با وجود آن که متون تخصصی و مفصل بسیاری در زمینه مدیریت مرتع نگاشته شده است اما هنوز در میان مالکین اسب­ درک صحیح و کاملی از لزوم مراقبت هر روزه از چراگاه اسب­ هایشان وجود ندارد. به علاوه اغلب ما هنوز اسب ­های چرا کننده بیمار و چراگاه­ های آلوده به علف هرز راگورت را مشاهده می­کنیم. زمانی که شما به سلامت خوراک توجه نموده، ظروف خوراک ­دهی و انبار خوراک را همیشه تمیز می­کنید چرا از مرتع خود همانند آن­ها مراقبت به عمل نمی­ آورید؟ دراین پست به بررسی تمامی نکات پیرامون مدیریت مرتع و چراگاه پرورش اسب میپردازیم.

مدیریت مرتع

بسیاری از دارندگان اسب­ های مسابقه­ ای تنها اهمیت استفاده از چراگاه (پادوک) را گرداندن حیوانات در آن به منظور کشیده شدن عضلات پای آن­ها می­دانند و اصلاً به ارزش تغذیه­ای علوفه­ موجود در آن توجهی ندارند. در مقابل اسب­ های دیگر تمامی احتیاجات غذایی خود را در طول تابستان از علوفه چراگاه تأمین می­کنند به صورتی که در 24 ساعت شبانه ­روز در مرتع نگهداری می­شوند. مدیریت صحیح مرتع کاری وقت­ گیر بوده و نیاز به یک سرمایه­ گذاری قابل توجه و دقیق دارد.

یکی از مهم­ترین مشکلات پیش­رو این است که دارندگان اسب اغلب مالک مرتع نیستند و خود در موقعیتی قرار ندارند که یک سیستم مدیریتی جدید را در این زمینه در پیش گیرند.

در این پست برخی از مهم­ترین اصول مدیریت مرتع به گونه­ای شرح داده خواهد شد که این مطالب در آینده مرجع مناسب و ساده­ای برای شما در زمینه مدیریت چراگاه باشد.

1: زهکشی

به صورت ایده ­آل هر چراگاهی که برای نگهداری اسب مورد استفاده قرار می­گیرد باید از زهکشی کامل و مطلوبی برخوردار باشد. زهکشی مناسب به هوا اجازه می­دهد که وارد خاک شود و در نتیجه ریشه­ها و موجودات زنده خاک بتوانند رشد نموده و ساختار خاک را بهبود بخشند. زمین­های دارای زهکشی مطلوب در بهار به سرعت گرم شده و علف­ها در آن­ها زودتر می­روید. همچنین خاک آن در پاییز دیرتر از آب اشباع می­شود و در نتیجه اسب­ها مدت زمان بیشتری می­توانند در آن جا بمانند. گیاهان در خاک­های با زهکشی کافی، سیستم ریشه­ای بهتری داشته و نسبت به خشکی مقاوم­تر خواهند بود.

در صورتی که زمین چراگاه از زهکشی پایینی برخوردار باشد هرگونه هزینه­ ای که برای تقویت مرتع صرف گردد در واقع به هدر خواهد رفت. البته اصلاح مشکل زهکشی نیز خود اقدامی پرهزینه و گران می­باشد. در صورتی که اسب­های شما در یک مرتع ثابت چرا می­کنند، در این جا به چند نکته که می­تواند شما را در حفظ و بهبود سیستم زهکشی کمک نماید اشاره می­کنیم:

• گودال­ها و نهرهای موجود در مرتع را پر کنید. البته ممکن است برخی از آن­ها برای زهکشی مزرعه مورد نیاز باشند. در این صورت دور آن­ها باید حصار کشیده شود تا اسب­ها نتوانند به لبه آن­ها آسیب رسانند و یا خود درون آن بیفتند.
• مجراهای زهکشی باید وضعیت خوبی داشته باشند. (مجراهای زهکشی لوله­ هایی است که در زیر درب­های ورودی عمل زهکشی را انجام می­دهد).
• اتصالات بین لوله­ ها و کانال­های زهکشی کنترل شود زیرا ممکن است سیفون­های موجود در سیستم گرفته باشند.

2: واریته­های علوفه­ای مطلوب

گیاهان علفی تنها به دلخواه خود رشد نمی­کنند. به منظور حفظ و تقویت یک مرتع دایمی با کیفیت بالا، مالکین باید با علوفه همانند یک محصول زراعی که مورد چرای دام قرار می­گیرد برخورد نمایند. کشاورزی مدرن به نظر می­رسد به سوی ایجاد مراتع دایمی بسیار حاصل خیز و با کیفیت که در آن­ها گیاهان علوفه­ ای به منظور استفاده برای چندین سال در آن کشت می­شود پیش می­رود.

این مراتع بافتی غیر متراکم دارند که به سادگی در اثر لگد حیوان سفت شده و حتی پس از شخم زدن هم کلوخه می­شوند در حالی که مراتع قدیمی لایه ضخیمی از علف دارند که برای اسب­ها مطلوب­تر است. این مراتع پر محصول دایمی جدید اغلب برای اسب­های در حال استراحت، مادیان نازا، مادیان­های آبستن و اسب­های جوان بسیار مرطوب و پر آب به حساب می­ آیند و ممکن است موجب لنگش، چاقی و مشکلات رشدی دیگر شوند. مسئله مذکور این نکته را روشن می­سازد که ایجاد و حفظ یک مرتع که برای اسب­ها مناسب بوده و نیز از نظر مواد مغذی نیاز آن­ها را تأمین می­نماید به سطح بسیار بالایی از مهارت احتیاج دارد.

گیاهان علوفه­ ای که در چراگاه اسب­ها مورد استفاده قرار می­گیرند باید خصوصیات زیرا را دارا باشند:

• خوشخوراکی
• ماندگاری – به بیان دیگر توانایی مقاومت در برابر چرای زیاد و کوتاه شدن
• زمستان گذرانی خوب (تحمل سرما)
• مقاومت در برابر بیماری­ها
• تنوع در زمان گلدهی (وجود رشد گونه­های گیاهی مختلف در زمان­های متفاوت سال)
• قابلیت هضم متوسط (وجود فیبر بسیار زیاد یا بسیار کم در علوفه برای اسب­ها خوشایند نیست)

مخلوط بذر علف یک چراگاه اسب باید حاوی گیاهان زیر باشد:

• دو نوع چاودار دایمی: 50 درصد
• دو نوع علف برّه (فستوکا) قرمز رونده: 25 درصد
• دم سگی (سگ واش) تاجدار: 10-5 درصد
• چبر مرتعی: 10-5 درصد
• شبدر سفید وحشی: 2-1 درصد

در برخی مراتع از تیموتی یا پنجه مرغی نیز می­توان استفاده نمود. میزان بذر بین 18-10 کیلوگرم به ازای هر ایکر (45-25 کیلوگرم در هکتار) با توجه به ترکیب و نحوه ساخت مخلوط بذر متفاوت است. این گونه ­های علفی هر یک برای ویژگی­های خاصی انتخاب شده­اند:

• چاودار دائمی گیاهی بسیار فراگیر بوده، در انواع خاک­های زارعی می­روید و در زمین­های غنی بسیار پایدار است.
• علف برّه (فستوکای) قرمز بسیار خوش خوراک بوده و کیفیت غذایی مطلوب دارد. این گیاه در شرایط نامناسب و سخت نیز رشد می­کند و اغلب برای ایجاد پیست­های چمن ورزشی استفاده می­شود.
• دم سگی (سگ­واش) تاجدار نیز برای اسب­ها بسیار خوش­خوراک می­باشد.
• پوآ (چبر مرتعی) ساقه صاف نیز که به علف کنتاکی نیز معروف است برای خاک­های شنی سبک مناسب بوده و قادر است خشکی را تحمل نماید.
• چبر مرتعی ساقه کرک­دار خوش­خوراک است و در خاک­های مرطوب و غنی می­روید. این گیاه پایه خوبی برای یک مرتع محسوب می­شود.
• -شبدر سفید وحشی یک گیاه لگومینه تثبیت کننده نیتروژن در خاک می­باشد که می­تواند حاصل­خیزی خاک را افزایش دهد. البته این گیاه نسبت به خشکی نیز مقاوم است لازم به ذکر است از کشت زیاد این علوفه باید خودداری نمود.

علف­ ها را می­توان به صورت مخلوط کاشت و یا آن­ها را در ردیف­های جداگانه کشت نمود. گیاهان علوفه­ ای مورد قبول در مراتع شامل قاصدک، بارهنگ برگ باریک، کاسنی، بومادران، رشکک، جعفری و سیر وحشی می­باشند.

3: کنترل علف­های هرز

صرف­نظر از امکان سمّی بودن علف­های هرز، آن­ها با سایر گیاهان علوفه­ ای بر سر فضا، نور، آب و مواد مغذی خاک رقابت می­کنند. در نتیجه آن­ها از کیفیت و کمیت علوفه­ های موجود برای چرا می­کاهند. بیشتر علف­های هرزی که چراگاه اسب­ها را تحت تأثیر قرار می­دهند در زیر فهرست شده است:

• گزنه
• آلاله
• شوکران آبی
• راگورت
• خارهای رونده
• دم اسب
• خار نیزه ­ای
• علف جوجه
• گل انگشتانه

دستورالعمل علف­های هرز مضر به ساکنین مناطق مختلف اجازه فعالیت­های خاصی را می­دهد که این علف­ها را قطع و یا نابود سازند و اطلاعات مورد نیاز در این خصوص را در اختیار آن­ها قرار می­دهد. علف­های هرز و آسیب رسان شامل خارهای نیزه ­ای، خارهای خزنده، شوکران آبی، شوکران صاف برگ و راگورت می­باشد.

روش­های کنترل علف­های هرز به دو بخش عمده کنترل فیزیکی و کنترل شیمیایی تقسیم می­شود.

کنترل فیزیکی علف­های هرز

چیدن علف­ های هرز معمولاً با استفاده از یک دستگاه علف­زن سوار شده روی یک تراکتور انجام می­شود که در طول فصل رشد حداقل برای 5 بار صورت پذیرد تا مؤثر واقع شود. پس از هر بار چیدن، علف­های هرز باید از چراگاه جمع­آوری شده و دفع گردند.

این کار به این دلیل انجام می­شود که برخی از علف­های هرز سمی مانند راگورت پس از مردن گیاه بسیار خوش خوراک می­شوند و در صورت عدم جمع­آوری پس از چیدن می­توانند ایجاد مشکل نمایند. چیدن مرتب علف آن­ها را به رشد در ارتفاعی یکسان ترغیب می­کند به طوری که در هیچ جایی از مرتع علف بلند دیده نخواهد شد و در نهایت بهبود وضع مرتع می­گردد.

به علاوه این کار گیاهان موجود در مراتع را به رشد مناسب­تر از طریق جوانه­ زنی و تولید برگ بیشتر که مغذی­ ترین بخش گیاه می­باشد ترغیب می­نماید. هرگونه شبدر موجود در مرتع در وصرتی که بیش از حد کوتاه شوند تحت تأثیر این کار واقع شده و ممکن است از بین بروند. ماشین چمن­زن تنها باید توسط شخصی با سنّ بالاتر از 13 سال هدایت شود.

کندن با دست تنها برای تعداد محدودی از علف­های هرز مؤثر بوده و برای اراضی بزرگ عملی نیست. این کار نیاز به زمان طولانی دارد و باید پیش از گلدهی و تلوید بذر انجام شود. مراقب باشید برگ یا بخشی از ریشه این گیاهان بر روی مرتع باقی نماند تا این علف­های هرز اجازه رشد مجدد پیدا نکنند.

کنترل شیمیایی علف­های هرز

اسپری کردن سموم علف­کش روشی سریع و مؤثر در مورد کنترل علف­ های هرز می­باشد. اسپری کردن علف­های هرز را به طور واقعی می­کُشد و می­تواند از دیگر روش ­هایی که تنها رشد علف­ های هرز دایمی را کنترل می­کنند اقتصادی­تر باشد. این روش می­تواند در مکان­هایی که علف­زن دسترسی به آن­ها پیدا نمی­کند برای نمونه در امتداد حصار مرتع و اطراف درختان نیز مؤثر باشد. علاوه بر این روش اسپری علف­کش بر ضدّ علف­های هرز کوچکی که توسط دستگاه علف­زن کوتاه نمی­شود نیز مؤثر می­باشد. البته باید مراقب بود که این سموم بوته­های شبدر را از بین نبرند.

اسپری سموم علف­کش باید دوبار در سال انجام شود و با در پیش گرفتن الگوی چرای چرخشی در مرتع، منطقه سم­پاشی شده تا 14 روز چرانیده نشود. به بیان دیگر تا زمانی که علف­های هرز نمرده، جمع­آوری نشده و یا سوزانده نشده ­اند نباید اسب­ها در آن بخش از مرتع چرا کنند. شرایط آب و هوایی منطقه می­تواند تنوع زیادی در نتیجه نهایی و واکنش گیاهان به اسپری علف­کش ایجاد نماید.

اسپری نقطه ­ای به صورت انتخابی بوده و محل آن توسط فردی که سمپاش راحمل می­کند تعیین می­شود. این کار می­تواند برای نواحی کوچکی یا انبوهی از علف­های هرز در یک نقطه مفید باشد و یا با توجه به این که سم علف­کش برای شبدر مضر می­باشد در نقاطی که این گیاه روییده است می­توان به این شکل سمپاشی نمود. برای آن که تمامی علف­های هرز مزرعه از بین بروند لازم است اسپری با تراکتور انجام گیرد و 14 روز پس از علف­های هرز خشک شده جمع­آوری گشته و از بین بروند.

البته لازم به ذکر است که پیش از انجام این کار دستورالعمل­های اسپری کردن علف­کش را مطالعه کنید و به راهنمایی­ های ارائه شده از سوی شرکت سازنده سم انتخابی شما توجه نمایید.

حصارکشی

مهم­ترین مسئله در زمان انتخاب و تصمیم­گیری درباره حصارکشی چراگاه ایمنی است و این که نوع حصار برای اسب­ها مناسب باشد. حصار مورد استفاده در چراگاه­ های اسب باید به گونه ­ای باشد که بدون آن که جراحتی در حیوانات ایجاد کند اسب­ها را از نزدیک شدن به آن ناامید سازد.

در عین حال به اندازه کافی بلند باشد و بخش پایینی آن هم در حدّ مناسبی از زمین فاصله داشته باشد. حصار مرتع باید به نحوی ساخته شود که اسب­ها به آن­ تکیه نداده و یا آن را نجوند. انواع حصار مورد استفاده عبارتند از:

• نرده کشی
• شبکه توری
• سیم ساده (در چند ردیف)
• حصار الکترویکی

انتخاب نهایی شما وابسته به سرمایه موجود و سلیقه ظاهری­تان دارد اما اغلب توصیه می­شود که بهترین سیستم را که می­توانید تهیه کنید که این کار در واقع اقتصادی ­تر است.

وسعت چراگاه مورد نیاز به ازای هر رأس اسب

وسعت منطقه مورد نیاز برای چرای هر رأس اسب به عوامل بسیاری بستگی دارد که آن­ها عبارتند از:

• نوع اسب یا اسبچه
• خوراک مکمل موجود
• فصل سال
• نوع خاک مرتع
• توانایی مالک اسب­ها در مدیریت مرتع

یک اسبچه کوچک را می­توان در فضایی به اندازه 1-5/0 ایکر (4/0 – 2/0 هکتار) نگهداری نمود که در این صورت به راحتی فضولات آن جمع­آوری شده، چراگاه حاصل­خیز و عاری از علف هرز خواهد گشت. به طور کلی ایده ­آل است که به ازای هر رأس اسب یا اسبچه 4-5/1 ایکر (6/1 – 6/0 هکتار) زمین مرتعی در نظر گرفته شود که آن را به سه یا چهار قسمت تقسیم کنند. این کار اجازه می­دهد که در هر زمان یک مرتع در حال استراحت باشد.

5/2 ایکر (1 هکتار) از زمین حاصل­خیز مرتع تحت مدیریت صحیح (برای نمونه در گله­ های نگهداری اسب­های خالص) می­تواند 4-3 اسب یا 6-4 اسبچه را تأمین نماید.

به طور میانگین هر ایکر از مرتع یک اسب را در کل سال یا دو اسب را برای تنها فصل تابستان می­تواند در خود جای دهد. چراگاه­ های تحت مدیریت نادرست تنها می­تواند به ازای هر 5/2 ایکر (1 هکتار) یک اسب را تأمین کند.

سال زراعی در چراگاه

 نکات اولیه

یکی از اصول اولیه مدیریت صحیح یک مرتع این است که چراگاه را به چند قسمت تقسیم نمایید تا همواره بخشی از مرتع در حال استراحت باشد که اسپری شده یا کوددهی در آن صورت پذیرد و نیز گیاهان در این دوره رشد نمایند. شاید انجام آزمایش خاک نیز کاری ارزشمند و مفید باشد. البته مطمئن شوید که شرکت مجری این کار اطلاع داشته باشد که مزرعه جهت چرای اسب مورد استفاده قرار می­گیرد. نتایج آنالیز خاک به شما خواهد گفت که مزرعه به آهک نیاز دارد یا خیر و نیز چه مقدار نیتروژن، فسفر و پتاس احتیاج است. سپس شما می­توانید با استفاده از راهنمایی­های موجود مدیریت مرتع را آغاز نمایید.

زمستان

اسب­هایی که در زمستان در بیرون (مرتع) می­مانند می­توانند به نحو شدیدی به چراگاه صدمه وارد نمایند. خیس بودن زمین و نگهدای تعداد اسب بیشتر در چراگاه خود بزرگ­ترین عامل خسارت است. سُم اسب­ها در چنین شرایطی علف مرتع را قطع نموده و بافت خاک را بر هم می­­زند که در نهایت اصطلاحاً خاک کلوخه و لگدمال می­شود. به بیان دیگر سُم حیوان نه تنها برگ­ها، نقاط در حال رشد و ریشه گیاهان مورد چرای اسب­ها در فصل زمستان هم از نظر کیفی و هم از لحاظ کمی کاهش نشان می­دهد. از این رو اسب­ها و اسبچه ­هایی که در این فصل در چراگاه نگهداری می­شوند حتی اگر وضعیت پوشش مرتع اسب­ها خورده شد دیگر طی فرآیند طبیعی ردش مجدد جایگزین نخواهد شد. در نتیجه کاهش تراکم گیاهان علوفه­ای ممکن است قسمت بیشتری از مرتع لگدکوب شده  و خسارت عمده­تری ایجاد گردد. این خسارت­ها را می­توان با مدیریت صحیح عوامل زیر کاهش داد:

• مدیریت چرای اسب­ها
• وضعیت خاک
• کیفیت علوفه مرتعی

مدیریت چرای اسب­ها در مرتع

تنها راه حفاظت کامل ار مرتع خروج تمامی دام­ها از آن پیش از مرطوب شدن خاک می­باشد. با این وجود تعداد اسب­هایی که در فصل تابستان در چراگاه حضور دارند نیز بر تراکم و قابلیت رشد مجدد گیاهان علوفه­ای موجود در آن مؤثر می­باشد.

مرتعی که بیش از حد مورد چرای دام­ها قرار گرفته باشد زودتر از یک مرتع حفاظت شده لگدکوب و کلوخه می­شود وجود تعداد کمتر اسب در هر دوره زمانی در مرتع می­توانند وضعیت مرتع را بهتر کند.

به طور متناوب می­توان از یک چراگاه برای چرای اسب­ها استفاده نمود در حالی که سایر آن­ها در حال استراحت باشند. با این کار در فصل بهار این چراگاه نیاز به نوسازی گسترده­ای دارد اما سایر چراگاه­ها برای چرا یا حفاظت آماده خواهند بود. به چراگاه قبلی پس از بازسازی باید تا زمستان آینده، استراحت داده شود.

 وضعیت خاک

نوع خاک مقدار آبی را که آن می­تواند در خود نگه­ دارد تحت  تأثیر قرار می­دهد. برای نمونه خاک­های شنی از زهکشی بهتری برخوردار بوده و نسبت به خاک­های سنگین و به سرعت اشباع شونده رسی کمتر لگدکوب و کلوخه می­شوند. بهتر است که چراگاهی با وضعیت زهکشی بهتر و خاک مناسب­تر برای استفاده زمستانی در نظر گرفته شود.

به صورت ایده­آل زمینی که دارای شیبی تدریجی به کانال­های خروجی مانند نهرهای زهکشی، برکه­ها یا رودهایی است که توسط حصار از اسب­ها جدا شده­اند برای چرای زمستانی مناسب است. در مزرعه باید از کانال­های زهکشی محافظت خوبی به عمل آید. حفظ صحیح آن­ها به زهکشی مناسب مزرعه کمک نموده و می­تواند به میزان زیادی ماندگاری آب در خاک را کاهش داد و در نتیجه لگدکوب شدن زمین مرتع و خسارت به آن کاهش یابد. زهکشی کامل کاری بسیار پرهزینه است و اغلب به جای آن از زهکشی زیرزمینی استفاده می­کنند.

در این نوع زهکشی یک گوی گرد بزرگ را در خاک فرو کرده و می­کشند. این کار کانالی را در زیر زمین ایجاد می­کند که اجازه می­دهد آب درون آن جریان داشته و خارج شود. در این روش در سطح تنها یک شکاف کوچک قابل مشاهده است.

 کیفیت پوشش مرتع

مراتع تازه کاشت نسبت به مراتع قدیمی حساس­تر بوده و اغلب خسارت بیشتری می­بینند. پوشش گیاهی مراتع قدیمی و پیست­های چمن اسبدوانی بسیار مناسب می­باشد. گیاهان علوفه­ای در آن­ها یک پوشش چمنی ضخیم ایجاد می­کنند که می­توانند از تغییر بافت خاک توسط سُم­ها جلوگیری نماید.

این گیاهان عمدتاً واریته­هایی هستند که در مراتع کوهپایه­ای وجود دارند. گیاهان یاد شده ارزش تغذیه­ای بالایی ندارند البته بیشتر علوفه­ها در فصل زمستان از نظر مواد مغذی ضعیف هستند . با این حال باید به این نکته مهم نیز اشاره داشت حتی اگر این واریته­ها در مرتع وجود داشته باشد در صورتی که چراگاه در فصل تابستان به طور شدیدی در معرض چرای دام بوده و تنها پوشش گیاهی کمی در آن باقی مانده باشد برای چرای اسب­ها اصلاً مناسب نخواهد بود.

 نکات دیگر در خصوص مدیریت چراگاه در فصل زمستان

مناطق اطراف حصار و درب ورودی مرتع در طول فصل زمستان نسبت به تابستان تحت فشار بیشتری قرار دارد. در این فصل اسب­های گرسنه ممکن است نرده­های حصار را جویده یا پرچین آن را بخورند و یا پوشت درختان را نیز بجوند. از این رو پیش از شروع زمستان باید از محکم بودن حصار اطمینان حاصل نمود و آن را از نظر نداشتن هیچ گونه شکاف و رخنه­ای کنترل کرد زیرا اسب­های گرسنه ممکن است از طریق آن به بیرون فرا کنند.

درب­های ورودی چراگاه پر تردّدترین بخش مرتع می­باشد که در نتیجه دو برابر بیشتر از سایر مناطق در معرض خطر لگدکوب شدن خاک قرار دارد. قرار دادن درب ورودی چراگاه در بالاترین قسمت مرتع چراگاه می­تواند جمع شدن آب در این مکان را کم کرده و خطر یاد شده را کاهش دهد. ریختن شن یا ماسه نیز به زهکشی سریع­تر آب کمک نموده و سطح زمین آن قسمت را بالاتر می­برد. این کار را اطراف آبشخورها نیز می­توان انجام داد.

مزرعه­ای با حصار پرچین مناسب و تعداد درخت کمتر پناهگاه بهتری برای اسب­ها به شمار می­رود. مراقب باشید هیچ گونه درخت یا گیاه سمّی در چراگاه وجود نداشته باشد و نیز از درختان موجود در برابر خورده شدن توسط اسب­ها محافظت نمایید.

زمانی که مزرعه­ای را برای چرای زمستانی اسب­هایتان انتخاب می­کنید به خاطر داشته باشید:

• مزرعه از زهکشی خوبی برخوردار باشد.
• وجود یک شیب کند در مزرعه به زهکشی آن کمک می­کند.
• چراگاهی دارای پوشش گیاهی مناسب را انتخاب کنید و ترجیحاً از یک مرتع دایمی با لایه ضخیمی از پوشش علفی مرغوب بهره بگیرید.
• از مناطق آسیب­پذیر چراگاه مانند نواحی اطراف درب ورودی مراقبت بیشتری به عمل آورید.
• حصارها و پرچین­ها را از نظر محکم بودن و عدم وجود شکاف کنترل نمایید تا اسب­ها نتوانند از مزرعه فرار کنند.
• تعداد دام موجود در چراگاه را به حداقل تعداد ممکن کاهش دهید.

آماده شدن چراگاه برای فصل بهار

هرچه هفته­ ها و روزها رو به بلندتر شدن پیش می­روند فکر چگونگی و زمان مناسب ورود اسب­های گرسنه به مرتع بهاره بیشتر در ذهن مالکین نقش می­بندد. با این وجود که مرتع در پاییز هم استراحت داشته است در وصرتی که بخواهید علوفه بهاره با کیفیت بالایی داشته باشید لازم است برخی اقدامات کمکی که در ادامه شرح داده خواهد شد انجام دهید.

 صاف کردن زمین (شانه زدن)

در صورتی که فرض کنیم چراگاه در یک منطقه دارای خاک خوب و زهکشی مناسب واقع شده باشد، اولین مرحله اجرایی صاف کردن زمین خواهد بود. این کار توسط شبکه­ هایی که دارای دندانه میخی شکل شبیه شانه می­باشند و توسط تراکتور بر روی زمین کشیده می­شود انجام می­گیرید. این کار گیاهان مرده و پوسیده شده­ای که در پایه گیاهان مرتعی جمع شده و کلوخ­هایی تشکیل داده­اند را جمع نموده و به بهبود وضعیت چراگاه کمک می­نماید.

مواد مرده مذکور از رسیدن هوا از سطح به ریشه گیاهان و خاک جلوگیری می­کند و این عمل موجب رسیدن بهتر هوا به زمین خواهد شد زیرا هوادهی ضعیف خاک و ریشه­ها رشد گیاه را کاهش می­دهند.

بنابراین از آن جایی که گیاهان مرده امری غیر قابل پیشگیری بوده و ممکن است در اثر سرمازدگی، لگد حیوان یا باقی ماندن در پایه گیاهان دیگر حاصل شوند بهتر است صاف کردن (شانه زدن) زمین به طور منظم صورت پذیرد. صاف کردن زمین همچنین به پخش شدن ناهمواری­های موجود در مزرعه یا فضولات باقی مانده اسب­ها در آن کمک می­کند. این اقدام با شکستن سطوح ناصاف خاک میزان لگدکوب شدن و ایجاد کلوخ در زمین چراگاه را کاهش می­دهد.

چراگاه در طول فصل بهار نیز باید به طور منظم شانه زده شود تا فضولات که در آن ریخته شده خرد شده و در سطح مرتع پخش گردد. در صورتی که چراگاه کوچک باشد فضولات حیوان را می­توان به صورت دستی جمع­آوری نمود.

البته این کار خسته کننده و وقت­گیر می­باشد اما راهی بسیار مناسب برای خوش خوراک نگه داشتن علوفه و تا حد امکان عاری بودن آن از انگل خواهد بود. مراقب باشید که صاف کردن زمین با چنگک یا شبکه­های دندانه میخی خاک را به گونه­ای نشکافد که موجب خروج گیاهان اصلی از خاک یا آسیب دیدن سیستم ریشه­ای آن­ها گردد. در این صورت ممکن است گیاهان در طی چرای حیوانات کنده شده و یا در اثر نور خورشید بسوزند.

 آزمایش مواد مغذّی خاک

آزمایش سطح مواد مغذی خاک باید هر سه سال یک بار صورت پذیرد. بیشتر اراضی مرتعی بریتانیا به طور طبیعی اسیدی بوده دارای PH کمتر از 5/5 هستند در حالی که PH مناسب برای رشد علوفه 5/6 – 0/6 می­باشد. PH بالاتر موجب رشد بهتر گیاهان علوفه­ای و ارتقاء سطح مواد معدنی خاک به خصوص کلسیم و فسفر می­گردد. در مرتعی دارای مدیریت صحیح نسبت به کلسیم و فسفر 1: 2 می­باشد که برای اسب­های در حال رشد ایده­آل خواهد بود.

آهک، گچ و یا دیگر ترکیبات حاوی کلسیم را هر چند سال یک بار جهت خنثی کردن آثر اسیدی کنندگی بارندگی­ها به خاک می­افزایند. نتایج آزمایش خاک میزان آهک مورد نیاز را مشخص خواهد کرد.

عناصر فسفر و پتاسیم نیز در مقادیر قابل توجهی مورد نیاز گیاهان مرتعی می­باشند. سطح این مواد مغذی در خاک به صورت یک شاخص عنوان می­شود و هدف ما باید حفظ آن در حدّ شاخص 2 باشد.

جدول 1: میزان کود مورد نیاز برای دستیابی به شاخص 2 در مرتع (کیلوگرم در هکتار)
شاخص	0	1	2	+2
فسفر (205 P)	+60	40	20	0
پتاس (20k)	60	30	0	0

کوددهی

مرحله بعدی پس از صاف کردن زمین کوددهی می­باشد. در صورتی که فرض کنیم مزرعه در هیچ یک از مواد مغذی خاص کمبود شدیدی ندارد، با این حال می­توان مزرعه را با کود نیتروژنه کوددهی کرد. بسیاری از دارندگان اسب از دادن کود نیتروژنه وحشت دارند زیرا آن­ها این کود را با مراتع بسیار غنی مخصوص گاوهای شیری مرتبط می­دانند که می­تواند مشکلاتی مانند لنگش یا تورم اپی­فیز را در اسب­ها ایجاد نماید.

با این حال، نیتروژن برای مزرعه لازم می­باشد زیرا برای رشد صحیح و کامل همه گیاهان حیاتی بوده و در طول زمستان طی بارندگی­ها به آسانی شسته شده و از خاک خارج می­گردد. معمول­ترین راه برای افزایش نیتروژن خاک افزودن کود گرانوله نیتروژنه می­باشد. امروزه این امکان فراهم شده است که کودهای آلی با سرعت آزادسازی کُند را خریداری و در مزرعه استفاده نمود که برای چراگاه­های اسب که نیاز به رشد یکنواخت و کند علوفه دارند بسیار ایده­آل خواهد بود.

شبدر موجود در مرتع نیز خود می­تواند یک جایگزین­ کننده طبیعی نیتروژن در خاک باشد زیرا باکتری­های همزیست با ریشه­ های این گیاه نیتروژن هوا را در خاک تثبیت می­کنند. در صورتی که چرای حیوانات تا پاسی از سال انجام نشده و میزان شبدر نیز در چراگاه در حدّ کافی باشد نیازی به افزودن نیتروژن مصنوعی نخواهد بود.

اگر شما به طور منظم فضولات اسب­ها را در مرتع پخش کنید دیگر نیازی به افزودن کود پتاس نیست. اما در صورتی که کود حیوانی جمع ­آوری شود یا محصولات علوفه­ای کم باشد ممکن است سطح پایینی از کود پتاس نیاز باشد.

فسفات نیز ممکن است هر دو تا سه سال یک بار مورد نیاز باشد. به منظور تنظیم PH خاک هم هر سه تا هفت سال یک بار مواد آهکی به خاک افزوده می­شود. نمونه­برداری منظم از خاک می­تواند شما را در تصمیم­گیری درباره نوع و میزان کود مورد نیاز برای چراگاه یاری نماید. کوددهی در کل فصول سال کاری بسیار پرهزینه است در حالی که انجام این کار در پاییز و بهار برای چراگاه­های عادی اسب­ها کافی است.

پس از کوددهی چراگاه تا زمانی که کود در زمین حل نشده و وارد آن نشود نباید اسب­ها در آن چرا کنند. این کار به شما فرصت می­دهد که علف­کشی لازم را نیز در این زمان انجام دهید. برخی از کودهای آلی ممکن است به اندازه کافی برای مراتع مورد استفاده اسب­ها مناسب باشند و نیازی به استفاده از کود شیمیایی نباشد.

 غلتک زدن

چراگاه باید قبل و بعد از کوددهی غلتک زده شود. در صورتی که پس از کوددهی از یک غلتک سنگین استفاده شود، این کار می­تواد در مخلوط کردن گرانول­های نیتروژن با خاک کمک بسیاری نماید. غلتک زدن خاک را محکم نموده و به صاف شدن بخش­هایی که در اثر لگدکوب شدن آسیب دیده­اند کمک می­کند. با انجام این کار سنگ­های موجود به داخل خاک فرو می­روند و در نتیجه در زمان چیدن علوفه یا استفاده از سایر ابزارآلات زراعی ایجاد مشکل نخواهد کرد.

غلتک زدن گیاه به جوانه­ زنی و دادن برگ بیشتر ترغیب می­نماید که این مسئله به دلیل فشرده شدن تدریجی ریشه­ های گیاه طی این کار و رشد ثانویه بعد از آن می­باشد. برگ­دهی بیشتر گیاه در اثر غلتک زدن همراه با مصرف نیتروژن در خاک موجب می­شود که گیاهان مرتعی در سال زودتر و بیشتر محصول دهند.

انجام این کار در چه زمانی از سال مناسب­تر است؟ افزودن زودهنگام نیتروژن امکان شسته شدن آن را پیش از فعال شدن گیاهان در پی خواهد داشت. اضافه کردن دیر هنگام آن نیز موجب هدر رفتن کود می­گردد. روش­های مختلفی برای کاهش ریسک تعیین زمان آغاز کوددهی و در ادامه غلتک زنی زمین مزرعه استفاده می­شود. یکی از این روش­ها که تی­سام نام دارد شامل جمع کردن میانگین دمای روزانه از اول ژانویه هر سال می­باشد. زمانی که این عدد به 200 رسید زمان مناسب کوددهی مزرعه فرا رسیده است. با این وجود این سیستم اجازه نمی­دهد که دماهای زیر صفر یا تنوع­های منطقه­ای لحاظ شوند. طبق روش تی­سام برخی سال­ها کوددهی در اوایل فوریه (بهمن ماه) صورت می­گیرد در حالی که در سال دیگر ممکن است تا آوریل (فروردین ماه) نیز این کار انجام نشود.

روش دیگر دمای خاک را به عنوان راهنما مدّ نظر قرار می­دهد؛ به صورتی که وقتی دمای خاک در عمق 10 سانتی­متری به 5/5 درجه سانتی­گراد رسید توزیع کود در مزرعه صورت خواهد گرفت. طبق این روش معمولاً اواسط ماه مارس (اسفند) زمان مناسب کوددهی است در حالی که این نکته را نیز باید اشاره داشت که حتی اگر هنوز دمای خاک پایین باشد کوددهی تا آغاز ماه آوریل باید انجام شود.

آماده سازی زود هنگام چراگاه می­تواند اتلاف هزینه و زمان به شمار رود و در زمین­های مرطوب خسارات جدی در پی داشته باشد. توزیع دیرهنگام کود هم موجب از دست دادن رشد مناسب محصول و در نتیجه کاهش فصل رویش خواهد شد. همان طور که قبلاً نیز اشاره شد در صورتی که زمین به اندازه کافی خشک باشد که تراکتور بدون هیچ گونه خسارتی بتواند در آن حرکت نماید، آماده­سازی زمین برای فصل بهار باید در طول ماه مارس (اسفند) انجام شود اما در هر صورت این کار نباید دیرتر از اوایل آوریل صورت گیرد.

 مدیریت مرتع در فصل تابستان

در طول فصل تابستان در صورتی که فضولات اسب­ها جمع ­آوری نمی­شود چراگاه باید هر هفته شانه زده شود و ترجیحاً این ار در طول زمان گرم و خشک روز صورت پذیرد تا لارو انگل­ها خشک شده و از بین بروند. حتی اگر کود حیوانی جمع ­آوری شود این کار باید یک بار در ماه انجام گردد. اسب­ها حیوانات چراکننده وسواسی هستند و اغلب اطراف نقاطی که فضولاتشان قرار دارد نمی­روند. علف مرتع در این فصل باید به طور منظم در حدّ 15-10 سانتی­متر (6-4 اینچ) کوتاه شود؛ این کار از بذردهی و در نتیجه کاهش کیفیت علوفه مرتعی جلوگیری می­نماید.

با توجه به شرایط آب و هوایی ممکن است میزان زیادی علوفه تولید گردد که به شما اجازه می­دهد با کوتاه کردن علف، چراگاه را در حدّ مناسب تولید و مصرف اسب­ها تنظیم نمایید. مابقی قسمت­های مرتع که در حال استراحت باشند هم به ترتیب به صورت چرخشی مورد چرا قرار می­گیرند. و این کار موجب می­شود که این بخش­ها زمان کافی برای رشد مجدد گیاهان پیش از ورود اسب­ها به آن­ها داشته باشند. در صورتی که گاو نیز در مرتع نگهداری شود از آن­جایی که آن­ها می­توانند علوفه ­های خشک را هضم نمایند باید پس از خروج اسب­ها وارد مرتع شوند. این کار به برهم خوردن چرخه زندگی انگل­ها نیز کمک می­کند.

هرگونه علف هرزی که پس از اسپری کردن سم علف­کش در فصل بهار باقی مانده باشد را باید قبل از بذردهی چیده و آن را از مرتع خارج ساخت.

 مدیریت مرتع در فصل پاییز

کیفیت مرتع در فصل پاییز به سرعت کاهش پیدا می­کند. حتی اگر به نظر برسد که مرتع دارای میزان زیادی علوفه سبز می­باشد معمولاً در اسب­ها کاهش وزن دیده می­شود. بنابراین باید آماده بود که خوراک مکمل در اختیار آن­ها قرار داد. کوددهی مزرعه معمولاً در فصل پاییز صورت می­گیرد. همچنین در صورتی که اسب­ها برای زمستان به مرتع دیگر می­روند افزودن آهک نیز در این فصل راحت­تر خواهد بود.

مدیریت مشکل انگل در مرتع

برای آسودگی خیال در زمان ورود اسب­ها به مرتع در فصل بهار در ابتدا می­توان دوز مناسبی از داروهای کرم­کش به آن­ها خورانید. با توجه به نوع زندگی طبیعی و خوی­ چراگری اسب­ها و جستجوی مداوم در مرتع به دنبال بهترین علوفه موجود آیا باز هم حیوان سالم خواهد ماند؟ روشن است که اسب­ها همراه علوفه تازه بهاره حجم زیادی از لارو کرم­های انگل را نیز می­بلعند. در طبیعت وحشی اسب اراضی مرتعی گسترده­ای را جستجو کرده و چرا می­کند. همچنین در چنین شرایطی که حیوان دایماً نقل مکان می­کند فضولاتش را در مکان­های مختلف رها می­سازد که در نتیجه خطری برای سلامت آن ندار. نگهداری اسب­ها در یک محیط محصور آن هم را تراکم زیاد مانند آن چه در مزارع پرورش اسب دیده می­شود طبیعی نیست؛ با این کار اسب­ها مجبور می­شوند درست در نزدیکی مدفوعشان چرا کننده که ممکن است حاوی لارو بوده و منجر به آلودگی مجدد و در نهایت ضرر زیاد مالی گردد.

عوامل محیطی و مدیریتی می­توانند مستقیماً رشد و بقای جمعیت انگل­های موجود در مرتع را تحت تأثیر قرار دهند. بدین ترتیب با داشتن یک برنامه کرم­کشی مؤثر همراه با رعایت عوامل مدیریتی و محیطی می­توان با هجوم انگل­های مضر مبارزه نمود.

کرم­های انگلی چرخه زندگی پیچیده­ای دارند به طوری که عبور لاروها یا تخم آن­ها در دستگاه گوارش اسب­، مهاجرت به سایر بافت­ها و در نهایت تبدیلشان به انگل­های بالغ فرآیندی بسیار متنوع می­باشد.

تخم یا لارو این انگل­ها از طریق مدفوع از بدن اسب خارج شده و به مرتع باز می­گردد و با خورده شدن علوفه آلوده توسط اسب این چرخه مجدداً آغاز می­گردد.

11-6: مرتع پاک

یک راه کاهش مؤثر ضرر انگل­ها شروع به پرورش در مرتع پاک می­باشد. این مسئله به خصوص زمانی اهمیت خواهد یافت که جمعیت لاروی در بهار ، تابستان و پاییز بالا بوده باشد . تعداد زیاد لاروها در مرتع اغلب با شرایط متعادل رشد علوفه هم زمان می­باشد و اسب­ها در زمان وفور علوفه و چرای خوب در معرض بیشترین حدّ آلودگی قرار می­گیرند. زمین­هایی که از پاییز گذشته مورد چرای اسب­ها قرار نگرفته و تنها برای تولید علوفه یا سیلاژ استفاده می­شده است پاک­ترین مرتع محسوب می­شوند. در صورتی که علوفه مرتع در بهار چرا شده و سپس برای بقاء به آن استراحت داده شود و در ادامه توسط گوسفند یا گاو چریده شود این چراگاه پاک­ترین مرتع برای بهار آینده خواهد بود.

 چرای چرخشی

الگوی چرای چرخشی سه ساله می­تواند روش مؤثری برای کاهش آولدگی انگلی در مرتع بشد که در نهایت اسب­ها چرای پاکی داشته باشند. این نکته مهم است که فصل چرا با اسب­هایی شروع شود که در فصل زمستان به طور منظم کرم­کشی شده ­اند. البته این مرتع نباید در سال گذشته توسط اسب­ها چریده شده باشد. در این روش چراگاه به سه قسمت تقسیم می­شود که یک بخش برای تولید علوفه و سیلاژ پرورش داده می­شود در حالی که دو قسمت دیگر توسط اسب و گوسفند یا گاو چریده می­شود. در سال بعدی به یک سوم دیگر از مرتع استراحت داده می­شود و این چرخش ادامه می­یابد.

 سیستم پیشرو – دنباله ­رو

شما باید سطح آسیب­ پذیری اسب­های مختلف را نیز در نظر بگیرید. کرّه­های جوان از بقیه نسبت به آلودگی انگلی خصوصاً اسکاریدها حساس­تر است. این گل در اسب به سرعت تکثیر می­شود و حدود 9 ماه در بدن حیوان مانده و مرتع را نیز به سرعت آلوده می­سازد. خوشبختانه مقاومت اسب­های جوان با افزایش سن بالا می­رود و تعداد انگل­های بالغ تخم­گذار و در نتیجه آلودگی مرتع کاهش خواهد یافت. با این وجود تخم کرم­ها عمر طولانی داشته و می­تواند از یک سال تا سال بعد زنده بماند.

در نتیجه کرّه­ها نباید در چراگاهی یکسان در سال بعد چرانده شوند. یک سیستم پیشرو – دنباله ­رو می­تواند به سادگی اجرا شود که در آن اسب­های جوان حساس در پاک­ترین چراگاه چرانده می­شوند و در ادامه آن اسب­های مقاوم­تر چرانیده می­شوند. با این حال مرتع پاک باید در آغاز فصل مورد استفاده قرار گیرد.

دوره مزرعه	1	2	3	5
1	مادیان و کره­ها	استراحت	اسب­های جوان	اسب­های مسن­تر
2	اسب­های مسن­تر	مادیان­ها و کره­ها	استراحت	اسب­های جوان
3	اسب­های جوان	اسب­های مسن­تر	مادیان و کره­ها	استراحت

سیستم چرای پیشرو – دنباله ­رو

چرای صفر

حتی با استفاده از سیستم­های چرای چرخشی و پیشرو – دنباله ­رو اسب­ها ممکن است مجدداً آلوده شوند که تنها چرخش سه ساله می­تواند ضرر حاصل از آلودگی را کاهش دهد اما در مجموع انگل­ها را به طور کامل از بین نمی­برد. موفقیت در رفع آلودگی بستگی به تعداد اسب­های چراکننده در پادوک دارد. در صورتی که تراکم اسب­ها در چراگاه زیاد باشد میزان آلودگی نیز بالا خواهد بود. تنها سیستمی که می­تواند آلودگی انگلی را به شدت کاهش دهد چرای صفر می­باشد. در این سیستم علوفه در مزرعه چیده شده و به محل اسب­ها منتقل می­شود تا این که اصلاً توسط فضولات حیوان آلوده نشود. این کار برای دامداری­های شیری (گاو و گوسفند) بسیار مناسب است ولی برای پرورش اسب به صرف نیست.

جمع ­آوری و دفع فضولات

در این جا شما به سادگی متوجه می­شود که کنترل آلودگی انگلی اسب­ها تنها به وسیله مدیریت چرا امکان­پذیر نمی­باشد زیرا شما زمین مورد نیاز و یا تمامی تجهیزات لازم را در اختیار ندارید. روش دیگری نیز برای کنترل انگل­ها وجود دارد که می­توان آن را در اراضی و چراگاه­های کوچک به کار برد.

بیشتر لاروها و تخم انگل­ها از طریق مدفوع حیوان به مرتع منتقل می­شوند. بنابراین برای کاهش آلودگی باید دو بار در هفته فضولات حیوان را از چراگاه جمع ­آوری و دفع نمود. روش مورد استفاده بستگی به اندازه چراگاه دارد. یک چرخ دستی و شن­کش برای محیط­های کوچک کافی است اما برای مکان­های بزرگ­تر استفاده از یک جاروبرقی عملی­ تر است. جمع­آوری فضولات مناطق آلوده شده­ای را که اسب در آن­جا چرا نمی­کند را هم کاهش می­دهد.

جمع­آوری فضولات زمانی که هوا گرم می­شود (35-10 درجه سانتی­گراد) یا رطوبت زیاد شود اهمیت زیادی پیدا می­کند زیرا این وضعیت شرایط ایده­ آلی برای رشد سریع لاروها محسوب می­شود. در دمای بالاتر از 35 درجه سانتی­گراد لاروها رشد می­کنند اما مدت زمان طولانی زنده نمی­مانند. البته تخم­ها می­توانند بسیار مقاوم بوده و تا زمانی که شرایط مناسب فراهم شود به خواب فرو روند.

1صاف کردن زمین (شانه زدن)

شانه زدن زمین در آب و هوای گرم و خشک به جهت پخش فضولات صورت می­گیرد که در نتیجه آن­ها به نحو مؤثری خشک شوند و تعداد لاروها در مرتع کاهش یابد. این به اندازه زیادی روی تخم انگل­ها تأثیر ندارد. اسب­ها تا زمانی که فضولات موجود در مرتع کاملاً خشک و سپس جمع­آوری نشده­اند نباید در چراگاه به چرا بپردازند.

البته نظریات علمی دیگری نیز وجود دارد که صاف کردن (شانه زدن) زمین را موجب اسیدی شدن کل مزرعه و نیز موجب کاهش خوش خوراکی علوفه و انتشار تخم و لارو انگل می­دانند که در نتیجه تغییر شرایط آب و هوایی، باران می­تواند این وضعیت را بدتر نیز بگرداند.

البته مسئله آلودگی بیشتر به تراکم اسب­ها در چراگاه بستگی دارد. در صورتی که تعداد زیادی اسب در یک مرتع چراکننده جمع­آوری فضولات اقدامی مناسب­تر خواهد بود.

 کرم­کشی

هر اسب جدید پیش از آن که با اسب­های قدیمی گله و در یک مکان قرار گیرد باید مورد کرم­کشی قرار گیرد. یک اسب به شدت آلوده می­تواند به نحو فزاینده­ای سایر اسب­ها را نیز به انگل آلوده سازد. کنترل انگل­ها توسط مدیریت مرتع تنها در صورتی مؤثر خواهد بود که یک برنامه کرم­کشی منظم نیز در طول سال برای تمامی اسب­ها اجرا شود. اگر برنامه کرم­کشی مورد استفاده با یک یا چند روش ارائه شده در این کتاب پیوستگی داشته باشد امکان کاهش خسارات انگل در مرتع و نیز جمعیت اسب­ها بسیار بالا خواهد بود.

 علف­های هرز سمّی

بسیاری از گیاهان و درختان برای اسب­ها سمّی هستند. گاهی اوقات اسب از خوردن علف هرز تازه امتناع می­ورزند اما زمانی که این گیاه قطع شده و پژمرده می­گردد یا به شکل علف خشک در می­آید در ذائقه اسب خوش خوراک خواهد شد. این خطر زمانی بیشتر خواهد شد که اسب­های گرسنه در مرتعی آلوده به علف­های هرز نگهداری شوند.

سمّیت هر گیاه در قسمت­های مختلف گیاه متغیر بوده و تحت تأثیر زمان، مرحله رشد، شرایط آب و هوایی و اقلیمی و وضعیت خاک قرار می­گیرد. همچنین حساسیت اسب­ها به گیاهان مختلف با توجه به سن، شرایط بدنی، مدیریت، وضع سلامتی، آلودگی انگلی و نوع و مقدار علوفه خورده شده هم زمان با گیاه سمی متغیر خواهد بود. متابولیسم هر اسب تعیین می­کند که چگونه توکسین از طریق ادرار دفع شود و چگونه اسب در مقابل گیاه مقاوم باشد.

برخی سموم اثر تجمعی دارند یعنی با مصرف مقادیر کم آن­ها به تدریج ایجاد مشکل می­نمایند. به بیان یدگر مزاج حیوان، مقاومت نسبت به بیماری­ها و وضعیت بدنی آن به تدریج طی ساخته شدن توکسین تحت تأثیر قرار می­گیرد و سرانجام نشانه­ های کلینیکی بیماری ظاهر می­شود. علف­های هرزی مانند راگورت، سرخس براکن و دم اسب دارای اثر تجمعی می­باشند. دیگر سموم بسیار سمّی بوده، مقدار کمی از آن­ها می­تواند یک اسب را به سرعت بکشد. سرخدار از دسته این گیاهان می­باشد.

گیاهان یافت شده در بریتانیای کبیر که به صورت تازه یا خشک شده برای اسب سمّی هستند عبارتند از: دم اسب، سرخس بارکن، سرخدار، خریق سفید، تاج الملوک، غاسول صابونی، علف جوجه، کتان، خولان، توسه، دلفنیوم، خشخاش، مامیران بزرگ، سنت جونزورت، تاج بلال، لوپین­ها، شجره النحل، گاوکُش، شوکران، شوکران آبی، هزار چشان سفید، شاهدانه، گل صدتومانی، پنجه مریم، رازیانه، تاتوره، سیکران، بلادن، انگور سگ سیاه، گوجه فرنگی، گل انگشتانه، راگورت، سوسن، لاله سرنگون (متعفّن) ، پیاز حضرتی، علف پاریسی، زنبق، هزار چشان سیاه و چچم.

در ادامه به برخی از اثرات این گیاهان سمّی اشاره خواهد شد.

راگورت

راگورت یکی ای عمده ­ترین عوامل مسمومیت اسب­ها در بریتانیا به شمار می­رود. در پایان ماه جولای و اوایل آگوست (تیر و مرداد) تعداد زیادی از چراگاه­های اسب که از مدیریت پایینی برخوردار می­باشند و چرای زیادی در آن صورت گرفته آلوده به این علف هرز زرد رنگ می­شوند.

راگورت حاوی آلکالوبیدی است که ضایعات کبدی دایمی تحت عنوان سنسیوز ایجاد می­نماید. اسب­هایی که دچار ضایعه کبدی ناشی از راگورت شده­اند نیاز به یک جییره متعادل شده با پروتئین با کیفیت و تکمیل شده با ویتامین­های گروه B و عناصر کم مصرف دارند. شیخ الربیع نیز حاوی سمّی مشابه راگورت می­باشد. اما میزان این سم در آن کمتر است.

راگورتن معمولاً به شکل تازه توسط اسب خورده نمی­شود اما وقتی این گیاه چیده و پژمرده یا خشک می­شود خوش خوراک خواهد شد. اثر سمی این گیاه به صورت تجمعی بوده و نشانه­های بیماری ممکن است ماه­ها پس از خوردن این گیاه ظاهر شود. اسب در این شرایط دچار کاهش وزن شده و افسرده به نظر می­رسد. در موارد پیشرفته مسمومیت حیوان ممکن است بی هدف در مزرعه پرسه بزند. علوفه خشکی که حاوی 15 درصد راگورت باشد یک اسب را در طول یک دوره زمانی کوتاه می­کشد اما حدود 5 کیلوگرم از این گیاه باید خورده شود تا نشانه­ های مسمومیت خود را نشان دهند. ممکن است تعداد زیادی از اسب­ها از مسمومیت تحت کلینیکی یا سطوح پایین آن رنج ببرند که در نتیجه منجر به وضعیت بدنی ضعیف و حساسیت بیشتر آن­ها در مقابل بیماری­های دیگر مانند لنگش می­گردد.

 سرخدار

سرخدار سمّی­ترین گیاه در بریتانیای کبیر می­باشد. کمتر از 100 گرم یا یک مشت از این گیاه می­تواند موجب حمله قلبی ناگهانی و مرگ سریع اسب گردد. سرخدار معمولاً خورده نمی­شود اما در وقتی که برف بر روی زمین نشسته باشد یا علوفه مرتعی بسیار کمیاب باشد برای اسب جذاب خواهد بود. حتی مقادیر کمتر از میزان مرگ ­آور این گیاه نیز بسیار خطرناک می­باشد. مراقب باشید که در زمان هرس این گیاه آن را در دسترس اسب­ها نگذاشته و در ساخت پرچین چمنزار مورد استفاده از آن استفاده نکنید. تاکنون پادزهری برای این گیاه شناخته نشده است.

 شجرۀ النّحل

شجرۀ النحل دومین گیاه سمّی در بریتانیا می­باشد که متعلق به خانواد لگومینه (پروانه آسا) مانند جارو و لوپین­ها می­باشد. دانه­های شجرۀ النحل بسیار سمی بوده و حاوی آلکالوبیدی می­باشد که می­تواند اسب را ظرف چند ساعت پس از بلع مقداری کمتر از 500 گرم از این گیاه بکشد. این گیاه به عنوان یک درخت زینتی در منطاق شهری و نیز اطراف باغات به میزاان زیادی یافت می­شود. همواره مراقب شاخه ­های آویزان این درخت باشید که ممکن است اسب آن را بخورد. همچنین بذرهای آن ممکن است از این شاخه­ ها به درون مرتع بیفتد.

سرخس براکن

یکی دیگر از عوامل عمده ایجاد خسارت در گله­ های پرورش اسب سرخس براکن می­باشد. اگر چه معمولاً از خوردن این گیاه توسط اسب­ها جلوگیری می­شود اما این نوع سرخس به میزان زیادی در زمین­های حاشیه­ای و تپّه­ای یافت می­شود که ممکن است در زمان کمبود خوراک توسط اسب­های گرسنه خورده شود.

به نظر می­رسد نشانه­ های مسمومیت 60 – 30 روز پس از خوردن براکن بروز می­کنند اما می­تواند در صورتی که خوراک دیگری خورده نشود ظرف 3-2 هفته ظاهر می­گردد. در اثر مسمومیت با سرخس براکن اسب دچار کاهش وزن و ضعف می­شود و سرانجام عدم تعادل مبتلا خواهد شد. توکسین موجود در این گیاه تیامیتاز می­باشد که موجب تجزیه ویتامین B₁ (تیامین) می­شود. در صورتی که شرایط به سرعت اصلاح شود اسب­ها می­توانند بهبود کامل یابند. اقدام درمانی شامل تزریق روزانه یک دوز هیدروکلرید تیامین می­باشد که تا زمان بهبودی باید ادامه یابد اسب­ها باید از مراتع آلوده به سرخس براکن تا حدّ امکان خارج شوند.

دم اسب

دم اسب در مناطق مرطوب و سردتر از نقاطی که سرخس براکن می­روید یافت می­شود اما توکسین موجود در آن و نیز نشانه­های مسمومیت حاصله کاملاً شبیه سرخس براکن می­باشد. این گیاه به ندرت به شکل تازه توسط اسب خورده می­شود. نسبت به گیاه خشک شده آن باید بسیار مراقب بود.

 

 

سطح عناصر کم مصرف

میزان عناصر کم مصرف خاک و در نتیجه مقدار آن­ها در گیاهان کشت شده در این خاک­ها به صورت معناداری متنوع است. سطح این عناصر می­تواند سلامت گیاه و اسبی که از آن تغذیه می­کند را تحت تأثیر خود قرار دهد. در گذشته وقتی زمین­ها به میزان کمتری مورد استفاده قرار گرفته و کودهای آلی مصرف می­شد دیگر بروز مشکل عناصر کم مصرف نادر بود و کمبود تحت کلینیکی آن­ها معمول نبود.

با این وجود سطح عناصر کم مصرف خاک می­تواند به طور طبیعی در دامنه گسترده­ای متغیر باشد. خاک­های رسی دارای بیشترین سطح این عناصر می­باشند. زهکشی خاک­های اشباع از آب می­توا ند قابلیت دسترسی سلنیم و روی را افزایش دهد اما از قابلیت دسترسی آهن، منگنز، کبالت و مولیبدن می­کاهد. استفاده بیش از حدّ کودهای نیتروژنه می­تواند غلظت بسیاری از عناصر کم مصرف را کاهش دهد اما رابطه متقابل بین آن­ها بسیار پیچیده است. در صورتی که شما در رابطه با سطح عناصر کم مصرف خاک و گیاهان روییده شده در مرتع خود شک دارید باید هم خاک و هم بافت گیاه را تجزیه نماییم.

خاک و گیاه از نظر عناصر کم مصرف در برخی مناطق ممکن است دچار کمبود باشند و یاحتی میزان برخی از آن­ها بیشتر از حدّ سمّیت باشد. برای نمونه خاک­های دارای زهکشی نامناسب یافت شده در مناطق سامرست و آیر دچار کمبود مس هستند. خاک مناطق بسیار پرباران و دارای سطح ایستایی بالا و در نتیجه دارای PH پایین (اسیدی) دچار کمبود سلنیوم هستند و علوفه مراتع این نواحی نیز دچار این نقصان می­باشد. این مسئله در مناطق ولش هیلز ، شروپ­­شایر، کورن وال شمالی و مرز اسکاتلند دیده می­شود.

کمبود سلنیم در خاک­های شنی و ماسه­ای مانند نیومارکت نیز دیده می­شود. برخی از مناطق ایالات متحده و آیر دارای سطوح بیشتری از حد (سمّی) سلنیم هستند. در کاتسولد و چاک داون کمبود مواد مغذی منگنز، مس و ید بسیار محسوس است. در خاک­های قلیایی منگنز و مس بلوکه شده و سطح این دو عنصر در خاک و گیاهان حاصله شباهتی با یکدیگر ندارند.

افزودن مواد معدنی به خاک به منظور رفع کمبودهای عناصر کم مصرف در آن­ها معمولاً رضایت بخش نیست. در مورد برخی از عناصر جذب بسیار کم بوده و لازم است مجدداً آنها به خاک افزوده شوند. اسپری کردن این عناصر در مرتع بسیار گران می­باشد. از این رو تغذیه یک مکمل حاوی منبع مناسب کم مصرف عملی­ترین راه حل مشکل موجود می­باشد.

---

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی