نگهداری و پرورش گوسفند، اگر چه به جایگاه و تجهیزات گوناگون و پر خرج، در مقایسه با پرورش گاو و یا طیور نیاز ندارد، اما این امر دلیل آن نیست که بتوان فعالیت در زمینه گوسفندداری را بویژه در واحدهای بزرگ بدون درنظر گرفتن نکات مربوط به جایگاه و ساختمان های لازم به مورد اجرا گذاشت و در نهایت از این نوع فعالیت، بصورت اقتصادی استفاده و بهره برداری نمود. بعبارت دیگر باید دانست که پرورش گوسفند، هنگامی اقتصادی وسودآور خواهد بود که علاوه بر توجه به ویژگی های علمی و فنی مربوط، نکات لازم در زمینه جایگاه و تجهیزات حیوان نیز مورد نظر قرار گیرد تا بدینوسیله بتوان از یک سو، بهداشت و سلامت گوسفند را به نحو مطلوب فراهم ساخت و از سویی دیگر، از لحاظ تأمین غذا و یا میزان کار در واحد گوسفندداری، بشکلی شایسته از نظر اقتصادی صرفه جوئی کرد. دراین پست به بررسی جایگاه بسته گوسفند و تجهیزات برای پرورش گوسفند و ساخت آغل گوسفند و آخور گوسفند را مورد بررسی می کنیم.

جایگاه و تجهیزات لازم برای پرورش گوسفند

یادآوری این نکته نیز ضروری است که اگر چه در اکثر کشورهای خارج، گوسفندان در بیشتر ایام سال در محیط آزاد و در فضای باز به سر می برند ( روش آزاد) اما در فصل زمستان و شرائط نامساعد هوا بهرحال در محیط بسته و در داخل جایگاه ( روش بسته) نگهداری می­شوند. بعلاوه در روش سنتی دامداری ایران، به استثنای بعضی موارد، اکثر گوسفندان در روز به چراگاه يا مرتع فرستاده می­شوند و اغلب، عصرها با توجه به شرایط جوی (باد و باران) به جایگاه یا آغل باز می گردند. باید توجه داشت که مراتبت از گوسفندان و بویژه میش ها در هنگام زایش و توجه از بره های آنان و همچنین نگهداری گوسفند به منظور برواربندی با استفاده از جایگاه صورت می گیرد.با توجه به ضرورت آگاهی از چگونگی مشخصات جایگاه و تجهیزات آن، در زیر بشرح نکات لازم در این زمینه می پردازیم:

اصول کلی در ساختمان جایگاه

در ساختمان جایگاه گوسفند، چه از لحاظ فنی و چه از نقطه نظر بهداشتی دقت کافی مبذول باید داشت و نیز توجه نمود که احداث جایگاه از نظر اقتصادی مقرون بصرفه باشد. بطور کلی پیش از ایجاد جایگاه، باید شرائط محل، وضع آب، زمین، باد و درجه حرارت و نسبت درصد رطوبت را مورد بررسی قرار داد و بخاطر داشت که گوسفند حیوانی است که تنها از کوران باد و رطوبت نامناسب رنج می برد و در برابر بسیاری از تغییرات جوی، بردبار و مقاوم است.

پیش از احداث جایگاه باید وضع آب و چگونگی دسترسی به آن را حتماً در نظر گرفت. محل جایگاه را باید یا نزدیک مظهر قنات و چشمه بنا نمود و یا به کمک احداث چاه و یا لوله کشی و وسایل دیگر، آب سالم و بهداشتی را به راحتی و در تمام مواقع در اختیار داشت.

محل جایگاه، باید از منازل مسکونی فاصله داشته باشد و در ضمن به گونه ای انتخاب شود که نظارت بر آن بسادگی انجام پذیرد و مسافت زیادی بین منزل کارگران واحد دامداری وجایگاه گوسفند نیز وجود نداشته باشد. محل های پست و مرطوب برای احداث جایگاه مناسب نیستند. اما هرگاه در نقاط مرطوب جایگاهی برای گوسفند ترتیب دهند، با زهکشی اطراف جایگاه به خشک کردن آن نیز باید اقدام کنند. محلی را که برای احداث جایگاه انتخاب می نمایند، در صورت امکان زمین آن کمی از زمین های اطراف باید بلندتر باشد تا از جمع شدن آب باران و برف در اطراف آن جلوگیری شود و بویژه باید در نظر داشت که جایگاه را بهیچ وجه در نقاطی که ممکن است در مسیر سیل قرارگیرد بنا نساخت.

برای آنکه کف جایگاه کمی بلند باشد، می توان قبلاً یک طبقه سنگ درشت چید و سپس روی آن را با گل و آهک و یا ماسه و سيمان (در کف های سیمانی برای جلوگیری از لغزيدن حیوان باید حتماً از بستر نیز استفاده کرد) پوشاند. با این ترتیب کف، محکم و غیر قابل نفوذ می گردد و در مواقع لزوم نیز می توان آن را شستشو و ضد عفونی کرد.

محل جایگاه باید روبه آفتاب و برخلاف جهت وزش بادهای موسمی ساخته شود و بویژه دقت گردد که پنجره­های جایگاه در جهت بادهای شدید واقع نشود. باد شدید معمولاً باعث ناراحتی گوسفند می گردد و در اینگونه موارد می توان از بادشکن استفاده کرد. بادشکن ممکن است از مصالح ساختمانی بنا شود و یا به کمک درخت کاری در اطراف محل جایگاه و یا با استقرار نی های بلند تا ارتفاع ۲ متر، از شدت وزش باد کاست.

در ساختمان جایگاه باید درجه حرارت و رطوبت را نیز درنظر گرفت. زیرا گوسفند اصولاً از هوای گرم بیشتر متأثر می شود و در مقابل هوای سرد دارای مقاومت بیشتری است.

باید توجه داشت که نسبت تحمل گوسفند در برابر حرارت محیط، به چگونگی تأمین حیوان از نظر مواد غذائی بستگی دارد. در صورتی که گوسفند در شرائط مناسب تغذیه ای باشد درجات حرارت پائین و حتی زیر صفر را نیز می تواند تحمل کند.

گوسفند در برابر رطوبت نیز حساس است و نسبت رطوبت در داخل جایگاه از مقدار معینی نباید تجاوز کند. مقدار رطوبت نسبی مورد نظر در جایگاه، حداکثر 75 و حداقل 50 و بطور متوسط ۶۰ درصد باید باشد. بدیهی است که مقدار رطوبت به درجه حرارت هوا بستگی دارد.

آغل (جایگاه بسته)

آغل و تقسیمات داخلی آن باید بگونه ای ساخته شود که بتوان آنرا با توجه به امکانات و شرائط دامدار، در مواقع مناسب تغییر داد. بطوری که اگر دامدار، مایل نباشد در دوره ای از سال، از جایگاه بعنوان نگهداری گوسفندان پرواری استفاده کند، قادر باشد با اندکی تغییراتی، آنرا بشکل آغل مناسب جهت نگهداری گوسفندان داشتی درآورد. یا بصورت انبار و نظایر آن مورد بهره برداری قرار دهد. بهرحال در اجرای عملیات ساختمانی باید سعی نمود تا آغل، از هر لحاظ محکم و غیرقابل نفوذ و عايق و محفوظ ساخته شود و این عمليات، بگونه­ای نباشد که بواسطه صرفه جوئی های غیرضروری، جایگاه ساخته شده و مرتباً نیاز به تعمیر و تقبل هزینه های اضافی پیدا کند. به همین جهت در اجرای عملیات ساختمانی به نکات زیر توجه دقیق مبذول باید داشت:

الف- پی ریزی: برحسب نوع ساختمان جایگاه، شکل پی یا بخشی از ساختمان که در داخل زمین قرار می­گیرد متفاوت می باشد. بی در ساختمان های آجری، از شفته آهک (مخلوط معینی از خاک و آهک و شن و ماسه و آب) و در ساختمان های نسبتاً سنگین از بتون (مخلوط معینی ار سیمان و شن و ماسه و آب) تشکیل یافته است.

برای احداث آغل در نقاطی که زمین مانند اراضی باطلاقی و یا ماسه ای، آبدار و سست باشد، پی ریزی به روش های فوق مقدور نیست و در این نوع اراضی باید به روش های دیگر توسل جست که مهمترین آنها شمع کوبی و یا پی­سازی با استفاده از حفر چاه است.

ب- دیوارسازی: مصالحی که برای ساختمان دیوارآغـل بکار می رود نسبت به موقعیت محل متفاوت و معمولاً عبارت از سنگ، آجر، بلوک های بتونی، ورقه های ایرانیت، چوب، تخته های پرس شده و محکم، تخته چند لا و کاهگل و خشت خام می باشد.

دیوارهای سنگی و آجری و بتونی از نوع دیوارهای محکم و ساختمان با آن نیز تا اندازه ای راحت و آسان است. از چوب و تخته نیز در نقاطی که نزدیک جنگل است اگر چه می توان برای احداث دیوار جایگاه استفاده کرد، اما گذشته از خطر آتش سوزی همین­که مرطوب و آلوده شوند برودي عمل تخمیر در آنها صورت می گیرد و بعلاوه بعضی حشرات مانند موریانه و کنه به آن حمله می کنند و بطور کلی این نوع دیوارها ازنظر بهداشتی مناسب نیستند. کاهگل و خشت خام نیز با اینکه نسبتاً ارزان و تقریباً در اکثر نقاط می توان از این نوع مصالح برای احداث دیوار آغل استفاده کرد اما چندان محکم نیستند. چنین آغلی را نیز نمی توان بخوبی ضد عفونی کرد زیرا درزها و شکاف های حاصله در آن، محل مناسبی برای تخم گذاری بعضی کنه ها و حشرات می باشد. در اجرای عملیات دیوارسازی، باید دقت نمود که لااقل قسمت های پائینی دیوار از آجر و سیمان و بطور کلی از مصالح سخت و قسمت های بالایی از مصالح سبک ساخته شود. جهت عایق بندی دیوارها نیز ممکن است از پنبه نسوز، پشم مصنوعی و یا قبر و گونی استفاده کرد. بعلاوه باید دانست که جدار داخلی دیوار جایگاه باید فاقد هرگونه شکاف و درز باشد زیرا در غیر اینصورت اینگونه نقاط محل مناسبی جهت اختفای کنه ها و سایر حشرات خواهد شد. جدار داخلی دیوار تا فاصله یک متری از کف جایگاه را بهتر است سیمان اندود کرد تا بتوان عملیات ضدعفونی و استفاده از شعله افکن را به نحو احسن انجام داد.

ارتفاع دیوار جایگاه نیز دارای حدود معینی است که بعدا در قسمت مربوط به سقف جایگاه درباره آن توضیح خواهیم داد.

ج- كف جایگاه: باید محکم، بادوام، خشکی و غیر قابل نفوذ و غیر لغزنده باشد. همچنین باید در برابر مواد شیمیائی و ادرار مقاوم باشد و بتوان آنرا به آسانی تمیز و ضد عفونی کرد. کف جایگاه را بشکل معمولی و یا نرده­ای می توان احداث نمود:

اول – کف های معمولی: برخلاف کف های نرده ای، بدون ایجاد فواصل، تمام کف جایگاه را پوشش می دهد. انواع کف های معمولی عبارتند از پوشش با آجر، پوشش با آسفالت، پوشش با سیمان و سنگ فرش، پوشش بتونی.

پوشش با آجر را هرگاه بخوبی کار بگذارند و فواصل آنرا با سیمان بگیرند نسبتاً مناسب است اما این پوشش بزودی از بین می رود. آجرهای سیمانی محکم و خط دار نیز اگر چه لغزنده نیستند اما دارای دوام زیادی نمی­باشند.

پوشش با آسفالت نیز نسبتاً ساده و آسان است. اما موجب لغزیدن گوسفند می شود مگر آنکه آسفالت زبر بکار برده شود.

سنگ فرش نیز در صورتی که فواصل آن با سیمان گرفته شود نسبتاً خوب و مناسب است. بتون نیز یکی از بهترین مصالحی است که برای پوشش کف جایگاه می توان از آن استفاده کرد و معمولاً بیشتر مراکز مدرن پرورش گوسفند، از این نوع پوشش در ساختمان جایگاه به کار می برند.

مساحت لازم براي آغل با کف معمولی برحسب تعداد گوسفندانی که نگهداری می شوند متفاوت است و دست کم باید به 25/1 متر مربع برای هررأس گوسفند داشتی در نظر گرفت. در این زمینه در صفحات بعد بیشتر توضیح خواهیم داد.

دوم – کف های نرده­های: امروزه استفاده از کف های نرده ای مورد توجه پرورش دهندگان گوسفندان داشتی و پرواری قرار گرفته است، این نوع کفی ها معمولاً از چوب، فلز و یا بتون ساخته می شود و بین آنها برخلاف کف های معمولی فواصلی وجود دارد. فاصله مناسب بین هر دو نرده ۲ سانتی متر و عرض هر نرده 5 سانتی متر می باشد. از میان انواع کف های نرده ای، کف های چوبی اگرچه از بقیه ارزان تر است اما چون مایعات را جذب می کند و تخمیر می شود خیلی زود از بین می رود. بعلاوه هنگامی که نرده ها زیاد مرطوب شوند بعلت لغزندگی، موجب زمین خوردن حیوان می گردند.

استفاده از کف های نرده ای، گذشنه از آنکه در کاهش انگل های داخلی و افزایش بیشتر کنترل محیط جایگاه تأثیر دارد، از نظر نقصان حشرات، عدم بو، عدم احتیاج به بستر و صرفه جوئی در مقدار جا و کار نیز مؤثر است. در کف های نرده ای بهتر است که علوفه خرد شده به حیوان داده شود. زیرا در غیر اینصورت علوفه بلند در کفن ریخته می شود و با ايجاد مانع برای خروج فضولات از فضای بین نرده ها، مکان مناسبی جهت رشد و نمو انگل های داخلی فراهم می گردد.

تعداد گوسفندان در آغل هائی که کف آنها به شکل نرده ای کار گذاشته می شود از حد معینی نباید تجاوز کنند. معمولاً در این نوع آغل ها، 100 میش و یا 50 میش و بره و یا 500 بره از شیر گرفته را می توان جای داد و برای نگهداری تعداد بیشتر هر گله، از آغل های جداگانه دیگری باید استفاده کرد.

د- سقف جایگاه: مصالحی که برای سقف جایگاه مورد استفاده واقع می شود عبارتند از: سفال، آجر، سنگ، کاهگل و خشت، تخته های نازک. مصالح مورد استفاده به محل مزرعه و نقشه مورد نظر دامدار و امکانات اقتصادی او بستگی دارد. معمولاً در جایگاه بسته، از تیرآهن و آجر و در جایگاه باز از ایرانیت و ورقه های فلزی استفاده می شود. لازم به یادآوری است که از ایجاد سقف های هادی حرارت مانند حلبی و آهن سفید باید خودداری کرد. زیرا اینگونه سقف ها، بشدت گرما و سرما را منتقل می کنند و بویژه در تابستان، گرمای شدید تولید می نمایند که برای گوسفند بسیار آزاردهنده است. بنابراین هرگونه سقفی که ساخته می شود حتی المقدور سبک و نفوذناپذير و عایق حرارت باید باشد و هرگاه خواسته باشند طبقه دیگری نیز روی سقف آغل و بعنوان مثال، جهت انبار علوفه بسازند، سقف را باید از مصالح محکم تر و بادوام تر بنا نمایند.

ارتفاع دیوار جایگاه یا فاصله سقف از کف جایگاه هرقدر بیشتر باشد به همان نسبت گوسفندان هوای زیادتری در اختیار خواهند داشت. اما گرم شدن چنین جایگاهی در زمستان بدون اشکال نیست. معمولاً ارتفاع دیوار جایگاه حدود 60/2 تا 3 متر می باشد و این بخاطر آن است که اولاً فضای لازم در جایگاه وجود داشته باشد و ثانیاً در واحدهای تولیدی بزرگ، هرگاه بخواهند از وسایل ماشینی و مکانیکی جهت برداشت کود و محصولات دیگر استفاده کنند ورود و خروج این وسایل به سادگی امکان پذیر باشد.

هـ- بهاربند: معمولاً در فضای باز و در طرفین آغل، بهاربند هائی باید ایجاد کرد. این بهاربندها را که بمنزله حیاط آغل می باشد بهتر است توسط دیوارهای نرده ای آجری ، و یا گلی (چوبی و یا فلزی) و به ارتفاع حدود 20/1  متر حصاربندی نمود تا از آنها بتوان بعنوان بهارخواب در تابستان و در اوقاتی که هوای داخل آغل خیلی گرم است استفاده کرد. بعلاوه در روزهای عادی و در موانعی که می خواهند داخل آغل را تمیز و ضد عفونی کنند، گوسفندان را بجای آغل می توان در این بهاربندها جای داد.

و- درب آغل: فضای بهاربند و داخل آغل را بیکدیگر مرتبط می سازد. درب آشل باید نسبتاً وسيع و تقریباً بعرض 30/2 متر باشد تا عبور گوسفندان از آمل به بهاربند و بالعکس به سهولت امکان پذیر گردد. توجه به وسعت درب ورودی آغل از لحاظ پرورش گوسفندان داشتی و نگهداری میش های آبستن ضرورت دارد. زیرا در غیر اینصورت ممکن است بعلت فشار میش های آبستن در هنگام عبور از درب آغل دامدار با مشکل «سقط جنین مکانیکی» روبرو گردد. برای این منظور بهتر است از درب­های ریلی استفاده شود تا باز و بسته شدن آن سریع و آسان باشد.

فضای بهاربند نیز با فضای داخلی مزرعه، بوسیله درب دیگری که به سمت بیرون باز و بسته می شود ارتباط می یابد. این درب نیز که درواقع مدخل اولیه جایگاه است، باید از وسعت کافی برخوردار باشد و معمولاً به شکل نرده­ای (احتمالاً از جنس دیواره های نرده ای بهاربند) است. در نقاطی که بیماری پتین یا فوت رات (گندیدگی بین دو سم) شایع و متداول است باید در مدخل اولیه جایگاه ( بهاربند) حوضچه های کم عمقی حفر کرد و در آن محلول ضد عفونی کننده ریخت تا سم های گوسفندان در موقع عبور از آن ضدعفونی شود.

ز- وسایل غذا خوری: جای خوراکی و یا وسایل غذاخوری گوسفند ممکن است بدوصورت مدرن و سنتی ساخته شود. در شکل مدرن، وسایل غذا خوری دو نوع و مشتمل بر علف خور و آخور است. علف، کاه، يونجه خشک و بطور کلی غذاهای پرحجم و مواد علوفه ای را در علف خور، و کنجاله و آردجو و سایر مواد کنسانتره یا غذاهای فشرده را در آخور می ریزند.

وسایل غذاخوری ممکن است بشكل ثابت و یا متحرک و بصورت یک طرفی و یا دو طرفی باشند. نوع ثابت را می توان از مصالح ساختمانی در داخل آغل و در کنار دیوارهای اصلی و یا میانی آغل تعبیه نمود. دیوارهای میانی، فضای داخل آغل یا جایگاه را به چند محوطه کوچکتر تقسیم می کند و با تعبيه این دیوارها می توان دردرون یک آغل، آغل های کوچکتری برای نگهداری طبقات مختلف گله بوجود آورد. ارتفاع دیوارهای میانی معمولاً حدود ۲۰/1 متر است. در عمل، آخور را در پائین و علف خور را که معمولاً نرده ای است در بالای این دیوارها تعبیه می کنند. ارتفاع آخور ثابت از کف آغل، برحسب سن و جثه گوسفند متفاوت است. اما معمولاً این ارتفاع بین ۲۰ تا 4۰ سانتی متر است. در بالای آخور، علف خور کار گذاشته می شود که معمولاً نرده ای بشکل مورب و با فاصله ۱۰ سانتیمتر از آخور قرار می گیرد. علف خورممکن است از چوب و یا فلز تهیه و ساخته شود.

در شرائط سنتی گوسفندداری در ایران برای ساختن آخورهای ثابت از مصالح مختلف ساختمانی مانند خشت، آجر، سیمان، بلوک های سیمانی و چوب يا الوار می توان استفاده کرد. اما نکاتی را که در زیر شرح می­دهیم حتماً باید در ساختمان و چگونگی استفاده از آنها رعایت نمود:

اول -ارتفاع لبه بیرونی آخورهای یک طرفی باید از لبه داخلی بیشتر باشد تا مواد غذائی کمتر به بیرون آخور ريخته و تلف شود. معمولاً گوسفند با حرکات سر، مواد غذائی را از درون آخور به عقب و جلو پرتاب می کند و در صورتی که ارتفاع لبه های داخلی و بیرونی آخور یکسان باشد، بخش مهمی از غذا تلف می شود. ارتفاع آخورهای سنتی برحسب سن و جثه گوسفند متفاوت و بین ۲۰ تا ۵۰ سانتیمتر و ارتفاع مناسب 45 سانتیمتر می باشد.

دوم – پهنای داخلی آخور باید حداکثر از بیست و پنج سانتیمتر کمتر نباشد. در غیر این صورت، لبه آخور گلوی گوسفند را می گیرد و حیوان نخواهد توانست براحتی از داخل آخور تغذیه و یا همه مواد موجود در آخور را به اصطلاح پاک کنند. سطح لبه آخور را نیز باید حتی الامکان بشکل قوس و بدون زاویه ساخت.

سوم- در جلوی لبه داخلی آخور حتماً باید تیرهای چوبی یا لوله های فلزی به فواصل مناسب کوبیده شود و روی آن دست کم یک ردیف نرده افقی موازی با لبه داخلی علف خور نصب گردد تا گوسفندان نتوانند داخل آخورشوند و علوفه را آلوده سازند. فاصله اولین نرده افقی با لبه علف خورسته به انواع گوسفندان شاخدار و بی شاخ نیز باید به اندازه ای باشد که حیوان فقط بتواند از زیر آن سر خود را داخل علف خور کند و غذا بخورد. در مواردی که آخورها دو طرفی است فقط یک ردیف میله و یا تیر چوبی افقی کمی بالاتر از آخور تعبیه می­نمایند تا گوسفندان نتوانند داخل آخور شوند.

چهارم – لبه های داخلی و کف آخورهائی را که به کمک مصالحی مثل خشت و گل می­سازند حتی الامکان باید توسط یک لایه سیمان نیز پوشانید تا براحتی بتوان آنرا تمیز و ضدعفونی کرد.

پنجم- در بسیاری از فعالیت های گوسفند داری، انواع علف خورها و آخورهای متحرک باید در دسترس باشد تا هرگاه بخواهند گوسفندان را در بهاربند و یا در هوای آزاد خوراک دهند، ارائه علوفه و غذاهای فشرده به حیوان میسر گردد. غذاخوری های متحرک را می توان به گونه ای نیز تعبیه کرد که هم آخور هم علف خور باشد. بعلاوه غذاهای فشرده و یا پودر نمک و آرد استخوان را می توان مطابق شکل (3-5) در آخورهای مخصوص و کوچک و سرپوشیده ای ریخت تا در هنگام باران و باد، مواد مزبور همچنان در محل باقی بماند و موجبات فساد آنها فراهم نگردد.

ح- وسایل شستشو: جایگاه بهتر است لوله کشی آب داشته باشد و در داخل آن یک دستشوئی سیمانی یا چینی مجهز به شیر آب سرد و در صورت امکان شیر آب گرم تعبیه شود. در صورتی که نتوان وسایل فوق را تعبیه نمود بهتر است دست کم شیر آب سرد را کار گذاشت. این شیر باید تقریباً یک متر تا کف حایگاه فاصله داشته و مجهز به سر پیچ وصل شونده به لوله لاستیکی باشد. درازای لوله لاستیکی را باید تا حد ممکن به اندازه ای انتخاب کرد تا بتوان به کمک آن حدود مناسبی از داخل جایگاه را بخوبی شست و تمیز کرد. در کف جایگاه باید راهروهای باریکی را برای عبور آب نیز تعبیه نمود. کف جایگاه نیز باید بسمت راهروهای آب شیب داشته باشد تا بتوان آنرا به آسانی شست و فاضلاب را بلافاصله از محل دور کرد.

ط- آبشخور: یا جای آب خوری گوسفند ممکن است از مصالح ساختمانی و یا از آهن سفید ساخته شود. معمولاً در آغل و در کنار آخور، محلی را برای آب خوری گوسفند باید درنظر گرفت. برای اینکار ممکن است محوطه کوچکی را با آجر و سیمان و با کف نیم استوانه در کنار آخور ساخت. کف آبشخور را باید با سیمان اندود تا کاملاً آب نگهدار باشد وبعلاوه منفذی در آن تعبیه نمود تا در فواصل لازم بتوان آبشخور را خالی و شستشو و سپس از آب سالم و بهداشتی پر کرد.

انواع آبشخور را می توان با استفاده از آهن سفید محکم نیز تهیه کرد. این نوع آبشخورها را ممکن است در کنار آخور و روی کف جایگاه قرار داد و یا توسط دو عدد حلقه آنها را به دیوار نزدیک آخور آویزان کرد. اینگونه آبشخورها برخلاف آبشخور سیمانی، متحرک هستند و می توان بدلخواه آنها را از يكن محوطه به محوطه دیگر انتقال داد.

در شرايط ایران که انواع آبشخور با استفاده از مصالح محلی و به اشکال مختلف تهیه و مورد استفاده قرار می­گیرد باید دقت کرد که محتوای آبشخور به مدت طولانی راکد نماند و در فواصل لازم آبشخور خالی و از آب سالم و بهداشتی پر شود. نکته دیگری که باید به آن توجه داشت تأمین آب آشامیدنی گله است که بویژه مقدار آن برحسب فصل و شرائط آب و هوا متفاوت می باشد. چنانکه بعداً بیان خواهد شد گوسفند در شرایط آب و هوای خشک، تقریباً به 4 لیتر و در شرایط آب و هوای معتدله به 5/1 لیتر آب در روز نیاز دارد. با این ترتیب برحسب اندازه گله، ظرفیت آبشخور را باید دقیقاً محاسبه و آب را به اندازه لازم تعبیه و فراهم ساخت. معمولاً برای هر 15 رأس گوسفند، یک آبشخور به طول 45 سانتیمتر در نظر گرفته می شود.

در گوسفندداری های پیشرفته و به روش باز و بویژه در نقاط سرد سیردر کشورهای خارج، از «آبشخورهای برقی» نیز استفاده می­شود که بشکل خودکار آب را نیمه گرم نگاه می دارد. در اینگونه موارد، یک آبشخور برقی، برای هر 15 رأس میش و یا هر ۲۰ بره پرواری در نظر گرفته می شود.

علاوه بر آبشخورهای فوق، از انواع دیگری مانند «آبشخور خود کار به کیک ظروف مرتبطه» و «آبشخور خود کار به کمک سیفون» نیز می توان استفاده کرد. استفاده از انواع آبشخورها به محل مزرعه، نقشه مورد نظر دامدار و امکانات اقتصادی او بستگی دارد.

ظ- نور و تهویه آغل: نور و تهویه آغل به کمک پنجره ها تأمین می شود. در مناطق آفتابی بهتر است درب آغل روبه جنوب و پنجره های تهویه بطرف شمال باز شوند تا هم عمل تهویه بهتر صورت پذیرد و هم در فصل تابستان، گوسفند از حرارت زیاد آفتاب محفوظ بماند. اگر چه بعضی دامداران معتقدند که نور زیاد در آغل گوسفند مورد لزوم نیست اما باید توجه داشت که استفاده از نور آفتاب برای ضدعفونی و بهداشت جایگاه و نیز سلامت گوسفندان بسیار حیاتی و ضروری است. شدت نور باید آنقدر باشد که روزها نیازی به نور مصنوعی در داخل آغل نباشد. اما در صورت لزوم، برای تأمین نور مصنوعی از برق می توان استفاده کرد و یک لامپ ۱۰۰ واتی برای هر 46 متر مربع کافی است.

معمولاً پنجره های دیوار جنوبی جایگاه در مجاور درب آغل بیشتر برای تابش نور آفتاب و پنجره های شمالی برای تهویه است. نسبت مساحت پنجره ها به سطح کف جایگاه باید بین 05/0 تا 07/0 باشد. پنجره ها بهتر است بزرگ و نزدیک به سقف قرار گیرند و برای جلوگیری از ورود حشرات، بهتر است توری فلزی در جلوی پنجره ها و درب آغل تعبیه و نصب شود.

برای تهویه جایگاه، علاوه بر پنجره ها می­توان از وانتیلاتور یا دستگاه تهویه نیز استفاده کرد. نیروی انتقال یا قدرت داخل و خارج کردن هوا در این نوع دستگاه­ها، در فصل زمستان برای هر رأس میش حدود 6 متر مکعب و برای بره های پرواری ۳ متر مکعب در دقیقه باید باشد. در فصل تابستان، چون به هوای بیشتری احتیاج است، نیروی انتقال تهویه ها باید بیشتر باشد. بعلاوه باید سعی شود درب آغل باز بماند تا گوسفندان بتوانند از هوای آزاد استفاده کنند. بهرحال درتهویه جایگاه، دقت کافی باید مبذول داشت و توجه نمود که گوسفندان داخل آغل و بویژه بره ها هیچگاه در معرض جریان شدید هوا قرار نگیرند.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی