سیستم تهویه سالن مرغداری تأمین کننده هوای تازه برای پرندگان در تمامی نقاط سالن پرورش می باشد در همین حال حرارت مازاد، بخار آب، گازها و گرد و غبار را از سالن خارج می کند. سیستم تهویه به دو صورت طبیعی و مکانیکی وجود دارد. که در ادامه به طور کامل به آنها می پردازیم.

انواع تهویه

 تهویه طبیعی

سیستم تهویه طبیعی با جابه جایی آزاد هوا کار می کند. وزن مخصوص هوای گرم کمتر از هوای سرد است. بنابراین، در سطح منابع حرارتی سالن نظير جمعیت پرندگان، جریان هوا از پایین به سمت بالاست و این جریان نیروی محرک جا به جایی هوا می باشد. جریان هوا در این حالت تابعی از مجذور اختلاف ارتفاع بین دریچه های ورودی و خروجی است.

در سیستم های مجهز به تهویه طبیعی، اندازه دریچه های ورودی و خروجی بزرگ است و به سختی می توان از نفوذ نور خورشید به داخل سالن جلوگیری نمود.

باد، در سیستم های طبیعی می تواند نیروی محرک برای جابه جایی هوا باشد ولی یک عامل متغییر و غیرقابل کنترل است و در برخی مواقع ممکن است دلخواه نباشد.

تهویه مکانیکی

سیستم های تهویه مکانیکی مجهز به هواکش های مکنده هستند که با مکیدن هوای داخل سالن باعث ایجاد فشار منفی در داخل می شود و یا مجهز به به دمنده های قوی هستند که هوا را به داخل سالن دمیده و باعث ایجاد فشار مثبت در داخل سالن می شود. در سیستم های مکنده (فشار منفی)، دریچه های ورودی هوا قابل کنترل می باشند و در سیستم های دمنده (فشار مثبت) دریچه های خروجی هوا قابل کنترل می باشند. در سالن­های مرغداری در اغلب موارد از سیستم تهویه مکشی (با فشار منفی) استفاده می شود.

سیستم تهویه مکشی به دو صورت طولی (تونلی) و عرضی وجود دارد، تهویه طولی به حرکت هوا در طول سالن گفته می شود و تهویه عرضی به حرکت هوا در عرض سالن گفته می شود. در سیستم تهویه طولی دریچه های ورودی در یک انتهای سالن قرار گرفته و هواکش ها در انتهای دیگر سالن قرار می گیرند. این نوع سیستم تهویه برای سالن هایی که حداکثر طول آنها ۶۵ متر است، مناسب می باشد. در سالن۔ هایی با طول بیشتر از ۶۵ متر تهویه عرضی استفاده می شود که در آن دریچه های ورودی هوا در یک طرف طول سالن قرار گرفته اند و هواکش­ها در مقابل آنها قرار گرفته اند.

در ارتباط با سطح مورد نیاز دریچه های ورودی هوا در سیستم های تهویه ای تونلی، برخی از طراحان حداقل سطح مورد نیاز دریچه های ورودی هوا را معادل سطح مقطع عرضی هواکش ها توصیه می شود. منتهای مراتب، در چنین شرایطی فشار استاتیک زیادی ایجاد شده که باعث شده سرعت ورود هوا به داخل سالن خیلی زیاد شود.

برخی از طراحان توصیه می کنند که سطح مورد نیاز دریچه های ورودی هوا معادل سطح مقطع عرضی سالن در نظر گرفته شود. در این وضعیت، اختلاف فشار استاتیک ناچیزی بوجود خواهد آمد که باعث شده هواکش ها با حداکثر ظرفیت خود کار کنند. فشار استاتیک، اختلاف فشار هوای داخل و خارج سالن مرغداری که در هنگام کار کردن هواکش ها بوجود می آید. در سیستم تهویه با فشار منفی، فشار استاتیک در حد 25/1 تا 5/2 میلیمتر آب قابل قبول است.

در صورتی که اختلاف فشار استاتیک از 5/2 میلیمتر آب تجاوز نماید، باعث کاهش عملکرد هواکش می شود. به صورت یک توصیه عملی، سطح مورد نیاز دریچه های ورودی هوا را می توان ۲ فوت مربع به ازای هر ۱۰۰۰ فوت مکعب در دقیقه (CFM) از ظرفیت هواکش در نظر گرفت. CFM عموماً برای توصیف مقدار با حجم هوای جا به جا شده توسط هواکش ها یا دریچه های ورودی هوا به کار می رود.

ظرفیت هواکش بر حسب CFM که به Q نشان داده می شود، از حاصل ضرب سرعت هوا (برحسب فوت در دقیقه) (V) در سطح مقطع عرضی سالن (بر حسب فوت مربع) (A) محاسبه می شود:

Q=V×A

برای مثال، در یک سالن مرغداری به ابعاد ۳۰۰×۶۰ فوت مربع و ارتفاع متوسط ۹ فوت، اگر سرعت هوای مورد نیاز آن ۴۵۰ فوت در دقیقه باشد (سرعت هوای توصیه شده)، ظرفیت هواکش عبارت است از:

اگر از هواکشهای ۱۲۰ (هواکش با قطر ۴۸ اینچ) استفاده شود که ظرفیت هر کدام CFM ۲۰۰۰۰ است، تعداد ۱۳ هواکش برای این سالن لازم است. سطح مورد نیاز دریچه های ورود هوا (دو فوت مربه به ازای CFM۱۰۰۰) در چنین حالتی برابر است با:

فوت مربع

توجه نمائید که ۴۸۶ فوت مربع تقريباً نزدیک به سطح مقطع عرضی سالن می باشد.

نصب محافظ برای هواکش باعث بالا بردن بازدهی هواکش به میزان ۱۵ درصد می شود که به دلیل کاهش آشفتگی هوا در اطراف هواکش می باشد.

در مورد سیستم تهویه باید توجه داشت که همیشه دو نرخ متفاوت برای تهویه در نظر گرفته می شود و تحت عنوان حداکثر نرخ تهویه و حداقل نرخ تهویه نامیده می شود.

حداکثر نرخ تهویه

حداکثر نرخ تهویه بیانگر ظرفیت سیستم تهویه برای حذف گرمای اضافی از سالن مرغداری است. به عبارت دیگر حداکثر نرخ تهویه که برای تعویض و حذف گرمای مازاد سالن مورد نیاز است. باید توجه داشت که پرندگان مهمترین منبع تولید گرما در سالن می باشند. برای مثال گرمای تولیدی توسط یک جوجه گوشتی به وزن ۲ کیلوگرم و یک مرغ تخم گذار به وزن 8/1 کیلوگرم به ترتیب 3/11 و 1/10 کیلو کالری در ساعت می باشد.

بر اساس مطالب ارائه شده در پاراگراف قبلی، می توان گفت حداکثر نرخ تهویه به میانگین وزن بدن پرندگان در گله و درجه حرارت محیط بستگی دارد. در طراحی سیستم تهویه باید توجه داشت که حداکثر وزن بدن پرندگان و حداکثر درجه حرارت محیط در محاسبات مورد توجه قرار گیرد تا سیستم تهویه در اوج نیاز جوابگو باشد. در دمای ۴۰ درجه سانتی گراد که طی فصل گرم در برخی از کشورها حاکم است، می توان از ضرایب 67/4 و 6/5 مترمکعب در ساعت هوا به ترتیب به ازای هر کیلوگرم وزن بدن ( 25/1 و 5/1 فوت مکعب در دقیقه به ازای هر پوند بدن) مرغ های گوشتی و تخم گذار استفاده نمود.

برای مثال، محاسبه حداکثر نرخ تهویه برای یک سالن مرغداری با ظرفیت ۲۰۰۰۰ مرغ تخم گذار با میانگین وزن 8/1 کیلوگرم برای هر مرغ به صورت زیر خواهد بود:

(معادل 16364 پوند) 36000کیلوگرم

کل ظرفیت هواکش (متر مکعب در ساعت)

در چنین حالتی، اگر از هواکش ۱۲۰ با ظرفیت ۳۴۰۰۰ متر مکعب در ساعت استفاده نمائیم، تعداد ۶ هواکش مورد نیاز است.

سیستم خنک کننده تبخیری

در مواقعی که دمای محیط بالاتر از ۳۰ درجه سانتی گراد است، سیستم تهویه باید قابلیت خنک کنندگی نیز داشته باشد. اساس این سیستم بر آن است که هوای گرم دارای ظرفیت جذب بخار آب می باشد، به طوری که هر چقدر دمای هوا بالاتر باشد، ظرفیت جذب بخار آب آن نیز بالاتر می باشد.

به طور تجربی به ازای افزایش هر ۱۱ درجه سانتی گراد ظرفیت نگهداری بخار آب توسط هوا دو برابر می شود. برای مثال، اگر فرض کنیم هوای اشباع (با رطوبت نسبی ۱۰۰ درصد) در خارج از سالن دمای ۱- درجه سانتی گراد داشته باشد، پس از ورود به داخل سالن مرغداری گرم شده و دمای آن به ۱۰ درجه سانتی گراد افزایش یابد، در این حالت رطوبت نسبی آن ۵۰ درصد کاهش می یابد. گرم شدن هوای ورودی به معنی خنک شدن دمای داخل سالن مرغداری است.

بنابراین میزان خنک کنندگی سیستم خنک کننده تبخیری به درجه حرارت هوا و میزان رطوبت نسبی آن بستگی دارد. در سیستم های تهویه برای تبخیر آب از مه پاش پا پوشال در محل هوای ورودی به سالن استفاده می شود. معمولی ترین سیستم خنک کننده در مرغداری ها سیستم پوشال و هواکش است که پوشال در یک انتهای سالن که محل ورود هواست تعبیه شده و هواکش ها در سمت مقابل آن قرار می گیرند. هوای ورودی پس از عبور از پوشال خیس مرطوب شده و به شکل بخار در می آید و طبق آنچه گفته شد، باعث کاهش دمای سالن می گردد.

برای محاسبه سطح پوشال لازم باید توجه داشت که سرعت مطلوب عبور هوا از پوشال ۱ تا 5/1 در ثانیه باشد. همچنین، حجم هوای لازم در سالن های با و بدون عایق بندی به ترتیب ۹ و ۱۵ متر مکعب در ساعت به ازای هر کیلوگرم وزن زنده پرندگان می باشد:

محاسبات مربوط به سطح مورد نیاز پوشال به صورت زیر می باشد:

برای مثال در یک سالن مرغداری با عایق بندی مناسب به ظرفیت ۲۲ هزار پرنده با میانگین وزن 5/1کیلوگرم:

297000 متر مکعب هوا در ساعتظرفیت سیستم تهویه

5/82 متر مکعب هوا در ثانیه

55 متر مربعسطح مورد نیاز پوشال

به ازای هر ۰۱۶ تا ۱ متر مربع از سطح پوشال، حدود ۴۰ تا ۶۰ لیتر آب مورد نیاز است. در اثر گردش و تبخیر آب در پوشال، حدود 5/2 درصد آب تلف میشود. جریان آب پوشال توسط یک ترموستات که معمولاً روی ۲۶ درجه سانتی گراد تنظیم می شود، کنترل می شود. به طوری که هر زمان دمای سالن به این حد برسد، پمپ روشن می شود. بصورت تجربی توصیه می شود که ظرفیت سیستم تهویه در حالتی که از پوشال تبخیری استفاده می شود به اندازه ای باید باشد که اختلاف دمای هوای ورودی و خروجی سالن ۳ تا 5/3 درجه سانتیگراد باشد. پوشال را می توان از تراشه چوب درخت صنوبر، تفاله نیشکر، پوشال کولری و در ساده ترین شکل از گیاه خارشتر تهيه نمود.

تهویه سالن مرغداری

 حداقل نرخ تهویه

و حداقل نرخ تهویه میزان هوایی است که برای تامین هوای تازه و حذف :ای دی اکسید کربن، گرد و غبار و بو از سالن مرغداری مورد نیاز است. این نوع تهویه در سنین پایین (تا سن ۲ هفتگی) مورد استفاده قرار می گیرد، زیرا هنوز تولید گرمای متابولیکی توسط پرندگان چندان زیاد نیست. همچنین این نوع تهویه در زمستان به کار گرفته می شود تا ضمن بهبود کیفیت هوای درون سالن از هدر رفتن گرمای درون سالن جلوگیری نماید. معیار اصلی انتخاب نرخ تهویه به کیفیت هوا بستگی دارد. در بسیاری از کشورها، مراجع قانون گذار در خصوص بهداشت و سلامت، محدودیت های را در ارتباط با در معرض قرار گرفتن کارکنان مرغداری ها وضع نموده اند.

جالب اینجاست که سطوح قابل تحمل آلاینده های هوا برای انسان عموماً بالاتر از غلظت هایی است که پرندگان می توانند تحمل کنند. این در حالی است که کارکنان مرغداری تنها طی ساعات محدودی از روز در معرض این آلاینده ها قرار گرفته در حالی که پرندگان به طور تمام وقت با این مواد آلاينده مواجه هستند.

استانداردهای مربوط به غلظت آلاینده های هوا در کشورهای مختلف تا اندازهای متفاوت است. در مورد دی اکسید کربن، می توان گفت غلظت کمتر از 5/0درصد و ترجیحاً کمتر از 3/0 درصد در سالن مرغداری قابل قبول است. غلظت CO₂ در سالن مرغداری متناسب با هایپوکسی می باشد، به طوری که با افزایش CO₂، از غلظت اکسیژن هوا کاسته می شود. به نظر می رسد اگر بتوان غلظت CO₂ را در حد 3/0 درصد حفظ نمود، غلظت اکسیژن هوا در حد 7/20 درصد حفظ شود.

در عمل فاکتور اصلی تعیین کننده حداقل نرخ تهویه، غلظت آمونیاک است. آمونیاک بسیار محرک بوده و عامل اصلی بروز مشکلات تنفسی برای پرندگان می باشد. حجم مجاز آمونیاک در سالن مرغداری ۲۰ قسمت در میلیوم می باشد. افزایش غلظت آمونیاک باعث کاهش عملکرد رشد پرندگان می­شود. وقتی غلظت آمونیاک به ۴۰ تا ۵۰ قسمت در میلیون برسد، باعث سوزش چشم انسان می شود و در این حالت می تواند مشکلات تنفسی نیز ایجاد کند.

افزایش غلظت آمونیاک باعث کاهش عملکرد تولیدی برندگان می شود جمع بندی پژوهش های انجام گرفته نشان می دهد که اگر غلظت آمونیاک در سالن های مرغداری از ۵۰ قسمت در میلیون تجاوز نماید، ضریب تبدیل خوراک را تا ۸ واحد افزایش داده و وزن نهایی بدن را تا ۱۰۰ گرم کاهش خواهد داد. آمونیاک با آسیب مژه های لایه اپیتلیوم در مسیرهای تنفسی، فعالیت طبیعی مخاط را بر هم زده و در این حالت عوامل بیماریزای ثانویه به ویژه نام قادر به نفوذ به اعماق دستگاه تنفسی می شوند. بروز کلی باسیلوز باعث افزایش تلفات پرندگان شده، ضمن آنکه عملکرد رشد و بازدهی خوراک را نیز کاهش می دهد.

از جمله آلاینده های دیگر در سالن های مرغداری، گرد و غبار میباشد که عمدتا منشأ آلی دارند. گرد و غبار عمدتاً از ذرات جدا شده از پوست و پرهای پرندگان می باشند و به مقدار اندک از بستر و خوراک هستند. میزان تولید گرد و غبار از 5/2 تا ۹۰ میلی گرم به ازای هر مرغ در ساعت متغییر است. میزان تولید گرد و غبار به رطوبت نسبی هوا بستگی دارد و در هوای خشک بالاتر است. جنس ذرات گرد و غبار از پروتئین می باشد و لذا استنشاق آن توسط انسان و پرندگان باعث بروز حساسیت (آلرژی) می گردد.

ذرات گرد و غبار را بر حسب اندازه می توان به دو گروه تقسیم نمود:

1- ذرات قابل تنفس

اندازه این ذرات کمتر از 5/0میکرون است و قابل روئیت نیستند. سطح قابل تحمل این ذرات 7/1 میلیگرم در هر متر مکعب است. ذرات قابل تنفس به ندرت ته – نشین می شوند، مگر آنکه در تماس با سطوح عمودی قرار گیرند. این ذرات قادرند به عمق سیستم تنفسی انسان یا مرغ راه یابند و باعث بروز مشکلات مزمن تنفسی شوند. بنابراین، هنگام تمیز کردن سالن های مرغداری، استفاده از ماسک ضرورت دارد.

۲- ذرات قابل استنشاق

اندازه این ذرات ۲ تا ۵ میکرون است و قابل روئیت هستند. سطح قابل تحمل این ذرات 4/3 میلی گرم در هر متر مکعب هواست. ذرات قابل استنشاق به سرعت ته نشین می شوند و برخلاف ذرات قبلی توسط اپیلتیوم دستگاه تنفسی به دام افتاده و دفع می شوند.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی