بیماری ورم روده مرغ گوشتی یکی از انواع بیماری شایع در بین طیور می باشد در این مقاله سعی داریم با نشانه های این بیماری و همچنین عواملی که باعث ایجاد و راه های پیشگیری و درمان آن بپردازیم.

ورم روده را بشناسیم و با آن مقابله کنیم    

نشانه های بیماری ورم روده مرغ گوشتی

جوجه های گله ی گوشتی در همه ی دورهی پرورش، بویژه در سن سه هفتگی مستعد ابتلا به این بیماری هستند. جوجه ی مبتلا رشد کمی دارد، کسل و بی حال است، پرهایش را سیخ می کند و اسهال دارد. تلفات روزانه ی ناشی از این بیماری، تا یک درصد گله نیز می رسد و در مجموع ممکن است نیمی از گله، در اثر ابتلا به ورم روده عفونی تلف شوند. به دلیل ایجاد التهاب و تورم در روده و اختلال در دستگاه گوارش، خوراک هضم نشده به مقدار زیادی در مدفوع دیده می شود. همچنین اسهال سبب افزایش رطوبت بستر و پیدایش مشکلاتی از قبیل زخمهای کف پا و تاول سینه می شود و کیفیت گوشت مرغها را پایین می آورد. مجموعه عوامل فوق، موجب کاهش بازده گله و افزایش ضریب تبدیل غذایی می گردد، به عبارت دیگر، به ازای مصرف مقدار معینی دان، وزن کمتری در پایان دوره بدست می آید و نهایت امر اینکه سود کمتری عاید مرغدار می شود و حتی در صورت گستردگی بیماری، مرغدار زیاندیده می گردد.

سبب شناسی بیماری ورم روده مرغ گوشتی

باکتری کلستریدیوم پرفرنجنس، یکی از میکروبهای طبیعی و بومی دستگاه گوارش ماکیان است که تحت شرایطی که خواهیم گفت، رشد و تکثیر آن افزایش می یابد. این باکتری گرم مثبت است، یعنی با روش گرم رنگ آمیزی و بررسی می شود وبی هوازی است و به شرایط ناسازگار محیطی مقاوم می باشد و در چنین وضعیتی، در اطراف خود، هاگ یا اسپور ایجاد می کند. هاگ، مقاومت باکتری را در برابر خشکی، حرارت و مواد شیمیایی ضدعفونی کننده افزایش می دهد و بدینسان، خطر آلوده گی مجدد گله را با این میکروب، بالا می برد. باکتری بیماریزای مورد بحث، همچنین قادر است انواع سم و آنزیم ترشح نموده و موجب ایجاد زخم در دستگاه گوارش می شود.

عوامل زمینه ساز

 جوجه ها باکتری کلستریدیوم پرفرنجنس را از خوراک، آب و بستر دریافت می کنند و در حال سلامت نیز این باکتری به مقدار کم در دستگاه گوارش طیور وجود دارد. به احتمال زیاد، کندی حرکات لولهی گوارشی یا افزایش گرانروی یا ویسکوزیته ی محتویات روده، مثلاً در اثر تغذیه ی زیاد با گندم، سبب رشد و تکثیر کلستریدیوم پرفرنجنس می گردد. جیره ای که مقدار زیادی پلی ساکارید غیرنشاستهای محلول در آب داشته باشد، موجب بالا رفتن ویسکوزیته یا گرانروی محتویات روده می شود و در این شرایط، میکروبهای فرصت طلب از جمله کلستریدیوم پرفرنجنس امکان تکثیر می یابند. همچنین جیره ای که مقدار زیادی پروتئین حیوانی مانند پودر ماهی داشته باشد، با فراهم آوردن اسیدهای آمینه مورد نیاز برای رشد این میکروب، سبب رشدوتکثیر کلستریدیوم پرفرنجنس می گردد. جیره ای که نسبت انرژی به پروتئین آن پایین باشد، به مقدار بیشتری مصرف می شود و این امر موجب مصرف بیش از حد پروتئین می گردد و پروتئینهای هضم نشده در بخش پایانی دستگاه گوارش، موجب جذب آب و شلی مدفوع و خیسی بستر می شوند. ایجاد این وضعیت، منجر به افزایش جمعیت کلستریدیوم پرفرنجنس و تشدید بیماری ورم روده عفونی می گردد. ابتلای جوجه به کوکسیدیوز یا اسهال شکلاتی که در اثر نوعی تک یاخته بنام آیمریا ایجاد می شود، نیز زمینه ساز بیماری ورم رودهی عفونی می تواند باشد.

هر نوع بیماری ویروسی سرکوبگر ایمنی، نظیر گامبورو و مارک نیز بعنوان عامل مستند کننده ی ابتلا به ورم روده­ی عفونی مطرح است. همچنین عدم تعادل در مواد مغذی جیره که منجر به پیدایش بسترخواری می گردد و علاوه بر اخذ کلستریدیوم پرفرنجنس و داخل نمودن آن در دستگاه گوارش، موجب ایجاد ضایعات در دیواره ی روده می شود، بعنوان عامل زمینه ساز بیماری ورم رودهی عفونی اهمیت بسزایی دارد.

مخلص کلام اینکه، هر عاملی، اعم از تغذیه ای، مدیریتی و عفونی، که دستگاه گوارش را دچار ضایعه نماید یا سیستم ایمنی را تضعیف کند، پرنده را مستعد ابتلا به بیماری ورم روده ی عفونی یا همان آنتریت نکروتیک خواهد کرد.

ورم روده مرغ

رابطه ی بیماری ورم روده مرغ گوشتی  با مصرف پلت

همانگونه که از نام بیماری یعنی ورم روده ی عفونی پیداست، علت بیماری، عفونت ناشی از باکتری است. جای بسی تعجب و تأسف است که برخی مرغداران کم تجربه و ناآگاه و حتی بعضی از دامپزشکان و کارشناسان کم تعهد، دان آماده یا پلت را عامل پیدایش آنتریت نکروتیک معرفی می نمایند و حال آنکه ورم روده ی عفونی، بیماری متابولیک یا تغذیه ای نیست. نگارنده بارها با این معضل مواجه بوده است که دامپزشک یا کارشناس تغذیه ای که انتظارات نامعقول وی از سوی کارخانه ی پلت ساز برآورده نشده است، برای تسویه حساب شخصی و با زیر پا گذاشتن وجهه ی شغلی خویش و بعد از اطلاع از اینکه مرغدار از دان آماده­ی کارخانه ی مشخصی برای تغذیه ی طیور خود استفاده می کند، پلت را عامل ورم روده ی عفونی قلمداد نموده است و مرغدار ناآگاه نیز سخن دامپزشک معالج یا کارشناس تغذیه ی کم تعهد را ملاک داوری خویش قرار داده و این امر، پایه ی بسیاری از گله گذاری ها و حتی اختلافات مالی میان مرغدار و کارخانه ی خوراک طیور شده است.

همانگونه که پیشتر نیز گفته شد، هر عاملی که موجب افزایش ویسکوزیته یا گرانروی محتویات روده شود، بدلیل توقف طولانی مدت خوراک در دستگاه گوارش، امکان رشد و تکثیر کلستریدیوم پرفرنجنس را فراهم خواهد کرد. از طرفی هنگامی که علایم بیماری از قبیل کز کردن جوجه ها و اسهال و بی اشتهایی، اجازه ی نمود می یابند، مدتها از زمان پیدایش بیماری گذشته است و میکروب عامل بیماری به حد وفور، رشد و تکثیر یافته است. در این مرحله از بیماری، ساده انگاری است اگر تغذیه را علت ورم روده ی عفونی بدانیم ؛ اما بدیهی است برای پیشگیری از توسعه ی بیماری، باید جیره را ت

غییر داد و این تغییر باید هم در فرمولاسیون و هم در شکل ظاهری جیره اعمال شود. مسلماً دامپزشک یا کارشناس تغذیه ای که به مرغدار القا می کند که به گله ی مبتلا به ورم رودهی عفونی، پلت نخوراند، بی آنکه تغییری در فرمولاسیون جیره پیشنهاد نماید، کاری مغرضانه و غیر علمی انجام می­دهد، چراکه شکل ظاهری جیره در قیاس با آنالیز دان مصرفی، اهمیت کمی در اصلاح وضع گله ی مبتلا به ورم روده ی عفونی دارد.

پیشگیری 

چنانچه قبلا نیز گفته شد، آنتریت نکروتیک یا ورم رودهی عفونی، یک بیماری باکتریایی است و طبیعتاً هر اقدامی که در جهت پاکسازی آب و دان و گندزدایی محیط صورت بگیرد، به محدود کردن دامنه ی گسترش بیماری کمک می کند. همچنین، پیشگیری از کوکسیدیوز، در مهار ورم روده موثر است و چه بسا کوکسیدیوز خفیف، بدون بروز علایمی خاص، و تنها با کاهش مصرف دان و افت رشد، تا پایان دوره ی پرورش، بدون تشخیص می ماند و زمینه را برای ابتلا به ورم روده فراهم می کند.

هرگونه تنش یا استرس محیطی و تغییرات ناگهانی در فرمول و یا شکل دان، منجر به تغییر پی اچ یا اسیدیته ی دستگاه گوارش و استعداد ابتلا به ورم روده ی عفونی می گردد. بنابراین باید از هر نوع استرس محیطی و تغذیه ای وارده بر گله ی طیور جلوگیری نماییم. استفاده از آنزیمهای بتاگلوکاناز و زایلاناز در ترکیب جیره سبب شکسته شدن پلی ساکاریدهای غیرنشاسته ای شده و قابلیت دسترسی آنها را برای طیور افزایش می دهند. همچنین بکارگیری این آنزیمها، با کاستن از ویسکوزیته یا گرانروی محتویات روده، مانع تغذیه ی کلستریدیوم ها از غذای موجود در دستگاه گوارش طیور می شود و زمینه ی گسترش بیماری ورم روده ی عفونی از میان برداشته می­شود. مصرف اسیدی فایرهایا اسیدهای آلی نیز با کاهش پی اچ روده، یعنی اسیدی نمودن آن، مانع فعالیت میکروب­های مضر، از جمله کلستریدیوم پرفرنجنس، شده و بدین ترتیب از بیماری ورم روده ی عفونی پیشگیری می کند.

درمان

چون آنتریت نکروتیک، یک بیماری باکتریایی است، با تجویز آنتی بیوتیک اختصاصی یا وسیع الطیف محلول در آب یا مخلوط در دان، درمان می گردد. برخی دامپزشکان مجرب، جهت درمان این بیماری، روشهای ابتکاری و خاصی در که نشأت گرفته از درک درست روند بیماری و شناخت صحیح علت بیماری است؛ بعنوان مثال به مرغدار توصیه می کنند که در لیتر سرکه را در یکهزار لیتر آب آشامیدنی حل کرده، به مدت دوازده ساعت در اختیار طيور قرار دهد. اگر با این کار، گله بهبود نیافت، یک پاکت یکصد گرمی کلیستین را بعلاوهی دولیتر ملاس در پانصد لیتر آب حل کرده و در اختیار طیور قرار دهد. همچنین بهتر است بدلیل مسائلی که پیشتر گفته شد، درطول درمان این بیماری، از دان مش یا آسیاب شده با آنالیز تعدیل شده برای تغذیه ی گله ی بیمار استفاده شود.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی