برای پرورش جوجه لاری چند هفته اول (بخصوص ۴ هفته)، دوره مهمی در حیات جوجه ها محسوب می شوند و لازم است در محیطی مناسب و بهداشتی نگهداری شوند، محل آنها گرم باشد و غذا و آب مناسب در اختیارشان قرار گیرد، در غیر این صورت تلف شده و یا رشد آنها متوقف می شود و بعدها هیچگاه به عنوان یک خروس جنگی به قدرت واقعی خود نخواهند رسید.در جوجه کشی طبیعی، رسیدگی جوجه ها در این روزها تماماً به عهده مرغ مادر است. مرغ های نژاد جنگی دارای خصوصیات مادری بالایی بوده و مراقبت کافی از جوجه ها به عمل می آورند و لازم نیست محیط گرم برای آنها فراهم شود زیرا حتی در دمای ۱۰ درجه زیر صفر آنها به گرم کردن کافی جوجه ها مبادرت می ورزند. گرمای بدن مرغ محل مناسبی برای جوجه ها است. جوجه به انتخاب محل مناسبی در اطراف بدن مرغ پرداخته و بهترین مکان را پیدا می کند. در ادامه روشهای متداول پرورش جوجه لاری(خروس جنگی) و پرورش دستی آن ها را بررسی میکنیم.
پرورش طبیعی جوجه ها
برای پرورش جوجه لاری یا پرورش خروس جنگی استفاده از قفسهای کوچک با کف ۱۰۰ × ۶۰ سانتی متر ساخته شده از شبکه توری سیمی با روزنه های حدود ۱ سانتی متر و نصب پایه قفس در ارتفاع مناسب به منظور فاصله گرفتن کف قفس از زمین و عدم تماس جوجه ها با زمین روش مناسبی برای جلوگیری از انتقال برخی بیماری های انگلی است. جوجه ها بر حسب عادت و غريزه خود همواره به مواد آلوده بستر نوک می زنند.
هر چه ارتفاع کف قفس از زمین بیشتر باشد بهتر است. ارتفاع ۶۰ سانتی متر مناسب است. می توان روی قفس را از توری سیمی پوشانده و نیمی از سقف را ورق گالوانیزه گذاشت تا سقف ایجاد شده جوجه ها را در برابر باران محافظت کند. در روزهای اول بعد از تولد جوجه ها لازم است کف قفسها را با روزنامه بپوشانیم. می توان با استفاده از یک شبکه توری خاص، قفس را از یک طرف به اندازه ۲۰ سانتی متر جدا کرد به طوری که جوجه ها بتوانند به آن وارد شوند ولی مرغ تنها بتواند سرش را وارد کرده و غذا بخورد در غیر این صورت مادر دانخوریها را به هم زده و غذا و آب درون آنها را می ریزد.
می توان از چنین قفسی برای برای پرورش جوجه لاری یا پرورش خروس جنگی بدون حضور مرغ مادر استفاده کرد ولی بهتر است جوجه ها در کنار مادرشان بزرگ شوند. او به آنها یاد می دهد که زمین را خراش دهند و در سن حدود یک ماهگی حشرات و امثال آن را از زمین بیرون آورده و بخورند. در این سن آنها به اندازه کافی بزرگ شده اند و درگیر کوکسیدیوز یا سرماخوردگی و امثال آن نمی شوند و با مصرف کوکسیدیواستات مناسب از حدت آن جلوگیری می شود.
این عوارض برای جوجه های کوچکتر مضر است و عاقب مرگباری در بر دارد. در صورت امکان قفس را در فضای باز و زیر سایه درخت می گذاریم، سایه بویژه در مناطق و فصول گرم برای جوجه ها و بطور کلی برای همه سنین آنها ضروری است. بندرت می توان خروس جنگی قوی و سالمی داشت مگر اینکه سایه مناسبی آنها را در برابر آفتاب مصون نگه دارد.
برای پرورش جوجه لاری یا پرورش خروس جنگی در روزهای اول می توان از خوراک کرامبل مناسب جوجه یکروزه (بخصوص حاوی یولاف) برای تغذیه آنها استفاده کرد. جوجه ها دانه یولاف را دوست دارند. از طرفی یولاف پروتئین مناسبی دارد. بعد از یکی دو روز میتوان از یک جیره های آغازین تجارتی و پس از یک ماه از جیره رشد به همراه دانه غلات برای تغذیه آنها استفاده کرد (مراجعه به فصل تغذیه).
در همه لحظات آب تازه و تمیز و سنگریزه در اختیار آنها وجود داشته باشد. همچنین قبل از خواباندن مرغ کرچ از مواد ضد کنه و ضد شپش استفاده شود. شپش ها و جربها برای جوجه ها مضرند و اگر قادر به کشتن آنها نباشند حداقل رشد آنها را کاهش می دهند. در صورتی که قفس مناسبی تهیه کرده و جوجه ها را از زمین دور نگه داریم و غذای خوبی به آنها بدهیم و جرب و کنه و امثال آن را از آنها دور کنیم و آب تمیز و کافی در دسترس آنها قرار دهیم، تقریباً تمامی جوجه های متولد شده بزرگ می شوند.
در طول دوره اولیه برای پرورش جوجه لاری یا پرورش خروس جنگی ، بتدریج جوجه ها از یک گلوله توپ پشمالو تغییر رنگ داده و ابتدا پرهای جوجگی در میآورند و سپس پرهای جوانی آنها رشد میکند و در نهایت پرهای کامل آنها با درخشندگی کامل یک خروس جنگی را در برابر خود خواهیم داشت.
زمانی که برای اولین بار جوجه خروسها در سن ۸ تا ۱۱ هفتگی آواز بخوانند، می توان آنها را به عنوان افراد با هویت کامل شناسایی کرد و به شخصیت و خصوصیات روانی و جنگی آنها توجه نمود. در مورد مرغها نیز همین گونه است. لازم است هر یک از جوجه ها بخصوص خروسها از همان ابتدا مورد مواظبت و بررسی روزانه قرار گیرند و خصوصیات آنها را بررسی کرده و به روش مناسبی آنها را یادداشت کنیم تا در زمان مناسب و بر اساس همین اطلاعات از آنها برای تولید نسل های آینده گله سود ببریم.
پرورش دستی جوجه ها
قابل توجه که پرورش جوجه ها با توجه به امکانات موجود و وسعت مالی ما انجام می شود. در صورت کمبود بودجه و فضای کوچک، بهتر است تعداد جوجه کمتری بریزیم. مصرف جیره های غذایی نامتوازن و فقیر به هوای پرورش تعداد بیشتر آنها و یا ازدحام بیش از اندازه آنها عواقب ناشایستی بدنبال دارد. ازدحام جوجه ها در واحد سطح موجب تحریک پذیری آنها شده و عارضه کانیبالیسم در آنها توسعه می یابد که در برخی موارد تا حد کشت همدیگر را می زنند.
استفاده از مواد خوراکی سالم و غیر آلوده (بخصوص کپکها)، با فرمول مناسب به همراه آنزیمهای ضروری برای افزایش هضم غذا و نیز تقویت جیره با مواد کوکسیدیواستات برای جلوگیری از مشکلات رودهای جوجه ها ضروری است و هر یک از اینها مستلزم هزینه است.
پرورش دستی جوجه ها کاملاً متفاوت از پرورش طبیعی (با مرغ کرچ) است زیرا مرغ کرچ به هر دلیلی (بویژه خواست ما) به پرورش آنها نمی پردازد و در بسیاری موارد لازم است جوجه ها بصورت دستی و توسط خود ما بزرگ شوند. در این صورت تأمین گرمای مناسب برای جوجه ها شایان توجه اساسی است. به همین دلیل باید مادر مصنوعی مناسبی برای آنها فراهم کرد تا در چند هفته اول آنها را گرم نگه دارد.
مادر مصنوعی به معنی محوطه محصور یا جعبه ای با اندازه و ابعاد مناسب است که در بالای آن یک یا چند منبع گرما (عملاً به صورت اجاقهای گازسوز یا لامپهای سفید مجهز به رفلکتور و …) قرار دارد و در اطاقی سربسته و به دور از جریان هوا قرار میگیرد و جوجه ها در چند هفته اول در آن به سر می برند.
در پرورش انبوه جوجه ها از مادر مصنوعی بشقابی (انواع تجارتی برای پروش جوجه گوشت و مرغ تخمگذار) استفاده میشود که انرژی گرمایی آن، گاز مایع، برق یا نفت است و بصورت نعلبکی بزرگ وارونه ای بر فراز سر جوجه ها قرار گرفته و تعداد زیادی جوجه زیر هر یک نگهداری می شود.
مادر مصنوعی با قطر 8/1 متر برای ۵۰۰ جوجه کافی است مشروط بر اینکه اطراف آن با فاصله ۸۰ تا ۱۰۰ سانتیمتر باز باشد تا جوجه ها در صورت گرم یا سرد بودن شان در این فضا مانور داده و عقب و جلو بروند.
در این فاصله کارتن هایی با حداقل ارتفاع ۳۰ سانتی متر نصب می شود تا جوجه ها از منبع گرما دور نشوند. فضای کف مورد نیاز هر جوجه در ابتدای دوره برابر ۴۵۰ تا ۵۰۰ سانتی متر مربع (مربعی با ضلع ۲۱ تا ۲۳ سانتی متر) است و لذا برای ۵۰ جوجه دایره ای با قطر ۱۵۰ تا ۱۸۰ سانتیمتر و برای ۱۰۰ جوجه دایره ای با قطر ۲۱۰ تا ۲۴۰ سانتی متر لازم است. به موازات رشد جوجه ها نیاز فضای کف آنها افزایش می یابد. در سن ۴ هفتگی فضای مورد نیاز هر جوجه به حدود ۷۰۰ سانتی متر مربع (مربعی با اضلاع ۲۶ سانتی متر) افزایش مییابد.
در واحدهای برای پرورش جوجه لاری یا پرورش خروس جنگی که نسبتاً کوچک بوده و در هر بار فعالیت تولید مثلی، تعداد اندکی تخم زیر مرغ کرچ یا دستگاه جوجه کشی خوابانده میشود، اغلب نمیتوان از مادر مصنوعی بزرگ استفاده کرد. در این صورت از قفسهای ۱۰۰ × ۶۰ سانتی متر مخصوص پرورش جوجه ها به همراه مادر (مبحث پیش) استفاده کرده و از ارتفاع ۲۰ سانتی متری مانده به سقف تا۳ سانتی متری کف با استفاده از پارچه نسبتاً ضخیمی می پوشانیم.
کف قفس با تکه ای کاغذ روزنامه پوشانده شده و روی آن پوشالی به ضخامت ۵ سانتی متر می ریزیم و یک لامپ مناسب با قدرت ۶۰ یا ۱۰۰ وات در سقف قفس با فاصله حدود ۵۰ سانتی متر از کف نصب کرده و آن را روشن می کنیم. جوجه ها به تناسب احساس سرما یا گرما از منبع گرما فاصله می گیرند. لازم است امکان فاصله گرفتن از منبع گرما برای آنها فراهم باشد. در غیر این صورت آب بدن آنها از دست رفته و رشدشان کاهش می یابد.
دمای مناسب هفته اول جوجه ها بسته به نژاد آنها بین ۳۲ تا ۳۵ درجه سانتیگراد است. نژادهای ریز بانتام به دمای بالاتری نیاز دارند و نژادهای سریع الرشد همچون کورنیش سریعتر رشد می کنند و نیاز گرمایی آنها سریعتر عوض می شود. پس از آن هر هفته ۳ درجه کاهش می یابد و پس از ۴ هفته با دمای حدود ۲۰ درجه ثابت نگه داشته میشود. در این زمان نیازی به منبع گرمای اضافی ندارند. در طول روز و با توجه به دمای محیط می توان پنجره ها را باز کرد و یا در روزهای آفتابی جوجه ها را به محوطه باز فرستاد به شرط اینکه زمین آن تمیز باشد.
قبل از ریختن جوجه ها در زیر مادر مصنوعی یا جعبه های پرورش اولیه، کف آن از یک لایه کاغذ روزنامه یا رول مقوایی ضخیم تر پوشیده شده و یا پوشال نجاری با ضخامت ۵ سانتیمتر ریخته شده و در گوشه ای از آن روزنامه پهن می شود تا دان روی آن ریخته شود. در صورت سیمانی بودن کف سالن از ضخامت بیشتر پوشال استفاده میشود.
کاغذ روزنامه اول ۴ یا ۵ روز قابل استفاده است و بعد از آن باید به تناسب و با افزایش مقدار فضولات تعویض شود. هر دفعه بخصوص قبل از خوابیدن، جعبه جوجه ها یا مادر مصنوعی بررسی شده و علایم احتمالی ناراحتی جوجه ها کنترل شود. به هم چسبیدن جوجه ها نشانه سرد بودن و فاصله گرفتن آنها از منبع گرما نشانه گرم بودن شان است. در صورت نیاز و به شرط گرم بودن جوجه ها می توان لامپ را در روز خاموش کرد.
در روز اول به ازای هر ۵۰ جوجه یک آبخوری کله قندی کافی است مشروط بر اینکه هر روز شستشو شده و آب آن عوض شود. برای تأمین انرژی اضافی و دفع محتویات باقیمانده در روده جوجه ها، اولین آب مصرفی آنها را شیرین می کنند. چند قطره محلول ولرم گلوکز یا شکر قرمز در دهان آنها ریخته می شود یا در ۲ روز اول، ۳ قاشق غذاخوری شکر به آب ولرم آنها افزوده شده و پس از آن آب معمولی مصرف می گردد. برخی پروش دهندگان قبل از رها کردن هر یک از جوجه های نوک آنها را درون آب می زنند.
شیرینی آب موجب جستجوی مجدد آن توسط جوجه ها می شود. قابل توجه که بخش عمده مرگ و میر جوجه ها در روزهای اول به دلیل نخوردن آب و دان است. هیچگاه جوجه ها بدون آب نمانند. در دوره های بعد فضای آبخوری مورد نیاز جوجه ها افزایش یافته و به یک آبخوری ۵ گالنی یا آبخوری اتوماتیک به ازای ۱۰۰ جوجه افزایش می یابد. از ریخت و ریز آب بویژه در اطراف آبخوری ها و ایجاد چاله آب جلوگیری شود. ارتفاع آبخوری ها تنظیم شده و در صورت نیاز زیر آن آجر گذاشته شود و در صورت خیس شدن اطراف آن، جای آبخوری تغییر کند و منطقه آلوده و خیس شده با استفاده از پوشال تازه جایگزین گردد.
در روزهای اول دان جوجه ها روی روزنامه ریخته می شود تا به سرعت جوجه ها جذب دان شوند. ریختن مقداری زرده تخم مرغ آب پز روی آنها موجب جلب توجه بیشتر جوجه ها به محل دان می شود. پس از چند روز غذا در دانخوری ریخته می شود. دانخوری ها از نوع آویز یا ناودانی است. هر چه جوجه ها بزرگتر می شوند فضای دانخوری بیشتری می خواهند. به ازای هر ۵۰ جوجه یک دانخوری ناودانی ۶۰ سانتی متری با یک دانخوری استوانه ای از نوع آویز کافی است. در سن ۴ هفتگی فضای دانخوری مورد نیاز آنها افزایش یافته و به ۶ تا ۸ اینچ لبه دانخوری به ازای هر جوجه میرسد.
پرورش دهندگان خوش ذوق در زیر قفس پرورش جوجه هایک سینی کشویی جمع آوری فضولات (از جنس ورق گالوانیزه) قرار میدهند تا فضله آنها از توری سیمی کف قفس به درون سینی ریخته شود. این کار علاوه بر جلوگیری از دسترسی جوجه ها به فضولات آنها، تخلیه و بارگیری کود را نیز تسهیل می کند. در این قفسها به محض اینکه جوجه ها قادر به استفاده از دانخوریها بودند، کاغذ روزنامه زیر آنها انداخته نمی شود. در عوض روزنامه در کف سینی انداخته می شود و پس از پر شدن آن بیرون آورده شده و تعویض می شود. در صورت مرطوب بودن محل نگهداری آنها و برای جلوگیری از تجمع گاز آمونیاک و مشکلات بعدی تنفسی جوجه ها بهتر است روزنامه های کف سینی زود به زود عوض شوند.
در روز اول احتمالاً بسته به توصیه دامپزشک منطقه لازم است جوجه ها بر علیه برخی بیماریها (بخصوص مارک) واکسینه شوند. از یک هفتگی به بعد نیز برخی واکسیناسیون ها بویژه بر علیه نیوکاسل و گامبورو و نیز واکسن آبله (حدود ۱۵ روزگی) و کوریزا (زمان بردن جوجه ها به میان بقیه مرغ و خروسها) بر اساس توصیه دامپزشک انجام می شود. پس از واکسیناسیون بر علیه نیوکاسل و گامبورو در سن یک هفتگی، آنها را از زیر مادر مصنوعی خارج کرده و به محوطه بزرگتری از قبیل اطاق انباری یا پارکینگ و امثال آن منتقل می کنند و تا زمان مناسب برای قاطی کردن آنها با مرغ و خروسهای بالغ در آن نگه می دارند.
این عملیات با توجه به دمای و آب و هوای منطقه صورت می گیرد. در صورت سرد بودن هوا لازم است دمای مناسب برای جوجه ها فراهم شود. اگر در انتهای یک هفتگی پوشش پر جوجه ها به اندازه کافی رشد نکرده بود دمای بیشتری مورد نیاز آنها است (مطالب بالا). بهتر است کف اطاق نگهداری جوجه ها یک لایه پودر آهک ریخته و روی آن پوشال نجاری درشت بریزیم. در این دوره آبخوری ها روی آجرهای سیمانی گذاشته میشود تا از ورود پوشال به درون آن جلوگیری شود. آبخوری های آویز اتوماتیک مناسب است زیرا دارای گوشه و کنارهایی برای چسبیدن و صقله زدن دان نداشته و به راحتی تمیز می شوند.
چند نی خواب مناسب در اطاق نگهداری جوجه ها نصب شود تا روی آن استراحت کنند. مقدار طولی نی خواب برابر ۱۰ سانتی متر به ازای هر جوجه است که با فاصله ۱۵ سانتی متر از هم و در انتهای عقبی اطاق قرار میگیرند.
در صورت وجود هر گونه کوران هوا، دریچه ها، پنجره ها و روزنه های موجود را بررسی کرده و آن را کنترل کنید. در صورت گرم بودن محل نگهداری، جوجه ها با بالا بردن مصرف آب خود به جبران آن می پردازند ولی کوران هوا برای آنها به مثابه عامل تنش عمل کرده و آنها را مستعد انواع بیماری می سازد. هرگاه بستر آنها آلوده به فضولات و بقایای دان گردید، آن را با بیل جمع آوری کنید. دقت شود از دمرو شدن آبخوری ها و خیسی بستر خودداری شود. بالا رفتن رطوبت بستر محل مناسبی برای رشد قارچها و کپکها می شود که خسارات جبران ناپذیری به جوجه ها وارد می کند.
در طول دوره پرورش جوجه ها، همواره به ژولیدگی پرها و خونین بودن فضله جوجه ها توجه شود. اینها علایم بیماری «کوکسیدیوز» است. امروزه مواد دارویی مناسبی برای جلوگیری و درمان کوکسیدیوز در بازار وجود دارد. برای جلوگیری از آن، چند روز بعد از قرار دادن جوجه ها روی بستر از یک ماده کوکسیدیواستات مناسب در دان یا آب مصرفی آنها استفاده میشود.
عامل این بیماری اووسیت موجود در بستر است و لذا رطوبت مناسب بستر از ضروریات تکثیر آنها می باشد و خشک نگه داشتن بستر مقدار آنها را کاهش می دهد. ولی به هر حال مقداری از آن در محیط وجود دارد و هر گاه جوجه ها به مدت طولانی روی بستر نگهداری شدند، لازم است به شیوه ثابت و دائمی از طريق مصرف کوکسیدیواستات مناسب از آن جلوگیری شود. مرغ های قفس به مدفوع خود دسترسی نداشته و لذا نیازی به مصرف این دارو ندارند.
و جوجه های جوان اغلب در هوای گرم، ازدحام زیاد و یا نور شدید به هم نوک می زنند. باید توجه داشت که پیشگیری بهتر از درمان است. نباید گذاشت این عارضه در جوجه ها توسعه یابد. گاه اوقات جوجه ها به دلایلی ناشناخته به هم نوک می زنند. برای جلوگیری از آن لازم است محل نگهداری آنها تاریک تر شده و چند بار در روز اندکی علف سبز تازه در دسترس آنها قرار گیرد تا به آن نوک بزنند. در موارد حاد یک سوم رأس نوک بالایی جوجه ها با چاقو یا قیچی تیز چیده می شود. نیازی به چیدن نوک پایین نیست. مالیدن مرهم نعناع روی محل بریده شده برای بهبود آن مناسب است.
نظرات کاربران
2:27:55 AM