شایع ترین انگل خارجی سگ­ها و گربه ها کک ها هستند. پیامدهای ناشی از آلودگی با کک­ها در انسان می­تواند بسیار متغیر است. کک ها اغلب باعث مشکل خاصی نمی شوند و پیامد های روانی آنها بیشتر از مشکلات سلامتی حائز اهمیت است. با این حال آلودگی با کک حیوانات خانگی می­تواند عواقبی بر سلامت انسان داشته باشد. از جمله: سوزش پوستی ناشی از گزش کک و به مقدار کمتر ولی با اهمیت تر، انتقال پاتوژن­های زئونوز است. در مقاله های قبلی در مورد بیماری مشترک انسان و طیور از جمله بیماری مشترک انسان و سگ ، بیماری مشترک انسان و گربه و همچنین بیماری مشترک انسان و دام پرداختیم. در ادامه به معرفی بیماری مشترک انسان و حیوان کک ها می پردازیم.

سبب شناسی

کک ها حشراتی بدون بال، بسیار ریز هستند که بین mm4-2 طول دارند که از پهلو فشرده شده است. تاکنون بیش از ۲۲۰۰ گونه و زیر گونه از کک شناسایی شده است. شمار اندکی منجر به آلودگی در سگ­ها و گربه ها می شود. میزبان نهایی کنه­ی کتنوسفالیدس فليس (بر خلاف نام آن)، سگ است. کتنوسفالیدس کنیس اغلب در حیوانات حیات وحش، سگ­های وحشی و ندرتاً در سگ­های خانگی دیده می شود.

انسان به پولس اینتس و ماکیان به اکیدنوفاژا پالینسه آلوده می شوند، همچنین هر این دو کنه منجر به آلودگی سگ­ها نیز می شوند. فلیس، شایع ترین کک گربه ها است. گرچه گونه های دیگری مانند گالیننه نیز ممکن است در گربه ها دیده شود.

میزبان نهایی ایرنتس انسان است؛ اما این گونه گربه ها، سگ­ها و خوک ها را نیز می تواند آلوده کند. میزبان نهایی گالیننس عمدتاً ماکیان است، اما به ندرت در سگ­ها و گربه ها نیز یافت می­شود. پولنکس سیمولنس عمدتاً در جوندگان دیده می­شود، و گاهی در سگ­ها و گربه ها و تعداد زیادی از پستاندارن نیز یافت می شود. تعداد زیادی از گونه ها و زیر گونه های کک­ها، سگ­ها و گربه ها را درگیر می کنند اما مهم ترین عامل ایجاد کننده ی بیماری مشترک انسان و حیوان کک ها ، گونه­ی فلیس است.

چرخه زندگی

کک های بالغ بر روی موهای میزبان یا در محیط زیست تخم گذاری می کنند. تخم­ها بسیار کوچک (mm5/0) بیضوی و سفید هستند. شناسایی و تشخیص تخم­ها آسان نیست.

لاروها طی ۱ تا ۲ روز بسته به دما و رطوبت هچ می­شوند. لاروها از خون کک ها، ارگان های تخریب شده و تخم های موجود در محیط تغذیه می کنند. محیط­های خنک و سایه دار بهترین مکان برای زندگی کک ها است. لاروها در صورت تابش مستقیم نور خورشید قابلیت رشد ندارند. آن ها جهت محافظت خود در برابر آفتاب زیر ارگان هان تخریب شده یا زمین پنهان می شوند. همچنین لاروها جهت محافظت خود، دو مرتبه، قادر به تولک رفتن هستند، رطوبت برای رشد لاروها ضروری است. لاروها در رطوبت کمتر ۵۰ درصد نمی­توانند رشد کنند. چرخه ی زندگی لاروها، در شرایط ایده آل (دمای  27 و رطوبت ۸۰ درصد) طی ۵ روز تکمیل می شود. گرچه در صورت عدم حضور محرک­های مؤثر (همچون کربن دی اکسید، گرما و فشار فیزیکی) لاروها طی هفته­ها یا ماه­ها به صورت خاموش باقی می مانند. لاروها با کمک بینایی و تشعشات، میزبان و غذا را طی چند روز شناسایی می کنند. در شرایط معمول چرخه ی زندگی لاروها بین ۳ تا ۸ هفته است.

کک­های بالغ پس از ۲۰ تا ۲۴ ساعت، در صورت تغذیه مناسب، تخم گذاری می کنند. کک­های ماده طی دوران ۵۰ تا ۱۰۰ روزهای زندگی، قادرند بیش از هزار تخم بگذارند.

طول دوره ی زندگی کک ها بسیار کوتاه است. مدت زمان زندگی آنها به عوامل متعددی بستگی دارد. در صورت نیافتن میزبان جدید، کک ها بین ۱ تا ۲ هفته از بین می رود؛ ولی در صورت پیدا کردن میزبان جدید ۲ ماه یا بیشتر قادر به زندگی هستند.

توزیع جغرافیایی /همه گیر شناسی

کک ها در سراسر دنیا شناخته شده هستند. فلیس در اکثر نواحی جهان حضور دارد. دلایل متنوعی مبنی بر شیوع گسترده­ی کک­ها وجود دارد. آلودگی با کک­ها در مناطقی با رطوبت کمتر از ۵۰ درصد، نادر است. کک­ها در آب و هوای سرد و مرطوب، در پائیز و زمستان رشد می کنند. طول چرخه ی زندگی کک­ها در دمای ۳  و ۱  به ترتیب ۱۰ و ۵ روز است، آلودگی در فصول تابستان و پائیز رایج تر از سایر فصول و به صورت شدید است. در گزارشات مختلف شیوع 8/1 تا ۱۷ درصدی در سگ­ها و 5/2 تا ۲۳ درصدی در گربه­ها گزارش شده است. بین میزان شیوع و ارتباط حیوانات خانگی با محیط خارج از خانه رابطه ی مستقیمی وجود دارد.

مهم ترین منبع آلوده کننده حیوانات، محیط زیست است. امکان انتقال مستقیم کمک­های بالغ، از میزبانی به میزبان دیگر نیز وجود دارد. خوشبختانه این انتقال بسیار کم رخ می دهد. امکان انتقال از حیوانی به حیوانی دیگر در مناطقی همچون پارک­ها، کلینیک دامپزشکی، نشیمنگاه و … وجود دارد. کک ها بین حیوانات خانگی و حیوانات حیات وحش نیز منتقل می شوند از منابع آلودگی در انسان ها، می توان به حیوانات و محیط زیست اشاره کرد.

یکی از مشکلات اساسی، خارش ایجاد شده متعاقب نیش کک است. لازم به ذکر است که پاسخ هر فرد نسبت به نیش کک بستگی به پاسخ هر فرد به آنتی ژن موجود در بزاق کک­ها دارد. دومین مشکل مهم، انتقال پاتوژن­های مشترک از آنها به انسان، متعاقب نیش زدن است. انتقال پاتوژن ها بسیار خطرناک تر از خارش ناشی از کک است. از جمله کک­های انتقال دهنده ی بیماری مشترک بارتونلا، ریکتزیا تایپی، یرسینیا پستیس و دیروفیلاریا کنینوم می توان نام برد.

حیوانات

نشانه های بالینی

مهمترین علامت بالینی، سوزش و خارش است که متعاقب تغذیه کک از حیوانات ایجاد می شود. نیش کک­ها منجر به آلرژی می شود. آلرژی در سگ­ها و گربه های کمتر از ۶ ماه به ندرت دیده شده است. بین سن، جنس و نژاد با میزان درگیری ارتباط معنی داری وجود ندارد. پاسخ های التهابی همچون خارش، ارتیماتوز، پاپول و خشکی پوست نیز متعاقب نیش کک ایجاد می شود. خارش ایجاد شده، از خفیف تا شدید متغیر است؛ همچنین به علت خاراندن در ناحیه زخم ایجاد می شود. علاوه بر آن، عفونت ثانویه (پیودرما) نیز ممکن است ایجاد شود. پاسخ بدن، بسته به سن حیوان، از خفیف تا شدید متغیر است. در صورت تکرار تماس، عارضه تشدید می شود. در گربه ها به ندرت لمفوآدنوپاتی متوسط تا شدید نیز ایجاد می شود. آلرژی ایجاد شده، مسبب اصلی پیودرم در سگ­ها است. در سگ­هایی که عامل پیودرم مشخص نیست، به آلرژی های ناشی از کک باید توجه کرد، خصوصاً اگر پیودرم به تازگی ایجاد شده باشد. خارش ناحیه ای، ممکن است آلرژی ایجاد نکند.

یکی دیگر از نشانه ی بالینی آنمی است. متعاقب از دست رفتن خون، فقر آهن نیز ایجاد می شود. حیوانات جوان در صورت ابتلا به شکل شدید بیماری تلف می شوند.

تشخیص

با مشاهده کک بر روی پوست حیوان، تشخیص صورت می پذیرد؛ به همین سبب پوشش بدن حیوان باید به دقت بررسی شود. شانه کردن کمک شایان توجهی در تشخیص می نماید. در حیوانات با پوشش تیره، استفاده از حوله سفید و تکه های کاغذ در تشخیص کمک کننده است. شناسایی کک در حیوانات با پوشش سفید رنگ آسان تر است. لکه های کک، در صورت مرطوب شدن با آب قرمز می شود. در صورت استقرار کک به مدت طولانی بر روی بدن حیوان، تشخیص دشوار است. نیش کک را می توان با تست داخلی درمی تشخیص داد.

مدیریت

درمان های محیطی

یکی از منابع مهم آلودگی، محیط زیست است، به همین سبب همزمان با زدودن موفقیت آمیز کک­های بالغ بر روی حیوانات خانگی، ضدعفونی کردن محیط نیز باید انجام شود. علیرغم شدت کم عارضه (به عنوان مثال، آلرژی ناشی از کک)، کک­های بالغ مرتبط با حیوانات خانگی را باید از بین برد و جهت جلوگیری از تولیدمثل دارو درمانی انجام شود؛ و همچنین محل نگهداری حیوانات، به طور متناوب باید چک شود و در صورت نیاز، محل نگهداری حیوانات باید ضدعفونی شود.

ضد عفونی محیط بیرون خانه از اقدامات کنترلی ضروری نیست، و تنها از آفت­های کش­ها در فضای باز باید استفاده شود. در صورت ضرورت استفاده از آفت کش ها، باید با متخصصان آن مشورت شود.

جلوگیری از عفونت مجدد

جاروبرقی کشیدن فرش­ها، کوسن ها و سایر وسایل مرتبط با حیوانات خانگی و همچنین شستشوی محل خواب حیوانات خانگی منجر به حذف بسیاری (نه لزوماً همه) از تخم­ها و لاروهای کک می شود. از بین بردن نوچه به دلیل قرارگیری آنها در عمق قالیچه ها یا پارچه دشوار است. جاروبرقی کشیدن متناوب به علت ایجاد لرزش، خروج کک بالغ از پیله را تحریک می کند، به همین سبب در دسترس قرار می گیرند. بخار شوی به تمیز کردن بخش های عمقی تر کرک فرش می تواند کمک کند.

ضد کک­های خانگی (مانند پودرها، اسپری ها) ممکن است در از بین بردن بعضی از مراحل زندگی کک در محیط خانه مفید باشد؛ جهت جلوگیری از در معرض قرار گرفتن حیوانات خانگی و کودکان اخاذ مراقبت های ویژه ضروری است. مرحله ی نوچگی در برابر آفت کش ها و تغییرات محیطی بسیار مقاوم است، بنابراین زدودن فیزیکی پیله ها (از طریق جارو برقی یا شستشو) مؤثرترین روش است؛ اما تکرار درمان یا تمیز کردن محیط بدون توجه به تکنیک مورد استفاده، لازم است.

محدود کردن تماس حیوانات خانگی با حیوانات بالقوه آلوده نیز مهم است. جلوگیری از پرسه زدن یا سایر راه­های دسترسی به محیط بیرون از خانه، خطر انتقال کک­ها از حیوانات خانگی آلوده، حیوانات شکاری یا وحشی کاهش می دهد. از دیگر راهکارهای کنترل آلودگی، کاهش احتیاجات تغذیه ای حیوانات در محیط است، اما ممکن است عملی نباشد. همچنین بازرسی منظم حیوانات مستقر در یک آشیانه از نظر آلودگی به کک و جلوگیری از ورود حیوانات آلوده، به کنترل آلودگی کمک می نماید. همچنین محیط بیرون از خانه ممکن است منبع آلودگی باشد. تنها مناطق سایه دار (مانند زیر میزها یا دالان ها) منبع آلودگی هستند؛ به همین سبب جلوگیری از تماس حیوانات خانگی به این مناطق ضروری است.

پیشگیری از آلودگی بیماری مشترک انسان و حیوان کک ها

درمان پیشگیری کننده

انواع مختلفی از داروها برای از بین بردن کک­های بالغ به عنوان درمان روتین یا در پاسخ به آلودگی در دسترس است. شمار فراوانی داروهای موضعی در دسترس است، اما باید توجه داشت که باقی مانده های دارویی در لایه­های سطحی پوست، منجر به ایجاد واکنش می گردد. همچنین در کنار اثرات مثبت به اثرات منفی تماس بیش از حد با آب نیز باید توجه کرد. به طور کلی حمام متناوب مشکلی ایجاد نمی کند، اما بیش از حد در معرض آب قرار گرفتن به خصوص در صورت استفاده از شامپو، می تواند اثر بخشی را کاهش دهد. قرار گرفتن در معرض آب بر اثر بخشی داروهای خوراکی که به طور گسترده در دسترس و مؤثر هستند، تأثیری ندارد. هیچ برنامه ای جهت کنترل کک­ها و عواملی مانند وجود یا عدم وجود آلرژی ناشی از کک در حیوانات خانگی، در حالی که صاحبان را هم به طور همزمان تحت تأثیر قرار دهد، وجود ندارد؛ میزان توانایی صاحبان حیوانات خانگی، در تجویز داروها و حمام دادن بیش از حد باید مد نظر قرار داده شود. همچنین مشخص شود که تجویز دارو، جهت درمان مشکل است یا صرفاً اقدامی پیشگیرانه است. اگر احتمال اثرات مخرب قابل توجهی همچون آلرژی در حیوان خانگی یا گاز گرفتن صاحب حیوان وجود دارد، باید اقدامات درمانی لازم جهت از بین بردن کک ها به سرعت انجام شود. جهت پیشگیری اقدامات مستقیم علیه بالغین یا مراحل نارس در نظر گرفته شود. در گذشته پرمترین ها به طور گسترده ای مورد استفاده قرار می گرفتند ولی امروزه به دلیل ایجاد مسمومیت (به ویژه در گربه ها) و دسترسی به سایر گزینه های مؤثر و امن تر، از دارو نباید استفاده شود.

جهت درمان ماهانه، مطابقت بروشور داروی انتخابی اقدامات لازم انجام شود. طول دوره­ی درمان براساس شرایطی همچون آب و هوا متفاوت است، در برخی مناطق درمان سالانه کافی است.

روش های دیگر مانند تجویز سیر، مخمر آبجو و تیامین نیز استفاده شده است، اما در حال حاضر هیچ شواهد عینی در مورد اثربخشی آنها وجود ندارد.

اقدامات درمانی لازم جهت جلوگیری از اثرات آلرژی ناشی از کک ها در حیوانات خانگی، نیز در برنامه ی پیشگیرانه باید گنجانده شود.

انسان ها

نشانه های بالینی

شدت واکنش نسبت به گزش کک، در بین افراد متفاوت است؛ آلرژی و درماتیت متعاقب نیش کک­ها، ممکن است ایجاد شود. برخی افراد ممکن است هیچ واکنش خاصی نسبت به گزش کنه نداشته باشند؛ در حالیکه برخی دیگر واکنش های ازدیاد حساسیت شدیدی نشان می دهند. در بزرگسالان معمولاً ضایعات کمتری ایجاد می شود، در کودکان اغلب اوقات، ضایعات گسترده ایجاد می شود. اغلب کهیر در انتهای اندام­ها به ویژه پاها، یافت می شود. نقاط کوچک خونریزی دهنده ممکن است در مرکز ضایعات وجود داشته باشد، همچنین ممکن است ضایعات ثانویه، به علت ترومای خودی یا عفونت های ثانویه باکتریایی ایجاد شود.

تشخیص بیماری مشترک انسان و حیوان کک ها

کک (ها) به ندرت بر روی بدن انسان قابل شناسایی است، بنابراین تشخیص به صورت غیر مستقیم صورت می گیرد. در صورت حضور نشانه های بالینی و یا سابقه ی آلودگی با کک در حیوانات خانگی با حضور کک در محیط زیست، به آلودگی با کک می توان مشکوک شد.

مدیریت

یکی از اصلی ترین جنبه های کلیدی مدیریت از ابتلا به کک ها جلوگیری از در معرض قرار گرفتن با کک از طریق کنترل کک در حیوانات خانگی، خانواده و کاهش تماس با محیط­های آلوده، است. کورتیکو استرویید­های پوستی یا آنتی هیستامین های خوراکی برای کنترل علائم خارش لازم هستند. قرار گیری مکرر یا مداوم با کک، باعث کاهش طول زمان حساسیت می شود.

پیشگیری

از روش های پیشگیری می توان به جلوگیری از انتقال کک از حیوانات به انسان، کنترل کک ها در حیوانات خانگی، اشاره کرد. میزان فعالیت های پیشگیرانه از کک به عوامل پرشماری از جمله شرایط جغرافیایی و مدیریت حیوان خانگی از لحاظ شیوع کک ها، خطر قرار گرفتن در معرض حیوان خانگی، حساسیت حیوانات خانگی و افراد به کک­ها و شیوع بیماری های مشترک ناشی از کک در بستگی دارد. به دلیل متغیر بودن این عوامل در بین جمعیت های مختلف و همچنین درون جمعیت، اجرای یک برنامه استاندارد برای همه حیوانات خانگی منطقی نیست. جنبه های فردی کنترل کک در حیوانات خانگی در سطور بالا شرح داده شده است.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی