معمولاً هر 50 کیلوگرم وزن زنده گوسفند حدود 75//0 تن کود تازه در سال تولید می­کند. از کود گوسفندی مانند کود سایر حیوانات برای تقویت و افزایش ارزش حاصلخیزی خاک استفاده می­شود.در صورتی که پرورش گوسفند با استفاده از جایگاه انجام شود، یکی از مهمترین عواملی که سبب غیر بهداشتی شدن جایگاه و انتشار انگل ها و بیماری های مختلف می­گردد، آلودگی و تماس با فضولات گوسفند است. نظافت و بهداشت جایگاه و بویژه جمع آوری کود و دور نمودن آن از محوطه نگهداری دام در حفظ سلامت و بهداشت گله بسیار مؤثر است. تغییر محل گوسفندان ظاهراً بیمار از جایگاه های غیر بهداشتی به مراتع و مزارع  به شکل قابل ملاحظه ای در سلامت آنها تأثیر دارد و اینگونه گوسفندان پس از مدتی شاداب و سرزنده می­شوند. درادامه با نحوه تولید کود گوسفند و تأثیر تراکم در تولیدات گوسفند آشنا می شویم.

تولید کود

عدم توجه به روش صحیح جمع آوری و نگهداری کود نیز سبب بوجود آمدن محل مناسب برای اجتماع و تکثیر مگس و حشرات و رشد و نمو انگل ها و در نتیجه انتشار بیماری­ها می­شود. کود گوسفندان را می­توان در مزارع پخش کرد زیرا آفتاب و باران و فعل و انفعالات حیاتی زمین و نباتات سبب می­شود که بتدریج کود از عوامل بیماری زا و بوی ناخوشایند عاری گردد. افزودن سوپرفسفات به کود موجب از بین رفتن بوی کود و تثبیت ازت آمونیاک و در و در نتیجه حفظ ارزش حاصلخیزی خاک می­شود.

نگهداری کود ممکن است در سطح زمین و به شکل تایه کردن آن و یا در یک محل مسقف باشد. محل نگهداری کود باید حداقل ۱5۰ متر از جایگاه دام دور و در معرض باد قرار نگرفته باشد کود را ممکن است در مخازن زیرزمینی نیز جمع آوری نمود و با افزودن آب و استفاده از پمپ و یا وسایل دیگر مخلوط و توسط ماشین­های مخصوص به مزرعه حمل و پخش کرد.

البته چون کود گوسفند نسبت به کود گاو سفت تر است بیشتر به شکل جامد جمع آوری و نگهداری می­شود. در صورتی که کود گوسفندی بصورت مایع نگهداری شود بین  تا حجم کود باید به آن آب افزود.

برای تعیین ظرفیت مخزن ذخیره کود گوسفندی در یک واحد دامداری، از رابطه زیر می­توان استفاده کرد:

آب لازم+ (مدت نگهداری کود بر حسب روز ×تولید کود روزانه ×تعداد گوسفند) =ظرفیت مخزن

معمولاً عمق مخزن را بین 5/1 تا ۳ متر در نظر میگیرند و با توجه به ظرفیت مخزن می­توان ابعاد دیگر مخزن را بر حسب تعداد گله محاسبه و به احداث آن اقدام نمود.

استفاده از کود گوسفندی در تغذیه :دام براساس مطالعاتی که در دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران صورت گرفته از کود گوسفندی می­توان بعنوان یکی از اجزاء متشکله جیره غذائی گوساله­ های پرواری نیز استفاده نمود. در این مطالعات ٢٤ رأس گوساله نر هلشتاین به سن ٦ تا 9 ماهه پس از یک دوره ۲۰ روزه (تغذیه با جیره معمولی گوساله ها) در دو گروه تحت جیره پرواری به مدت ١٢٤ روز قرار گرفتند. جیره های پرواری هر دو گروه از لحاظ انواع مواد متشکله و مقدار یکسان و فقط از نظر نوع کود مصرفی (گوسفندی و یا گاوی) متفاوت بود کودهای مصرفی در تابستان از بهاربند گوسفندان داشتی و گاوهای شیری جمع آوری و پس از خشک کردن در هوای آزاد انبار و در هنگام تهیه جیره های غذائی به نسبت 15 درصد به هر یک از جیره ها اضافه شد. بررسی نتایج حاصله در این مطالعات نشان داد که میانگین افزایش وزن روزانه گوساله هائی که از جیره های محتوی کودگوسفندی و کود گاوی تغذیه شده بودند به ترتیب 076/1 و 019/1 کیلو گرم بود که از نظر آماری اختلاف معنی داری در سطح 5 درصد نداشتند. بازده غذائی در گوساله هائی که از جیره محتوی کود گوسفندی تغذیه شده بودند 2/8 و در گوساله هائی که از جیره محتوی کود گاوی مصرف نموده بودند 8/7 بود و این موضوع نشان می­دهد که ارزش غذائی کود گاوی در جیره پرواری گوساله کمی بیشتر از کود گوسفندی می­باشد در این آزمایشات هیچگونه بیماری و یا ناراحتی در گوساله هائی که با کود گوسفندی و یا گاوی تغذیه شده بودند مشاهده نشد و هر دو جیره مورد پذیرش دام ها بود.

اگر چه بر اساس مطالعات فوق در شرائط کنترل می­توان از کود گوسفندی در جیره غذائی دام استفاده کرد ولی باید توجه داشت که قبل از مصرف این کود و یا هرگونه کود دامی دیگر در تغذیه دام نکات بهداشتی مربوط به نحو مطلوب و به شکل دقیق رعایت شود و بویژه کودی که در دامداری های غیر بهداشتی جمع آوری می­گردد باید قبل از مصرف حتماً با استفاده از روش های مناسب، عوامل بیماری زا و انگل­های آن معدوم و سپس با نسبت درصد معین در جیره غذائی دام مورد استفاده واقع شود.

تأثیر تراکم در تولیدات گوسفند

چنانکه قبلاً اشاره شد پرورش گوسفند با استفاده از روش چرای آزاد ممکن است به سه شکل صورت گیرد که عبارتند از چرای دائم در مراتع طبیعی، چرای متناوب در مراتع طبیعی و مصنوعی و چرای دائم در مراتع مصنوعی. تراکم دام در واحد سطح و یا تعداد گوسفند در حالت چرا در یک هکتار به عوامل مختلفی بستگی دارد که مهمترین آنها به شرح زیر است:

1. نژاد گوسفند
2. سن گوسفند
3. نوع مرتع
4. زمان استفاده از مرتع
5. شروع چرا در مرتع
6. میزان بارندگی سالیانه و بویژه بهاره
7. میزان ذخیره غذائی گوسفند
8. روش استفاده از مرتع (متناوب، انتقالی و غیره)
9. مدیریت
10. عوامل دیگر.

تعیین نسبت دقیق تأثیر تراکم در تولیدات گوسفند در واحد سطح برای هر یک از روش های گوناگون چرای آزاد با توجه بعوامل نه گانه فوق، در شرایط ایران بسیار مشکل است. زیرا اولاً کیفیت مراتع طبیعی کشور بواسطه شرائط گوناگون اقلیمی در مناطق مختلف ایران بسیار متفاوت می­باشد و ثانیاً نسبت پراکندگی گوسفندان نقاط گوناگون کشور با یکدیگر اختلاف دارد. درجة مرغوبیت مراتع طبیعی نیز همیشه ثابت نیست. عامل عمده ای که از نظر مرغوبیت این مراتع مؤثر است میزان بارندگی سالیانه است و طی سالیان مختلف، اثرات خشکسالی چنان زیاد بوده است که کارشناسان هیچگاه نتوانسته اند به عدد ثابتی از نظر نسبت تراکم برسند.

در عین حال باید دانست که افزایش تعداد گوسفند در واحد سطح در مرتع طبیعی با توجه به کیفیت مناسب مرتع، موجب افزایش تولیدات دام خواهد شد. اما این افزایش دارای حداکثر یا ماگزیم معینی خواهد بود و بیش از این حد، هر اندازه تعداد گوسفند در واحد سطح افزایش یابد به نسبت مشخص میزان تولیدات گوسفند کاهش خواهد یافت. با این وجود استفاده از غذای دستی کمک زیادی به افزایش نسبت تراکم می نماید و بعلاوه حذف میش­های قصر قبل از ورود به مرتع و انتقال بره های پرواری به مراتع مصنوعی نقش عمده ای در افزایش نسبت تراکم خواهد داشت.

برخلاف مراتع طبیعی، تعداد دقیق گوسفند در واحد سطح در مراتع مصنوعی قابل اندازه گیری است. زیرا از یک طرف مقدار احتیاجات غذائی گوسفند مشخص می­باشد و از سوئی دیگر میزان برداشت محصول از زمین مورد استفاده قابل پیش بینی است.

با توجه به نیاز گله داشتی به مقدار غذا (براساس ماده خشک) در شرائط مختلف فیزیولوژیک (خشک، آبستنی، شیردهی)، هرگاه زمینی را صرفاً به تولید علوفه اختصاص دهیم و بتوانیم از آن ۷ چین یونجه متوسط و یا مرغوب برداشت نمائیم، به ترتیب در هر هکتار از آن می­توانیم ۷ تا ۹ و یا 10 تا ۱۲ رأس گوسفند 50 کیلوئی را نگهداری و تغذیه کنیم. بدیهی است هیچ دامداری فقط با کشت یونجه اقدام به پرورش گوسفند نخواهد کرد و قسمتی از اراضی خود را به کشت جو، گندم شبدر و یا سایر علوفه های دامی اختصاص خواهد داد. در مناطقی که کشت ذرت علوفه ای امکان پذیر باشد، تعداد گوسفند در واحد سطح افزایش خواهد داشت. اما در نقاطی که کشت علوفه پایه مشکل و تعداد دفعات برداشت محصول کم باشد طبیعتاً تعداد گوسفند در واحد سطح سیر نزولی خواهد پیمود.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی