ درصد برای شستشوی محیط آنها در تمامی موارد موفقیت آمیز خواهد بود و پس از ۷۲ ساعت اثری از خارش یا انگل بر روی بدن حیوان وجود نخواهد داشت. البته در زمان شستشو تا خشک شدن کامل بدن توجه لازم در جهت جلوگیری از خوردن احتمالی محلول توسط سنجاب، اعمال شود.

مگس

مگس نوزاد مگس انواع کوتربرا جراحت کیستی زیر پوستی ایجاد می نماید که با برداشت آن محل زخم هم درمان خواهد شد. میاز بوسیله مگس لوسیده و مگس سارکوفاگا ایجاد می شود. که در اثر تخم گذاری مگس ماده بر روی زخم باز ایجاد می شود. در عرض 4- 7 روز لاروها در زخی قابل رویت می باشند و کل دوره زندگی آنها ۲ هفته به طول می انجامد که لاروها معمولاً فعالانه به بافت های سالم هجوم می آورند.

---

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی