بیماری کنه آکارین زنبور عسل اولین بار توسط Rennie در سال 1921 به نام Tarsonemus Woodi نامیده شد، سپس در همان سال توسط Hirst نام جنس آن تغییر کرده و به نام Acarapis Woodi نامگذاری گردید. کنه در داخل لوله های بزرگ تنفسی، به خصوص لوله های تنفسی سینه اول، زندگی و از خون حشره کامل زنبور عسل تغذیه مینماید. Orosi – pal در سال 1934 برای اثبات این ادعا اظهار داشت وقتی که رنگ قرمز کنگو (Congo red) در داخل بدن زنبور عسل آلوده به کنه تزریق کنیم، چون کنه های کامل و پوره های آنها به وسیله قطعات دهانی از دیواره لوله های تنفسی خون میمکند. رنگ داخلی لوله تنفسی آنها قرمز میشود. کنه بالغ و لاروهای آن علاوه بر لوله های بزرگ تنفسی، در داخل کیسه های هوائی سر و شکم هم دیده شده اند. در این پست به بررسی کامل این بیماری در زنبور عسل می پردازیم.
کنه آکارین (کنه انگل لولههای تنفسی زنبور عسل)
کنه ماده Acarapis woodi حدود 174 – 143 و نر 136 – 125 میلی میکرون طول دارد، به شکل تخم مرغی و به رنگ سفید میباشد. تعدادی موی بلند نیز روی بدن و پاهای آن دیده میشود.
اغلب زنبورداران این سؤال را مطرح میسازند که آیا درصد آلودگی زنبورهای عسل یک کلنی به کنه آکارین رابطهای با میزان محصول عسل دارد یا خیر؟ جواب به این سؤال آسان نبوده، زیرا عوامل زیاد دیگری هم در کندو وجود دارند که اغلب سبب کم شدن محصول عسل میگردند. ولی اگر فرض کنیم که عمر زنبوران عسل آلوده به این کنه 20 درصد کاهش یابد، کلنی هایی با 15 تا 100 درصد آلودگی، با مقایسه با کلنی های غیر آلوده تحت همان شرایط، بین 3 تا 20 درصد کمتر محصول میدهند.
انتشار:
این کنه در سال 1921 از انگلستان و سپس از سوئیس ، چکسلواکی، فرانسه و جنوب اروپا گزارش گردید. کنه A.woodi توسط انسان به سایر کشورهای جهان چون هندوستان، کنگو، آرژانتین، کلمبیا و شش ایالت مکزیک برده شده است.
گرچه Dejong و همکاران معتقدند که این کنه در آمریکا، کانادا، نیوزیلند و استرالیا وجود ندارد. ولی Wilson و Nunamaker در سال 1985 وجود کنه را از سیزده ایالت آمریکا گزارش دادهاند. این کنه در تمام قاره های جهان به جز استرالیا گزارش شده است. این کنه در ایران نیز به طور مستند گزارش گردیده است.
نحوه زندگی کنه آکارین (Acarapis woodi)
کنه آکارین چرخۀ زندگی خود را در داخل لوله های تنفسی سینه حشرات کامل زنبور عسل میگذراند. . طبق تحقیقات Rennie و همکاران در سال 1921 تمام دوره رشد کنه شامل تخم، لارو و کنه های کامل نر و ماده را در یک زمان و در یک لوله تنفسی میتوان دید. به نظر میرسد که کنه در تمام طول سال در حال فعالیت و تکثیر میباشد.
کنه های ماده در داخل لوله های تنفسی بین 5 – 7 عدد تخم میگذارند.
تخمها پس از 3 تا 4 روز باز شده و لاروهای کوچک 6 پائی از آنها خارج میشوند. لاروهای ششپائی پس از تغییر جلد به کنه های کامل نر و ماده تبدیل میشوند. طول مدت رشد از لارو شش پائی تا کنه کامل 6 – 10 روز طول میکشد. ) طول رشد در کنه نر کوتاهتر از کنه ماده است.
غیر از کنه A.woodi که در داخل لوله های تنفسی زنبوران عسل زندگی میکند، دو گونه کنه از همین جنس به نامهای A.externus و A.dorsalis به صورت انگلهای خارجی بدن زنبور عسل، در روی بدن زنبور عسل زندگی میکنند. کنه A.externus را که اغلب به نام کنه گردن میگویند در محل اتصال سر به سینه و کنه A.dorsalis در روی شیار فوقانی سینه دوم و یا محل اتصال بال جلو به سینه و یا قسمت ابتدای شکم فعالیت دارند. کنه A.vagans که بعضیها چهارمین گونه کنه انگل زنبور عسل میدانند همانگونه A.externus میباشد. اگر چه هردو گونه کنه فوقالذکر مانند کنه A.woodi از خون زنبور عسل تغذیه میکند ولی خسارات قابل توجهی ایجاد نمیکنند. بنا به عقیده Dejong و همکاران در سال 1982، کنههای A.sorsalis و A.externus در همه جا و هرجا که زنبور عسل وجود داشته باشد وجود دارند.
نحوه انتشار کنه آکارین: درصد آلودگی زنبورها در یک کلنی حتی در یک زمان کوتاه متغیر است. زنبورهای یک روزه حساستر بوده و فقط زنبورهای کمتر از نه روزه میتوانند آلوده شوند. حساسیت آلودگی به کنه در دو سه روز اول عمر زیاد و به تدریج تا 9 روزگی کم میشود.
اگرچه دلیل این امر روشن نیست ولی بعضیها معتقدند که موهای بدن و به خصوص موهای روی روزنه تنفسی در ابتدا لطیف و نرم بوده و به تدریج با سن زنبور عسل خشن و خشبی گردیده و مانع حرکت کنه به داخل لوله های تنفسی میگردند.
در مورد کنه هایی که از لوله های تنفسی و از راه روزنه تنفسی خارج میگردند، این عقیده وجود دارد که شاید موهای روی روزنه تنفسی به صورت دریچه یک طرفه عمل میکنند. آزمایشی که توسط Lee در سال 1963 صورت گرفت فرضیه وجود موهای خشن در روی روزنه های تنفسی را رد میکند.
او در قفسی تعدادی زنبور جوا تازه از سلول خارج شده و تعدادی زنبور مسن که موهای روی روزنه تنفسیشان را برداشته بودند قرار داده و سپس آنها را به کنه آلوده نمود. پس از مدتی ملاحظه کرد که زنبورهای جوان همگی آلوده شدند و زنبورهای مسن هیچکدام آلوده نشدند.
وقتی یک کنه از روزنه تنفسی سینه اول خارج میگردد به طرف موهای سینه حرکت و از آنها بالا رفته و با یک یا دو پای عقب خود به آن میچسبد. این کنه در صورت تماس با زنبور دیگر با دو پای جلو به موهای آن زنبور عسل منتقل میشود.
سپس کنه با حرکت بالهای میزبان، خود را به مدخل روزنه تنفسی رسانیده و وارد آن میشود. کنه روزنه تنفسی را از روی جریان هوائی که در مدخل روزنه وجود دارد تشخیص میدهد. در صورتی که بین زنبور آلوده و سالم تماسی وجود نداشته باشد، انتشار صورت نمیگیرد. برای ثابت کردن این ادعا Morgenthal در سال 1931 آزمایش زیر را انجام داد.
اگر در کندوئی زنبورهای آلوده و سالم را به وسیله توری سیمی از هم جدا کنیم، زنبورهای آلوده با وجودی که با زنبورهای سالم غذا رد و بدل میکنند قادر به انتقال کنه نمیباشند. تشدید آلودگی موقعی است که تعداد نسبتاً کمی زنبور جوان در کندوی آلوده وجود داشته همچنین در وقعی که زنبورهای مزرعه (شهدآور) در کندو بمانند در این حالت شانس تماس بین زنبورهای مسن آلوده و زنبورهای جوان حساس زیاد میگردد.
تشخیص علائم آلودگی:
وقتی زنبور عسل مورد حمله کنه Acarapis woodi قرار میگیرد، هیچ گونه علائم مرفولوژیکی خارجی در زنبور عسل به وجود نمیآورد. ولی از نظر رفتاری مشابه رفتار زنبورهای مبتلا به بیماری نوزما میباشد، خصوصاً حالت فلج بسیار بارز است، با این تفاوت که در بیماری آکارین حالت اسهالی در زنبور مشاهده نمیگردد. فعالیت کنه ها در داخل لوله های تنفسی، به خصوص لوله های تنفسی سینه اول سبب به وجود آمدن نقاط تیره رنگ غیر منظمی شده که با گذشت زمان شدیدتر شده و تمام لوله تنفسی تیره میگردد.
بنابراین برای دیدن علائم آلودگی باید با پنس ظریفی سر و سینه اول را از بقیه بدن جدا کرد. پس از جدا کردن این قسمت دو لوله بزرگ تنفسی که به اولین روزنه تنفسی بدن متصل شده اند ظاهر میگردد. لوله های تنفسی تیره رنگ نسبت به لوله های سالم تردتر و شکننده تر میباشند به غیر از تغییرات بالا تقریباً هیچ تغییر دیگری در داخل بدن زنبور آلوده مشاهده نمیگردد.
Bailey ضمن تحقیقاتی که در سالهای 1958 و 1961 انجام داد نشان داد که زنبورهای زمستان گذرانده آلوده زودتر از زنبورهای سالم میمیرند. ضمناً کلنی هایی که بیش از 30 درصد افراد آن در پاییز سال قبل آلوده باشند محتملاً در بهار خواهند مرد. عواملی که سبب چرای زنبور میگردند اغلب باعث کاهش آلودگی و عواملی که سبب عدم چرای زنبور گردد آلودگی را تشدید مینمایند. مهمترین عامل طبیعی جهت چرای زنبور عسل، وجود شهد گل فراوان در محیط است که این خود به پوشش گیاهی، شرایط آب و هوایی و عملیات کشاورزی بستگی دارد.
عدهای معتقدند که زنبورهای آلوده در تابستان روی زمین خزیده و سپس خواهند مرد. در صورتی که Lee و Bailey در سال 1959 نشان دادهاند که زنبورهای آلوده تا آخر عمر از نظر ظاهری سالم به نظر رسیده و فقط در تابستان کمی زودتر از زنبورهای سالم از بین خواهند رفت.
بررسیهای انجام شده در روی کلنی های آلوده مشخص کرده است که اغلب این کلنی ها از بیماریهای دیگر هم رنج میبرند و معمولاً زنبورهای آلوده دارای بیماریهای ویروسی میباشند.
در سال 1956 ، Fekl ادعا کرده که زنبورهای آلوده اغلب در خونشان تعداد بیشتری باکتری وجود دارد که این خود سبب آلودگی به بیماریهای باکتریایی میگردد. این طور به نظر میرسد که باکتریها از راه زخمی که کنه ها در لوله های تنفسی ایجاد مینمایند وارد خون میزبان میگردند.
تأثیر کنه آکارین روی کلنی های زنبور عسل:
- کاهش رفتار چرایی زنبوران آلوده
- افزایش در صورت مرگ و میر زنبوران آلوده در طول زمستان و اوایل بهار
- کاهش طول عمر زنبوران کلنی های آلوده
- کاهش میزان پرورش نوزادان که موجب کاهش جمعیت کلنی های آلوده در بهار میگردد.
- کاهش میزان تولید عسل در کلنی های آلوده.
معالجه:
اگر چه امروزه مطالعات زیادی در جریان است تا نژادی را به وجود آورند که نسبت به آلودگی که مقاوم باشد (Gary and page, 1988) ولی تلاشهای زیاد دیگر نیز صورت میگیرد تا به نحوی بتوان آلودگی زنبور عسل به این کنه را معالجه کرد. برای معالجه کندوهای آلوده روشهای مختلفی پیشنهاد شده است که عبارتند از:
1-روشهای بهداشتی – چون نوزادان زنبور عسل به کنه آلوده نمیشوند میتوان آن را در مواقعی که سر سلولهایشان بسته میشوند جدا نموده و یک کندوی جدید سالم با ملکه سالم تهیه کرد و یا نوزادان سالم را به کلنی دیگری که سالم است انتقال داد.
2-روشهای شیمیایی – از سال 1923 میلادی سموم مختلفی برای کنترل این کنه پیشنهاد شدهاند. اکثر این سموم دودزا و یا تبخیر شونده بوده و ایجاد دود یا گاز سمی مینمایند که وارد لوله های تنفسی و کیسه های هوائی زنبور شده و کنه ها را از بین میبرند. سمومی که در سالهای اخیر توصیه شدهاند عبارتند از: کنه کشهای انتخابی که در روی لارو و حشره کامل زنبور عسل اثر سوئی ندارند. معروفترین این کنه کشها Dimite، کلروبنزیلات و بروموپروپیلات میباشد که به ترتیب به نامهای تجارتی P.K. فولبکس (Folbex) و فولبکس – وا (Folbex – VA) تهیه شدهاند.
برای استفاده از سموم بالا نوارهای مقوایی به طول 11 و به عرض 4 سانتیمتر را با نیترات پتاسیم و 500 میلیگرم کنه کش آغشته مینمایند. برای استفاده از این نوارهای مقوائی، انتهای آنها را سوزانیده و در داخل کندو رو به پایین آویزان میکنند. دود حاصله از سوختن کنه کش در کندو انتشار پیدا کرده و ضمن ورود به لوله های تنفسی، کنه ها را از بین میبرد. باید توجه داشت که پس از قرار دادن نوار مقوایی دودزا در داخل کندو باید دریچه پرواز را حداقل برای مدت نیم ساعت بسته نگه داشت.
نوارهای بالا در هوای گرم نتیجه خوبی داده و با دو مرتبه مبارزه آلودگی کم و یا تقریباً از بین میرود. در سالهای اخیر در بعضی از کشورها کاربرد سموم فوقالذکر به دلایل مختلف متوقف شده و به جای آن از منتول (Menthol) که از گیاه نعناع استخراج میشود استفاده میگردد.
زمان مناسب کاربرد منتول موقعی است که شهد طبیعت جاری نیست و دمای محیط هنگام روز بالاتر از 15 و کمتر از 30 درجه سانتیگراد باشد. غالباً این شرایط در اوایل بهار و پاییز فراهم میباشد. نحوۀ کاربرد منتول بدین ترتیب است که برای یک کلنی متوسط مقدرا 50 گرم منتول متبلور را در یک کیسه نایلونی به ابعاد 18 * 18 سانتیمتر و یا هر نوع کیسه دیگری که بتوان در آن سوراخ ایجاد کرد ریخته و داخل کندو یا روی سطح فوقانی قابهای کندو به مدت 20 تا 25 روز قرار داده میشود.
در زمانی که دمای محیط در هنگام روز بیش از 20 درجه سانتیگراد است باید کیسه حاوی منتول را روی کف کندو قرار داد ولی اگر درجه حرارت روزانه حدود 15 تا 20 درجه سانتیگراد باشد بهتر است روی سطح فوقانی قابهای کندو قرار داده شود.
هنگام کاربرد دارو باید دقت شود که عسل اضافه برای استخراج در داخل کندو وجود نداشته باشد در غیر این صورت احتمال آلودگی عسل به باقیمانده دارو وجود دارد.
استفاده از داروی اپیگارد (Apiguard) برای کنترل کنه آکارین در بعضی از کشورها در سالهای اخیر رایج شده است. این دارو معمولاً برای کنترل کنه واروآ ساخته و به بازار عرضه شده است ولی روی کنه آکارین نیز مؤثر است. اپیگارد یک محصول طبیعی است که ماده اصلی و مؤثر آن تیمول (Thymol) است که از گیاه آویشن (Thyme استخراج میگردد.
اپیگارد به صورت ژل تبخیر شونده در ظروف آلومینیومی با وزن 50 گرم به بازار عرضه شده که باید درپوش آن را باز کرده و در قسمت فوقانی منطقه نوزادان روی قابهای کندوهای آلوده قرار داد و پس از 2 هفته مجدداً این عمل تکرار شود.
روش دیگر کنترل کنه آکارین استفاده از کیکهای روغنی (Gresse Patties)
برای ساختن یک نوع کیک روغنی باید یک قسمت روغن نباتی جامد را با 2 تا 3 قسمت شکر متبلور مخلوط کرد . فرمول دیگر استفاده از مخلوط یک قسمت روغن نباتی مایع با 3 قسمت شکر متبلور و یا پودر شکر است.
پس از ساختن کیک های روغنی باید آنها را به صورت قرصهای 100 گرمی مثل همبرگر در بین کاغذهای چرب قرار داد، و هر کیک را روی سطح فوقانی قابهای کندوهای آلوده قرار داد.
روغنی که در این کیک های روغنی است باعث میشود که بویی که کندوها برای پیدا کردن زنبورهای بالغ جوان استفاده میکنند، محو شده و کندوها قادر نباشند میزبان جدید پیدا کنند.
علاوه بر این کیک های روانی باعث میشوند که بدن زنبورهای جوان در جریان خوردن این کیک ها به روغن آغشته شده و کنه ها نتوانند از یک زنبور به زنبور دیگر منتقل گردد و لذا بعد از مدتی خواهند مرد.
3-اثر روشهای زنبورداری در آلودگی – به تجربه ثابت شده است که کلنی هایی که اوائل تابستان ملکه خود را از دست میدهند حساسیت بیشتری به آلودگی دارند تا کلنی هایی که ملکه دارند. همچنین تعداد کنه های خارجی Acarapis extermus در کلنی های فاقد ملکه بیشتر میباشند.
قرار دادن تعداد زیادی کلنی زنبور عسل در یک منطقه محدود، اغلب سبب تماس بیشتر بین زنبوران مسن آلوده و جوان حساس در مزرعه شده و آلودگی را در کلنی ها تشدید میکند.
این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی
نظرات کاربران
2:27:55 AM