اسب­ها در مراحل مختلف زندگی خود به انواع متفاوتی از کرم­ها حساس می­باشند . از جمله مهمترین انگل­های داخلی و کرمهای اسب جوان آسکاریدها و کرم­های رشته ­ای می­باشند و در حالی که کرم­های قرمز (Trichonema Speciese strongylus endentatus , strongytus vulgaris) به مراتب عفونت­ های کرمی جدی­تری در اسب­های مسن­تر ایجاد می­کنند در نهایت می­توانند موجب مرگ حیوان گردند. کنترل کرم­های انگل یکی از جنبه­های حیاتی هر برنامه مدیریتی است که می­تواند با درک صحیح چرخه­ های زندگی این انگل­ها و اطلاع از داروهای موجود جهت کنترل آن­ها بسیار مؤثرتر نیز بشود. درادامه به بررسی بیماری های ایجاد شده توسط این انگل های می پردازیم.

انگل­های داخلی

اسب میزبان انواع زیادی از انگل­های داخلی است که بیشتر آن­ها کرم معدی – روده­ای هستند که مراحل لاروی و یا بلوغ خود را در بدن حیوان میزبان می­گذرانند. متداول­ترین آن­ها در جدول 1 آورده شده­ اند.

 آسکاریدها (Parascaris equorum)

این کرم­های بزرگ ممکن است 30 سانتی­متر (12 اینچ) طول و ضخامتی به اندازه یک مداد داشته باشند. کرم ماده تخمگذار که در روده کوچک زندگی می­کند می­تواند روزانه دویست هزار تا یک میلیون تخم بگذارد. تخم­ها دارای پوشش خارجی سخت و چسبنده­ ای هستند که آن­ها را در برابر مواد ضد عفونی کننده و شرایط نامناسب محیطی مقاوم می­سازد و به آن­ها اجازه می­دهد تا بتوانند حدود سه سال در خارج بدن اسب باقی بمانند.

مراحل اولیه رشد لاروهای عفونت­زا درون تخم صورت می­گیرد؛زمانی که تخم توسط کرّه اسب خورده می­شود آن­ها دورن روده حیوان از تخم خارج شده و با سوراخ کردن دیواره روده از طریق جریان خون به کبد و شش­ها مهاجرت می­کنند. لاروها رشد نموده، بلعیده شده و مراحل رشدی نهایی خود را طی می­کنند تا در نهایت کرم­های بالغ تخمگذار در روده کوچک حضور یابند. این روند از ابتدای عفونت (خوردن تخم­ها توسط کرّه اسب) تا زمان بلوغ، تخمگذاری و آغاز خروج تخم­ها از طریق مدفوع حیوان و در نهایت آلوده سازی مرتع حدود 12- 8  هفته به طول می­انجامد. از زمان خروج تخم­های انگل توسط مدفوع تا رشد تکامل لاروهای عفونی، در شرایط مطلوب حدود 30 روز طول می­کشد.

کرّه­ها ممکن است حدود 1000 آسکارید بالغ در روده خود داشته باشند که در این صورت پوشش خارجی (موهای) حیوان تیره و غیر براق و حیوان شکم گنده می­شود. همچنین وضعیت بدنی آن­ها دچار افت گردیده و روند رشد نیز رو به کندی می­رود. کرم­ها معمولاً موجب التهاب مخاط روده و در موارد شدید انسداد روده کوچک می­شوند که در نهایت باعث پارگی، تورم صفاق و مرگ می­گردد. همچنین مهاجرت لاروها به دستگاه تنفسی می­تواند موجب سرفه کردن کرّه­ها و بینی و کثیف و پر از مخاط شود.

آلودگی­های بسیار شدید انگلی می­تواند در پادوک­هایی که هر ساله مادیان­ها و کرّه­هایشان در آن چرا می­کند روی دهد. از این رو مادیان­ها باید به طور منظم در طول آبستنی کرم­زدایی شوند. در حال ایده­آل کرّه­ها باید تنها به مراتعی برده شوند که در طول 12 ماه گذشته هیچ اسبی در آن چرا نکرده باشد.

پس از دو سالگی مقاومت اسب­ها در برابر آسکارید توسعه می­یابد و این کرم­ها نمی­توانند مشکل خاصی برای آن­ها به وجود آورند.

 کرم­های رشته­ای (Srtongyloides westeri)

این انگل می­تواند از طریق شیر از مادیان به کرّه­ ها انتقال یابد و یا با سوراخ کردن و نفوذ در پوست وارد بدن آن­ها شود. کرم­های بالغ که در روده باریک زندگی می­کنند اندازه بسیار کوچکی داشته و از تحمل بسیار بالایی برخوردارند . با این حال عفونت شدید می­تواند موجب بروز اسهال در کرّه ­های دو تا چهار هفته ­ای شود که ممکن است با پر حرارتی زایمانی مادیان همزمان گردد.

کرّه­ ها را می­توان از سن هفت روزگی بر ضد این کرم­ها درمان نمود اما کرم­کَشی منظم مادیان در کاهش انتشار و شدت عفونت کرم­های رشته ­ای کمک بسیاری می­نماید. این عفونت به ندرت در اسب­های جوان مسن ­تر از شش ماه دیده شده است. کنترل کرم­های رشته­ ای با کرم­کش­های متعارف بسیار مشکل است. و برای مبارزه به دوز بیشتر آن­ها یا استفاده از داروی آیورمکتین نیاز است.

 استرانگیل­های بزرگ و کوچک

این کرم­ها مهمترین انگل­های اسب به شمار می­روند و این حیوان را در تمام سنین تحت تأثیر قرار می­دهند. استرانگیل­های بزرگ کرم­های گردی با طول 8 – 2 سانتی­متر (3-1 اینچ) هستند که در اثر خونی که از میزبان می­مکند به رنگ قرمز دیده می­شوند. این در حالی است که استرانگیل­های کوچک کرم­های گردی است به رنگ سفید متمایل به خاکستری با طولی در حدود 5/2 – 5/0 سانتی­متر (1- 25/0 اینچ) می­باشد.

اگر چه استرانگیل­ها به دو گروه اصلی تقسیم می­شوند، چرخه­ های زندگی آن­ها مشابه یکدیگر هستند؛ تخم­ها توسط کرم بالغ در روده بزرگ ریخته شده و توسط مدفوع دفع می­شود.

اگرچه استرانگیل­ها نسبت به آسکاریدها تخم کمتری تولید می­کنند اما تخم آنها می­تواند در پادوک تا اواخر ماه مه یا اوایل ژوئن (اوایل خرداد تا اواسط تیر) سال آینده زنده بماند. لاروها روی علوفه، رشد یافته و به لاروهای مرحله سوم (L₃) عفونت­زا تبدیل می­شوند. سرعت این روند تکاملی به شرایط آب و هوایی بستگی داشته، در محیط گرم و مرطوب حدود 10 روز به طول می­انجامد. لاروهای مرحله سوم توسط اسب­های چرا کننده خورده می­شوند و به روده ­ها خواهند رسید.

در آن­جا چرخه­ های زندگی با هم تفاوت دارند. استرانگیل­های کوچک با سوراخ نمودن دیواره روده بزرگ در آن جایگزین شده و 3-2 ماه بعد به شکل کرم­های بالغ تخمگذار خارج می­شوند. این لاروها می­توانند چندین ماه به خواب بروند به همین جهت کنترل آن­ها با استفاده از بسیاری از کرم کش­ها مشکل است. کوتاه­تر بودن دوره زندگی استرانگیل­هان به این معناست که در یک فصل چرا چندین نسل لارو به وجود می­آید و در نتیجه آلودگی مرتع می­تواند بسیار زیاد شده، اسب­ها در معرض ابتلای شدید قرار گیرند.

کرم­های قرمز کوچک به چهت چرخه زندگی خود و افزایش مقاومت آن­ها در برابر گروه کرم­کش­های بنزیمیدازول به نحو فزاینده­ای اهمیت پیدا نموده­اند. در پاییز لاروهای آن­ها به دیواره روده نفوذ کرده و تشکیل کیست می­دهد؛ بدین ترتیب می­تواند برای چندین ماه به خواب برود. طی این زمان کرم­کش­های کمی آن هم در دز بالا بر ضد آن­ها فعال هستند.

به عبارت دیگر لازم است برنامه کرم­کشی در سراسر سال اجرا شود تا جمعیت در حال رشد لاروها در سطح پایینی قرار گیرد؛ در نتیجه لاروهای کمتری امکان یابند تا در پاییز تشکیل کیست دهند. در اواخر زمستان یا بهار (ماه دسامبر تا مه) لاروهای کیسه دار تحریک می­شوند تا رشد و تکامل خود را ادامه دهند و وارد روده شوند. وارد شدن تعداد زیاد این کرم­ها به روده می­تواند موجب بروز اختلالات زیر گردد:

• کاهش وزن
• اسهال
• رفتار کسلی و کم تحرّکی
• کاهش اشتها
• کولیک
• خیز یا پف کردن پاها
• تب
• دهیدراسیون (از دست دادن آب بدن)

اقدامات کنترلی عفونت کرم­های قرمز شامل موارد ذیل می­شود:

*کرم­کشی منظم در طول فصل چرا برای کنترل تعداد کرم­های بالغ تخمگذار و در نهایت تعداد لاروهای عفونت زا در مرتع.

*آزمایش تشخیص سالیانه مدفوع اسب­ها از نظر وجود تخم­های کرم انگل جهت اطمینان مؤثر بودن برنامه کرم­کشی. این کار در صورتی که از کرم­کش­های گروه بنزیمیدازول استفاده کنید اهمیت ویژه­ای دارد.

*تعویض سالیانه داروهای کرم­کش با انواع غیر مشابه قبلی برای جلوگیری از مقاوم شدن انگل.

*یک دوره 50 روزه مصرف فنبندازول لاروهایی را که کیست تشکیل داده ­اند را نیز از بین می­برد؛ از این رو برای درمان اسبی که سابقه برنامه­ کرم­کشی آن نامشخص است باید از این دارو بهره جست.

*شرکت­هایی دارو سازی معمولاً توصیه می­کنند یک دوره 5 روزه کرم­کشی در ماه نوامبر (آبان­ماه) جهت از بین برودن لاروهایی که در تابستان وارد بدن شده­اند و نیز یک دوره کرم­زدایی در ماه فوریه (بهمن ماه) برای نابود ساختن لاروهایی که در طول زمستان تشکیل کیست داده­اند، اجرا شود.

گونه استرانگیلوس و لگاریس به نحو گسترده­ای در سراسر بدن مهاجرت می­کند. حدود 8 روز پس از عفونت، لاروها وارد مرحله چهارم لاروی شده و به سرخرگ­ پیشین روده­بند نقل مکان می­کنند؛ در نتیجه روده پر از خون می­شود. مهاجرت این انگل به دیوره­های سرخرگ آسیب می­رساند (گشادی موضعی رگ­های خونی) و منجر به تشکیل لخته ­های خونی می­شود که ممکن است رگهای خونی کوچکتر را مسدود نموده و در نهایت با قطع جریان خون در روده موجب بروز کولیک شوند.

در واقع گمان می­رود عمده­ترین عامل حملات راجعه کولیک انقباضی، کرم­های قرمز باشند. سرانجام لاروهای بالغ پیش از ورود به روده به دیواره روده بزرگ باز می­گردند تا 9-5 ماه پس از عفونت به کرم­های بالغ تخمگذار تبدیل شوند و سپس وارد روده گردند.

لاروهای گونه استرانگیلوس ادنتاتوس به دیواره روده بزرگ نفوذ کرده و از میان کبد به مخاط شکم مهاجرت می­نماید. لاروها در ادامه به دیواره روده بزرگ بازگشته و درنهایت حدود 12-5 ماه پس از خورده شدن توسط اسب از برآمدگی ­هایی روی دیواره روده کرم­های بالغ تخمگذار خارج می­شوند. لاروها در مرحله ندولار (زمانی که در دیواره روده قرار دارند) از خون حیوان مصرف نموده و موجب برخی اختلالات گوارشی می­شوند در حالی که کرم­های بالغ موجب تحریک و زخم شدن دیواره روده بر اثر عبور خوراک می­گردند.

مدت زمان طولانی مهاجرت این لاروها می­تواند منجر به حصول نتیجه منفی کاذب در آزمایش تشخیص انگل شود. به عبارت دیگر ممکن است هیچ کرم بالغ تخمگذاری در روده نبوده و بنابراین حتی با وجود آن که ممکن است بافت حاوی تعداد زیادی لارو باشد، نتیجه آزمایش از نظر وجود تخم منفی به دست آید.

هر نوع استرانگیل­های کوچک و بزرگ می­توانند در دیواره روده به حالت خواب باقی بمانند تا یان که وقتی کرم­های بالغ تخمگذار توسط کرم­کشی از بین رفتند، دسته جدیدی از لاروها خارج شده و تبدیل به بالغینت تخمگذار شوند. این وضعیت تحت عنوان سیاتوستومیاز لاروی شناخته می­شود که اغلب در فصل بهار قابل مشاهده­ تر است. کرم­کش­های کمی علیه لاروهای مهاجر مؤثرند اگر چه برخی از آنها در مقادیر بالا تأثیرگذار هستند. بهتر است برای کاهش جمعیت در حال رشد لاروها یک میزان مناسب لاروکش در فواصل معین در سال به کار برد.

کرم­های قرمز می­توانند اسب را در سنین متفاوت بیمار سازند. کرّه اسب­های کوچکتر از 6 هفته هیچ کرم بالغ تخمگذاری را پناه نمی­دهند اما مراحل لاروی که بلافاصله پس از خوردن به حویان آسیب می­رساند شروع خواهد شد.

 کرم­های سنجاقی (Oxyuris equi)

کرم­های سنجاقی یا کرمک کرم­هایی گرد و سفید رنگ می­باشند که 10-1 سانتی­=متر (4-25/0 اینچ) طول و 1 میلی­متر (04/0 اینچ) قطر دارند. این کرمها با مقادیر معمولی کرم­کش­ها کشته می­شوند و معمولاً مشکل عمده­ای ایجاد نمی­کنند. کرمک­های بالغ در روده بزرگ زندگی می­کنند و کرم ماده تخم­هایش را روی پوست پوشاننده مقعد میگذارند که در نتیجه موجب خارش شدید این ناحیه می­شود. لاروها در طول 4 روز درون تخم رشد نموده و سپس در مرتع می­افتند تا اسب­های چراکننده آن­ها را بخورند. پس از بلع لاروها از تخم بیرون می­آیند و پیش از آنکه در 5-4 ماه آینده به کرم­های بالغ تخمگذار تبدیل شوند در دیواره روده بزرگ تکامل می­یابند. تخم­ها می­­توانند برای حدود 12 ماه روی مرتع زنده بمانند.

 بات­ها (لارو مگس Gasterophylus spp)

خرمگس بالغ گاستروفیلوس که شبیه زنبور می­باشد در طول ماه­های تابستان (از جولای تا سپتامبر) تخم­های زردرنگش را روی موهای پاها، کتف و گردن می­گذارد. زمانی که اسب خود را می­لیسد، تخمها وارد دهان حیوان می­شوند. این تخم­ها در بدن حیوان گشوده شده و لاروهایی شبیه کرم حشرات از آن­ها خارج می­شود که در ادامه وارد معده شده و تا زمان بلوغ در آنجا می­مانند. لاروها پس از بلوغ 10-8 ماه بعد در بهار آینده از طریق مدفوع از بدن حیوان خارج می­شوند.

لاروها در محیط خارج به شفیره می­شوند و 5-3 دقیقه بعد به خرمگس­های بالغ مبدّل می­گردند و این چرخه به همین منوال تداوم می­یابد. معمولاً به طور سنتی اسب­ها را در دو مرحله، یک بار در اواخر پاییز پس از اولین یخبندان و بار دیگر در بهار بر علیه بات­ها درمان می­کنند تا هر لاروی که خود به خود پس از درمان اول دفع نشده است کاملاً از بین برود. جمعیت زیاد لاروهای مگس گاستروفیلوس می­تواند موجب زخم شدن معده اسب گردد.

 کرم ریه (Dictyocaulus arnfieldi)

کرم ریه می­تواند موجب سرفه کردن حاد در حیوان گردد اما حتی در شرایطی که اسب­ها به شدت به آن­ها آلوده شده باشند تخم­ها یا لاروهای آن از طریق فضولات دفع نمی­شوند. این مسئله، تشخیص وجود کرم­های روی را مشکل می­سازد. در حقیقت تشخیص وجود این انگل­ها در بدن حیوان است که می­تواند به درمان موفق منجر شود.

 کرم­های پهن (Anoplocephala perfoliata)

کرم نواری (پهن) بالغ در روده کور و محل اتصال روده باریک به روده کور (ناحیه ایلئوسکال) یافت می­شود. کرم بالغ بدنی قطعه قطعه داشته و حدود 8 سانتی­متر (3 اینچ) طول و 14-8 میلی­متر (5/0 – 25/0 اینچ) پهنا دارد. این انگل با انداختن قطعات حاوی تخم خود تکثیر می­شود که این قطعات از طریق مدفوع به خارج از بدن حیوان راه می­یابند. تخم­ها توسط یک میزبان واسط مانند مایت­های علوفه خورده می­شوند که رشد و تکامل لاروی در بدن­ آن­ها صورت می­گیرد. اسب با خوردن این مایت­ها در حال چرا، آلوده می­شود و لاروهای بلعیده شده در روده کور حیوان ظرف 10-6 هفته مستقیماً به کرم بالغ تبدیل می­شود.

معمولاً عفونت به این انگل التهاب روده در اطراف ناحیه اتصال کرم با بروز کولیک، تورم پرده صفاق و برخی اختلالات گوارشی دیگر مرتبط است. تعداد داروهای کرم­کش کمی بر ضد کرم­های پهن مؤثرند و معمولاً توصیه می­شود که کرّه ­ها و اسب­های بالغ (به جز سیلمی­ها و مادیان­های آبستن) را یک یا دو بار هر سال با کرم­کش­های مؤثر درمان کرد.

 درمان و کنترل انگل­ها

استفاده صحیح و مناسب از داروهای کرم­کش یا ضد انگل برای مدیریت خوب و مناسب اصطبل و مزرعه حیاتی است . اسب­ها باید هر 6-4 هفته کرم ­زدایی شوند تا تولید تخم کرم متوقف شده و مراحل مهاجرتی لاروها در بافت­ها به حداقل برسد. این روش برای اسبچه­ هایی که در کل طول سال در بیرون از اصطبل بوده و نیز اسب­های مسابقه­ ای و شرط­بندی که تنها زمان­های کوتاهی در مرتع هستند تقریباً یکسان است.

در هر برنامه کنترل انگل باید هر 12 ماه داروی کرم­کش را با داروی ضد انگل دیگری که از نظر شیمیایی مشابه قبلی نباشد تعویض نمود تا از مقاوم شدن کرم­ها به یک فراورده دارویی جلوگیری کرد . نشان داده شده است استرانگیل­های کوچک نسبت به دسته کرم­کش­های حاوی ترکیبات شیمیایی گروه بنزیمیدازول مقاوم می­شوند.

این گروه شامل فنیندازول ، میندازول، فبانتول، اکسی بندازول، اکسفندازول، و تیابندازول می­باشد. در صورتی که کرم­ها نسبت به دارویی از گروه بنزیمیدازول مقاوم شوند معمولاً نسبت به دیگر کرم­کش­های همان گروه نیز مقاوم می­شوند؛ بنابراین اگر کرم­کش تعویض هم شود مقاومت آن­ها کم نخواهد شد. به عبارت دیگر باید از مصرف دایمی کرم­کش­های بنزیمیدازول اجتناب کرد. البته شایان ذکر است که باید هر سال یک بار یک آزمایش مدفوع نیز از اسب­ها به عمل آید. در صورتی که شما طبق توصیه ­های انجام شده به طور منظم اسب­ها را کرم­کشی کرده­اید و اکنون حیوان هنوز تعداد زیادی تخم انگل دارد، احتمال دارد که کرم­ها نسبت به مواد شیمیایی دارویی مورد استفاده شما مقاوم شده باشند. اگر همه اسب­های یک مزرعه به طور فراوانی با یک داروی ضد انگل بنزیمیدازول کرم زدایی شوند به خصوص اگر در پادوک اسب بیماری هم وجود داشته باشد احتمال زیادی وجود دارد که انگل­ها مقاوم شوند.

مدیریت خوب چراگاه نیز به کنترل مرحله زندگی آزاد انگل کمک می­نماید. تکنیک­های مناسبی مانند شخم زدن و بذرپاشی مجدد، استراحت چراگاه و چرخش، جمع­آوری و دفع فضولات حیوانی، تسطیح زمین و زدن سرشاخه برگهای علوفه­ای از جمله این اقدامات مدیریتی هستند. در پادوک­ها نباید تعداد زیادی اسب نگهداری نمود و نیز نباید با گوسفندان و گاو­ها در یک مزرعه چرا کنند؛ زیرا با این کار آلودگی مرتع بسیار افزایش می­یابد.

تمامی اسب­ها باید پیش و پس از ورود آن­ها به مراتع جدید کرم­کشی شوند. البته توصیه شده است همه اسب­هایی که در مزرعه یکسانی چرا می­کنند در یک زمان کرم­زدایی گردند.

کرم­کشی منظم زمانی که شرایط آب و هوایی گرم و مرطوب باشد اهمیت بیشتری پیدا می­کند زیرا چنین وضعیتی برای تخم گشایی تعداد زیادی از لاروها در مرتع شرایط بسیار مطلوبی است. استفاده از یک داروی کرم­کش مؤثر بر ضد بات­ها نیز باید در زمان مناسب با برنامه اصلی کرم­کشی ادغام گردد.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی