دورة فحلی در سگ ماده به چهار مرحله تقسیم می شود. این دوره پس از بلوغ حیوان و با فحلی همراه بوده و تحت تأثیر هورمون های مترشحه از مغز می باشد. GnRH یا هورمون آزادکنندة گنادوتروفین که به طریق ضربانی در هیپوتالاموس با پایه مغز تولید می شود و از طریق سیستم عروقی و خونی خاصی به غده هیپوفیز می رسد یکی از این هورمون هاست. این هورمون به سلول هایی که مسئول تولید هورمون محرک رشد فولیکولی (FSH) و هورمون لوتئینی کننده (LH) هستند اتصال یافته و باعث تولید و آزادسازی این دو هورمون می شود.در این پست به بررسی و آشنایی با دورة فحلی و تولیدمثل سگ ماده (دوره پریود سگ) می پردازیم.

دورة فحلی و تولیدمثلی در سگ ماده (دوره پریود سگ)

هورمون محرک رشد فولیکولی مسئول تحریک رشد فولیکول ها در تخمدان هاست و هورمون لوتئینی کننده، گنادوتروفینی است که باعث تحریک تکامل، لوتئینی شدن و تخمک گذاری فولیکول­های تخمدانی می شود. غلظت این هورمون ۴۸ ساعت قبل از تخمک گذاری به حداکثر میزان خود می رسد و این حداکثر میزان معمولاً در اواخر دوره پیش فحلی و اوایل فحلی رخ می دهد. رشد فوليكول سبب تولید هورمون استروژن می­شود و غلظت خونی آن چند روز قبل از شروع پیش فحلی به میزان کمی افزایش می یابد. استروژن موجب تغییراتی می شود که در مرحله اول فحلی یا پیش فحلی رخ می­دهد و عبارتند از ترشحات مهبلی خونی، ضخیم شدن مخاط مهبل، تغییر در غلظت موکوس گردن رحم، تورم فرج، تولید فرمون و تغییرات رفتاری. پروژسترون هورمون جنسی سگ ماده است که توسط فولیکول های بالغ و جسم زرد تولید می شود. این هورمون حدود ۲۰ روز پس از پایان فحلی چه سگ آبستن باشد و یا نباشد به حداکثر غلظت خود رسیده و سپس حدود ۶۰ تا ۷۰ روز پس از تخمک گذاری به حد پایه خود می رسد.

1- مرحلة پیش فحلی یا پرواستروس

پرواستروس یا پیش فحلی مرحله ای از چرخة تولید مثلی می باشد که قبل از فحلى (استروس) بوده و در آن سگ های ماده به سگ های نر تمایل نشان داده و نرها به سمت ماده ها جلب می شوند ولی با وجود این جفت گیری در این مرحله انجام نمی شود. سگ ماده در حضور سگ­های نر رفتار خاصی را به شکل فرار ناگهانی و سریع به نمایش می گذارد که به حالت خوابیدن با پاهای جمع شده خاتمه می یابد. حیوان به شکل دعوت کننده ای پارس می کند ولی به محض نزدیک شدن حیوان نر مجدداً فرار می­کند. فرج سگ ماده در این مرحله متورم و ضخیم بوده و ترشح مهبلی خونی مشاهده می شود که در بعضی سگ­ها این ترشحات ممکن است به علت لیسیدن مداوم مشاهده نگردد. طول این دوره به طور متوسط ۹ روز بوده که در برخی موارد ممکن است تا ۱۷ روز به طول انجامد. برخی از سگ های ماده دوره پرواستروس کوتاهی داشته و به سرعت با سگ نر جفت گیری می کنند. غلظت هورمون استرادیول در این زمان در خون افزایش می یابد و در نتیجه آن مهبل حجیم و بزرگتر می شود. در انتهای پرواستروس یعنی ۱تا۲ روز قبل از تخمک گذاری مقدار استروژن به حداکثر مقدار خود می رسد.

 در دورة فحلی و تولیدمثل سگ ماده چند روز قبل از بروز علایم قابل رؤیت این مرحله سگ ماده نسبت به محیط اطراف خود بی تفاوت شده و گاهی نیز در برخی از سگ­ها نوعی تشنج ایجاد می شود که هنوز علت علمی دقیق آن مشخص نشده است. وجود ترشحات مهبلی قرمز رنگ و فرج متورم از مهم ترین علایم این مرحله بوده و ریزش این ترشحات در سگ­هایی که در داخل منازل نگهداری می شوند می تواند ایجاد ناراحتی در صاحبان آنها نماید به طوری که وجود این ترشحات سبب شده تا برخی از مردم تمایلی به نگهداری سگ­های ماده نداشته باشند. دفع مقادیر کم ادرار به طور مکرر برای انتشار فرمون هایی که به وسیله مخاط دهلیز تولید می شوند دیده می شود. تخمک گذاری ممکن است در اواخر این دوره انجام گیرد ولی به طور طبیعی در طی فحلی ( دوره پریود سگ ) رخ می دهد.

۲- مرحلة فحلی یا استروس(دوره پریود سگ)

استروس یا فحلی دوره ای از چرخه تولید مثل می باشد که با پذیرش سگ نر توسط سگ ماده مشخص می­شود. این دوره به طور طبیعی حدود ۹ روز به طول می انجامد و بین ۳ تا ۲۱ روز متغیر است. ترشحات قرمز خونی که در خلال مرحلة قبلی مشاهده می گردید معمولاً در طول مرحله فحلی شفاف می­گردد ولی گاهی اوقات در بعضی سگ­ها در طول دوره پریود سگ نیز باقی می ماند. در این مدت فرج حيوان متورم بوده ولی مقداری از سفتی و ضخامت خود را که در مرحله قبل وجود داشته است از دست می دهد. تخمک گذاری عموماً در ۷۲ ساعت اول این مرحله رخ می دهد بنابراین چنانچه عمل جفت گیری در این مرحله انجام شود سگ ماده بارور خواهد شد. برخی از سگ­های تازه بالغ با وجود تخمک گذاری ممکن است پذیرای جنس مخالف نباشند این مسأله ممکن است به سبب وجود حالات غیر طبیعی هورمونی باشد. سگ های ماده ای که دچار التهاب مهبل بوده و یا مشکل تجمع مواد در کیسة مقعدی دارند ممکن است سبب جذب سگ­های نر شوند و صاحبان این قبیل سگ­ها گمان برند که حیوان فحل شده است که در این قبیل موارد می بایست با مراجعه به دامپزشک نسبت به درمان سگ بیمار اقدام کرد.

دورة فحلی و تولیدمثل سگ ماده با اولین جفت گیری همراه است و پایان آن با خودداری از جفت گیری مشخص می شود. گرچه تخمک گذاری معمولاً در یک دورة ۷۲ ساعته رخ می دهد ولی ممکن است زمان تخمک گذاری در یک سگ ماده در فحلی های متوالی یکسان نباشد. اکثر تخمک گذاری ها ۷۲-۴۸ ساعت بعد از حداکثر میزان LH خون رخ می دهد.

غلظت پروژسترون درست قبل از تخمک گذاری افزایش می یابد بنابراین در صورتی که لازم باشد دامپزشک شما با کمک روش های آزمایشگاهی و اندازه گیری مداوم پروژسترون پلاسما این امکان را فراهم می سازد که بتوان:

• الف) زمان تخمک گذاری را پیش بینی نمود.
• ب) تخمک گذاری را تأیید نمود.
• پ) دوره لقاح سگ ماده را ردیابی نمود.

۳- مرحله مت استروس یا دی استروس

این مرحله متعاقب فحلی ایجاد می شود و طول مدت آن ۹۰-۶۰ روز می باشد که به طور متوسط ۷۵ روز به طول می انجامد و با برگشت حالت التهاب و تورم فرج مشخص می شود. در این دوره ممکن است مقدار محدودی ترشح مهبلی وجود داشته باشد. این مرحله از چرخه تولیدمثلی در صورت وقوع آبستنی یا عدم آن پدیدار می­گردد. در این دوره سگ ماده آرام بوده و جذبة دام نر به زودی در او کاهش یافته و چنانچه سگ نر به او نزدیک شده با رفتار جفت گیری نشان دهد سگ ماده عکس العمل نشان داده و با پارس کردن و گاز گرفتن مانع می شود.

مرحله مت­استروس با اولین امتناع سگ ماده از جفت گیری آغاز می شود. این دوره، زمانی که غلظت هورمون پروژسترون خون به حداقل مقدار خود برسد پایان می یابد و هیچ علایم مشخص بالینی و ظاهری از پایان این دوره در سگ وجود ندارد.

۴- مرحلة سكون جنسی یا آنستروس

این مرحله از چرخه فحلی دوره ای است که بعد از دی استروس ادامه یافته و حدود ۳ تا ۴ ماه به طول می­انجامد. در برخی منابع مدت این مرحله ۲ تا ۱۰ ماه و در منابع دیگر از یک ماه تا دو سال ذکر شده است. در خلال آنستروس فعالیت های جنسی و تولیدمثلی ارگان­های تناسلی به حداقل رسیده به همین سبب این مرحله را مرحلة سکون جنسی می نامند. مشاهدات و تجربیات نگارنده نشان می­دهد که فصول مختلف سال بخصوص بهار و تابستان که روزها بلند می شوند (افزایش طول روز) و وضعیت مطلوب تغذیه می تواند در طول مدت آنستروس مؤثر باشد و آن را کاهش دهد، همچنین به نظر می رسد سگ­هایی که با هم نگهداری می­شوند غالباً فحلی را همزمان نشان می دهند. این مسأله دلیل آن است که بوی سگ فحل (فرمون) می تواند سایر سگ ها را تحریک نماید و از طول مدت مرحلة سكون جنسی یا آنستروس بکاهد.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی