در مقاله های قبلی در مورد بیماری های انگلی قرقاول و سایر پرندگان پرداخته شد .از جمله بیماریهای انگلی قناری آتوکسوپلاسما است ، این بیماری بالینی که اسهال قناری یکی از نشانه های مهم آن است.ازجمله بیماری های انگلی دیگر ایزوسپور ،کریپتوسپوریدیوم سارکوسيس تیس توکسوپلاسما می باشد. بیماری های ناشی از تاژک داران یک تاژکدار نامشخص در چینه دان يافت شده که به عنوان عاملی احتمالی بیماری پوستی در قناریها توصیف شده است. در ادامه به طور کامل بیماری های انگلی قناری بررسی و راه های تشخیص ، درمان و پیشگیری آن ها بررسی و نکات مهم اشاره می گردد.
بیماریهای انگلی (بیماری های کوکسیدیایی)
آتوکسوپلاسما
تاکسونومی آتوکسوپلاسما بسیار بحث برانگیز است. بعضی پرورش دهندگان معتقدند این جنس باید از دسته ایزوسپور قرار گیرد. این بیماری همچنین لانكسترلا یا بیماری کبد بزرگ نامیده می شود. گونه های آتوکسوپلاسما میزبان خاص دارند. گونهایی که قناری ها را مبتلا می کند، آتوکسوپلاسما یا ایزوسپور سرینی نامیده میشود.
برخلاف سایر گونه های ایمریده، سیکل غیر جنسی زندگی اتوکسوپلاسما نه در مخاط روده بلکه در اندام های داخلی است. سیکل زندگی ارگانیسم با بلع دهانی اووسیت ها آغاز می شود. اووسیت ها در دستگاه گوارش، اسپورهای متحرک تولید می کنند. اسپورهای متحرک در دیواره روده نفوذ کرده و از طریق لمفوسیت ها و ماکروفاژها تا اندام های پارانشیمی پخش می شوند. ریه، کبد، طحال، پانکراس، پریکارد قلب و اپیتلیوم روده معمولاً از اندام های آلوده هستند.چندین نسل تولید مثل غیر جنسی (شیرو گونی) در این اندام ها، مروزوئیتها (پارزی) را تولید می کند.
مروزوئیت ها به مخاط روده بر می گردند. گامتوگنی (سیکل جنسی) مروزوئیت ها، اووسیتها را بوجود میآورد. اووسیت ها با مدفوع از بدن دفع می شوند.
این بیماری در دسته قناری ها متداول بوده و فقط گاهی در فنچهای وارداتی دیده شده است. این بیماری، یک بیماری مخرب برای جمعیت در معرض خطر مینای بالی لیوکاسپارراتس چیلدیی می باشد.
بیماری بالینی
بیماری معمولاً در قناری های جوان ۲-۹ ماه مشاهده می شود. پرهای پرنده بیمار ریخته و بی اشتها و ناتوان خواهد شد. پرنده دچار اسهال شده و مخرج آن قرمز متورم خواهد بود. بزرگ شدگی کبد از انتهای دیواره شکمی تا جناغ سینه قابل مشاهده است. مرگ و میر متغییر اما تا ٪۸۰ می رسد.
گاهی اوقات بیمار علائم عصبی همانند صرع و ضعف گذرا نشان می دهد حتی ممکن است تنش تنفسی نیز نشان دهد.
تشخيص
تشخیص قطعی قبل از مرگ دشوار است زیرا پس از فاز حاد بیماری، فقط تعداد اندکی اووسیت اتوکسوپلاسما دفع می گردد. شناورسازی مدفوع ( اسهال قناری )، اووسیتهائی را با ۲ اسپوروسیست نشان می دهد که هرکدام 4 اسپورزوئیت دارند و تمایز میکروسکوپی آنها از ایزوسیور چندان اسان نیست. اندازه اووسیت اتوکسوپلاسما سرینی و اندازه اووسیت ایزوسپور كاناريااست. اخیراً آزمایشی از PCR تشریح شده است که قطعه S۱۸ از DNA گونه های آتوکسوپلاسما را در مدفوع، خون و بافت های آلوده پرندگان نشان می دهد.
کالبد شکافی
در کالبد شکافی، عوارضی چون بزرگ شدگی طحال و کبد و حلقه های متسع شده روده نمایان است. در اسمیرهای فشاری یا در آسیب شناسی بافتیریه، کبد و طحال گنجیدگی های داخل سیتوپلاسمی در سلولهای تک هسته ای مشاهده میشود.
پیشگیری
تمرینات و فعالیت های صوتی و صدای پرنده باید تحت نظر باشد؛ از شلوغی و تراکم بیش از حد پرهیز گردد، سطح مطلوب بهداشت و تغذیه مناسب رعایت گردد. پرنده های جدید، باید قرنطینه شده و با آزمایش شناورسازی مدفوع ( اسهال قناری )، چندین بار از نظر وجود اتوکسوپلاسما کنترل شوند. قناری های بالغ، بدون نشان دادن علامت بیماری (به ظاهر سالم)، می توانند ناقل آن باشند و اووسیت ها را به صورت پراکنده دفع کنند. در کنار پیشگیری از بیماریهای شایع، باید قبل از فصل تولید مثل، درمان سالانه کوکسیدیا را مد نظر قرار داد.
درمان
قناری های بیمار، قبل از پاسخ به درمان تلف می شوند ولی داروهای ضدکوکسیدیا مانند تولترازوریل، سولفاکلروپیریدازین (%30 Esb3) یا سایر سولفونامیدها تجویز می شوند. اتوکسوپلاسموزیس را مقاوم به درمان قلمداد می کنند اما اگر هر هفته از لحظه تشخیص تا پس از تولک (پر ریزی)، هر هفته به مدت 5 روز، از داروی (%30 Esb3) در غلظت mg/l ۱۵۰ آب آشامیدنی استفاده شود، تولید اووسیتها را متوقف خواهند کرد، هر چند که بر مراحل درون سلولی اثر ندارد.
تشخیص افتراقی
در تشخیص تفریقی بیماری، باید بیماری های ناشی از اشریشیا کلی، مایکوباکتری ها و سایر باکتری های پاتوژن، ایزوسپور، ماکرورابدوس، کلاميدوفيلا، ویروس پولیوما و سموم در نظر گرفته شوند.
ایزوسپور
بر خلاف اتوکسوپلاسموز، سیکل زندگی ایزوسپورها همانند سایر گونه های ایمریده در دستگاه گوارش تکمیل می شود. بالغ بر ۵۰ گونه از گنجشک سانان، گونه های متفاوت ایزوسپور را نشان می دهند اما ایزوسپور قناریا، گونه معمول و خاص قناری ها است. علائم بالینی بیماری شامل اسهال قناری ، لاغری و نیز حلقه های متسع شده روده و اتساع شکم است. ایزوسپورهمیشه بیماری بالینی بوجود نمی آورد.
اساس تشخیص بیماری، مشاهده مقادیر زیادی اووسیت در آزمایش شناورسازی مدفوع (اسهال قناری) می باشد که بر خلاف اتوکسوپلاسموز، پیوسته ترشح می شود. درمان با داروهای آنتی کوکسیدیوز موفق تر از درمان عليه آتوكسوپلاسما خواهد بود. این بیماری باید از گونه های آتوسکوپلاسما، اشریشیا کلی، مایکوباکتریها، ماکروهیدوس، سایر باکتری هایی روده ای، مسمومیت گوارشی و تغییر ناگهانی تغذیه ای تشخیص تفریقی داده شود.
کریپتوسپوریدیوم
اهمیت بالینی این انگل هنوز مشخص نشده است، اما به نظر می رسد کریپتوسپوریدوزیس به عنوان خطر و بیماری جدی در بسیاری از گونه های پرندگان منجمله قناری ها و فنچ ها باشد. به دلیل هاگزایی درونزاد، این بیماری می تواند به حالت خویش عفونی ایجاد می شود. هاگ ها ممکن است سلولهای پوششی دستگاه گوارش، تنفس و دستگاه ادراری را آلوده نمایند و در شناورسازی مدفوع (اسهال قناری) ، اووسیت های بسیار کوچکبا 4 اسپوروزوئیت نشان دهند.
اندازه کوچک و تعداد کم اووسیت ها، تشخیص را دشوار می سازد اما روش های دیگر نظیر رنگ آمیزی اسید فست، رنگ آمیزی مستقیم با ایمونوفلورسانس یا تست الیزا در نمونه های مدفوع تشخیص را راحت تر می کند.
سارکوسيس تیس
سیکل زندگی این انگل، دو میزبان دارد، میزبان اصلی آن او پوسوم و میزبان واسط آن، گونه های مختلفی از پرندگان هستند. سوسک ها، موشها و مگس ها می توانند به عنوان میزبان ناقل عمل کنند. در میزبان واسط با پرندگان، مروزوئیت وارد عضله مخطط می گردد و می تواند با میکروسکوپ مشاهده شود. علائم بالینی بیماری متفاوت و از یک عفونت پنهان تا بی اشتهایی، ضعف، اسهال قناری ، تنگی نفس، عدم تعادل یا آتاکسی و مرگ قابل مشاهده است. تشخیص بیماری، بر اساس آسیب شناسی و مشخص کردن سارکوسيست در بیوپسی ماهیچه ها یا پس از کالبد شکافی می باشد.
توکسوپلاسما
گربه ها و بسیاری از گربه سانان تنها میزبان قطعی توکسوپلاسما گوندی است. هر حیوان خونگرمی با بلع اووسیت های دفع شده از گربه می تواند به عنوان میزبان واسط آلوده شود. در پرندگان، اغلب عفونتها، فاقد هر گونه علامتی است اما ممکن است در فاز حاد و شدید عفونت، پرنده ها علائم تنگی نفس را نشان دهند. در عفونت مزمن، علائم بارز بیماری، شامل کوری، اتاکسی (بی نظمی حرکات) و تورتیکولی (کجی گردن) است. تشخیص بیماری که براساس افزایش نیتر پادتن می باشد، پیش از مرگ پرنده دشوار است. پیشگیری از بیماری بر مبنای حذف مستقیم و غیر مستقیم تماس با گربه ها استوار است. بیماری با پیرمتامین خوراکی در دز mg/kg 5، 0 هر ۱۲ ساعت به مدت ۱4 تا ۲۸ روز و یا دیکلازوریل خوراکی با دز mg/kg۱۰ هر ۲4 ساعت در روزهای ۲٫۱٫۰, 4، 6، 8، 10 درمان می شود. در تشخیص افتراقی بیماری باید عوامل مسبب علائم سیستم عصبی مرکزی را در نظر گرفت.
بیماری های ناشی از تاژک داران
علائم بالینی آن ریزش پر در تاج و سر و گردن را بوده و اغلب اوقات با علائم اگزما همراه است.
کوکلوزوما
در مدفوع فنچها، تاژک داران متحرکی یافت شده که در گروه کوکلوزوما یا پروتوزواهای شبیه کوکلوزوما آناتیس دسته بندی می شوند و معمولاً توسط فنچهای آلوده فاقد علامتی که بعنوان والدین رضاعی شناخته می شوند، منتقل می گردند. گونه های طوطی سهره گلو قرمز، فنچهای ینگانی و گلودین ماده معمولاً بیشتر از سایر گونه ها آلوده می شوند.
علائم بالینی
پرندگان بالغ معمولاً ناقلین بی علامت هستند. بیماری اغلب پرندگان جوان ۱۰ روزه تا 6 هفته را تحت تأثیر قرار می دهد. علائم بالینی شامل کم آبی، اسهال قناری ، وجود دانه کامل در مدفوع است رنگ جوجه ها هم به دلیل تماس با فضله هایشان زرد است. ممکن است مرگ هم اتفاق بیافتد.
تشخیص
برای تشخیص باید تاژک داران متحرک را در اسمیر نمکی مدفوع تازه و گرم نشان داد. کوکلوزوما از ژیاردیا کوچکتر بوده و یافتن آنها در آزمایش مدفوع دشوار است. با آسیب شناسی بافت دیواره روده می توان کوکلوزوما را شناسایی کرد .
پیشگیری و درمان
هر فنچ بالغی که به تازگی خریداری شده است با آزمایش اسمیر مدفوع تازه، باید غربال و کنترل شود تا در صورت لزوم، قرنطینه و درمان گردد. قبل از جوجه کشی، باید همه فنچهای مولد بخصوص والدین با آزمایش غربالگری کنترل و درمان شوند. رونیدازول را می توان با دز mg/l۵۰ آب آشامیدنی و mg/kg 50 غذای نرم به مدت هفت روز مصرف کرد. دیمتریدازول (mg/l10۰ آب آشامیدنی به مدت 5 روز) نیز مفید است. عوارض مصرف زیاد (دز بیش از حد) داروهای دیمتریدازول یا مترونیدازول در CNS برگشت پذیر است. اغلب اوقات به همراه درمان، تجویز آنتی بیوتیک برای عفونت های ثانویه روده پیشنهاد می شود.
تشخیص افتراقی
بیماری را باید از ایزوسپورا و سایر انگل های داخلی، ماکروهیدوس ، مسمویت روده، اشریشیا کلی و سایر عفونت های باکتریایی مسبب اسهال قناری و مرگ و میر جوجه ها تشخیص تفریقی داد.
تریکوموناس
عفونت با تریکوموناس گالینه در قناری ها و فنچ ها بصورت انفرادی بروز می کند. همه سنین پرندگان متأثر می شوند اما عفونت در پرندگان جوان بسیار چشمگیر است. مشکلات تنفسی، استفراغ و لاغری از علائم بیماری است. تريكوموناس می تواند زخم های پنیری زرد و ضخیم در سینوس فوق چشمی ایجاد نماید. یک سوآپ تازه از چینه دان پایه و اساس تشخیص بیماری است. در کالبدشکافی ضخیم شدن دیواره چینه دان با توسعه پلاک همراه است. برای درمان گونه های کولوزوما از ایمیدازول استفاده می شود. آبله، كاندیدیازیس و دیگر عوامل بیماریهای تنفسی باید از بیماری تفریق شوند.
ژیاردیا
پیام های گوارشی گنجشک سانان، ژیاردیا نیز به عنوان یک عامل بیماری شناخته می شود.
تک یاخته های خونی
تكياخته ها به طور منظم در اسمیر خون گونه های به ظاهر سالم گنجشک سانان (چه گنجشک سانان آزاد و چه اسیر قفس) مشاهده شده و کهگاه به عنوان بیماری اولیه شناخته می شوند. رایج ترین تک یاخته های خونی شامل گونه های پلاسمودیوم، هموپروتئوس، لکوسیتوزون، تریپانوزوم و پیرو پلاسما هستند.
نماتودها
سینگاموس تراکه
سینگاموس تراشه (کرم قرمز یا کرم زل زدن) در سار و کلاغ معمول است و باید از خطرات گنجشک سانان فضای آزاد شناخته شود. سیکل زندگی آن مستقیم است اما کرم خاکی می تواند به عنوان میزبان تجمع کننده و منتقل دهنده آن شناخته شود. کرم های بالغ داخل نای همیشه در حالت جفت و تولید نسل زندگی میکنند.
علائم بالینی
تنش تنفسی، سرفه یا عطسه و خس خس سینه معمولاً در پرنده آلوده مشاهده می شود. لرزش سر و انعقاد خون در محل اتصال منقاربه سر ممکن است مشاهده گردد.
تشخیص
کرمهای بالغ با تراکئوسکوپی (دیدن نای) و عبور نور از نای نمایان می شوند. شناورسازی مدفوع (اسهال قناری)، تخم های بیضی شکل را با درپوش ضخیم در هر قطب (مشابه تخم کرم های روده ای کاپیلاریا) نشان خواهد داد. تعداد تخم های دفع شده با وجود علائم بالینی یا شدت آن ارتباطی ندارد.
پیشگیری و درمان
همه پرندگان تازه وارد، باید قرنطینه شده و از طریق شناورسازی مدفوع غربال شوند تا در صورت لزوم درمان گردند. باید از تماس پرنده با خاک طبیعی و کرم خاکی جلوگیری کرد. یک برنامه منظم ضدانگلی به صورت سالانه یا دو سالانه باید ایجاد شود. بالا بردن سطح اکسیژن را نیز باید مد نظر قرار داد و ممکن است استعمال دگزامتازون به صورت داخل نایی یا عضلانی جهت کاهش التهاب و تورم مخاط ضروری باشد. در صورت امکان می توان کرم بالغ را با آندوسکوپ و پنس بیوپسی خارج کرد.
برای از بین بردن کرم های بالغ می توان فلوبندارول، فبندازول یا ایورمکتین را بکار برد که بعداً با سرفه دفع شده یا بلعیده می شوند.
تشخیص افتراقی
استرنوستوما تراكناكلوم، کلامیدو فيلا پسیتاسی، مایکوپلاسماها، تورم باکتریایی مخاط بینی (رینیت باکتریایی)، التهاب نای، التهاب ریه یا سینه پهلو، آسپرژیلوس، تریکوموناس، کریپتوسپوریدیوم و عوامل نفخ شکم را در تشخیص تفریقی باید مدنظر داشت.
اسپیروید
گونه های آکواریا و جئوپتیتیا بیشتر از همه اسپیرویدها مشکل زا هستند. این گونه ها از طریق میزبانهای واسط بندپا مانند سوسریها، جیرجیرکها، لارو سوسکها پخش می شوند. اسپیروید در غشای مخاطی پیش معده و سنگدان پرندگان و نیز در سطح بیرونی آن ساکن می شود. هیچ علامت بارز بالینی بجز بی قراری و افزایش مرگ و میر وجود ندارد. تشخیص بر اساس شناورسازی مدفوع صورت می گیرد. در کالبد شکافی، التهاب غشا مخاطی پیش معده و سنگدان مشخص می گردد. اسپیرویدهای بالغ را می توان در زیر سطح سنگدان مشاهده کرد. درمان اسپیرویدها دشوار است و به نظر می رسد ایورمکتین از همه مؤثرتر باشد. تشخیص افتراقی بیماری از آنتریت مزمن باکتریایی، ماکروهیدوس، كاندیدیوز پیش معده، کوکسیدیوز، کوکلوزوما و سایر کرم ها باید مدنظر باشد.
سایر نماتودها
گونه های مشاهده شده آسکاریدا و کاپیلاریا در طوطی ها، چندان در قناریها و فنچها دیده نمی شوند. گونههای کاپیلاریا، نه تنها در روده ها یافت می شوند بلکه در حلق و چینه دان نیز ساکن شده و پلاکهای سفیدی در آنها بوجود می آورند. نماتودهای رشته ای مثلاً گونه های سراتوسپیکولوم، دیپلوتریانا و اسپلندیدوفیلاریا در گنجشک سانان گزارش شده اند. اغلب عفونتها، علائم بالینی ندارد.
کرم های نواری
کرم های نواری در فنچ هایی که با غذای زنده تغذیه می شوند (مانند سهره ها) بسیار متداول بوده و همگی آنها برای میزبانی واسط، نیازمند بندپایان هستند. گونه های مشاهده شده در پرندگان، اغلب موارد هیچ نوع علامت بالینی ایجاد نمی کنند. علائم مشاهده شده بیماری نیز لاغری، اسهال قناری و ضعف را شامل می شود. با وجود آنکه دفع تخم از مدفوع نامنظم است و قاعده خاصی ندارد، در شناورسازی نمونه های مدفوع، می توان تخم ها یا بندها را نشان داد. پیشگیری از بیماری با محدود کردن تماس پرنده از میزبان های واسط و کنترل حشرات مرتبط است. درمان با پرازيكوانتل می تواند مؤثر باشد.
جربهای تراشه ای
جربهای استرنوستوما تراکیوکولوم را باید جرب نای نامید زیرا معمولاً در نای و حنجره دیده می شوند و در کیسه های هوایی حضور چندانی ندارند. عمدتاً در فنچ های گلدین بانو و فنچ های وارداتی دیده میشوند و در قناری ها عمومیت چندانی ندارد.
بیماری بالینی
علائم بالینی شامل نفس کشیدن با دهان باز، تنگی نفس (خس خس به هنگام تنفس)، لرزش سر، بی صدا شدن، توقف آواز، بی نظمی تنفسی و مرگ و میر پایین است.
تشخیص
روشن سازی نای پس از خیس کردن پرها ممکن است جرب ها را به صورت نقاط سیاه کوچک در نای نشان دهد هر چند ندیدن آنها به معنای عدم حضورشان نیست. استفاده از اندوسکوپ ۱٫۲ میلی متری حتی در بیماران بیهوش شده نیز امکان پذیر است. در این عمل ممکن است افراد بی تجربه با سوراخ کردن نای پرنده یا خفگی باعث مرگ پرنده شوند.
در کالبد شکافی نای، جربها در درون نای باز شده به سهولت قابل تشخیص می باشند.
پیشگیری و درمان
به علت ممکن نبودن شناسایی حاملین سبک بار (حاملینی که تعداد کمتری از ارگانیسم ها را حمل و دفع می کنند)،پیشگیری دشوار است. باید درمان پرنده های جدید را همزمان با قرنطینه آنها مد نظر قرار داد.پرندگان را با ایورمکتین یا درامکتین می توان درمان نمود و ایورمکتین و درامکتین را می توان با رقت 10: 1 به ترتیب در گلیکول پروپیلن یا روغن کنجد استفاده کرد. این دارو برای هر پرنده زیر 50 گرم به میزان یک قطره و به صورت نقطه گذاری در محل های برهنه پوست پشت تا فرورفتگی دهانه قفسه سینه (محل ورید و داج) بکار می رود و باید بعد از ۷ تا ۱۰ روز تکرار شود. می توان با استفاده از محلول در امکتین در روغن کنجد، از پتانسیل سمیت زائی گلیکول پروپیلن اجتناب کرد. ممکن است آویزان کردن نوار دیکلوروس نزدیک (اما بدور از دسترسی) پرندگان مفید باشد.
تشخیص افتراقی
تشخیص افتراقی باید موارد انتروکوکوس فكالیس و سایر عوامل باکتریایی مسبب بیماری های قسمت فوقانی دستگاه تنفسی، ویروس آبله، کلامیدفیلا، آتوکسوپلاسما، تریکوموناس، آسپرژیلوس و کرم گلو (سینگاموس) را مد نظر قرار داد.
مایتهای ساق و صورت
مایت کوییمیدوکیپتس پیلا زخم های ترک مانند شاخی (هایپر کراتوز) در پا و پایه منقار پرنده بوجود میآورد. تنها صاحبان با دقت، خارش در پرنده را گزارش کردهاند. تشخیص بیماری با مشاهده منافذ کوچک در زخمهای هایپرکراتوز یا شناسایی مایتهای ساق و صورت در خراش های زخم می باشد. درمان را به صورت موضعی با روغن های گیاهی (جهت خفه کردن مایتها) به همراه آیورمکتین انجام می دهند. برای تشخیص افتراقی میتوان هایپرکراتوز، درماتومیکوزوها، ویروس پاپیلوم ، انقباض فیبری یا ویروس پوکس را در نظر داشت.
جربهای خونخوار
درمانیسوس گالینه (جرب قرمز) در آشیانه تخم و قسمتهای تاریک لانه پنهان شده و فقط در شب به پرندگان حمله می کند. اورنیتونیسوس (جرب مرغ یا جرب شمالی) كل چرخه حیاتش را در بدن میزبان می گذراند. این نوع جرب می تواند مرگ و میر بالایی بخصوص در جوجه ها ایجاد کند. علائم بالینی آن شامل افسردگی کلی، کم خونی، تنش تنفس و خارش است.
تشخیص بر اساس شناسایی جربها در روی پرنده، لانه یا زیر نشیمن گاه برنده است. مدفوع تیره جرب ها را در زیر لانه تخمگذاری می توان مشاهده کرد. هنگام گرمی هوا، تجمع و تراکم جربها را می توان حتی در روز هم مشاهده کرد. اقدامات پیشگیرانه را باید قبل از فصل تولیدمثل آغاز کرد. لانه ها و نشیمن گاه های جدید باید نصب کرد و قفسهای جوجه کشی را کاملاً تمیز نمود. در لانه هایی که سابقه جرب قرمز دارند کاربرد پیشگیرانه حشره کش را باید قبل از فصل تولید مثل مد نظر قرار داد.
می توان با استفاده از نمکدان یا اسپری، پرمترین یا محلول 5 گرم پودر کرباریل ٪۸۵ در یک لیتر آب را روی پرندگان و محیط هائی چون لانه تخمگذاری پاشید. فیپرونیل هم مؤثر بوده و توسط پرندگان به خوبی تحمل می شود. با استفاده از هر حشره کشی باید قفس یا اتاق را عاری از جرب نمود و لانه ها و نشیمنگاه های جدید جایگزین کرد.
سایر انگل های خارجی
جربهای پر، جربهای اپیدرمونیک و شپش های مختلف در گنجشک سانان مشاهده شده اند.
این جربها بروز حالات عصبی و آسیب پرها را سبب می شوند. جربهای پر، مشکل بزرگ نمایش پرندگان بحساب می آیند. خطوط افقی در بسیاری از پرهای پرواز و پرهای دم و خونریزی در ساقه پرها ایجاد می شود. انگل را می توان با باز کردن پایه ساقه پرهای در حال رشد و مشاهده آن با میکروسکوپ تشخیص داد. این تشخیص باید باعث شود پرورش دهنده درباره بهداشت عمومی و فعالیت های مدیریتی خود تجدید نظر نماید. درمان بیماری، مشابه درمان بکار رفته برای جربهای خونخوار می باشد.
بیماریهای انگلی قناری آتوکسوپلاسما است ، این بیماری بالینی که اسهال قناری یکی از نشانه های مهم آن است.ازجمله بیماری های انگلی دیگر ایزوسپور ،کریپتوسپوریدیوم سارکوسيس تیس توکسوپلاسما می باشد. بیماری های ناشی از تاژک داران یک تاژکدار نامشخص در چینه دان يافت شده که به عنوان عاملی احتمالی بیماری پوستی در قناریها توصیف شده است. در ادامه به طور کامل بیماری های انگلی قناری بررسی و راه های تشخیص ، درمان و پیشگیری آن ها بررسی و نکات مهم اشاره می گردد.
بیماریهای انگلی (بیماری های کوکسیدیایی)
آتوکسوپلاسما
تاکسونومی آتوکسوپلاسما بسیار بحث برانگیز است. بعضی پرورش دهندگان معتقدند این جنس باید از دسته ایزوسپور قرار گیرد. این بیماری همچنین لانكسترلا یا بیماری کبد بزرگ نامیده می شود. گونه های آتوکسوپلاسما میزبان خاص دارند. گونهایی که قناری ها را مبتلا می کند، آتوکسوپلاسما یا ایزوسپور سرینی نامیده میشود.
برخلاف سایر گونه های ایمریده، سیکل غیر جنسی زندگی اتوکسوپلاسما نه در مخاط روده بلکه در اندام های داخلی است. سیکل زندگی ارگانیسم با بلع دهانی اووسیت ها آغاز می شود. اووسیت ها در دستگاه گوارش، اسپورهای متحرک تولید می کنند. اسپورهای متحرک در دیواره روده نفوذ کرده و از طریق لمفوسیت ها و ماکروفاژها تا اندام های پارانشیمی پخش می شوند. ریه، کبد، طحال، پانکراس، پریکارد قلب و اپیتلیوم روده معمولاً از اندام های آلوده هستند.چندین نسل تولید مثل غیر جنسی (شیرو گونی) در این اندام ها، مروزوئیتها (پارزی) را تولید می کند.
مروزوئیت ها به مخاط روده بر می گردند. گامتوگنی (سیکل جنسی) مروزوئیت ها، اووسیتها را بوجود میآورد. اووسیت ها با مدفوع از بدن دفع می شوند.
این بیماری در دسته قناری ها متداول بوده و فقط گاهی در فنچهای وارداتی دیده شده است. این بیماری، یک بیماری مخرب برای جمعیت در معرض خطر مینای بالی لیوکاسپارراتس چیلدیی می باشد.
بیماری بالینی
بیماری معمولاً در قناری های جوان ۲-۹ ماه مشاهده می شود. پرهای پرنده بیمار ریخته و بی اشتها و ناتوان خواهد شد. پرنده دچار اسهال شده و مخرج آن قرمز متورم خواهد بود. بزرگ شدگی کبد از انتهای دیواره شکمی تا جناغ سینه قابل مشاهده است. مرگ و میر متغییر اما تا ٪۸۰ می رسد.
گاهی اوقات بیمار علائم عصبی همانند صرع و ضعف گذرا نشان می دهد حتی ممکن است تنش تنفسی نیز نشان دهد.
تشخيص
تشخیص قطعی قبل از مرگ دشوار است زیرا پس از فاز حاد بیماری، فقط تعداد اندکی اووسیت اتوکسوپلاسما دفع می گردد. شناورسازی مدفوع ( اسهال قناری )، اووسیتهائی را با ۲ اسپوروسیست نشان می دهد که هرکدام 4 اسپورزوئیت دارند و تمایز میکروسکوپی آنها از ایزوسیور چندان اسان نیست. اندازه اووسیت اتوکسوپلاسما سرینی و اندازه اووسیت ایزوسپور كاناريااست. اخیراً آزمایشی از PCR تشریح شده است که قطعه S۱۸ از DNA گونه های آتوکسوپلاسما را در مدفوع، خون و بافت های آلوده پرندگان نشان می دهد.
کالبد شکافی
در کالبد شکافی، عوارضی چون بزرگ شدگی طحال و کبد و حلقه های متسع شده روده نمایان است. در اسمیرهای فشاری یا در آسیب شناسی بافتیریه، کبد و طحال گنجیدگی های داخل سیتوپلاسمی در سلولهای تک هسته ای مشاهده میشود.
پیشگیری
تمرینات و فعالیت های صوتی و صدای پرنده باید تحت نظر باشد؛ از شلوغی و تراکم بیش از حد پرهیز گردد، سطح مطلوب بهداشت و تغذیه مناسب رعایت گردد. پرنده های جدید، باید قرنطینه شده و با آزمایش شناورسازی مدفوع ( اسهال قناری )، چندین بار از نظر وجود اتوکسوپلاسما کنترل شوند. قناری های بالغ، بدون نشان دادن علامت بیماری (به ظاهر سالم)، می توانند ناقل آن باشند و اووسیت ها را به صورت پراکنده دفع کنند. در کنار پیشگیری از بیماریهای شایع، باید قبل از فصل تولید مثل، درمان سالانه کوکسیدیا را مد نظر قرار داد.
درمان
قناری های بیمار، قبل از پاسخ به درمان تلف می شوند ولی داروهای ضدکوکسیدیا مانند تولترازوریل، سولفاکلروپیریدازین (%30 Esb3) یا سایر سولفونامیدها تجویز می شوند. اتوکسوپلاسموزیس را مقاوم به درمان قلمداد می کنند اما اگر هر هفته از لحظه تشخیص تا پس از تولک (پر ریزی)، هر هفته به مدت 5 روز، از داروی (%30 Esb3) در غلظت mg/l ۱۵۰ آب آشامیدنی استفاده شود، تولید اووسیتها را متوقف خواهند کرد، هر چند که بر مراحل درون سلولی اثر ندارد.
تشخیص افتراقی
در تشخیص تفریقی بیماری، باید بیماری های ناشی از اشریشیا کلی، مایکوباکتری ها و سایر باکتری های پاتوژن، ایزوسپور، ماکرورابدوس، کلاميدوفيلا، ویروس پولیوما و سموم در نظر گرفته شوند.
ایزوسپور
بر خلاف اتوکسوپلاسموز، سیکل زندگی ایزوسپورها همانند سایر گونه های ایمریده در دستگاه گوارش تکمیل می شود. بالغ بر ۵۰ گونه از گنجشک سانان، گونه های متفاوت ایزوسپور را نشان می دهند اما ایزوسپور قناریا، گونه معمول و خاص قناری ها است. علائم بالینی بیماری شامل اسهال قناری ، لاغری و نیز حلقه های متسع شده روده و اتساع شکم است. ایزوسپورهمیشه بیماری بالینی بوجود نمی آورد.
اساس تشخیص بیماری، مشاهده مقادیر زیادی اووسیت در آزمایش شناورسازی مدفوع (اسهال قناری) می باشد که بر خلاف اتوکسوپلاسموز، پیوسته ترشح می شود. درمان با داروهای آنتی کوکسیدیوز موفق تر از درمان عليه آتوكسوپلاسما خواهد بود. این بیماری باید از گونه های آتوسکوپلاسما، اشریشیا کلی، مایکوباکتریها، ماکروهیدوس، سایر باکتری هایی روده ای، مسمومیت گوارشی و تغییر ناگهانی تغذیه ای تشخیص تفریقی داده شود.
کریپتوسپوریدیوم
اهمیت بالینی این انگل هنوز مشخص نشده است، اما به نظر می رسد کریپتوسپوریدوزیس به عنوان خطر و بیماری جدی در بسیاری از گونه های پرندگان منجمله قناری ها و فنچ ها باشد. به دلیل هاگزایی درونزاد، این بیماری می تواند به حالت خویش عفونی ایجاد می شود. هاگ ها ممکن است سلولهای پوششی دستگاه گوارش، تنفس و دستگاه ادراری را آلوده نمایند و در شناورسازی مدفوع (اسهال قناری) ، اووسیت های بسیار کوچکبا 4 اسپوروزوئیت نشان دهند.
اندازه کوچک و تعداد کم اووسیت ها، تشخیص را دشوار می سازد اما روش های دیگر نظیر رنگ آمیزی اسید فست، رنگ آمیزی مستقیم با ایمونوفلورسانس یا تست الیزا در نمونه های مدفوع تشخیص را راحت تر می کند.
سارکوسيس تیس
سیکل زندگی این انگل، دو میزبان دارد، میزبان اصلی آن او پوسوم و میزبان واسط آن، گونه های مختلفی از پرندگان هستند. سوسک ها، موشها و مگس ها می توانند به عنوان میزبان ناقل عمل کنند. در میزبان واسط با پرندگان، مروزوئیت وارد عضله مخطط می گردد و می تواند با میکروسکوپ مشاهده شود. علائم بالینی بیماری متفاوت و از یک عفونت پنهان تا بی اشتهایی، ضعف، اسهال قناری ، تنگی نفس، عدم تعادل یا آتاکسی و مرگ قابل مشاهده است. تشخیص بیماری، بر اساس آسیب شناسی و مشخص کردن سارکوسيست در بیوپسی ماهیچه ها یا پس از کالبد شکافی می باشد.
توکسوپلاسما
گربه ها و بسیاری از گربه سانان تنها میزبان قطعی توکسوپلاسما گوندی است. هر حیوان خونگرمی با بلع اووسیت های دفع شده از گربه می تواند به عنوان میزبان واسط آلوده شود. در پرندگان، اغلب عفونتها، فاقد هر گونه علامتی است اما ممکن است در فاز حاد و شدید عفونت، پرنده ها علائم تنگی نفس را نشان دهند. در عفونت مزمن، علائم بارز بیماری، شامل کوری، اتاکسی (بی نظمی حرکات) و تورتیکولی (کجی گردن) است. تشخیص بیماری که براساس افزایش نیتر پادتن می باشد، پیش از مرگ پرنده دشوار است. پیشگیری از بیماری بر مبنای حذف مستقیم و غیر مستقیم تماس با گربه ها استوار است. بیماری با پیرمتامین خوراکی در دز mg/kg 5، 0 هر ۱۲ ساعت به مدت ۱4 تا ۲۸ روز و یا دیکلازوریل خوراکی با دز mg/kg۱۰ هر ۲4 ساعت در روزهای ۲٫۱٫۰, 4، 6، 8، 10 درمان می شود. در تشخیص افتراقی بیماری باید عوامل مسبب علائم سیستم عصبی مرکزی را در نظر گرفت.
بیماری های ناشی از تاژک داران
علائم بالینی آن ریزش پر در تاج و سر و گردن را بوده و اغلب اوقات با علائم اگزما همراه است.
کوکلوزوما
در مدفوع فنچها، تاژک داران متحرکی یافت شده که در گروه کوکلوزوما یا پروتوزواهای شبیه کوکلوزوما آناتیس دسته بندی می شوند و معمولاً توسط فنچهای آلوده فاقد علامتی که بعنوان والدین رضاعی شناخته می شوند، منتقل می گردند. گونه های طوطی سهره گلو قرمز، فنچهای ینگانی و گلودین ماده معمولاً بیشتر از سایر گونه ها آلوده می شوند.
علائم بالینی
پرندگان بالغ معمولاً ناقلین بی علامت هستند. بیماری اغلب پرندگان جوان ۱۰ روزه تا 6 هفته را تحت تأثیر قرار می دهد. علائم بالینی شامل کم آبی، اسهال قناری ، وجود دانه کامل در مدفوع است رنگ جوجه ها هم به دلیل تماس با فضله هایشان زرد است. ممکن است مرگ هم اتفاق بیافتد.
تشخیص
برای تشخیص باید تاژک داران متحرک را در اسمیر نمکی مدفوع تازه و گرم نشان داد. کوکلوزوما از ژیاردیا کوچکتر بوده و یافتن آنها در آزمایش مدفوع دشوار است. با آسیب شناسی بافت دیواره روده می توان کوکلوزوما را شناسایی کرد .
پیشگیری و درمان
هر فنچ بالغی که به تازگی خریداری شده است با آزمایش اسمیر مدفوع تازه، باید غربال و کنترل شود تا در صورت لزوم، قرنطینه و درمان گردد. قبل از جوجه کشی، باید همه فنچهای مولد بخصوص والدین با آزمایش غربالگری کنترل و درمان شوند. رونیدازول را می توان با دز mg/l۵۰ آب آشامیدنی و mg/kg 50 غذای نرم به مدت هفت روز مصرف کرد. دیمتریدازول (mg/l10۰ آب آشامیدنی به مدت 5 روز) نیز مفید است. عوارض مصرف زیاد (دز بیش از حد) داروهای دیمتریدازول یا مترونیدازول در CNS برگشت پذیر است. اغلب اوقات به همراه درمان، تجویز آنتی بیوتیک برای عفونت های ثانویه روده پیشنهاد می شود.
تشخیص افتراقی
بیماری را باید از ایزوسپورا و سایر انگل های داخلی، ماکروهیدوس ، مسمویت روده، اشریشیا کلی و سایر عفونت های باکتریایی مسبب اسهال قناری و مرگ و میر جوجه ها تشخیص تفریقی داد.
Parasitic disease in the canary
تریکوموناس
عفونت با تریکوموناس گالینه در قناری ها و فنچ ها بصورت انفرادی بروز می کند. همه سنین پرندگان متأثر می شوند اما عفونت در پرندگان جوان بسیار چشمگیر است. مشکلات تنفسی، استفراغ و لاغری از علائم بیماری است. تريكوموناس می تواند زخم های پنیری زرد و ضخیم در سینوس فوق چشمی ایجاد نماید. یک سوآپ تازه از چینه دان پایه و اساس تشخیص بیماری است. در کالبدشکافی ضخیم شدن دیواره چینه دان با توسعه پلاک همراه است. برای درمان گونه های کولوزوما از ایمیدازول استفاده می شود. آبله، كاندیدیازیس و دیگر عوامل بیماریهای تنفسی باید از بیماری تفریق شوند.
ژیاردیا
پیام های گوارشی گنجشک سانان، ژیاردیا نیز به عنوان یک عامل بیماری شناخته می شود.
تک یاخته های خونی
تكياخته ها به طور منظم در اسمیر خون گونه های به ظاهر سالم گنجشک سانان (چه گنجشک سانان آزاد و چه اسیر قفس) مشاهده شده و کهگاه به عنوان بیماری اولیه شناخته می شوند. رایج ترین تک یاخته های خونی شامل گونه های پلاسمودیوم، هموپروتئوس، لکوسیتوزون، تریپانوزوم و پیرو پلاسما هستند.
نماتودها
سینگاموس تراکه
سینگاموس تراشه (کرم قرمز یا کرم زل زدن) در سار و کلاغ معمول است و باید از خطرات گنجشک سانان فضای آزاد شناخته شود. سیکل زندگی آن مستقیم است اما کرم خاکی می تواند به عنوان میزبان تجمع کننده و منتقل دهنده آن شناخته شود. کرم های بالغ داخل نای همیشه در حالت جفت و تولید نسل زندگی میکنند.
علائم بالینی
تنش تنفسی، سرفه یا عطسه و خس خس سینه معمولاً در پرنده آلوده مشاهده می شود. لرزش سر و انعقاد خون در محل اتصال منقاربه سر ممکن است مشاهده گردد.
تشخیص
کرمهای بالغ با تراکئوسکوپی (دیدن نای) و عبور نور از نای نمایان می شوند. شناورسازی مدفوع (اسهال قناری)، تخم های بیضی شکل را با درپوش ضخیم در هر قطب (مشابه تخم کرم های روده ای کاپیلاریا) نشان خواهد داد. تعداد تخم های دفع شده با وجود علائم بالینی یا شدت آن ارتباطی ندارد.
پیشگیری و درمان
همه پرندگان تازه وارد، باید قرنطینه شده و از طریق شناورسازی مدفوع غربال شوند تا در صورت لزوم درمان گردند. باید از تماس پرنده با خاک طبیعی و کرم خاکی جلوگیری کرد. یک برنامه منظم ضدانگلی به صورت سالانه یا دو سالانه باید ایجاد شود. بالا بردن سطح اکسیژن را نیز باید مد نظر قرار داد و ممکن است استعمال دگزامتازون به صورت داخل نایی یا عضلانی جهت کاهش التهاب و تورم مخاط ضروری باشد. در صورت امکان می توان کرم بالغ را با آندوسکوپ و پنس بیوپسی خارج کرد.
برای از بین بردن کرم های بالغ می توان فلوبندارول، فبندازول یا ایورمکتین را بکار برد که بعداً با سرفه دفع شده یا بلعیده می شوند.
تشخیص افتراقی
استرنوستوما تراكناكلوم، کلامیدو فيلا پسیتاسی، مایکوپلاسماها، تورم باکتریایی مخاط بینی (رینیت باکتریایی)، التهاب نای، التهاب ریه یا سینه پهلو، آسپرژیلوس، تریکوموناس، کریپتوسپوریدیوم و عوامل نفخ شکم را در تشخیص تفریقی باید مدنظر داشت.
اسپیروید
گونه های آکواریا و جئوپتیتیا بیشتر از همه اسپیرویدها مشکل زا هستند. این گونه ها از طریق میزبانهای واسط بندپا مانند سوسریها، جیرجیرکها، لارو سوسکها پخش می شوند. اسپیروید در غشای مخاطی پیش معده و سنگدان پرندگان و نیز در سطح بیرونی آن ساکن می شود. هیچ علامت بارز بالینی بجز بی قراری و افزایش مرگ و میر وجود ندارد. تشخیص بر اساس شناورسازی مدفوع صورت می گیرد. در کالبد شکافی، التهاب غشا مخاطی پیش معده و سنگدان مشخص می گردد. اسپیرویدهای بالغ را می توان در زیر سطح سنگدان مشاهده کرد. درمان اسپیرویدها دشوار است و به نظر می رسد ایورمکتین از همه مؤثرتر باشد. تشخیص افتراقی بیماری از آنتریت مزمن باکتریایی، ماکروهیدوس، كاندیدیوز پیش معده، کوکسیدیوز، کوکلوزوما و سایر کرم ها باید مدنظر باشد.
سایر نماتودها
گونه های مشاهده شده آسکاریدا و کاپیلاریا در طوطی ها، چندان در قناریها و فنچها دیده نمی شوند. گونههای کاپیلاریا، نه تنها در روده ها یافت می شوند بلکه در حلق و چینه دان نیز ساکن شده و پلاکهای سفیدی در آنها بوجود می آورند. نماتودهای رشته ای مثلاً گونه های سراتوسپیکولوم، دیپلوتریانا و اسپلندیدوفیلاریا در گنجشک سانان گزارش شده اند. اغلب عفونتها، علائم بالینی ندارد.
کرم های نواری
کرم های نواری در فنچ هایی که با غذای زنده تغذیه می شوند (مانند سهره ها) بسیار متداول بوده و همگی آنها برای میزبانی واسط، نیازمند بندپایان هستند. گونه های مشاهده شده در پرندگان، اغلب موارد هیچ نوع علامت بالینی ایجاد نمی کنند. علائم مشاهده شده بیماری نیز لاغری، اسهال قناری و ضعف را شامل می شود. با وجود آنکه دفع تخم از مدفوع نامنظم است و قاعده خاصی ندارد، در شناورسازی نمونه های مدفوع، می توان تخم ها یا بندها را نشان داد. پیشگیری از بیماری با محدود کردن تماس پرنده از میزبان های واسط و کنترل حشرات مرتبط است. درمان با پرازيكوانتل می تواند مؤثر باشد.
جربهای تراشه ای
جربهای استرنوستوما تراکیوکولوم را باید جرب نای نامید زیرا معمولاً در نای و حنجره دیده می شوند و در کیسه های هوایی حضور چندانی ندارند. عمدتاً در فنچ های گلدین بانو و فنچ های وارداتی دیده میشوند و در قناری ها عمومیت چندانی ندارد.
بیماری بالینی
علائم بالینی شامل نفس کشیدن با دهان باز، تنگی نفس (خس خس به هنگام تنفس)، لرزش سر، بی صدا شدن، توقف آواز، بی نظمی تنفسی و مرگ و میر پایین است.
تشخیص
روشن سازی نای پس از خیس کردن پرها ممکن است جرب ها را به صورت نقاط سیاه کوچک در نای نشان دهد هر چند ندیدن آنها به معنای عدم حضورشان نیست. استفاده از اندوسکوپ ۱٫۲ میلی متری حتی در بیماران بیهوش شده نیز امکان پذیر است. در این عمل ممکن است افراد بی تجربه با سوراخ کردن نای پرنده یا خفگی باعث مرگ پرنده شوند.
در کالبد شکافی نای، جربها در درون نای باز شده به سهولت قابل تشخیص می باشند.
پیشگیری و درمان
به علت ممکن نبودن شناسایی حاملین سبک بار (حاملینی که تعداد کمتری از ارگانیسم ها را حمل و دفع می کنند)،پیشگیری دشوار است. باید درمان پرنده های جدید را همزمان با قرنطینه آنها مد نظر قرار داد.پرندگان را با ایورمکتین یا درامکتین می توان درمان نمود و ایورمکتین و درامکتین را می توان با رقت 10: 1 به ترتیب در گلیکول پروپیلن یا روغن کنجد استفاده کرد. این دارو برای هر پرنده زیر 50 گرم به میزان یک قطره و به صورت نقطه گذاری در محل های برهنه پوست پشت تا فرورفتگی دهانه قفسه سینه (محل ورید و داج) بکار می رود و باید بعد از ۷ تا ۱۰ روز تکرار شود. می توان با استفاده از محلول در امکتین در روغن کنجد، از پتانسیل سمیت زائی گلیکول پروپیلن اجتناب کرد. ممکن است آویزان کردن نوار دیکلوروس نزدیک (اما بدور از دسترسی) پرندگان مفید باشد.
تشخیص افتراقی
تشخیص افتراقی باید موارد انتروکوکوس فكالیس و سایر عوامل باکتریایی مسبب بیماری های قسمت فوقانی دستگاه تنفسی، ویروس آبله، کلامیدفیلا، آتوکسوپلاسما، تریکوموناس، آسپرژیلوس و کرم گلو (سینگاموس) را مد نظر قرار داد.
مایتهای ساق و صورت
مایت کوییمیدوکیپتس پیلا زخم های ترک مانند شاخی (هایپر کراتوز) در پا و پایه منقار پرنده بوجود میآورد. تنها صاحبان با دقت، خارش در پرنده را گزارش کردهاند. تشخیص بیماری با مشاهده منافذ کوچک در زخمهای هایپرکراتوز یا شناسایی مایتهای ساق و صورت در خراش های زخم می باشد. درمان را به صورت موضعی با روغن های گیاهی (جهت خفه کردن مایتها) به همراه آیورمکتین انجام می دهند. برای تشخیص افتراقی میتوان هایپرکراتوز، درماتومیکوزوها، ویروس پاپیلوم ، انقباض فیبری یا ویروس پوکس را در نظر داشت.
جربهای خونخوار
درمانیسوس گالینه (جرب قرمز) در آشیانه تخم و قسمتهای تاریک لانه پنهان شده و فقط در شب به پرندگان حمله می کند. اورنیتونیسوس (جرب مرغ یا جرب شمالی) كل چرخه حیاتش را در بدن میزبان می گذراند. این نوع جرب می تواند مرگ و میر بالایی بخصوص در جوجه ها ایجاد کند. علائم بالینی آن شامل افسردگی کلی، کم خونی، تنش تنفس و خارش است.
تشخیص بر اساس شناسایی جربها در روی پرنده، لانه یا زیر نشیمن گاه برنده است. مدفوع تیره جرب ها را در زیر لانه تخمگذاری می توان مشاهده کرد. هنگام گرمی هوا، تجمع و تراکم جربها را می توان حتی در روز هم مشاهده کرد. اقدامات پیشگیرانه را باید قبل از فصل تولیدمثل آغاز کرد. لانه ها و نشیمن گاه های جدید باید نصب کرد و قفسهای جوجه کشی را کاملاً تمیز نمود. در لانه هایی که سابقه جرب قرمز دارند کاربرد پیشگیرانه حشره کش را باید قبل از فصل تولید مثل مد نظر قرار داد.
می توان با استفاده از نمکدان یا اسپری، پرمترین یا محلول 5 گرم پودر کرباریل ٪۸۵ در یک لیتر آب را روی پرندگان و محیط هائی چون لانه تخمگذاری پاشید. فیپرونیل هم مؤثر بوده و توسط پرندگان به خوبی تحمل می شود. با استفاده از هر حشره کشی باید قفس یا اتاق را عاری از جرب نمود و لانه ها و نشیمنگاه های جدید جایگزین کرد.
سایر انگل های خارجی
جربهای پر، جربهای اپیدرمونیک و شپش های مختلف در گنجشک سانان مشاهده شده اند.
این جربها بروز حالات عصبی و آسیب پرها را سبب می شوند. جربهای پر، مشکل بزرگ نمایش پرندگان بحساب می آیند. خطوط افقی در بسیاری از پرهای پرواز و پرهای دم و خونریزی در ساقه پرها ایجاد می شود. انگل را می توان با باز کردن پایه ساقه پرهای در حال رشد و مشاهده آن با میکروسکوپ تشخیص داد. این تشخیص باید باعث شود پرورش دهنده درباره بهداشت عمومی و فعالیت های مدیریتی خود تجدید نظر نماید. درمان بیماری، مشابه درمان بکار رفته برای جربهای خونخوار می باشد.
اگر پرنده شما درگیر نیوکاسل هست با ایمیل اینجانب abbasalemian@yahoo.com پیام بدهید.