سیکل جنسی پستانداران ماده، فرایند دقیق و پیچیده فیزیولوژیکی است که بر اساس ترشح هورمون­های جنسی شکل گرفته و روند تولید مثل را نظم می بخشد. هر جانوری در طبیعت، بر حسب وظایفی که در نظام آفرینش بر عهده اش قرار داده شده، از روند تولید مثلی خاصی تبعیت کرده و توانایی تولید تعداد مشخصی از موجودات شبیه به خود را دارد. با توجه به اینکه موجودات نر همیشه آمادگی جفتگیری و تولید مثل را دارند، این، موجود ماده است که بر اساس سیکل جنسی خود جمعیت آن گونه از موجودات را کنترل می کند. بر این اساس، دوره جنسی سگ­های ماده بر مبنای توانایی ۲ بار آبستنی در سال شکل گرفته و بطور متوسط هر 6 ماه يكبار آمادگی باروری را خواهند داشت و فقط در این زمان هاست که به سگ­های نر اجازه نزدیکی می­دهد. دراین پست به آشنایی کامل با دوره های جنسی سگ ماده و استروس سگ می پردازیم.

دوره های جنسی سگ ماده

در مورد سگ­های ماده، هر دوره جنسی به چهار مرحله تقسیم شده که هر مرحله مستقیماً بر مبنای میزان ترشح هورمون­های جنسی حیوان ماده آغاز شده و ادامه می یابد.

مرحله پیش فحلی یا پرواستروس (Pro-Oestrus ): این مرحله، در واقع آغاز گر مرحله پذیرش جنسی بوده و تحولات فیزیولوژیکی و هورمونی ایجاد شده در این زمان، حیوان ماده را آماده جفتگیری و باروری می­کند. طول این مرحله از دوره جنسی بین 4 تا ۱۲ روز و بطور متوسط ۹ روز بوده و طی آن فولیکول های موجود در تخمدان ها، رسیده و به مقدار زیادی هورمون جنسی استروژن (Oestrogene) ترشح می کنند. در این وضعیت حجم رحم افزایش یافته و علائم شروع آمادگی برای جفتگیری نمایان می شود. تورم لبه های واژن، وجود ترشحات سروزی و خونی در لبه های واژن که در مواقعی بصورت قطره قطره از واژن می چکد، دفع ادرار به میزان کم و دفعات زیاد که به دلیل پراکندن بوی فرومون­های جنسی صورت می گیرد، از علائم بارز این مرحله به شمار می رود. در این زمان رفتار سگ ماده نیز تغییر کرده، دائماً واژن خود را لیسیده و تمایل زیادی برقراری رابطه با سگ های نر دارد. حیوانات نر نیز در این مدت علاقه زیادی برای بازی و رفاقت با سگ ماده از خود نشان می دهند. ولی حیوان ماده در این مرحله معمولاً اجازه جفتگیری به حیوان نر را نداده و در صورت اصرار سگ نر برای نزدیکی، واکنش شدیدی از خود نشان می دهد و در نهایت سگ نر فقط به بو کردن و لیسیدن واژن سگ ماده در این دوره اکتفا می کند. زمان تخمک گذاری سگ ماده بسته به نژاد حیوان، تغذیه و شرایط اقلیمی، از اواخر دوره پرواستروس تا اواخر دوره استروس یا فحلی صورت گرفته و حیوان ماده توانایی باروری خواهد داشت.

مرحله فحلی یا استروس سگ (Oestrus): استروس سگ بین ۵ تا ۱۲ روز و بطور متوسط ۸ تا ۹ روز به طول می­انجامد. ولی این زمان در برخی از سگ­ها تا ۳۰ روز هم ادامه پیدا کرده و طی آن عمل تخمک گذاری (Ovulation) در سگ ماده انجام می گیرد. تخمک گذاری به معنی رها شدن سلول جنسی ماده از تخمدان­ها بوده و این سلول های رها شده که تعداد آنها بسته به نژاد سگ و وضعیت تغذیه ای او می تواند متفاوت باشد، در مجاورت سلولهای جنسی نر که همان اسپرم است، بارور شده و جنین را تشکیل می دهند. تشکیل جنین و آبستن شدن سگ ماده مستلزم جفت گیری با سگ نر و ورود اسپرم به رحم، در این مرحله از دوره جنسی می باشد. در مرحله فحلی، در ناحیه واژن ترشحات خونی که در ادامه مرحله قبلی است، وجود داشته و واژن و لب های آن همچنان متورم و ملتهب است. آغاز این مرحله معمولا با اولین جفتگیری آغاز شده و پایان آن نیز با امتناع حیوان ماده از این عمل مشخص می شود. از آنجا که زمان تخمک گذاری در سگ­های ماده تابع نظم خاصی نبوده و می تواند بسیار متغیر باشد، در صورت تمایل شما برای آبستنی حیوان، اجازه بدهید سگ نر و ماده برای چندین روز در کنار هم باشند تا طی چندین بار انجام عمل جفتگیری، تمامی تخمک ها امکان باروری را داشته باشند. معمولاً در اوایل مرحله فحلى حيوان ماده تمایل چندانی به جفتگیری نداشته و از روی بی رغبتی این کار را انجام می دهد و در صورتی که از رفتار سگ خسته شود یا حیوان نر در انجام این عمل بی تجربه باشد، از نزدیکی با او امتناع می کند. ولی با گذشت زمان و نزدیک شدن به اواسط مرحله فحلی، سگ ماده نسبت به جفتگیری مشتاق شده و خود، به دنبال سگ نر رفته و او را برای جفتگیری تحریک می­کند. رضایت یک ماده با تکان دادن دم و بالا نگه داشتن آن و نیز ایستادن در برابر سگ نر مشخص می­شود. در این زمان اگر سگ نر به قصد جفتگیری روی سگ ماده بپرد، سگ ماده با کمال میل از این عمل استقبال کرده و در طول مدت انجام این عمل حرکت تندی انجام نمی دهد. با توجه به اینکه اسپرم تا 7 روز می تواند در داخل دستگاه تناسلی ماده زنده بماند و از سویی دیگر تخمک­های سگ ماده تا ۲ تا۳ روز پس از تخمک گذاری هنوز توانایی باروری ندارند و این توانایی به تدریج در آنها بوجود می آید، سگ های ماده ای که با چند سگ نر جفتگیری می کنند، دارای توله های متفاوت بوده و هر توله ممکن است شبیه به یکی از سگ های نر جفتگیری کننده باشد.

مرحله مت استروس سگ (Met-Oestrus ): آغاز این مرحله در واقع پایان مرحله فحلی بوده و مصادف با اولین امتناع سگ ماده از جفتگیری خواهد بود. مدت زمان آن بین ۲ تا ۳ ماه به طول انجامیده و در این مدت هورمون پروژسترون از جسم زرد تخمدان ترشح شده و چنانچه تخمک بارور شده باشد، جسم زرد فعال باقی مانده و مانع رسیدن فولیکول های جدید بر روی تخمدان می شود. با شروع مت استروس، ترشحات فحلی کم شده و تورم و التهاب فرج فروکش می کند.

مرحله آنستروس (An-Oestrus): این مدت بین ۱ ماه تا ۲ سال متغیر بوده ولی بطور متوسط حدود 4 ماه طول می کشد و در طی آن سگ ماده یا آبستن بوده و یا دوران خاموشی جنسی را می گذراند. در این زمان، تخمدان ها غیر فعال بوده و هیچ فولیکولی روی آنها رشد نمی کند.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی