دستگاه گوارش در تمامی پرندگان از نوک، محوطه دهانی، حلق، مری قدامی، چینه دان، مری خلفی، پیش معده، سنگدان، دوازدهه، ژژنوم، ایلیوم، روده های کور، روده بزرگ و کلواک تشکیل می شود. در پرندگان آبزی چینه دان وجود ندارد و در عوض انتهای مری تا حدودی اتساع یافته است. از نظر شکل ظاهری چینه دان، تفاوتهایی بین گونه های مختلف پرندگان به چشم می خورد. دستگاه گوارش دارای تعدادی غدد ضمیمه می باشد که عبارتند از: غدد بزاقی، کبد، کیسه صفرا و پانکراس.برای آشنایی با دستگاه گوارش مرغ گوشتی و تخمگذار به ادامه همین پست مراجعه فرمایید.
دستگاه گوارش
در دهان پرندگان کام نرم وجود ندارد و برخلاف پستانداران که حلق به دو بخش دهانی و بینی تقسیم می شود، در پرندگان به صورت اروفارینکس وجود دارد. نوک در پرندگان جایگزین لب ها و دندان ها در پستانداران گردیده است. در مرغ، زبان از کف حلق منشأ می گیرد و سطح آن توسط لایه ضخیمی از سلول های اپیتلیال مکعبی پوشیده شده است و به جز در قسمت ریشه زبان، فاقد جوانه های چشایی است. از این رو، تعداد جوانه های چشایی در پرندگان بسیار اندک است. برای مثال، در یک مرغ بالغ حدود ۲۴ جوانه چشایی وجود دارد و همین امر باعث شده تا حس چشایی در مرغ ضعیف باشد. در پرندگان، بزاق بیشتر موکوسی و چسبناک می باشد و مقدار ترشح آن از ۷ تا ۳۰ میلی لیتر در روز متغیر است.
مری لوله نسبتاً بلندی است که دارای چین خوردگیهای طولی می باشد که اجازه می دهد این اندام به راحتی اتساع یافته، بدون آن که لایه موکوسی آن تحت فشار و کشش قرار گیرد. چینه دان در واقع ناحیه اتساع یافته مری است که دیواره نازکی داشته و از نظر بافت شناسی مشابه مری است، به جز آن که فاقد لایه موکوسی میباشد. چينه دان محل ذخیره غذا در دستگاه گوارش پرندگان است و گیرنده های فشار در دیواره آن مسئول کنترل مصرف خوراک می باشند. برداشتن چینه دان در مرغ های گوشتی باعث تغییر رفتار غذا خوردن شده به طوری که تعداد دفعات تغذیه افزایش می یابد. برخی از باکتری های تولید کننده اسید لاکتیک اتصال ضعیفی با دیواره چینه دان برقرار نموده اند. با ورود غذابه چینه دان، این باکتریها عمل تخمیر مواد غذایی را انجام داده و با تولید اسید لاکتیک باعث کاهش pH چینه دان می شوند.
سنگدان دارای دو ماهیچه بزرگ و قوی است و درون این اندام از لایه ای سخت به نام کویلین پوشیده شده است. انقباض ماهیچه های سنگدان باعث فشار لایه کویلین بر ذرات مواد غذایی شده و موجب خرد کردن و آسیاب نمودن آنها می گردد. بنابراین، سنگدان نقش مهمی در هضم فیزیکی خوراک دارد. بلافاصله بعد از سنگدان، دوازدهه قرار گرفته که اولین بخش روده کوچک می باشد. دوازدهه در مرغ بصورت لوله U شکلی است که غده پانکراس را در بر می گیرد. پانکراس از طریق سه مجرا ترشحات خود را به دوازدهه می ریزد. ادامه دوازدهه تا زائده مکل که محل اتصال کیسه زرده می باشد، ژژنوم می باشد. زائده مکل به صورت برجستگی کوچکی در سطح روده کوچک دیده می شود. قسمتی از روده کوچک که در حد فاصله زائده مکل و محل اتصال روده های کور قرار گرفته است، ایلیوم را تشکیل می دهد. ژژنوم و ایلیوم محل اصلی جذب مواد مغذی هستند. با توجه به این که رشد و توسعه کامل روده کوچک در مرغ در سن یک تا دو هفتگی انجام می گیرد، قابلیت هضم و جذب مواد مغذی در هفته های اول و دوم پرورش محدود است. در پرندگان روده بزرگ از کولون و دو روده کور تشکیل یافته است. روده های کور محل اصلی تجمع فلور میکروبی بی هوازی در دسیا . هستند. در زمان خروج جوجه از تخم مرغ دستگاه گوارش عاری از میکروب مر ولی فلور میکروبی به سرعت شکل گرفته و گسترش می یابد به طوری که در سن یک روزگی جمعیت میکروبی به 10۱۰ می رسد.
در بررسی و آشنایی با دستگاه گوارش مرغ گوشتی و تخمگذار این را متوجه میشوییم که دستگاه گوارش در پرندگان به کلواک ختم می شود. کلواک همچنین ادرار را از کلیه ها دریافت می کند. علاوه بر این، در جنس نر و ماده پرندگان به ترتیب لوله های اسپرم بر و لوله تخم به کلواک ختم می شوند و به همین دلیل، امکان تعیین جنسیت جوجه ها از طریق کلواک در سن یک روزگی میسر است. کلواک در پرندگان نقش مهمی در باز جذب آب و الکترولیت ها دارد و به مثابه مثانه در پستانداران است. در دیواره پشتی کلواک، غده بورسا قرار گرفته است. این غده دارای بافت لنفی است و بخشی از سیستم ایمنی پرندگان را به ویژه در دوره جوانی تشکیل می دهد. اندازه این غده با افزایش سن پرنده کاهش می یابد.
نظرات کاربران
2:27:55 AM