معرفی بیماری های مهم شتر در ایران:بیماری های قارچی

شتران ایرانی همچون سایر شتران به بسیاری از بیماری ها مبتلا می شوند. اما متأسفانه نگارشات فراوانی از ابتلای آنان به این بیماری ها در دسترس نیست و این باعث می شود که بررسی در این زمینه ها و اظهارنظر درباره آنها، متکی به حدس و گمان باشد. در ادامه بیماری های مهم شتر در ایران را بررسی میکنیم.

مقدمه

به جهت اینکه نگارشاتی در زمینه بیماری شتر گردآوری نشده و بسیاری از بیماری های شتران که از ایران گزارش نشده است توجهی مبذول نگشته است ولی این بدان معنی نیست که این بیماری ها در میان شتران ایران وجود ندارد بلکه به جهت اینکه اکثر این حیوان متحرک بوده و در جستجوی آب و علوفه در مراتع دور دست جابه جا میشود بیماری های آن همانند سایر حیوانات اهلی شناسایی نشده است.

بیماری های قارچی

بماری های قارچی یکی از بیماری های مهم شتر در ایران در میان شترهائی كه در محیط های خشك كویری زندگی می كنند كمتر گزارش شده است زیرا كه در چنین محیط هائی كاهش شدید رطوبت محیط وتابش مستقیم آفتاب وبالا بودن دمای محیط وپراكندگی شترها باعث كاهش تماس بین شترهای آلوده وشترهای سالم می گردد . اما به هرحال این گونه بیماری ها در محیط های غیر صحرائی ومعتدل در بین شترها گزارش شده است وما در این جا به بررسی بیماری های قارچی گزارش شده در شتر می پردازیم

بیماری کچلی

یک بیماری قارچی واگیر است که همه حیوانات اهلی و از آن جمله شترها را مبتلا می سازد. این بیماری به انسان نیز منتقل می گردد و بیماری در شترها با ظهور جراحاتی دایره ای شکل بر روی پوست، همراه با پوست های ضخیم و خالی از مو مشخص می گردد.
عامل مسبب بیماری قارچ ترایکوفایتون و میکروسپوروم می باشد. جراحات بیشتر بر روی سر و گردن، شانه ها و پاها و پهلو دیده می شود.
خسروی (۱۳۷۳) این بیماری را میان شتران منطقه طبس گزارش نموده است.
درمان: جهت درمان می توان از داروهایی نظیر ناتامایسین، گریزوفولوين و نستاتین استفاده کرد.

هیستوپلاسموز Histoplasmosis :

یك عفونت قارچی حقیقی است كه سیستم رتیكواندوتلیال را درگیر می كند و در فرم ریوی آن باعث تشكیل ندولهای متعدد و كالسی فیكیشن در پارانشیم ریه می گردد.اولین گزارش درباره هیستوپلاسموز حیوانات در سال ۱۹۳۹ توسط Demonbream منتشر شد و وی توانست هیستوپلاسما كپسولاتم را از سگ در امریكا جدا نماید . پس از آن مواردی از هیستوپلاسموز در گربه ها ، سگها ، موش خرما و خوكچه های هندی و خفاش تشخیص داده شد.( ۱۹۸۳jones & Hunt )
اولین گزارش ابتلا در شتر ها توسط ( ۱۹۸۳Chandel& Kher ) داده شده است افراد فوق الذكر توانستند موارد كشنده ای از عفونت هیستوپلاسموز را در دو نفر شتر بالغ بیمار در ایالت كجرات هندوستان مشاهده كنند .

عامل مسبب بیماری :

قارچی دو شكلی بنام هیستوپلاسما كپسولاتم H.Caosulatum است كه در خاك های غنی از نیتروژن رشدمی كند و بخصوص در خاك هائی كه با فضولات پرندگان مثل سار و همچنین خفاش آلوده باشد بهتر رشد می كند و معتقدند كه هیستوپلاسما همراه با خفاش است و در دستگاه گوارش خفاش دون ایجاد بیماری وجود دارد و با فضولات وی وارد محیط می شود.
زندگی قارچ دارای دو مرحله است ، یكی فاز كپكی و یك فاز مخمری ، و مهمترین راه ایجاد عفونت راه تنفسی است . اسپورهای هیستوپلاسما كروفاژها احاطه می شود و ضایعات یك روند كالسیفیكشن محدود می شود و در این بیماری نیز همانند سل كالسیفیكشن متداول است .

بیماری های مهم شتر در ایران
وقتی عفونت گسترش یابد سیستم رتیكواند و تلیال مورد تهاجم قرار می گیرد . كبد و طحال بزرگ می شوند و لمفادنوپاتی و كم خونی شدید در این بیماری شایع است .

علائم بیماری :

(۱۹۹۴) Chandel & Kher اظهار می دارند كه در دو نفر شتر نر به سن ۱۳ سال كه مبتلا به این بیماری بودند علائمی نظیر بی اشتهائی ، كاهش وزن ، لمفادنوپاتی ، دیس پنی و نادرا سرفه مشاهده گردید آزمایشهای فیزیكی بعمل آمده از دو نفر شتر نشان دهنده بیحالی ، ضعف و لاغری ، تنفس شكمی ، بزرگ شدن غده های لمفاوی سطحی و افزایش درجه حرارت بدن بوده و در هر دو شتر متوسط مقدار هموگلوبین ۶/۵ g/di بود و در شمارش تفریقی گلبولهای سفید مشخص شد كه تعداد نتروفیل ها ۲۷% لمفوسیتها ۶۲% مونویستها ۴% و ایزونوفیل ها ۷% است .شترها برای مدت یكماه درمان علامتی شدند بدون آنكه هیچگونه جوابی به درمان بدهند و علیرغم درمان های مختلف ، عاقبت هر دو شتر تلف شدند
در آزمایش پس از مرگ ، غده های لمفاوی كالیسیفیه شده متعددی شبیه به حالت سل در ریه ها مشاهده گردید كه در هر دو شتر وجود داشت و در آغاز گمان می رفت حالت سل باشد اما پس از آزمایشهای بعمل آمده مشخص گردید كه این حالت ، فرم ریوی بیماری هیستوپلاسموز است و عامل پاتوژن از كشت بافت ریه بر روی محیط سابورود دكستروز آگار همراه با كلر مفنیكل و اكتیدون در درجه حرارت ۲۵درجه سانتیگراد پس از ۱۵ روز نگهداری جدا گردید و كلنی ظاهر شده سفید و پنبه ای بود و در رنگ آمیزی با لاكتو فنل كاتن بلو شاهد وجود میسیلیوم های دیواره دار همراه با میكروكونیدهای ۵-۲ میكرون ودیواره ضخیم بودند. تبدیل فرم كپكی به فاز مخمری در آگار عصاره مغز و قلب همراه با خمن در درجه حرارت ۳۷درجه سانتیگراد صورت می گیرد . كشت ظاهر شده پس از ۱۴-۱۲ روز نگهداری در گرم خانه ، سفید كرمی رنگ و شبیه مخمرها می گردد.

درمان:

برای درمان بیماری های مهم شتر در ایران از جمله این بیماری باید با داروهای سیستمیك انجام گیرد .اعطای آمفوتریسین B و فلوسایتوزین در بسیاری از موارد موفقیت آمیز بوده است .اخیرا از داروی امیكونازول در درمان فرم سیستمیك بیماری استفاده شده است و همچنین از داروی ایتراكونازول نیز استفاده شده است و برخی معتقدند كه این دارو از تركیب امفو تریسین B و فلوسایتوزین بهتر است چون عوارض كمتری دارد و پاسخ بهتری می دهد
لنفانژیت واگیر : بیماری مزمنی است كه حیواناتی نظیر اسبها ، شترها ، قاطرها ، و الاغها، را مبتلا می سازد این بیماری به نام مشمشه ژاپنی نیز معروف است و آن را قارچی شبیه به مخمر بنام كریپتوكوكوس فارسی می نونوزوم Cryptococcus Farciminosus ایجاد می كند .
این بیماری با التهاب چركی در عروق لمفاوی جلدی و زیر جلدی و قرحه های جلدی مشخص می گردد. قارچ در میان چرك به صورت سلولهای بیضی شكل و شبیه به مخمر بوده و دارای جداری دو لایه می باشد . برای رشد قارچ در آزمایشگاه از محیط های خاصی مانند محیط سابورد حاوی خون ، محیط آگار حاوی خون ، محیط آگار پپتن حاوی كبد و غیره استفاده می شود .
عامل بیماری از طریق زخم های جلدی به دام های حساس منتقل شده و در لمف و عروق لمفاوی منتشر می گردد.

تشخیص بیماری :

با دیدن علائم بالینی كه عبارتد از تشكیل غده ها و زخمهای روی پوست در اجزای مختلف بدن ، و بخصوص در امتداد عروق لمفاوی سطحی و خروج چرك از محلهای آسیب دیده می توان به بیماری مشكوك شد .
تشخیص آزمایشگاهی با برداشت چرك از آبسه های باز نشده و كشت آن بر روی محیط های جامد صورت می گیرد كه ای محیط ها را باید در درجه حرارت ۲۲-۲۸ درجه سانتیگراد نمود و بر روی آگار پپتن حاوی كبد ، بعد از ۴-۳ هفته كلنی های زرد خاكستری ظاهر خواهد شد كه شبیه كلنی های باكتری هاست و بعد از گذشت ۳-۲ ماه تبدیل به كلنی های زرد قهوه ای سفت و چروك دار می گردد.و همچنین می توان بیماری را در مراحل اولیه آن با تزریق آلرژین آن در جلد تشخیص داد كه در حالت مثبت بعد از ۷۲-۴۸ ساعت بعد از تزریق در محل تزریق ورمی ظاهر می گردد.

درمان:

حالتهای اولیه بیماری را می توان با جراحی قسمت های مجروح و قرار دادن محلول تنتورید یا محلول نیترات نقره درمان كرد و در غیر این صورت باید با حل كردن یودورسیدم ۳۰-۲۵ سی سی آب و تجویز آن بمقدار هر ۳ گرم برای هر ۲۵ كیلوگرم وزن زنده حیوان به مدت ده روز ، حیوان را درمان كرد البته می توان با تجویز دهانی یودور پتاسیم بمقدار ۸-۴ گرم در روز بمدت ۱۹-۷ روز حیوان را درمان كرد ضمنا حیواناتی كه از بیماری بهبود می یابند ، ایمنی استواری كسب نموده و دیگر تا آخر عمر به بیماری مبتلا نخواهند شد

بیماری اسپوروتریكوز :

بیماری قارچی مزمن یا تحت حادی است كه توسط یك قارچ دو شكلی بنام اسپور تریكس شنگای SPORTHRIX SCHENCHI ایجاد می شود كه به شكل ساپروفیتی یا كپكی در طبیعت وجود دارد و وقتی به بدن جاندار منتقل می شد تبدیل به فاز مخمر می شود .
بیماری در حیوانات مختلف همچون سگ ، گربه ، اسب و شتر یك كوهانه دیده شده است .اسپور تریكس از طریف تنفس و از طریق تلقیح جلدی وارد می شود از طریق تنفسی می تواند عفونت تنفسی و از طریق جلدی می تواند عفونت جلدی و زیر جلدی را سبب شود .

علائم بالینی :

بیماری بصورت دمل های قرحه ای كه با متا ستاز به سرعت گسترش می یا بند در تمام بدن بویژه روی دنده ها و كوهان دیده می شود . ندول های داخل جلدی یا زیر جلدی ، سفت ، ارتجاعی ، غیر حساس و بدون درد بوده و به بافت ها جسبنده نیست و حداكثر با ندازه یك گردوی درشت رشد می كنند. بعضی از این تومورها دارای سوراخ های ناسوری با لبه های ریش ریش هستند كه از آنها چرك رقیق آبكی با رنگ زرد لیموئی خارج می گردد. تب مجود ندارد ، دام لاغر نمی شود و كار قطع نمی شود . فرم ریوی آن دام را ضعیف و لاغر نموده و نشانیهای بیماری حاد ریوی را نشان می دهد این فرم بیماری غیر قابل درمان است و دام در اثر لاغری مفرط می میرد.