تا قبل از سال 1771 میلادی چنین تصور می­شد که ملکه زنبور عسل جفتگیری نکرده و تخم­ها­ی وی به وسیله نامعلومی تلقیح می­شود، مثلاً باد اسپرم زنبورهای نر را به داخل تخم­ها منتقل می­نماید. ولی Janscha در سال 1771 برای اولین بار فهمید که ملکه زنبور عسل با زنبورهای نر در خارج از کندو و در فاصله­ ای در فضا جفتگیری می­کند. حدود 43 سال بعد یعنی در سال 1814 ، Huber بدون اطلاع از کار جانشا مطالعاتی را انجام داد و ثابت کرد که ملکه هیچگاه در کندو جفتگیری نمی­کند و یک ملکه باکره به هیچ وجه تخم­های تلقیح شده نمی­گذارد. بعداً گزارشات مکرری از جفتگیری ملکه در خارج از کندو منتشر شد که اولین آن در سال 1861 در مجله آمریکایی زنبور عسل توسط Longstroth بود. در ادامه مطالبی را برای آشنایی با فعالیت­ها و جفتگیری ملکه زنبور عسل بیان می کنیم.

فعالیت­ها و رفتار ملکه

ملکه باکره پس از تولید از سلول خود ابتدا توسط خود و سایر زنبورهای پرستار لیسیده شده و پس از خشک و تمیز شدن به وی غذا داده می­شود. در صورتی که در کلنی سلول­های ملکه دیگری وجود داشته باشد ملکه باکره به آن­ها حمله کرده و با آرواره ­های خود آن­ها را سوراخ و اغلب شکم خود را در آن­ها فرو برده و ملکه باکره موجود در آن­ها را نیش زده و می­کشد.

متعاقباً زنبورهای کارگر این گونه سلول­ها را خراب کرده و جسد ملکه­ های مرده را به خارج از کندو می­برند. ولی در موقعی که کندو می­خواهد بچه کندو تولید کند، زنبورهای کارگر سلول­های ملکه را محافظت کرده و مانع خراب کردن آن­ها توسط ملکه می­شوند. هنگامی که بیش از یک سلول ملکه در کندو وجود داشته باشد اولین ملکه­ ای که متولد می­شود در جریان خراب کردن سایر سلول­ها، صداهای مخصوصی تولید می­کند که به وسیله سایر ملکه­ های موجود در سلول­ها پاسخ داده می­شود. هرگاه بیش از یک ملکه باکره متولد شود، معمولاً بین آن­ها جنگ رخ داده و درگیری آنقدر ادامه می­یابد تا بالاخره یکی از آن­ها زنده مانده و بقیه کشته می­شوند.

ملکه باکره معمولاً خیلی فعال بوده و در بین زنبورها به سرعت حرکت می­کند و اغلب تشخیص آن در بین کلنی مشکل­تر از ملکه بارور می­باشد. رفتار کارگرها نسبت به ملکه باکره تا حدودی با رفتار آنها نسبت به ملکه بارور متفاوت است. رشد ملکه باکره به طرف بلوغ جنسی سرعت انجام می­شود و معمولاً پنج روز پس از تولد ملکه باکره از نظر جنسی بالغ می­گردد.

به تدریج که ملکه باکره مسن­تر شد و به بلوغ جنسی نزدیک­تر گردید توجه زنبورهای کارگر نسبت به وی بیشتر شده و اطراف وی تجمع می­کنند. همزمان با بلوغ جنسی ملکه باکره، زنبورهای کارگر وی را جهت خارج شدن از کندو تشویق و تحریک کرده و گاهی با سر خود ملکه را به بیرون هدایت می­کنند.

آشنایی با فعالیت­ها و جفتگیری ملکه زنبور عسل

ملکه باکره گاهی اوقات قبل از انجام جفتگیری یعنی موقعی که 3 تا 5 روز سن دارد پروازهای شناسایی کوتاه مدتی را انجام می­دهد. پروازهای شناسایی و پروازهای جفتگیری ملکه در گرم­ترین ساعات روز یعنی موقعی که زنبورهای نر در پرواز هستند انجام می­گیرد.

ملکه معمولاً موقعی که حدود 7 تا 10 روز سن دارد اقدام به جفتگیری می­کند. مدت زمانی که ملکه برای جفتگیری از کندو خارج می­شود تا هنگام مراجعت معمولاً بین 10 تا 30 دقیقه است ولی گاهی اوقات کمتر یا بیشتر از این مدت نیز خواهد بود. هر ملکه باکره معمولاً به طور متوسط با 8 عدد زنبور نر جفتگیری می­کند. البته این تعداد ممکن است کمتر و یا بیشتر و حتی تا 28 عدد نیز برسد. جفتگیری ملکه در فاصله چند صدمتری تا چند کیلومتری کندو و در محلی به نام «محل تجمع زنبورهای نر» و در هوا در ارفتاع حدود 10 متری از زمین صورت می­گیرد.

هر زنبور نر پس از جفتگیری با ملک به واسطه انقباض عضلاتش و همچنین به واسطه باقی ماندن قسمتی از دستگاه جفتگیری­ اش در واژن ملکه به صورت جسم خشکی مرده و به زمین می ­افتد. پس از آن زنبور نر دیگری به ملکه نزدیک شده و ضمن خارج کردن آلت تناسلی زنبور نر قبلی با ملکه جفتگیری می­کند. این عمل یکی پس از دیگری انجام شده تا عمل جفتگیری ملکه به پایان رسیده و ملکه در حالی که آلت تناسلی آخرین زنبور نری که با وی جفتگیری کرده است را حمل می­نماید به کندو مراجعت می­کند. بعضی اوقات مشاهده شده است در صورتی که ملکه در اولین دفعه جفتگیری، به دلایل مختلف از جمله بدی آب و هوا یا کمبود نرها، موفق نشود با تعداد کافی زنبور نر جفتگیری کند، روز بعد به منظور جفتگیری مجدد از کندو خارج می­شود.

در موارد بسیار نادری نیز دیده شده است که ملکه تا 3 مرتبه برای جفتگیری از کندو خارج شده است. البته این کار را در روزهای پی در پی انجام می­دهد و در صورتی که شرایط جوی اجازه خروج به وی را ندهد و یا به اندازه کافی زنبور نر وجود نداشته باشد ممکن است بین اولین و آخرین جفتگیری چند روز فاصله واقع شود. وجود آلت جفتگیری آخرین زنبور نر را در واژن ملکه «علامت جفتگیری» می­گویند که پس از مراجعت به کندو و در فاصله چند دقیقه تا چند ساعت توسط زنبورهای کارگر از واژن ملکه خارج شده و وی را تمیز می­کنند.

اسپرم وارد شده در واژن ملکه از طریق مجرای عمومی تخم وارد کیسه ذخیره اسپرم شده و در آنجا تا آخر عمر ملکه باقی می­ماند. همانطور که گفته شده جفتگیری ملکه معمولاً در گرم­ترین ساعات روز یعنی بین ساعت 1 تا 5 بعدازظهر و بیشترین نسبت انجام آن در بین 2 تا 4 بعدازظهر صورت می­گیرد.

هرچقدر هوا بهتر باشد و تعداد زنبورهای نر فراوان­تر باشند احتمال موفقیت جفتگیری بیشتر خواهد بود. جفتگیری ملکه همیشه در درجه حرارت بیش از 20 درجه سانتی­گراد صورت می­گیرد. در هوای آرام و بدون باد نیز احتمال جفتگیری بیشتر می­باشد. در صورتی که سرعت باد بیش از 20 کیلومتر در ساعت شود احتمال جفتگیری موفقیت آمیز کمتر شده و در صورتی که سرعت باد بیش از 27 کیلومتر در ساعت برسد جفتگیری ملکه متوقف می­گردد.   ملکه ­هایی که در شرایط آب و هوایی نامناسب جفتگیری می­کنند حاوی مقدار کمتری اسپرم شده، طول عمر آن­ها کوتاه­تر و معمولاً جایگزین می­شود.

معمولاً بین تا چهار روز پس از جفتگیری، ملکه اقدام به تخم­گذاری می­کند. البته این مدت ممکن است کمتر یا بیشتر طول کشد. برای تخم­گذاری، ابتدا ملکه سر خود را وارد سلول­ها کرده و پس از بازرسی و اطمینان از عدم وجود تخم در آن­ها سر را خارج کرد و شکم خود را وارد سلول می­کند و یک تخم در وسط سلول قرار داده و خارج می­شود. این مدت حدود 9 تا 12 ثانیه طول می­کشد و پس از اینکه چندین تخم پی در پی قرار داد چند لحظه­ای استراحت می­کند. . به طور متوسط یک ملکه در شبانه­ روز 1500 عدد تخم می­گذارد. برآورده شده است که یک ملکه خوب سالانه 200 هزار تخم قرار می­دهد. ثابت شده است که نسبت تخم­گذاری ملکه رابطه مستقیمی با مقدار غذایی دارد که طبیعت در اختیار زنبور عسل قرار می­دهد و عوامل خارجی دیگر تأثیر زیادی روی تخم­گذاری ملکه ندارند.

ملکه پس از جفتگیری و شروع تخم­گذاری، کندوی خود را به جز برای موقعی که تولید بچه کندو می­کند هرگز ترک نکرده و پس از جفتگیری توجه زنبورهای کارگر به وی زیادتر می­شود زیرا ملکه بارور هورمون­های مخصوصی را ترشح می­کند که انسجام کلنی و نظم و انضباط کارها را تضمین می­نماید.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی