اگرچه سگ حیوانی باوفا و دوست داشتنی است ولی در صورتی که در خصوص زاد و ولد این حیوان با توجه به تعداد زیاد توله ها در هر بار زایمان کنترل مناسب صورت نگیرد، با افزایش جمعیت از طریق جفت گیری­های ناخواسته و حساب نشده که منجر به تولد توله های ناخالص و ناخوشایند می گردد مواجه می شویم. وجود توله های ناخالص سبب افزایش تعداد سگ های ولگرد در منطقه شده و مشکلی بزرگ در جامعه انسانی را سبب می گردد. گزارشاتی از افزایش جمعیت سگ های ولگرد در سال ۱۹۶۰ در آمریکا وجود دارد که هزینه درمان گازگرفتگی آنها سالانه حدود یکصد میلیون دلار می­شده و این یک مشکل بزرگ در بهداشت جامعه تلقی می گردیده است. در این پست به کنترل جمعیت و زاد و ولد در سگ ها می پردازیم .

کنترل جمعیت و زاد و ولد در سگ

 افزایش جمعیت سگ های ولگرد نه تنها مشکل گزیدگی و عواقب حاصل از آن را در بر دارد بلکه شیوع بیماری های انگلی از طریق برقراری چرخه زندگی انگل و شیوع بیماری های خطرناکی مانند هاری را در بر می­گیرد، بنابراین لزوم کنترل جمعیت سگ­ها بسیار ضروری است و لازم است روش های کنترلی کاملاً (۱۰۰٪) مؤثر بوده و فاقد هرگونه ابهامی در تأثیر باشند. این روش ها همچنین می بایست قابل قبول و عملی بوده و هزینه های انجام آن مناسب باشد.

روش های کنترل جمعیت و جلوگیری از زاد و ولد بی رویه را می توان در سگ­های ماده و نر به کار برد. روش­های کنترل و جلوگیری در سگ های نر شامل انجام جراحی اخته کردن (برداشتن بیضه ها) و وازکتومی است. روش های جلوگیری دیگری وجود دارند که در حال توسعه و تحقیق می باشند. این روش­ها شامل وازکتومی و اخته کردن با مواد شیمیایی و روش های ایمنی شناسی هستند.

روش شیمیایی وازکتومی به جراحی نیاز ندارد و با تزریق دو طرفي تركيبات سخت کننده به داخل اپیدیدیم که سبب سخت شدن بافت محل تزریق شده و اسپرم ها قادر به عبور از آن نخواهند بود انجام می شود. روش کار به گونه ای است که در ابتدا داروی آرام بخش مناسبی تزریق شده و پس از ده دقیقه ناحیة تزریق با مواد ضدعفونی کننده تمیز می گردد و با کمک سرنگ و سوزن مناسب تزریق انجام می شود.

اخته کردن با روش های شیمیایی یکی دیگر از راه های عقیم کردن سگ می باشد که مثلاً با تزریق داخل بيضه­ای کلرید کلسیم ۱۰ تا ۳۰ درصد در اتانول ۹۰ درجه یا ایزوپروپیل الکل ۷۰ درجه انجام می شود.

در سگ­های ماده روش های گوناگونی در خصوص کنترل جمعیت (زاد و ولد) وجود دارد که عبارتند از:

1. روش های جراحی کنترل زاد و ولد.
2. روش های ایمنی شناسی
3. ایجاد سکون جنسی و توقف چرخه تولید مثلی
4. استفاده از مواد دارویی
5. استفاده از وسایل داخل مهبلی و داخل رحمی
6. اقدامات پس از جفت گیری ناخواسته.
7. روش های ایجاد سقط جنین.

روش های جراحی شامل برداشت رحم و تخمدان است که یکی از روش های گسترده و کارآمد است. انجام این جراحی خطر ابتلا به سرطان پستان را بسیار کاهش می دهد.

روش های ایمنی شناسی شامل کوشش و آزمایش به منظور تولید و ایجاد موادی در بدن از طریق تحریک سیستم ایمنی بدن به منظور جلوگیری از اتصال اسپرم به جدار تخمک و در نهایت ممانعت از لقاح اسپرم و تخمک و در نتیجه عدم آبستنی است.

استفاده از مواد دارویی و ایجاد سکون جنسی از دیگر راه­های جلوگیری از آبستنی و در نتیجه کنترل جمعیت است. اولین داروی هورمونی که به منظور کنترل چرخة فحلی استفاده گردید پروژسترون بوده و اولین گزارش استفاده از آن در سگ به سال ۱۹۵۲ بر می گردد. البته استفادة بیش از حد و مداوم این هورمون سبب افزایش حجم و بزرگی جدار داخلی رحم شده و درمان های طولانی با آن خطر ایجاد سرطان را افزایش می دهد، و ممکن است ایجاد دیابت نماید.

استات مژسترول نوعی ترکیب فوی خوراکی و فعال پروژسترونی است که از اواسط دهه ۱۹۶۰ توسط دامپزشکان اروپایی به منظور جلوگیری از فحلی در سگ به کار گرفته شده و از سال ۱۹۷۵ توسط دامپزشکان آمریکایی استفاده شده است. برای جلوگیری از فحلی می توان این دارو را به میزان ۲/۲ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن پس از گذشت ۳ روز از ترشحات خونی و تورم فرج به مدت ۸ روز تجویز نمود. از تستوسترون نیز برای جلوگیری از بروز فحلی استفاده شده است ولی کاربرد آن در سگ های ماده دارای اثرات جانبی از جمله بزرگ شدن کلیتوریس و التهاب مهبل است که در حدود ۲۰٪ از سگ های مورد تجویز بروز می نماید.

استفاده از IUD در سگ های ماده با توجه به محل خاص آناتومیکی رحم از طریق روش های معمول تقریباً غیر ممکن است ولی دامپزشک می تواند از این وسیله به عنوان یکی از وسایل جلوگیری از آبستنی در سگ از طریق روش های جراحی با بیهوشی عمومی استفاده نماید که مشکل اساسی این کار هزینه های بالای انجام عمل، خطر جراحی و بیهوشی است به همین دلیل اگرچه انجام این روش ممکن است ولی استفاده از آن در سگ عملاً چندان رایج نمی باشد. استفاده از اجسام داخل مهبلی به هنگام فحلی سگ یکی دیگر از راه­های جلوگیری از آبستنی و کنترل زاد و ولد می باشد اما مشکل اصلی در اندازه و جثه نژادهای سگ و لزوم تهیه و تولید اندازه های بسیار مختلف آن است که عملاً دسترسی به آن را چندان سهل نمی کند و کارگذاری آن ممکن است ایجاد التهاب مهبلی حاصل از اجسام خارجی نماید.

پس از جفت گیری های ناخواسته و حداکثر ۳ تا ۵ روز پس از آن می توان با کمک ترکیبات استروژنی مانع وقوع آبستنی در سگ شد و در سگ­هایی که به طور ناخواسته آبستن شده اند با استفاده از پروستاگلاندین می­توان ایجاد سقط جنین کرد. پروستاگلاندین  می تواند در ۴ سگ از هر ۷ سگ مادة آبستن ایجاد سقط نماید.

دز کم کلوپروستنول اگر به صورت روزانه یا دو بار در روز برای چند روز تجویز شود می تواند باعث تحلیل جسم زرد شود البته درمان زودهنگام ممکن است مؤثر نباشد چون اجسام زرد در حال تکامل نسبت به اثرات پروستاگلاندین مقاوم اند. درمان مناسب تر استفاده از ترکیب پروستاگلاندین و یکی از آنتاگونیست های هورمون پرولاکتین مانند بروموکریپتین یا کابرگولین است اگرچه دو داوری آخر ممکن است به تنهایی نیز استفاده شوند.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی