ملکه برای عمل جفتگیری ابتدا چند پرواز شناسایی انجام داده و سپس خود را برای پرواز اصلی آماده می­سازد. عمل جفتگیری در مواقع گرم روز و به خصوص در بعد ­از ظهر ها انجام می­پذیرد. در مطالعاتی که در سال 1963 توسط Zmarlichi & Morse انجام شد مشخص گردید که نرهای زنبور عسل اغلب در محل­های خاصی به تعداد زیاد در حال پرواز بوده، در حالی که در بعضی از نقاط وجود نداشته و یا تعدادشان خیلی کم است. نقاطی که نرها به تعداد زیاد وجود دارند را در اصطلاح نقاط تجمع نرها می­گویند. مطالعات Strang در بین سال­های 1965 تا 1968 تأیید کرد این نقاط در فضا وجود داشته و با توجه به اینکه نرهای هر سال از بین رفته و برای سال دیگر باقی نمی ­مانند، در سال­های متمادی فقط تغییرات مختصری در نقاط تجمع نرها اتفاق می­افتد. در پست های قبلی در مورد مراحل رشد و نمو زنبوران عسل را توضیح دادیم در ادامه به بررسی جفتگیری زنبور عسل می پردازیم.

رفتارهای جفت گیری زنبور عسل

رفتار و اعمالی که در طی آن منجر به لقاح و تخم بارور می­گردد را می­توان در زنبور عسل در سه مرحله زیر خلاصه نمود:

1. پیدا کردن محل جفتگیری و شناخت جفت
2. عمل جفتگیری
3. اعمال بعد از جفتگیری
4. پیدا کردن محل جفتگیری و شناخت جفت

Ruttner در سال 1966 با آزمایشات خود، وجود نقاط تجمع نرها را تأیید، و اظهار داشت که این نقاط از سالی به سال دیگر ثابت است.

مطالعات اولیه انجام شده نشان داده است که زنبورهای نر به واسطه حساسیت به نیروی جاذبه زمین (Magnetic sensitivity) این نقاط را انتخاب می­کنند. (Gould, J. L. 1980).

در مطالعه­ای که اخیراً انجام شده، نشان داده شده که خصوصیات فیزیکی، پوشش گیاهی و تراکم آن و جهت شیب نیز در تعیین محل تجمع نرها اهمیت دارد. (Galindo –Cardona, A, et al. 2012). سؤال اینجاست که چطور ملکه به طرف نقاط تجمع نرها جلب می­شود. (1975) Morse معتقد است که امکان دارد ترشح هورمونی نرها سبب جلب ملکه گردد. (Gerig, 1972).

جفت گیری زنبور عسل

معمولاً جفتگیری زنبورهای نر با ملکه ­های زنبور عسل در محل تجمع نرها و در حین پرواز انجام می­گیرد. ارتفاع محل جفتگیری از سطح حدود 15 تا 60 متر و سرعت پرواز زنبورها نیز در جریان جفتگیری تا 12 کیلومتر در ساعت گزارش شده است. (Loper et al. 1992).

در عمل جفتگیری نه تنها کوشش زنبور نر برای جفت شدن با ملکه اهمیت دارد بلکه حالت فیزیولوژیکی نر و ملکه از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. علاوه بر عوامل بالا شرایط محیطی از قبیل درجه حرارت، باد و باران و غیره در یک جفتگیری موفقیت ­آمیز اهمیت دارد.

Gary در سال 1963، پس از ملاحظه جفتگیری­ های زیادی بین ملکه و نرهای زنبور عسل، عمل جفتگیری را به صورت زیر شرح می­دهد:

نر در پشت شکم ملکه فرود می­آید، در حالی که که به وسیله 6 پای خود او را محکم گرفته است. نر انتهای شکم خود را خم می­کند تا به انتهای شکم ملکه برسد. حال اگر ملکه محفظه نیش را در انتهای بدن باز کند آلت تناسلی نر وارونه شده و عمل انتقال اسپرم خیلی سریع انجام می­پذیرد.

ولی اگر محفظه نیش باز نگردید، نر ممکن است برای مدت چند ثانیه در محل خود باقی بماند و یا اینکه توسط نر دیگری مورد حمله قرار گرفته و جانشین شود. نرها قدرت پرواز زیادی داشته و قادرند ملکه را هم با خود حرکت دهند. به مجرد انتقال اسپرم، نرها بی حس شده و ملکه را رها می­کنند. در حین جدا شدن نر از ملکه صدای مشخص «پاپ» شنیده می­شود. نرها پس از عمل جفتگیری بی حس شده و نهایتاً خواهند مرد. معمولاً 6 تا 10 نر با ملکه جفتگیری می­کنند و زمانی که واژن ملکه از اسپرم پر شد به علت بسته شدن محفظه نیش قسمتی از آلت تناسلی آخرین نر در محفظه مانده و از بیضه آلت تناسلی جدا می­گردد. این قسمت جدا شده آلت تناسلی نر در انتهای بدن ملکه را نشانه جفتگیری می­گویند.

پس از جفتگیری ملکه، اگر جفتگیری و دریافت اسپرم توسط وی به هر دلیل کافی و کامل نباشد، ممکن است برای جفتگیری­ های مجدد همان روز یا روز بعد از کندو خارج گردد. محل جفتگیری ممکن است چندین کیلومتر از زنبورستان فاصله داشته باشد. (Ruttner & Ruttner, 1972).

اعمال بعد از جفتگیری

ملکه پس از جفتگیری مورد توجه زیاد کارگران قرار می­گیرد. کارگران در حالی که به هیجان آمده ­اند اطراف ملکه جمع شده او را با شاخک­های خود لمس و تغذیه کرده و محل جفتگیری را تمیز می­کنند و به وسیله آرواره­ های خود نشان جفتگیری یا قسمتی از آلت تناسلی آخرین نر که در محفظه نیش ملکه مانده بیرون می­آورند.

ملکه بعد از عمل جفتگیری، زمانی که لوله اصلی آورنده تخم از اسپرم پر شد، دریچه واژن را نیمه بسته نگه داشته و سپس با انقباض ماهیچه­ های دیواره لوله آورنده تخم، قسمتی از اسپرم­ ها را وارد کیسه ذخیره اسپرم نموده و قسمتی هم به صورت رشته­ هایی از واژن و انتهای بدن خارج می­شوند. زنبورهای کارگر این اسپرم­ های اضافی را از کندو خارج می­کنند. (Ruttner, 1956).

عمل لقاح

در تمام حشرات من­جمله زنبور عسل، پس از رسیدن تخم و گذشتن از لوله­ های جانبی آورنده وارد لوله آورنده اصلی می­شود. در آنجا در مقابل لوله آورنده اسپرم قرار گرفته و اسپرم در روی تخم در ناحیه روزنه ورود اسپرم قرار می­گیرد. سپس اسپرم وارد تخم شده و دنباله خود را از دست می­دهد.

عمل لقاح یعنی اختلاط هسته اولین نر و ماده بعد از عمل تخم­گذاری در درون تخم صورت می­گیرد. در اینجاست که بقیه عمل میوز یا تقسیم با کاهش کروموزومی تکمیل می­گردد. بدین صورت که هسته  به سه هسته کوچک قطبی و هسته اولیه تقسیم می­گردد. هسته اولیه ماده با نر اختلاط حاصل کرده و سه هسته کوچک قطبی به طرف دیواره تخم حرکت کرده و در نهایت از بین می­ روند.

در بیشتر حشرات تخم­ هایی که توسط اسپرم بارور نشوند، قادر به رشد نبوده و از بین خواهند رفت ولی در تعداد کمی از حشرات بارور نشده که n کروموزومی هستند رشد کرده و بسته به نوع حشره، افراد n کروموزومی ماده یا نر را به وجود می­آورند. این پدیده را بکرزایی می­گویند. در زنبور عسل تخم­های بارور نشده همگی به حشرات نر تبدیل می­شوند.

مراحل مختلف رشد

تخم:
تخم زنبور عسل بیضی شکل بوده و در قسمت زیر جنین کمی محدب می­باشد. درون تخم سیتوپلاسم، زرده (مواد غذایی)، و هسته قرار دارند. عمل رشد جنینی با تقسیم هسته آغاز می­گردد. پس از تقسیم شدن هسته و به وجود آمدن سلول­های Cleavage cells (B, ccls) ، این سلول­ها به جدار تخم مهاجرت نموده و لایه سلولی بنام بلاستودرم را به وجود می­آورند. (C, Bld).

بلاستودرم پس از یک سری تغییراتی که در مدت سه روز اتفاق می­افتد تکمیل شده و لارو را در درون تخم به وجود می­آورد. پس از گذشته این دوره قسمتی از تخم باز شده و لارو سن اول از آن خارج می­گردد.

لارو:

لاروسن اول پس از پنج مرحله و پنج پوست ­اندازی به شفیره تبدیل می­گردد. لارو زنبور عسل موجودی است بسیار ساده و به علت ثابت بودن در درون سلول­های قاب فاقد پا یا ضمائم دیگر است. لارو دارای سر بسیار کوچک و بدنش از 13 حلقه غیر متمایز شکم و سینه تشکیل شده است. قطعات دهان شامل یک جفت آرواره بالایی کوچک و یک جفت آرواره پائین ساده می­باشد.

در بین آرواره­ های پائین روزنه ترشح ابریشم (C.D,Spn) (جهت تنیدن پیله) قرار دارد. لوله ترشح ابریشم از به هم پیوستن هیپوفارینکس و انتهای لب پائین به وجود آمده است.

چون وظیفه اصلی لارو زنبور عسل تغذیه می­باشد، از این نظر دارای دستگاه گوارشی و به خصوص معده بزرگی بوده که تمام فضای شکم را پر کرده است.  در انتهای معده گوارشی و در محل اتصال به روده چهار لوله مالپیگی متصل شده­ اند (B,Mal).

شفیره:

لاروهای زنبور عسل پنج بار پوست عوض می­کنند. لارو وقتی که به حداکثر رشد رسید در داخل پوسته لاروی شفیره تشکیل می­گردد.  در این حالت شاخک­ ها، پاها و بال­ ها در حال رشد کردن هستند و چشم­های مرکب و قطعات دهانی وجود دارند. در این حالت شفیره خصوصیات لارو را داشته، بدین صورت که سینه­ های اول، دوم و سوم مساوی بوده و شکم در محل اتصال به سینه باریک شده است. در انتهای بدن شفیره­ های ماده ضمائم نیش رشد نکرده وجود دارد. در مرحله بعدی رشد که هنوز در داخل پوسته لاروی صورت می­گیرد سینه دوم از رشد بیشتری برخوردار است.

شفیره پس از رشد نهایی بیشتر به حشرات کمل شبیه می­باشد. در این حالت سینه از شکم به طور مشخص جدا شده است. شفیره رشد کرده پوسته لاروی را رها نموده و تغییرات خارجی دیگری صورت نمی­گیرد.

حشره کامل:

در داخل پوسته شفیرگی ضمن تغییراتی حشره کامل به وجود می­آید. حشره کامل سپس پوسته شفیرگی را پاره نموده و از آن خارج می­گردد. تغییراتی که در طی دوران رشد از تخم تا حشره کامل صورت می­گیرد را دگردیسی می­گویند.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی