در صورتی که عمل جفتگیری به موقع و بطور صحیح انجام گیرد و مشکل فیزیولوژیکی و آناتومیکی و نیز اختلال یا بیماری هورمونی وجود نداشته باشد، معمولاً حيوان ماده پس از آن آبستن شده و وارد مرحله بارداری خواهد شد. همانطور که اشاره شد، تخمک­های رها شده از تخمدان سگ ماده پس از گذشت حدود ۲ تا ۳ روز پس از آزاد شدن، بالغ شده و در صورت حضور به موقع و کافی اسپرم زنده و سالم در محیط رحم، بارور شده و مرحله رشد جنین آغاز می شود. در این پست  مراحل آبستنی سگ ها و همچنین موارد مورد نیازبرای مراقبت­ قبل از زایمان سگ می پردازیم.

آبستنی

 همانند سایر جانوران، در سگ­ها نیز بوجود آمدن سلول اولیه جنینی، مستلزم لقاح و ممزوج شدن سلول جنسی نر و سلول جنسی ماده است و نیمی از ۷۸ کروموزوم موجود در هر سلول جنین از طریق یکی از والدین تأمین می شود. کلیه خصوصیات ظاهری، شکل کلی حیوان، نقشه ساختمانی تمامی اندام­های داخلی و خارجی، رنگ و حتى خلق و خوی حیوان بر اساس برنامه ریزی دقیق و پیچیده DNA های موجود در این کروموزوم ها شکل گرفته و با این اوصاف قسمتی از خصوصیات جسمی و ظاهری پدر و قسمتی از خصوصیات جسمی و ظاهری مادر بر اساس اصل احتمالات و نیز غالب و مغلوب بودن آنها به توله ها منتقل می شود. طول دوره آبستنی سگ­ها بسته به نژاد، تغذیه و شرایط اقلیمی بین ۵۷ تا 67 روز و بطور میانگین 60 روز یا ۲ ماه است. در صورتی که معیار شمارش برای صاحب حیوان از روز جفتگیری باشد، زمان زایمان با چند روز اختلاف بین ۵۸ تا ۷۲ روز پس از جفتگیری خواهد بود. در طول این مدت تخمک های بارور شده، تکثیر پیدا کرده و از حالت توده بی شکل سلولی تبدیل به جنین های کامل می شوند. تعداد جنين­ها بر حسب نژاد سگ، تغذیه و شرایط اقلیمی می تواند بین ۱ تا ۱۲ عدد و حتی بیشتر باشد. طی ۳۵ روز اول آبستنی، روند ساخته شدن ارگان­ها کامل شده و اندام های اصلی بدن جنین شکل می گیرند و در واقع از این من به بعد می توان نام جنین را برای آنها به کار برد. این اتفاقات درون شاخ های رحم و در داخل محوطه ای به نام کیسه های جفت که از اتحاد پرده های داخلی و خارجی و لایه سطح داخلی رحم تشکیل شده اند بوقوع می پیوندد و جنین های موجود در داخل این کیسه های پر از مایعات جنینی، مراحل رشد و توسعه ارگانی را به سرعت طی می کنند. جفت به عنوان یک حامی تمام عیار، علاوه بر اینکه جنین ها را درون مایعات داخل خود در برابر ضربات فیزیکی حفظ می کند، وظیفه تغذیه و اکسیژن رسانی به آنها را نیز بر عهده دارد. تبادلات گازها و مواد غذایی بین سیستم گردش خون مادر و جنین­ها از طریق جفت صورت گرفته و مواد زائد حاصل متابولیسم جنین ها نیز از این طریق وارد جریان خون مادر شده و دفع می شود. علاوه بر تمام نکات ذکر شده، در هنگام زایمان مایعات جنینی موجود در جفت، کانال زایمانی را لغزنده کرده و روند خروج توله ها را تسهیل می کنند. با توجه به تعداد جنین ها، میزان مایعات جنینی موجود در جفت و جثه مادر، وزن سگ ماده در دوران آبستنی بین ۲۰ تا 55 درصد افزایش پیدا کرده و طبیعتاً در این زمان سگ ماده برای رفع نیازهای خود و توله هایش، به غذای بیشتر و مقوی تری نیاز دارد.

تشخیص آبستنی

با وجود اینکه رفتار سگ های آبستن تغییر می کند، ولی تغییر رفتار نمی تواند دلیل قابل استنادی برای آبستنی حیوان باشد. افزایش اشتها و افزایش وزن نیز با وجود اینکه در زمان آبستنی اتفاق می افتند، ولی نمی­تواند دلیلی بر وجود آبستی باشد. در واقع تشخیص آبستنی در اوایل دوره بسیار مشکل بوده و علائم ظاهری آن تا قبل از ۳۵ روزگی بسیار مهم و غیر قابل استناد است. از حدود ۳۵ روزگی، افزایش وزن مادر آغاز شده و اشتهای او زیاد می شود. در این زمان افزایش حجم پستان ها شروع شده و در صورتی که آنها را فشار دهید مایع سروزی با فشار از آنها خارج می شود. در همین محدوده زمانی در بعضی از سگ­ها، لمس جنين­ها در شاخ­های رحم بصورت اجسامی شبیه به توپ گلف ممکن است امکان پذیر باشد. البته توجه داشته باشید که تشخیص آبستنی در این سن از طريق ملامسه، در همه سگ ها بخصوص سگ­های چاق امکان پذیر نبوده و از سویی دیگر نیاز به تجربه و مهارت زیاد دکتر دامپزشک دارد. بعد از این زمان، به دلیل جمع شدن مایعات جفت در اطراف جنین­ها، تشخبص از طريق ملاسمه امکان پذیر نبوده و تا اغلب تا 55 روزگی دیگر قابل لبس نیست. معمولاً بزرگ شدن شکم از حدود روز 40 آبستنی ظاهر شده و ادامه می یابد.

بیشترین رشد جنین بین روزهای ۳۲ و ۵۵ رخ می دهد و در این زمان جوانه های دست و پا ظاهر شده و سر، تنه و شکم از هم تفکیک می شوند. در اواخر آبستنی نیز بوسیله یک گوشی معاینه معاینه دقيق و حساس می­توان صدای قلب جنین ها را از صدای قلب مادر تفکیک کرد. در هفته آخر آبستنی ممکن است درجه حرارت بدن مادر کمی تغییر کند. به این معنی که ابتدا دمای بدن مادر کاهش یافته و حتی ممکن است تا 5/36 درجه نیز برسد و سپس در چند ساعت قبل از زایمان افزایش یابد. در هفته آخر آبستنی بخصوص در روزهای آخر، پستان های مادر حجیم و متورم شده و نوک آنها برجسته می شود. در این زمان اگر نوک پستان­ها را فشار دهیم، از آنها مایع آغوز که همان غذای جادویی برای ایمن سازی نوزادان است، خارج می­شود. خروج این مایع که شبیه به شیر است، نشانه نزدیکی زمان زایمان است.

در صورتی که صاحب حیوان برای آگاهی از وضعیت آبستنی سگ خود اشتیاق داشته باشد، با استفاده از تجهیزات پزشکی می توان این کار را انجام داد. از حدود روز ۱۷ تا ۲۰ آبستنی با استفاده از روش تشخیصی اولترسونوگرافی می توان آبستن بودن حیوان را، البته با درصدی احتمال خطا، تأیید کرد. یک هفته بعد از آن ضربان قلب جنین با استفاده از سونوگرافی دریافت شده و حتی بطور تقریبی تعداد نوزادان را می توان تخمین زد. با استفاده از رادیوگرافی نیز تشخیص آبستنی امکان پذیر است. ولی تشخیص قطعی آن با این روش تا قبل از 45 روزگی مقدور نمی باشد. در این زمان با توجه به استخوانی شدن ساختار اسکلتی جنین، وجود آنها و حتی بطور تقریبی تعداد آنها در عکس رادیوگرافی مشخص می شود. در این زمان حتی می توان با درصدی خطا، زنده بودن با مرگ احتمالی توله ها را اعلام کرد. شمارش دقیق تعداد توله ها با استفاده از عکس رادیوگرافی در اواخر آبستنی امکان پذیر خواهد بود.

استفاده از روش­های آزمایشگاهی از طریق اندازه گیری فاکتورهای ویژه ای در خون و ادرار نیز امکان پذیر است. اندازه گیری فیبرینوژن، پروتئین واکنشی C یا سایر پروتئین های فاز حاد از جمله معیارهای بیوشیمیایی تشخیص آبستنی است که بعلت گرانی این روش­ها و عدم دسترسی به آنها برای عموم، زیاد مورد استفاده قرار نمی گیرد.

مراقبت های دوران آبستنی

از آنجا که سگ ماده شما به زودی قرار است مادر شود، ممکن است تغییر رفتاری واضحی در او مشاهده کنید. بخصوص از اواسط آبستنی، او آرامتر و متین تر شده و کمتر رفتارهای توأم با هیجان از خود بروز می دهد. یکی از مهمترین مسائلی که باید در این دوران به آن توجه کرد، رژیم غذایی حیوان آبستن است. همانطور که اشاره شد از حدود 40 روزگی به بعد، افزایش وزن مادر به وضوح قابل مشاهده بوده و در این زمان که جنین­ها در اوج مرحله رشد و تکامل خود قرار دارند، نیاز مادر به مواد غذایی سرشار از پروتئین و انرژی بیشتر خواهد بود. هرچه جنین ها بزرگتر می شوند، بدن مادر فشار بیشتری را برای تأمین احتياجات غذایی آنها تحمل می­کند و اگر این مواد را از طریق غذای روزانه دریافت نکند، علاوه بر اینکه خود دچار ضعف مفرط خواهد شد، رشد و تکامل جنین­ها نیز دچار اختلال می شود. در مبحث تغذیه مربوط به سگ های آبستن، توصیه­های لازم جهت تغذیه در این دوران گنجانده شده است.

لانه ما در آینده نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و اگر تا این زمان برای حیوان خود لانه مناسبی در نظر نگرفته اید، باید به فکر تهیه آن باشید. این لانه باید متناسب با جثه مادر و پیشبینی تعداد و جثه توله ها باشد. فضای داخلی آن باید به اندازه ای باشد که مادر به راحتی بتواند به پهلو دراز کشیده و به توله های خود شیر بدهد. جنس دیوارها می تواند از چوب، صفحات پلاستیکی با پارچه باشد. ارتفاع آن نیز به اندازه ای باشد که مانع خروج توله های نوزاد از لانه شود. در ورودی لانه را طوری در نظر بگیرید که ورود و خروج مادر به راحتی و بدون کشیده شدن پهلوهایش به کناره های در انجام گیرد. محل قرار دادن این لانه باید در جایی آرام و به دور از رفت و آمد باشد. این محل، باید به دور از تابش مستقیم خورشید و جریان مستقیم باد کولر بوده و از وسایل گرمایشی فاصله داشته باشد. وجود تهویه مناسب و عدم وجود رطوبت بالا از دیگر نکاتی است که باید در انتخاب محل لانه مورد توجه قرار بگیرد. سگ­های ماده ترجیح می دهند توله های خود را در مکانی به دنیا بیاورند که در معرض دید ساکنان خانه نباشد. برای پوشش کف لانه می توانید از پتو یا موکت مستعمل و تمیز استفاده کنید. پوشال درشت و تمیز نیز برای این منظور مناسب است. از آنجا که در هنگام زایمان مقدار زیادی مایعات و خون از مادر دفع می شود، بهتر است این بستر را بعد از به دنیا آمدن توله ها عوض کنید. استفاده از چندین لایه روزنامه باطله نیز در صورتی که چیز بهتری در دسترس نباشد، مناسب است. فراهم کردن لانه مناسب باید حداقل ۲ هفته قبل از زایمان صورت گیرد تا سگ ماده در این مدت، زمان کافی برای انس گرفتن به آن را در اختیار داشته باشد.

در طول دوره آبستنی، فعالیت حيوان اهمیت زیادی دارد و تا آخرین روز قبل از زایمان نیز پیاده روی سبک برای آینده لازم و مفید خواهد بود. اگر در این دوره حیوان فعالیت نداشته باشد، چاق شده و دچار ضعف عضلانی می شود و این امر علاوه بر اینکه وضعیت زایمان را سخت می کند، سلامت مادر را نیز به خطر می­اندازد. پیاده روی روزانه برای حیوان آبستن بسیار مفید است و بهتر است جزء برنامه روزانه قرار بگیرد. ولی از اواخر دوره حاملگی باید از فعالیت شدید و جست و خیز حیوان جلوگیری شود. پرش از ارتفاع زیاد و انجام حرکات سریع و ناگهانی در روزهای آخر، ممکن است سلامت جنین ها را به خطر بیاندازد.

حفظ بهداشت عمومی و نظافت روزانه را می توان مانند قبل انجام داد، به شرطی که در حین انجام آنها فشار زیادی به حیوان وارد نشود. شستشو، برس زدن و کوتاه کردن ناخن ها از جمله این موارد است.

یکی از مراقبت­ قبل از زایمان سگ آبستنی سگ ها بر این است که در اواسط تا اواخر دوره آبستنی، سگ ماده تحت درمان ضد انگلی قرار بگیرد. این امر باعث جلوگیری از آلودگی های انگلی نوزادان قبل از تولد شده و برای سلامت مادر و توله ها مفید خواهد بود. زیرا برخی از آلودگی های انگلی در زمان جنینی و از طریق جفت، از مادر به توله ها منتقل می شوند. در صورتی که مادر مبتلا به انگل باشد، ممکن تخم انگل ها که از مدفوع سگ ماده دفع شده، از طرق مکیدن نوک پستان مادر یا تماس با بدن او، وارد بدن نوزادان شده و آنها را آلوده کند. برای درمان ضد انگلی حیوان آبستن خود حتماً با دکتر دامپزشک مشورت کنید و از انجام خود سرانه این کار اجتناب نمایید.

مراقبت­ قبل از زایمان سگ

ظرف ۲ تا ۳ روز آخر آبستنی، سگ ماده بی قرار و گوشه گیر شده و احتمالاً غذای کمتری می خورد. در اواخر دوره آبستنی، در اثر افزایش غلظت هورمون پروژسترون، دمای بدن مادر کاهش پیدا کرده و سپس در ساعات اولیه شروع زایمان افزایش می یابد. بنابر این کاهش دمای بدن مادر به کمتر از 5/37 درجه، نشانه شروع زایمان ظرف 24 تا 48 ساعت آینده خواهد بود. یکی از مراقبت­ قبل از زایمان سگ این است که در نژادهای مو بلند بهتر است برای دسترسی آسان تر توله ها به نوک پستان های مادر و جلوگیری از ایجاد آلودگی در حین زایمان، موهای زیر شکم، اطراف پستان­ها و ناحیه پشت، بخصوص اطراف مهبل و مقعد حیوان کوتاه و تمیز شود. این کار بهتر است چند روز قبل از فرا رسیدن زمان زایمان صورت بگیرد. با نزدیک شدن به موعد زایمان، باید پستان­ها و سر پستانها، اطراف ناحیه مهبل و بخصوص ناحیه مقعد مادر با مواد ضد عفونی کننده، شستشو شده و کاملاً تمیز شود. این امر باعث خواهد شد تا آلودگی انگلی احتمالی که تخم آنها از طریق مدفوع مادر دفع شده، از طریق نوک پستان­ها به نوزادان منتقل نشود. یکی دیگر از مراقبت­ قبل از زایمان سگ این است که علاوه بر این، بعلت اینکه پستان ها و واژن مادر هنگام خوابیدن با زمین تماس پیدا می­کند، احتمال انتقال عوامل عفونی در حین زایمان یا بعد از آن از این طریق به مادر و توله ها وجود دارد. در هنگام زایمان دمای محیطی حدود 26 درجه سانتی گراد برای مادر و توله ها بسیار مناسب بوده و بهتر است برای رساندن دمای محیط به این میزان اقدام شود.

بهتر است در هنگام زایمان، حیوان را تنها بگذارید و از تجمع در محل لانه و ایجاد سر و صدا در این مکان خودداری کنید. اگر حیوان را در مدت مناسبی قبل از زایمان، با محل لانه و جایی که باید در آن زایمان کند آشنا نکرده باشید، ممکن است مادر آن محل را به عنوان لانه نپذیرفته و در به دنیا آوردن توله ها دچار مشکل شود. در این شرایط ممکن است سگ ماده هر یک از توله ها را در یک محل به دنیا بیاورد و برای زائیدن توله بعدی به جای دیگری برود. در مواقعی نیز مانند بی خانمان ها، توله های خود را به دندان گرفته و دائما جای خود را عوض می کند و اگر جای مناسبی پیدا نکند، آنها را رها کرده و می رود. این رفتار ها در مورد سگی که وابستگی زیادی به صاحب خود داشته و با لانه ای به دور از محل زندگی اش منتقل شده است نیز دیده می شود. در این مواقع بهتر است صاحب حیوان در مدت زایمان در کنار سگ خود حضور داشته باشد و از نظر عاطفی از او حمایت کند.

یکی دیگر از مراقبت­ قبل از زایمان سگ در زمان آبستنی سگ ها این است که قبل از فرا رسیدن لحظه زایمان بهتر است وسائلی را که ممکن است مورد نیاز باشد از قبیل صابون، مواد ضدعفونی کننده، قیچی، پنس خونبند و مقداری آب گرم در اختیار باشد.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی