جوجه کشی غاز و همچنین جوجه کشی قوغاز  برای تولید تخم بارور مستلزم صرف هزینه و زحمت زیادی است. بنابراین با در نظر گرفتن اینکه هر یک از تخمها نطفه­ دار و قابل تبدیل به جوجه غاز سالم خواهند بود، آنها باید با مراقبت بیشتر جابجا شوند. جوجه کشی موفق با جمع آوری تخم های تمیز و سالم از لانه ها شروع می شود.در مقاله زیر مراحل شستشو و ضد عفونی و همچنین نکات مهم جوجه کشی و خصوصیات دستگاه جوجه کشی غاز و نطفه یابی تخم غاز و محل های آن هار ا مورد بررسی قرار میدهیم.

برای شستشو و ضد عفونی کردن تخم ها چه مواردی را باید مدنظر داشته باشیم؟

بعد از جمع آوری و خشک کردن تخم ها، بایستی تخمهای کثیف با برس یا کاغذ سمباده تمیز شوند.
گرچه شستشوی تخم های جوجه کشی توصیه نمی شود، ولی می توان هر یک از تخمهایی را که به صورت خشک تمیز نمی شوند، به طور انفرادی با آب ۴۰ درجه سانتیگراد شستشو کرد. (دمای آب باید همیشه گرمتر از دمای تخم غاز باشد). برای ضدعفونی می توان یک دزانفکتانت مانندهایپوکلراید سدیم به آب اضافه کرد. بهتر است تخم ها در سینی های پلاستیکی یا وسیله ای که بدون خلل و فرج بوده و براحتی قابل تمیز کردن باشد جمع آوری شوند تا هیچ آلودگی میکروبی از یک مرحله جمع آوری به مرحله دیگر جمع آوری منتقل نشود.

بلافاصله بعد از پاک کردن، تخم ها باید قبل از انتقال به اتاق جوجه کشی قوغاز  در مزرعه گازدهی شوند. این گاز دهی فوری خیلی مهم است زیرا گازدهی با تاخیر بیشتر بدلیل ورود آسپرژیلوس و سالمونلا از پوسته به داخل تخم اثر کمتری دارد.

برای گازدهی به طور طبیعی از گاز فرمالدئید استفاده می شود. این گاز از لحاظ تجاری بصورت ۲۰ درصدمحلول در آب (۳۷ درصد وزنی) تحت عنوان فرمالین بفروش می رسد.

شکل پودر آن هم وجود دارد که معروف به پارافرمالدئید است. برای دود دادن، تخم ها را داخل اتاق کوچکی که راههای خروج گاز در آن محکم بسته شده، قرار میدهند و سپس گاز فرمالدئید که بسیار سمی هم است وارد اتاقک می کنند. برای تولید گاز فرمالدئید از پارافرمالدئید از یک وسیله حرارتی قابل تنظیم، استفاده می شود. توصیه و دستورات کارخانه سازنده دستگاه از نظر مقدار و دما باید رعایت شود.

برای آزاد کردن گاز فرمالدئید از فرمالین پرمنگنات پتاسیم، با نسبت ۱ گرم پرمنگنات پتاسیم و ۲ میلی لیتر فرمالین، به آن اضافه می شود. این عمل باید در ظروف سفالی یا فلزی انجام شود، چون حرارت تولیدی ناشی از این واکنش ممکن است ظروف شیشه ای را بشکند. مقدار ۶۰ گرم پرمنگنات پتاسیم و ۱۲۰ میلی لیتر فرمالین برای 8 / 2 مترمکعب فضای اتاقک گازدهی تخم توصیه می شود. اگر تخمها بطور فشرده در داخل سینی ها بسته­ بندی شده باشند این مقدار بایستی به ترتیب به ۷۵ گرم پرمنگنات پتاسیم و ۱۵۰ میلی لیتر فرمالین افزایش یابد.تخمها را برای جوجه کشی قوغاز آماده کرد.

وقتی که فرمالدئید و سایر مواد ضدعفونی کننده در دسترس نباشد، از نور خورشید که خاصیت ضد عفونی خوبی دارد می توان استفاده کرد. برای این کار سینی های حاوی تخم غاز را بصورت تک لایه ای در معرض آفتاب قرار میدهند باید مراقب بود که از ظرفهای کثیف استفاده نشود زیرا تخم ها ممکن است با توجه به اثر کم ضد باکتریایی نور نسبت به مواد ضدعفونی کننده، باکتری بیشتری جذب کنند. همچنین باید مراقب بود که تخم ها بیشتر گرم نشوند.

نکات مربوط به محل جوجه کشی غاز

ساختمان جوجه کشی باید جدا از گله مادر باشد و طوری ساخته شود تا دستگاه انکوباسیون را از تغییرات ناگهانی دما محافظت کرده و تهویه مناسبی برای جوجه کشی فراهم نماید؛ چون برای رشد جنین اکسیژن زیادی نیاز است. یک واحد جوجه کشی باید دارای اتاقهای مجزا زیر باشد:

• اتاق پذیرش وانبارتخم
• اتاقی جهت گرم کردن اولیه تخمها
• اتاق انکوباسیون تخمها: روزهای1-27 جوجه کشی
• اتاق تفریخ جوجه ها: روزهای27-30 جوجه کشی
• مکان تحویل گرفتن جوجه غازازای جوجه کشی وثبت مشخصات غازها، تعیین جنسیت، انجام واکسیناسیون و سایر عملیات مربوطه.

بعد از عمل گاز دهی و پیش از انکوباسیون، تخم ها را می توان ذخیره کرد. دمای ۱۵-۱۰ درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی ۷۵-۷۰ در هنگام ذخیره تخم توصیه میشود.
در طول دوره ذخیره،تخم ها باید ۶ بار در روز(۹۰ درجه ) چرخانده شوند. در صورت امکان تخم های غاز باید دو بار در هفته انکوباسیون شده و بیش از ۴ روز ذخیره نشوند. نتایج تحقیقات اخیر بر روی گرم کردن دورهای تخمها در طول ذخیره سازی (جدول زیر ) نشان می دهد گرم کردن دوره ای، درصد تفریخ یاهچ تخمهای ذخیره شده را افزایش می دهد. در پژوهشی دیگر که نتایج آن در جدول نشان داده شده است، تخم ها تا روز چهارده در دمای ۱۵-۱۰ درجه سانتی گراد و ۱۰ روز باقی مانده در دمای ۲۲-۱۸ درجه سانتی گراد با رطوبت نسبی حدود ۷۵ درصد ذخیره می شوند. قابلیت جوجه کشی تخم­های گروه شاهد که به مدت ۲۴ روز در شرایط معمولی ذخیره شده بودند از 46/83به 67 / 20 درصد کاهش يافت. گروهی از تخمها حرارت دوره ای را دریافت کردند و از روز اول ذخیره سازی ۵ ساعت گرما داده شدند و هر ۵ روز بعد از آن ۵ ساعت هم به زمان گرمادهی افزوده شد. بنابراین تخمهایی که بمدت ۱۰ روز ذخیره شدند ۱۰ ساعت گرما دریافت کردند و آنهائی که ۱۷ روز ذخیره شدند ۲۰ ساعت و آنهائی که ۲۴ روز ذخیره شدند ۲۵ ساعت گرما دریافت کردند. نتایج این آزمایش بخوبی نشان می دهد که گرما دادن دوره ای تخمها در دوره طولانی مدت ذخیره سازی می تواند درصد هچ را افزایش و زمان انکوباسیون را کاهش دهد.

انواع دستگاه جوجه کشی غاز

دو نوع دستگاه جوجه کشی اصلی وجود دارد که می تواند در جوجه کشی غاز و جوجه کشی قوغاز امورد استفاده قرار گیرد؛ یک نوع بزرگتر مجهز به دستگاه مکش هوا که در ماشین های جوجه کشی تجاری یافت می شود. نوع دیگر که اندازه خیلی کوچک تر دارد و تهویه آن از طریق هوای طبیعی تامین شده و برای جوجه کشی تعداد کمتری از تخم ها استفاده می شود.

دوره جوجه کشی غاز همانند سایر پرندگان آبزی ۳۰ روز است. در طول دوره جوجه کشی مصنوعی، غازها برخلاف دیگر گونه های طیور، نیازهای ویژه ای دارند. بهتر است از روز چهارم تا روز بیست و هفتم تخمها روزانه مرطوب و خنک شوند. در بیشتر موارد ثابت شده است که این کار اثر مثبتی بر کل تعداد جوجه غازهای تفریخ شده دارد. این کار را به این صورت می توان توجیه کرد که تحت شرایط طبیعی، مرغ آبزی هر روز برای حمام کردن لانه را ترک می کند و با پرهای مرطوب به آشیانه برگشته و روی تخمها می خوابد.

                        جدول – اثر گرم کردن دوره ای و مدت انبارداری بر درصد قابلیت جوجه کش

جوجه کشی با دستگاه مجهز به تهویه هواکش دار

اکثر ماشینهای جوجه کشی مجهز به دستگاه تهویه هوا دارای توصیه های خاصی است  و برای جوجه کشی غاز و جوجه کشی قوغاز بایستی عملیات جوجه کشی مطابق با توصیه های کارخانه سازنده دستگاه صورت پذیرد. با این حال توصیه عمومی برای جوجه کشی تخم غاز این است که در طول ۲۷ روز اول جوجه کشی دمای قسمت ستر 7 / 37 سانتی گراد و رطوبت نسبی آن ۵۵ – ۵۰ درصد باشد. تخمها باید به صورت افقی بر روی سینی های دستگاه قرار گیرند و هر دو ساعت یک بار ۹۰ درجه چرخانده شوند. اگر تخم ها به صورت عمودی در سینی قرار گیرند باید هر دو ساعت یکبار ۱۸۰ درجه سانتی گراد چرخانده شوند.

تخم غازها هر روز به مدت ۱۵ دقیقه در طول روزهای ۲۷ – ۴ دوره انکوباسیون بایستی از طریق باز کردن در محل قرار گیری تخمها (ستر)، خنک شوند و در پایان دوره خنک سازی باید آب یا ترجیحا یک محلول باکتری­کش بر روی تخم ها اسپری شود و دمای آب باید ۲۵ – ۲۰ درجه سانتیگرادباشد.نطفه یابی تخم غاز

رشد طبیعی جنین ها باید در روز هفتم دوره انکوباسیون کنترل شود و برای این کار تخمها در براب یک منبع نور قوی قرار گرفته و اصطلاحاً کندلینگ می شوند. در کندلینگ تخم های بی نطفه نور را از خود عبور میدهند و روشن تر دیده می شوند. بنابراین تخم های نابارور و جنین های مرده باید از ماشین جوجه کشی خارج شود. در روز بیست و هفتم جوجه کشی، تخم ها از ستر به هچر منتقل شده و جنین های مرده دوباره در این مرحله از ماشین جوجه کشی خارج می شوند.

در قسمت هچر ماشین جوجه کشی تخم ها خنک نگردیده و آب هم روی آنها اسپری نمی شود لذا بایستی دمای آن را در 5 / 37 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی آن را در ۷۵ درصد حفظ کرد. جوجهها از روز سی ام شروع به خارج شدن از تخم می کنند و هواکشهای هچری بایستی کاملاً باز باشند تا بدن جوجه غازها قبل از تحویل در روز ۳۱ خشک شده و پف کنند.

جوجه غازها درست پیش از خارج شدن از تخم، باقیمانده کیسه زرده را جذب خواهند کرد و جذب کیسه زرده به جوجه غاز اجازه میدهد تا بیش از ۲۴ ساعت بدون آب و غذا جابجا شده و زنده بمانند. علی رغم این مساله شدیداً توصیه میشود که هر چه سریع تر آب و غذا در اختیار جوجه غازهای تازه تفریخ شده قرار گیرد.

دستگاه جوجه کشی با تهویه طبیعی

دستگاه جوجه کشی قوغاز و جوجه کشی قوغاز  با تهویه طبیعی برای جوجه کشی تعداد کمتری از تخم  تحت شرایط مختلف بسیار مفید می باشد. این نوع ماشین جوجه کشی عموماً نسبت به نوع مجهز به هواکش خیلی کوک تر است. در این نوع دستگاه جوجه کشی، می توان ۱۰۰-۱۰ تخم را مورد جوجه کشی قرار داد. دوو رطوبت آن از طریق قرار دادن تشت حاوی آب زیر تخمها تامین می شود. حفظ تازگی آب تشت ها مهم است و برای نگهداری رطوبت نسبی در سطح مناسب، آب تمیز باید قبلاً گرم شود. نوشته ها و آب آن باید تمیز باشد چون وجود لایه ای از گردو غبار کثیف روی آب منجر به کاهش سرعت تبخیر شده در نتیجه سطح رطوبت نسبی افت کرده و باعث کاهش درصد قابلیت جوجه کشی خواهند دید.

بر خلاف انکوباتور هواکش دار که برای چرخاندن تخم ها و کار کردن هواکش به جریان برق نیاز دارد، بیشتر مدل­های انکوباتور با تهویه معمولی نیازی به جریان برق ندارند. در عوض این نوع ماشین های جوجه کشی غاز می­توانند با منابع مختلف حرارت کار کنند؛ چرا که در اینها نیازی به چرخاندن تخم و استفاده از هواکش نیست. منبع حرارتی این نوع انکوباتور می تواند کاه یا پوسته برنج، کروزونو گاز طبیعی یا جریان برق باشد. هنوز هم انکوباتور سنتی از جنس آجر و خاک رس در بعضی از روستاهای مصر مورد استفاده قرار می گیرد که در این نوع ماشین جوجه کشی تقریبا هر منبع حرارتی می تواند استفاده شود به شرطی که حرارت آن قابل تنظیم باشد.

جوجه کشی قوغاز-دستگاه جوجه کشی قوغاز

مشابه انکوباتور هواکش دار لازم است توصیه های کارخانه سازنده دستگاه رعایت شود؛ زیرا این مساله برای انکوباسیون و تفریخ تخم های غاز حیاتی است. به طور کلی در دستگاه انکوباتور از نوع تهویه معمولی دمای 4/39 درجه سانتی گراد برای محل قرارگیری سینی تخم و تفریخ جوجه ها توصیه می شود. این میزان دما بیشتر از مقدار توصیه شده برای انکوباتور از نوع هواکش دار است چون این ماشین جوجه کشی فاقد جریان هوا است. با توجه به اینکه در انکوباتور از نوع تهویه طبیعی هیچ وسیله ای برای چرخاندن تخم ها وجود ندارد لذا بایستی روی تخم ها علامت گذاری شوند تا مشخص شود در چه زمانی آنها چرخانده شده اند. تخمها باید ۵-۴ بار در روز همانند شکل ۱۸۰ درجه چرخانده شوند و اولین چرخش در ظهر و آخرین آن در شب انجام شود. تمام تخم ها باید در روز هفتم جوجه کشی کندلینگ شوند و تخمهای نابارور و جنین های مرده از آن خارج شوند.

چون در اکثر انکوباتورهای از نوع تهویه معمولی تعداد کمی از تخمها جوجه کشی میشوند و جریان هوا هم پایین است لذا فقط دارای یک سینی می باشند؛ به این معنی که در این نوع انکوباتورها، تخمها، هفته ای یک بار در سینی قرار می گیرند و تاریخ قرار گرفتن تخم در دستگاه را با مداد نرم روی تخم ها می نویسند. همچنین چون تخم ها معمولاً هفته ای یک بار در دستگاه قرار می گیرند، در نتیجه جوجه غازها یک بار تفریخ خواهند شد. لذا استفاده از انکوباتور دومی برای تفریخ جوجه ها توصیه میشود. در این روش انکوباتوری که به عنوان ستر استفاده می شود، می تواند تمیز وعاری از کرکهای جوجه، پوسته های شکسته تخمها و غیره باشد. اگر تخم ها به صوت هفته ای در دستگاه قرار گیرند فضای مورد نیاز در هچر تقریباً۲۵ درصد فضای مورد نیاز در ستر خواهد بود.

در هر دو نوع انکوباتور با پائین آمدن جزئی دما ناشی از خاموش کردن یا خرابی منبع تامین حرارتی، رشد و توسعه جنینی یا درصد قابلیت جوجه کشی آسیب نمی بیند چون نشان داده شده است

خنک کردن منظم تخم ها درصد جوجه کشی را بهبود می بخشد. به عبارت دیگر حرارت بیشتر سبب حاد تر شدن مشکل می شود. باید از هزینه اضافی به واسطه باز کردن انکوباتور جهت خنک کردن تخم ها با هوای کولر جلوگیری کرد. مگر اینکه به دلایلی خنک کردن عملی نباشد یا دمای هوای محیط خیلی گرم باشد.

اگر انکوباتوری که به عنوان ستر استفاده می شود تمیز نگهداری شود و عاری از بقایای تخم های تفریخ شده و غیره باشد، می تواند بدون نیاز به تمیز کردن در سرتاسر فصل تولید جوجه کشی غاز از آن استفاده کرد. فقط لازم است تخم ها قبل از قرار گرفتن در ستر تمیز و گازدهی شوند؛ به عبارت دیگر محل تفريخ جوجه ها باید بعد از خارج شدن جوجه ها تمیز و ضدعفونی شود. اگر ماده ضدعفونی کننده در دسترس نباشد هچری باید خوب شستشو داده شده و جلوی آفتاب قرار گیرد چون اشعه ماوراء بنفش به استریلیزاسیون آن کمک خواهد کرد.

عکسهای زیر چند نمونه از نطفه یابی تخم غاز میباشد:

نطفه یابی تخم غاز – تخم نطفه دار

نطفه یابی تخم غاز – تخم نطفه دار

نطفه یابی تخم غاز – تخم بدون نطفه

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی